Heimskringla - 24.03.1948, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. MARZ 1948
Irehnsimngk
(StofnuO 188«)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Cigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
“Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS IJMITED
853 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
KORE A
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 24. MARZ 1948
Lögeggjan
(Meginatriðin úr ræðu Trumans)
Talið er að Truman Bandaríkja-forseti hafi haldið kröftugri
og áhrifameiri ræðu fyrir sameinuðu þingi, í vikunni sem
leið, heldur fen nokkru sinni áður á hans stjórnartíð. Var aðal eíni
ræðu hans að biðja þingið að samþykkja endurreisn (bráðabirgða)
herliðssamdráttar, til þess að koma í veg fyrir alment stríð, þar
sem heimurinn Horfðist í augu við ógnir þær, er stöfuðu af sívax-
andi útbreiðslu rússneskra yfirráða.
Forsetinn bar einnig fram, á þessum sérstaka og sérstæða
fundi sameinaðs þings, stranga beiðni um tafarlausa lagasamþykt
þingsins um almennan herafla, og endurreisnar-áætlanirnar í
Evrópu.
Varaði hann við því, að Rússar og fylgifiskar þeirra virtust
hafa allan hug á því að undiroka öll Evrópu-löndin, og gera þau
sér að öllu leyti undirgefin.
Þessvegna riði á að lýðræðislöndin byggju sig sem bezt undir
að greiða fómargjöld fyrir alheimsfrið, eða þau þyrftu áreiðan-
lega að greiða þau þungu gjöld fyrir alheimsstríð.
Það þykir einsætt, að aldrei fyr í opinberri ræðu, hefir Tru-
man forseti dæmt framkomu og gerðir Sovét-sambandsins eins
'þunglega, og að þessu sinni. Kvað hann það ljósara en frá þyrfti
að skýra, að ávalt síðan bardögum og blóðsúthellingum hins síð-
asta stríðs lauk, hefðu Rússar (Sovét-sambandið), umboðsmenn
þeirra og þjónar, unnið að því að rífa niður og eyðileggja sjálfs-
forræði og lýðræðishugsjónir hverrar þjóðarinnar eftir aðra í
Austur og Mið-Evrópu. Væri það sýnileg áform þeirra til yfir-
ráða, og harðýðgisleg aðferð þeirra til kúgunar, er komið hefði
fram við hverja frjálsa þjóð a£ annari, er valdið hefði hinu sorg-
lega hættulega ástandi, sem nú ríkir í Evrópu. Einum klukkutíma
áður en forsetinn hélt ræðu sína, höfðu foringjar (Republicana)
endurtekið þá ákvörðun sína að Bandaríkin yrðu útbúin með hinu
bezta flugliði, og hinum fullkomnustu flugvarnartækjum, sem
til væru í heiminum.
Þingforseti, Joseph W. Martin, kvað það einróma álit þing-
nefndar, að meira fé bæri að veita loftvarnadeldinni (flugherlið-
inu), en beðið hefði verið um. Mr. Truman veik ekki sérstaklega
að flugvömunum í ræðu sinni, en hann sagði að Bandaríkin yrðu
að vera reiðubúin að taka hverja þá ákvörðun, og vinna af alefli
að hverjum þeim undirbúningi, er kæmi í veg fyrir stríð, en trygði
alheimsfriðnum fult öryggi. Kvað hann til þess þurfa sterkan, og1 og firti sig ábyrgð allri með því,
nægilega vel útbúinn herafla. Viðurkendi hann að ávalt hefði getur hafa verið þeim ofarlega í
það hættu í för með sér að hefjast handa, byrja á verknaði, og svo huga. En hvað stoðar hlutleysl
yrði að þessu sinni, en ennlþá hættulegra væri að bregðast nauðsyn-
legum skyldum, og vera varbúinn þegar hættuna bæri að höndum.
Á fundi Sameinuðu þjóðanna,
var nýlepa samþykt, að láta
kosningar fara fram í suðurhluta
Koreu og að sá hluti landsins
tæki eftir þær við sjálfsforræði
sínu, hvaða stjómmálaflokkur
sem hlutskarpastur yrði.
Kosning þessi átti uppruna
lega einnig að ná til norður
hluta Koreu. En eftirlit þess
hluta landsins höfðu Rússar að
japanska stríðinu loknu. Suð-
urhlutinn var undir eftirliti
Bandaríkjamanna. Þegar tími
þótti til kominn, var svo til ætl
«xst að alt landið yrði sjálfu sér
ráðandi og kosningar færu fram.
En Rússar neituðu þessu er
til kom. Var þá flúið á náðir
Sameinuðu iþjóðanna með málið
Þær lögðu strax til, að kosning-
ar færu fram og sendu nefnd til
Koreu til að hafa eftirlit með
þeim.
En þegar kom á landamæri
Norður-Koreu, bönnuðu Rússar
nefndinni inngöngu í þann hluta
landsins, er þeir réðu yfir. Höfðu
þeir þá myndað þar kommún-
istastjórn.
. Sameinuðu þjóðirnar urðu
þama í dálítilli klípu, en virð-
ast þó ákveðnar í að kosningar
fari fram í suður hluta landsins
hvað sem norður hlutanúm líð-
ur. Þykir mörgum sem Rússum
sé ofmikil vægð sýnd með þessu
og telji það Sameinuðu þjóðun-
um til álitshnekkis. En við það
verða þær nú að sætta sig og
Koreu-búar við skaðann.
En það er annað en þetta, sem
athygli margs Canada-borgara
mun vekja. Þegar atkvæða-
greiðslan fór fram á fundi Sam-
einuðu þjóðanna um að hafa
kosningar í suður hluta landsins,
var yfirfljótanlegur meirihluti
með því. Ein hinna fáu vestlægu
þjóða, sem á móti henni vom,
var Canada.
Um ástæður fyrir því, er ekki
ljóst. Það var eitthvað kýtt um
það, að Sameinuðu þjóðirnar
hefðu ekki vald til að skipa fyrir
um kosningar fyr en á almennu
þingi, en fulltrúar Canada gáfu
það ekki sem ástæður sínar fyrir
að vera á móti hinum mikla
meirihluta, er með kosningu var.
Að þeir hafi álitið farsælast, að
Canada væri hlutlaust í málinu
nú á tímum?
Menn í félögum verða
að
ans. Ef það væri ekki svo, væri
enginn félagsskapur til.
HERRAR OG FRÚR
Að eigi hefir enn tekist á neinn hátt að stuðla að friði og öryggi, sætta sgi við úrskurð meiri hlut-
kvað hann algerlega sök Rússa.
Sagði hann, að sökum þvergirðings þeirrar einu þjóðar, hefðu
allar friðartilraunir á öllum ráðstefnum að þessu, mistekist.
Sú þjóð, eða lögskipaðir fulltrúar hennar, hefði eigi aðeins
neitað harðlega allri samvinnu í áttina til heiðarlegra friðarsamn- Það hafa á síðari árum birst
mga, heldur það sem verra væri, staðið þvert í vegi fyrir að nokk- nokkrar greinar í blöðum heima
uð yrði aðgert er stefndi að alheimsfriði. Hefðu Rússar þrásinnis um hvernig bezt við ætti að
gengði fram hjá, og brotið lög á þeim aðferðum og ákvæðum, er til titla menn og konur { ræðu og
mála hefðu komið til að byggja þann grundvöll, er réttlátur friður riti_ £r mörgum illa við þá
titla er nú eru notaðir, þykja
þeir óþarflega margbrotnir
hefði getað hvílt á.
Fulltrúar Sovét-sambandsins hefðu með óaflátanlegum þráa
kollvarpað öllum aðgerðum og samningstilraunum Sameinuðu! einkum þegar konur eiga í hlut,
þjóðanna með því að misnota neitunarvaldið <the Veto), tuttugu og þar sem þær eru kallaðar frúr,
tveimur sinnum á ekki fullum tveimur árum. Auk þess að þver- j húsfreyjur, ungfrúr, o. s. frv. í
skallast við flestum tillögum og uppástungum frá lýðræðisrikjun- ritinu “Ófeigur”, sem Jónas al-
um í friðaráttina, á öllum ráðstefnum, hefðu þeir (Rússar), fyrir þingismaður Jónsson gefur út.
löngu sýnt þess glögg merki hvert stefndi með ágangi þeirra í var grein um þetta efni seint á
Evrópu. Kvað hann skemst á að minnast, er stjórnarbreytingu 1 árniu 1947. Vegna þess að marg
hefði verið þröngvað upp á Tékkóslóvakíu, með hinum eftir- ir munu hafa gaman af að lesa
minnilegustu atburðum, þar sem áhrifum kommúnista hefði verið greinina birtum vér hana hér
beitt vægðarlaust til þess að kollvarpa lýðræðisstjórn.
Sagði Mr. Truman að þrengingarkostir Rússa gagnvart Finn-
landi, væru af sama toga spunnir, og með þeim væri allur
Skandinavíu skaginn í hinni mestu hættu, að sömu örlög biðu
þeirra landa. Rússar hefðu ávalt staðið á móti því að Bandaríkin
Eiga konur að njóta minni
réttar en karlmenn?
1 fyrra bar eg fram á alþingi
tillögur, í þá átt, að “frú” skyldi
“Herra’
karla.
er
Jón
samskonar heiti
forseti Pálmason
létu af hendi nokkra hjálp eða fjárstyrk til hinna nauðstöddu | vera ávarpsheiti allra kvenna.
landa Evrópu. Kvað Mr. Truman það altaf hafa verið þymir í
þeirra augum að hin 16 Evrópulönd yrðu fjárhagslega sjálfstæð.
Ef endurreisn Evrópu ætti að komast í hið áætlaða horf,
þyrftu hinar þurfandi fjárvana þjóðir skjóta og öfluga vemd,
gegn utan að komandi og innbyrðis ágangi. Því hlytu Bandaríkin
að standa reiðubúin og brynjuð, eigi aðeins sér sjálfum til varnar,
heldur og þeim þjóðum til verndar, er opinskjaldaðar stæðu gegn
frelsisráni og yfirgangi.
í augu við þá staðreynd, að frelsi
þerra væri hin mesta hætta bú-
in.
Kvað hann hina amerísku þjóð
hafa rét til að búast við því, að
. ,. _ _, . I stiornmalaþrætur kæmu aldrei í
Að lokum sagði forsetmn, að Russar hefðu aldrei venð, og, c ■ . ,
* u • i *• c ' ■ , , ., . ’ B veg fynr samvinnu. Þioðm hefði
yrðu aldrei utilokaðir fra nemum satta eða fnðarsamnmgum. . ® ....... ,
6 1 fullan rett tu þess að vona að
Hvorki Sovét-smabandið eða nokkur önnur þjóð, sem af alhug allir taki höndum saman, und-
og einlægni leitaði asmvinnu um að vemda friðinn, Kvað hann antekningarlaust, í átökunum að
það tímabil þegar komið, að allar þjóðir heimsins yrðu að horfast vernda friðinn í heiminum.
bjargaði málinu með snarræði
gegnum atkvæðagreiðslu, því
allmargir þingmenn skyldu ekki
þetta réttlætismál og vildu
granda því. Samþykt tillögunn-
ar gerði að vísu hugmynd þessa
ekki að lagabókstaf, en greiddi
fyrir venjumyndun. Er nú þeg-
ar fenginn sýnilegur árangur.
Forsetinn, biskupinn og allir
aðrir karlmenn á Islandi, bæði
ríkir og fátækir, kallast herrar.
Áðtur hét, gift tilhaldskona i
kaupstað, svo og kona embætt-
ismanns eða stórbónda í sveit,
“frú”. Fátækar konur í bæjum
og nálega allar bændakonur í
sveit, hétu húsfreyjur. Fallegt
heiti að vísu, en orðið annars
flokks í mannvirðingum. Ógift
stúlka í bæ hét “fröken”, en í
sveit “ungfrú”, eins þó að hún
væri háöldruð. Fátækar stúlkur
í sveit, voru á bréfum kallaðar
“konan”, “ekkjan”, “stúlkan”.
Sérstakt vandamál hefir þótúað
ávarpa skriflega stúlku, sem átt
hefir bam utan hjónabands. —
Hinsvegar á faðir bamsins, hvort
sem hann er giftur eða ógiftur,
rétt á sama ávarpi og aðrir
karlmenn. Það má fu^ðulegt
heita að bolshevikar og súfra-
gettur skuli ekki hafa fyrir
löngu heimtað fult jafnrétti um
ávarpsheiti kvenna og karla, en
svo er ekki. Margar “frúr”
langar ekki sértsaklega mikið
til, að umkomulausar stúlkur
liafi á bréfum sama titil eins
og þær. Hitt skiftir þó meira
máli, að ógifta stúlkan getur
tæplega á kvennafundi risið upp
og óskað eftir stuðningi kyn-
systra sinna til að heita “frú”.
Ógifta stúlkan veit, að um leið
og hún ber fram þessa jafnrétt-
isósk, er hún umkringd örvum
spottsins. Það er létt að segja
við slíka tillögukonu, að hún
gæti auðveldlega útvegað sér
frúarheitið með því að ná sér í
eiginmann. Konur eru, sem von
er til, lítt fúsar til að leggja
einkalíf sitt undir almannadóm
á þingum. Þessvegna þegja
margar stúlkur um sitt réttleysi
i þessu efni, en kvíða því þó, að
geta ekki fengið bréf, blað eða
útvarpsreikning án þess að
finna ör stefna að sínu einkalífi,
með særandi flokkun eftir stétt,
efnum eða manngildi. Hér eiga
karlmenn að koma til hjálpar
með nokkrum riddaraskap. Þeir
eiga að forða þúsundum ágætra
íslenzkra kvenna frá óverð-
skuldaðri móðgun, ótal sinnum
ár hvert. Hér þarf ekki að inna
af höndum erfiða fórn, ekki ann-
að en veita öllum íslenzkum
konum við öll viðeigandi tæki-
færi, veglegasta ávarpstitilinn,
sem efna og tilhaldskonur hafa
fram á síðustu ár talið vera sér-
eign þeirra. Langsamlega mest-
ur hluti íslenzkra kvenna er vel
kominn að því réttlæti, að ekki
sé verið með ávarpsheitinu að
hnýsast í einkamál þeirra eða
flokka þær eftir atvinnu
eða efnum. — Meiri hluti
þingmanna virtist vilja unna
konum þessarar réttarbótar. Má
vænta, þegar málið hefir verið
skýrt nokkru nánar, muni marg-
faldur meirihluti karlmanna
utan þings sýna konum í þessu
efni sem öðrum þá virðingu, sem
þær eiga skilið.
Það munu flestir geta orðið
sammála um það, sem í ofan
skráðri grein er haldið fram. Úr
því venjan er nú orðin sú, að
nota ávarpstitla, mælir alt með,
að það sé gert eins og lagt er til
í greininni. En þeim er þetta
ritar, hefir oft komið í hug, þeg-
ar hann hefir lesið eitthvað um
þetta efni, hvort ávarpstitla
þurfi með í íslenzku eða nokkru
öðru máli. — Þeir virðast
vera hálfgert til lýta í íslenzku
máli að minsta kosti. Það er
eitthvað líkt með þá og titla
manna í stöðum eða félögum;
það þarf að gæta vel að því, að
koma þeim þar fyrir sem þeir
verða ekki til málskemda. Ekkij
er hægt að segja herra læknir
Jón Jónsson, svo vel sé, heldur
herra Jón læknir Jónsson. Eins
er með titla í bræðrafélögum.
Bróðir Jón eða systir Sigríður,
er algerlega rangt. Eins er með
orðin herra og frú. Þau eru upp-
tekt, sem léttvæg virðast í eins
greinilegu máli og íslenzkan er.
Er ekki alveg óþarft t. d. að rita
utan á bréf herra Sigurður
Ámason eða frú Guðlaug Geirs-
dóttir? Nöfnin gefa alt það til
kyrana, sem ávarpsheiti þessi
gera. Og þá er þeim aðeins of-
aukið, þua eru þá ópraktisk
nokkurs konar hortittur.
Engum núlifandi lslend|ingi
kæmi til hugar að skrifa hr.
Snorri Sturluson eða frú Guðrún
Ósvífursdóttir. Um fyrstu for-
eldra mannkynsins segir að guð
hafi skapað þau mann og konu.
Enginn mundi gera Adam upp
þau orð, er guð vandaði um við
hann fyrir að hafa étið hinn for-
boðna ávöxt, og láta hann svara:
“Frúin sem þú gafst mér, bauð
mér að éta ávöxtinn og eg gerði
það.”
Þaning mætti endalaust tína
til dæmis um að ávarpsheiti eða
titlar eru ekki eiginleg í íslenzku
máli, fremur en önnur orð, sem
eiginnöfn karla og kvenna oft
eru puntuð með. Þau verða að
koma, sem viðurnefni og fara
aldrei vel ef á undan eiginnafn-
inu standa.
Það var eitt sem mér þótti
allra skemtilegast að heyra
heima á Islandi, fyrir tveim ár-
um er eg var þar staddur, að
menn og konur voru yfirleitt
nefnd nöfnum gínum, án nokk-
urs ávarpheitis og kanske
oftast fyrra eða skírnarnafninu
einu. Þetta kvað hvarvetna við
og við hverja sem í hlut áttu.
Mér fanst þetta minna betur á
bræðralag Islendinga, heldur en
nokkurt hinna fögru orða, sem
við heyrðum hvarvetna í garð
Vestur-lslendinga um það.
Lífsábyrgðaragent: Úr hverju
dóu afi þinn og amma?
Hinn vátrygði: Eg man nú
ekki vel eftir því,.en eg þori að
fullyrða, að það var ekkert
hættulegt.
HÆTT VIÐ SKIFTINGU
PALESTINU
Á fundi Sameinuðu þjóðanna
í síðustu vikulok, var samþykt
tillaga um að hætta við skift-
ingu Palestínu milli Gyðinga og
Araba.
Það verður efalstu sagt, að
Sameinuðu þjóðirnar séu að fara
í gegnum sjálfar sig með þessu.
En það er þó alveg óvíst að þær
hafi nokkru sinni stigið heilla-
vænna spor en þetta.
Það vo-ru Bandaríkin, sem
lögðu til að hætt væri við skift-
ingu landsins, úr því að hún
fengist ekki með friði.
1 stað þess lögðu þau til, að
Sameinuðu þjóðirnar skipuðu
fulltrúanefnd til stjórnar í
landihu.
Arabar urðu fegnastir manna
fréttinni, en auðvitað ráða Gyð-
ingar ekki við sig út af þessu.
Telja þeir það Sameinuðu
þjóðunum og Bandaríkjunum þá
háðung, er seint muni yfir firn-
ast í sögunni.
Hitt sáu þeir ekki að væri
nokkur háðung Sameinuðu þjóð-
unum, sem fyrst og fremst eru
friðarfélag, að steypa sér út í al-
heimsstríð fyrir græðgi og óbil-
girni Gyðinga eða leiðtoga þeirra
í þessu máli.
Gromyko, fulltrúi Rússa, var
ekki sem ánægðastur með að
Bandaríkin, sem ásamt Rússum,
hefðu haldið fram skiftingu
landsins, væru nú komin á aðra
skoðun. Hann kvaðst ekkert
geta lagt til þessa máls, fyr en
hann hefði ráðfært sig við stjórn
sína.
Ef til þess kemur að fulltrúa-
nefnd verður kosin af Samein-
uðu þjóðunum, er það auðvitað
á valdi Rússa að vera með í
stjórn landsins. Kjósi þeir held-
ur að halda sig við hin fyrri
áform, skiftinguna, kostar það
eflaust sundrungu og deilur.
Sameinuðu þjóðirnar gera
ekki ráð fyrir þessari fulltrúa-
stjóm nema til bráða'birgða.
Bretar hafa verið beðnir að
halda áfram stjórn landsins eitt-
hvað lengur en þeir ráðgerðu og
er sagt að þeir hafi lofað því;
þeir ætluðu burt úr Palestínu
15. maí.
Það erfiðasta við að eiga í
bráðina, er reiði Gyðinga. Hóta
þeir Bandaríkjunum öllum þeim
ógreiða, er þeir fái orkað.
ITALÍU KOSNINGARNAR
Á ítalíu fara fram almennar
kosningar n. k. 18. apríl.
Er mjög látið í veðri vaka að
það geti haft mikla sögulega
þýðingu, hvernig þeim ljúki.
Kommúnistar eru sagðir mjög
tiflugir í landinu. Nái þeir kosn-
ingu, er auðskilið hvað af því
getur leitt fyrir aðrar þjóðir Ev-
rópu, og viðreisnarstarfið, sem
þar er verið að skipuleggja með
Marshall-áætluninni.
Er kosningabaráttan þegar
hafin og þykir mikið bera á ofsa
og æsingum hjá báðum aðal-
flokkunum, kommúnistum og
núverandi stjómarflokki undir
leiðsögn Gasperi, er lýðræðis-
flokkar landsins fylgja og ka-
þólskir. Hefir páfi þegar látið
boð út ganga til kirkjulýðsins,
að hefjast handa gegn kommún-
istum. Að hinu leytinu hafa
kommúnistar mikið hald á
verkalýð bæjanna. En svo eru
utan að komandi áhrif einnig
mikil. Er í fréttum sagt, að
Júgóslavar og Búlgarar styðji
komúnistana, ekki einungis með
áhrifum sínum, heldur einnig
með fé og jafnvel vopnum. Og
gauragangur sá sem nú stendur
yfir í Trieste og á norður-landa-
mærum Italíu milli Júgóslavíu
og Búlgariíu annars vegar og
stærri Sameinuðu þjóðanna, eða
Bandarí'kjanna, Breta og Frakka
hins vegar, er sagt til þess hald-
ið uppi, af slavnesku ríkjunum,
að vera kommúnistum á Italíu
stuðningur í kosningunum. —
Kváðu þar vopnabirgðir saman-
komnar, er jafnvel er óttast að
notaðar geti orðið fyrir kosn-
ingarnar til að gera byltingu á
Italíu, ef illa horfi fyrir kom-
múnistum. Matvæli og hjálp
berast og frá Bandaríkjunum
til stjórnarinnar, sem sínu máli
talar einnig í kosninugnum,
enda þótt þar sé um fyrirfram
lofaða hjálp eina að ræða. Á
landamærum Grikklands kváðu
slavnesku þjóðirnar einnig hafa
vopnabirgðir, sem til þess séu
ætlaðar, að hrifsa vissar borgir
í norðurhluta landsins og stofn-
setja þar til að byrja með kom-
múnista stjórn til sóknar á
grísku stjórnina. Sé alt þetta
satt, er ærið útlit fyrir, að
ítölsku kosningarnar verði ekki
friðsamlegar, og að af þeim get-
ur verið allra frétta von fram að
18. apríl.
Skrifarinn: “Eg get ekki
skrifað hérna fyrir kulda, mér
er svo ískalt á fótunum.”
Húsbóndinn: “Skrifið þér með
fótunum, eg hélt að þér notuðuð
hendurnar til þess”.
* * »
Skáldsöguhöfundurinn: “Hef-
urðu lesið nýjustu söguna eftir
mig, eða hvernig líkar þér hún?”
Kunninginn: “Já, það er langt
síðan eg hef lagt bók frá mér
með jafn mikilli ánægju.”
* * *
Jón: “Nú er hann Bjarni á Seli
stokkinn til Ameríku og hefir
arfleitt sveitina að aleigu sinni”
Hreppstjórinn: “Ætli það sé
mikið”.
Jón “Heilsulaus kona og 5
börn”.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
útbreiddasta og fjölbreyttasta
. islenzka vikublaðið