Heimskringla - 14.07.1948, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 14. JÚLf 1948
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
Ávarp forsætisráðherrans
á þjóðhátíðardaginn:
FJÁRHAGSLEGT ÖRYGGI
og alþjóðlegt samstarf er
íslenzka lýðveldinu
nauðsyn
Stefán Jóh. Stefánsson forsætis-
ráðherra flutti aðalræðu þjóð-
hátíðardagsins og ávarpaði
mannfjöldann af svölum al-
þingishússins. Er ræðan
birt hér orðrétt:
Góðir íslendingar!
Fyrir réttum fjórum árum var
stigið lokasporið við stofnun lýð-
veldis á íslandi. Þá var farið að
síga á seinni hluta hinnar ægi-
legu heimsstyrjaldar. Allt benti
þá til þess, að öfl lýðræðis, frels-
is og mannréttinda myndu bera
hærra hlut í hinum ógnþrungnu
átökum við hið nazistiska ofbeldi
kúgun og yfirdrottnun. Þær
þjóðir, smáar og stórar, sem
færðar höfðu verið í fjötra og
bjuggu við ógnir og ofsóknir,
þráðu það innilega, að þessu
mikla gerningaveðri lyki. At-
lantshafs-yfirlýsing Roosevelts
og Churchills hafði tendrað von-
ir í brjóstum hinna kúguðu þjóða
og þær treystu á lokasigur lýð-
ræðisþjóðanna.
Þegar lýðveldið var stofnað,
var fsland hersetið. Fjölmennur
her vinveittra þjóða var hér til
varnar og sóknar, og tilvist hans.
með herskipum og flugflota við
landið og á landinu, átti góðan
þátt í því, að lokasigur vannst.
Land vort hafði þannig á ánægju-
legan hátt stutt að sigri hins
góða málefnis Og einmitt þær
voldugu lýðræðisþjóðir, er
hér höfðu landsetu — Bretar
og Bandaríkjamenn, — auk
Frakka, Svía og Norðmanna,
gáfu íslenzka lýðveldinu tafar-
laust við stofnun þess á Þing-
völlum fulla viðurkenningu. Og
frá, Kristjáni X. Danakonungi,
sem fram að þeim tíma hafði
einnig verið konungur íslands,
barst ógleymanlegt árnaðar-
skeyti. Vér vorum eftir því sem
aðstæðurnar leyfðu, raunveru-
legir bandamenn lýðræðisþjóð-
anna og velvild þeirra og viður-
kenning réði úrslitunum um
stofnun lýðveldis á íslandi. Þess
ber vissulega að minnast og það
ber að þakka.
fslenzka lýðveldið verður
þannig til á tímum hinna hörð-
ustu átaka í heiminum og í skjóli
þeirra aðila, sem allt var undir
kopjið fyrir smáþjóðirnar, að
ynnu sigur. Lýðveldið á fslandi
hlaut að standa og falla með því.
Út úr átökunum kemur ísland
sem eitt hinna frjálsu og sjálf-
stæðu ríkja, og hafði einnig eign-
azt þá vini, sem vér óskum eftir
að lifa áfram í sátt og samlyndi
við.
fsland öðlaðizt fullveldisvið-
urkenningu annarra þjóða fyrir
þær sakir, að sýndur hafði verið
ákveðinn vilji vor til þess að við-
halda og efla menningarþjóðfé-
lag, sem um leið væri þess um-
komið að bjargast fjárhagslega
og geta kinnroðalaust tekið sæti
á bekk meðal annarra sjálfstæðra
ríkja, þótt fámennt væri og byggi
við nokkuð erfiðar aðstæður.
★
Þau f jögur ár, sem liðin eru frá
stofnun lýðveldis á íslandi, hafa
verið ár umróts og átaka. Að
stríðinu loknu hófst hið erfiða
viðfangsefni: að vinna friðinn.
Meginhluti landanna í Evrópu
kom flakandi J sárum út úr ó-
friðnum. Hinar miklu fórnir
^uannlífs og einnig annarra verð-
u^æta hlutu að segja til sín á á-
berandi hátt. Þurrð á nauðsyn-
legum vörum og gjaldeyri og
vaxandi verðbólga þjakaði flest-
ar þessar þjóðir. Það þurfti
vissulega að gera hörð átök ti!
þess að sigra slíka óvætti.
Orustan til að vinna friðinn
varð tvíþætt: Annars vegar á-
tök innan hvers þjóðfélags um
sig við að koma á öruggu skipu-
lagi til eflingar framleiðslu og
yörudreifingu, hvort tveggja
með það fyrir augum, að afla sér
gjaldeyris fyrir aðfluttar vörur,
| halda uppi nægri atvinnu og
dreifa takmörkuðum nauðsynj-
um réttlátlega meðal manna. En
þótt hvert ríki fyrir sig fram-
kvæmdi þetta röggsamlega og
með réttlæti, lá þó í augum uppi,
að það eitt var eigi einhlítt. Það
sem á hlaut að bresta, ef vel átti
að vera, var samstarf á milli ríkj-
anna. Einangrun og innilokun
gat aldrei leitt til æskilegs ár-
angurs.
íslenzka lýðveldið hefur vissu-
lega orðið þess vart á þeim rúm-
um þremur árum, sem liðin eru
frá stríðslokum, að hin sömu erf-
iðu viðfangsefni bíða þess, eins
og annarra ríkja. Verðbólgan er
islenzku atvinnulífi hin mesta
hætta, og þar eiga launastéttirn-
ar ekki hvað sízt mikið í húfi.
Það er því sannarlega einn, ekki
ómerkur þáttur í því að öryggja
sjálfstæði fslands, að unnt verði
með aðstoð ríkisvaldsins og með
góðri samvinnu og skilningi at-
vinnustéttanna, að koma í veg
fyrir að verðbólgan stöðvi at-
vinnureksturinn og leiði til at-
vinnuleysis. Sökum gjaldeyris-
skorts hefur fsland orðið, eins og
allflest önnur ríki álfu vorrar, að
takmarka innflutning og taka
upp skömmtun á nauðsynjavöi-
um. Þetta eru ráðstafanir, sem ó-
hjákvæmilegt hefur reynst að
koma á í þjóðfélaginu.
Út á við er ísland hluti hinnar
miklu þjóðaheildar þar sem nauð-
synlegt er að hönd styðji hönd
og fótur fót. íslenzka ríkið hef-
ur því kostað kapps um og talið
skyldu sína, auk þess að vera
einn aðili í samtökum sameinuðu
þjóðanna, að taka þátt í fjárhags-
legu samtsarfi við önnur ríki.
Hefur það fyrst og fremst verið
við hin Norðurlandaríkin, og
vonir standa til, að af því geti
orðið nokkur árangur. Þá hefur
fsland einnig,' Tisamt 15 öðrum
Vestur-Evrópuríkjum gerzt að-
ili í samtökum til f járhagslegrar
endurreisnar álfunnar, með ó-
metanlegri aðstoð Bandaríkj-
anna. Þessi samtök 16 fullvalda
menningar- og lýðræðisríkja, eru
án efa hið merkilegasta fyrir-
bæri, og ef skynsamlega er á-
haldið, ætti það að styrkja sjálf-
stæði íslands og jafnréttisaðild
þess meðal ríkja Evrópu.
Fjárhagslegt öryggi og alþjóð-
legt samstarf í þeim efnum er
nauðsynlegur þáttur til þess að
treysta sjálfstæðisgrundvöll
hins unga íslenzka lýðveldis. Og
það er víst og áreiðanlegt, að
heilbrigð alþjóðahyggja eflir
sanna ættjarðarást.
★
En það er ekki einungis fjár-
hagsleg vandkvæði innan land-
anna og þeirra á milli sem skapað
hafa örðug viðfangsefni eftir ó-
friðinn mikla. Hið kalda stríð,
sem svo er nefnt, átök og tog-
streita á milli stórveldanna, hef-
ur skapað ugg og ógyrrð. Menn
tala hátt og í hljóði um hættuna
á þriðju heimsstyrjöld. Vonandi
er sá ótti ástæðulaus og engir
mega óska þess heitar en íslend-
ingar, að ekki komi til slíks ó-
farnaðar. Vér viljum vissulega
ekki eiga í útistöðum við neina
þjóð, þó að vér að sjálfsögðu
höfum ákveðnar skoðanir á því,
hvaða þjóðfélagshættir og stjórn
skipulag hæfi oss bezt, og óskum
eindregið eftir að fá í friði að
^vernda og efla lýðræðisskipulag
vort, og viljum ekki láta önnur
ríki segja oss fyrir verkum né
seilast til áhrifa meðal vor. En í
heimi átakanna og óvissunnar er
oss að sjálfsögðu mikið í mun að
geta búið við öryggi. Það er nú
eins og sakir standa, eitt af
mestu áhyggjuefnum smáþjóð-
anna og vissulega örðugt við-
fangsefni. Þær þjóðir, þótt fjöl-
mennar séu í samanburði við fs-
lendinga, eins og svonefnd Bene-
lux-lönd og Norðurlöndin, klífa
nú þrítugan hamarinn til þess að
, skapa sér aukið öryggi, ef til á-
taka kynni að koma. Það er vissu-
BRÉF TIL
HEIMSKRINGLIJ
Vancouver B. C. 3. júlí, 48
Hr. ritstjóri Hkr.:
Eg sendi þér fáorð ummæli um
4 íslenzkar stúlkur, sem hafa vak-
ið eftirtekt á sér fyrir ágæta j
frammi stöðu hver í sinni grein.
Eg^ska þess að þú gefir þessum
greinum rúm í Hkr. Það fylgja
þessum greinum myndir af þeim
öllum, sem eg óska að þú birtir
jafnframt. Öll myndamótin eru
hjá Columbia Press, og hafa þeir
lofast til að koma þeim til þínt
svo það gjörir þér ekkert ómak
því viðvíkjandi. Það eru margir
landar sem lesa bara annað hvert
íslenzka blaðið, svo það er nauð-
synlegt að birta í báðum
blöðunum það sem mann vantar
að komist til sem flestra.
Vinsamlegast,
S. Guðmundson
*
Miss Halldóra K. Sigurðson
Miss Halldóra K. Sigurðson
útskrifaðist í vor við “University
of Southern California”, með
beztu einkunn. Hún hefir gjört
að sérgrein sinni, “New Techn-
iques for Teaching Deaf and
Dumb Persons”. Hún heldur á-
fram námi til að fullkomna sig í
þessari sérgrein sinni. Er hún nú
að skrifa bók, sem verður brúkuð
við kenslu, þeim sem eru að búa
sig undir að kenna við málleys-
ingasóla. Miss Sigurðson var um
nokkurt skeið kennari hér í Van-
couver við “The Deaf and Blind
School”. Er hún, eftir því sem eg
bezt veit, fyrsti íslenzki kenn-
arinn í þeim fræðum.
Mr. Sigurðson, faðir Halldóru
er látinn fyrir nokkrum árum, en
móðir hennar Mrs. Guðrún Sig-
urðson á heima hér í Vancouver,
og svo á hún hér bræður og syst-
ur. Þau hjón, Mr. og Mrs. Gutt-
ormur Sigurðson, bjuggu um eitt
skeið á landi skammt fyrir norð-
an Mountain í N. D., en seldu
land sitt þar, og fluttu búferlum
til Canada.
lega einnig alvarlegt umhugsun-
arefni fyrir íslenzka lýðveldið
og mikið undir því komið, að þar
takist að ráða giftusamlega fram
úr.
★
Það er vafalaust í margra aug-
um undarlegt ævintýri, að 130
þúsund manna þjóð, norður und-
ir íshafi skuli hafa krafizt þess,
að stjórna algerlega ein sínum
málum, og tekizt þær þungu
skyldur á herðar, að halda uppi
fullvalda þjóðfélagi og menn-
ingu og stjórnarháttum, er rétt-
læti fullkomlega sjálfstætt lýð-
veldi. Þessar skyldur höfum vér
á oss tekið, og oss ber að rækja
þær með sæmd. Og það þarf eng-
in skýjaborg að vera og enginn
hurðarás reistur um öxl, ef oss
skortir ekki skilning til sameig-
inlegra átaka, er hættuna ber að
höndum. Vér fögnum því af ein-
lægum hug á hverju afmæli, —
hverjum þjóðhátíðardegi hins ís-
lenzka lýðveldis, snúum saman
bökum og mætum hættunum
hvaðan sem þær koma, í öruggri
vissu um það, að þær verði yfir-
stignar.
—Alþýðublaðið 19. júní
Útskrifast í hjúkrunarfræði
Selma Stefánson
Tvær systur, Selma og Sigur-
björg Stefánson, útskrifuðust í
“Psychiatric Nursing”, eftir
þriggja ár námskeið við “The
Provincial Mental Hospital” í
Essondale B. C. 22 apríl 1948.
Er þetta Hospítal völdug stofn
un, þar sem um 4000 manns gista
að meðtöldu verkafólki, er vinna
við stofnunina. Þessar systur eru
dætur þeirra Mr. og Mrs. Jónas
Stefánson frá Kaldbak í New
Westminster B. C. Móðir þeirra
er systir Sigurgeirsson bræðra
frá Grund, sem um eitt skeið
bjuggu í Migley í Nýja-íslandi.
Voru þeir bræður annálaðir söng-
menn á þeim tíma í Nýja-íslandi.
Báðar þessar systur eru mynd-
arlegar eins og þær eiga ætt til.
Þær halda áfram stöðu sinni við
þessa stofnun eftirleiðis. — Eg
held þær séu fyrstu slenzkar
stúlkur sem hafa útskrifast í
þessari grein hjúkrunarfræðinn-
ar.
★
Anna Jean Thomson
Þessi unga stúlka sem gengur
menta vegin, virðist vera á góð-
um vegi, til að riðja sér braut til
frægðar og frama. Hún hefur
ætíð, á skóla árum sínum verið í
fremstu röð skólabræðra sinna
og systra, og oft skarað fram úr
þeim, og hlotið mörg verðlaun
fyrir ágæta frammistöðu á þeim
sviðum.
Miss Thomson er fædd í Van-
couver, B. C. í júní 1926. Hún
gekk á alþýðuskólan í Kerimeos
B. C. og svo á Miðskólan í Ab-
botsford B. C. Á þeim árum fekk
hún “The Royal Institute
Scholarship” fyrir að hafa fengið
hæstu einkun af öllum í “The
Fraser Valley Dist.” Nú í ár fékk
hún þrjú verðlaun við “The Uni-
versity of British Columbia.”
Fyrir Rirtgjörð (essay) bækur
$25.00 virði; The French Gov-
ernment Gold Medal Award; —
Fellowship við Toronto Univer-
sity $500.00
Hún heldur áfram námi við
þann háskóla næsta ár. Miss
Thomson er dóttir Mrs. Björg
Thomson í Vancouver og Mr. R.
Thomson sem lést fyrir nokkrum
mánuðum síðan. Hún er bróður-
dóttir Mrs. D. L. Durkin, há-
mentaðrar konu, sem flestir hér
á vestur ströndinni munu kann-
ast við. Er hún látin fyrir nokkr-
um árum. Mrs. Björg Thomson
veitir forstöðu íslenzkra Gamla-
menna heimilinu í Vancouver.
SAMTALS LISTIN
Það er fögur list að tala fögru
og hljómþýðu máli, temja sér að
láta hugsjónir sínar í ljósi á sem
skýrastan og einfaldastan hátt,
til þess að verða ekki þreytandi í
samræðu við þá sem maður talar
við. Forðast að tala í höstum og
óþýðum málrómi, er sker þá er
vér tölum við í eyrun.
Ef sá sem talar æskir að hafa
áhrif á þann sem hann talar við,
eða tilheyrendur sína, verður
hann að gæta þess, að velja hæfi-
legt umtalsefni, sem sá sem talað
er við, hefir áhuga fyrir og getur
tekið þátt í, ef samræðan á að
verða til ánægju og uppbygging-
ar. Ánægjuleg samræða byggist
á því, að umræðuefnið sé sett
fram sem greinilegast í sem fæst-
um og skýrustum orðum, og nái
til hinnar betri vitundar þess
sem talað er við. Þessar einföldu
reglur byggjast að mestu á því
sem hver einn temur sér og
smekknæmi hans fyrir fegurð.
Þeir sem á ungum aldri hafa ekki
tamið sér fagurt samræðuform,
eða hafa ekki fengið leiðbeiningu
í því, er auðvelt að taka sér til
fyrirmyndar tal hinna æfðustu
samræðu og ræðu manna, sem
vér heyrum nú daglega í útvarp-
inu. Það sem varast ber, er að
brúka óákveðin og klúr orðatil-
tæki og slengja öllu sem vér
segjum á eina óaðgreinanlega og
áherslulausa bulu. Bögumæli ber
að varast, ásamt ykjum og um-
slætti með handa veifingu, til
þess að gefa orðunum meira í-
myndað gildi, slíkt ber vott um
yfirlæti og hégómaskap. Forðast
í samræðu að vera með hálfopin
munninn, stara eða glápa í aðra
átt en sá er, sem talað er við;
skima í kringum sig og vera með
glettnis bros, sem þá og þegar
brýst út í hlátur. Allur slíkur af-
kæraskapur ber vott um lélegar
uppeldisvenjur.
Umræðuefnið er eins nauðsyn-
legt fyrir skemtilegar samræður
eins og háttprýðin. Menn skyldu
ávalt varast allt sem særir til-
finningar þeirra, sem maður tal-
ar við; slíkt stafar oft meir af
hugsunarleysi en ásetningi. Hér
eru nokkur atriði sem ber að
forðast, bæði í ræðu og prívat
samtali:
Lofræður eru ekki viðeigandi,
nema þá að lofinu sé svo fyrir-
komið, að sem minnst beri á því,
eða það sé eins og komi af sjálfu
sér, annars verður það eins og
skjall, sem ber vott um vesal-
mensku og sleikjuskap, sérstak-
lega þegar það er við haft um
menn, sem eru ríkir eða í hárri
stöðu. Það vekur viðbjóð hjá
þeim sem skjallaðir eru, fyrir
sleikjuskap þeirra sem skjalla.
Hneikslis mál skyldi æfinlega
vera forðast umfram allt, sem
when you
SEND
MONEY
ABROAD
CANADIAN PACIFIC
EXPRESS
Foreign Remittonces
You simply drop into any
Canadian Pacific office, give
the required information, de-
posit the money and pick up
your receipt. The Canadian
Pacific Correspondent over-
seas is quickly contacted,
and the money paid over to
the payee at prevailing
rate of exchange. Your re-
ceipt insures you against
loss. Service charge is slight.
umræðuefni á mannamótum, eða
í félagsskap; það er brot gegn
siðfágum og velsæmi.
Gletni og óviðeigandi fyndni
skyldi ávalt vera forðast að við-
hafa í samkvæmi eða félagsskap.
Löpg þræta, er ávalt þreytandi,
og skyldi altaf vera forðast í
samræðu bæði í sinn eigin hóp og
í opinberum samkvæmum; hygg-
inn maður breytir umræðuefninu
áður en þrætan verður of kapp-
söm.
Trúarbrögð og önnur tilfinn-
ingamál skyldi forðast að ræða
á opinberum mannfundum, sem
ekki eru beinlínis til þess kall-
aðir.
Að taka ekki fram í annars
manns mál, og slíta úr samhengi
það er hann vill segja. Slíkt
háttalag sæmir ekki vel siðuðum
mönnum.
Að forðast á opinberum mann-
fundum, eða í fálagskap, að slá
um sig með lærdómslegum yfir-
burðum; slíkt ber vott um stæri-
læti og hroka.
Að forðast alla dóma um eitt
eða annað nema þú sért full viss
um að þú hafir hina fyllstu þekk-
ingu á því sem þú dæmir um.
Talaðu við gesti þína um það
sem þeim er hugljúft umræðu-
efni, og gæt þess að fólk hefur
ávalt meiri áhuga fyrir sínum
eigin málum en nokkru sem þú
hefur að segja, talaðu við móðir-
ina um börnin hennar, rithöfund-
inn um nýjustu bækurnar hans,
skáldið um ljóðin hans, o. s. frv.,
Frh. á 7. bls.
V
COUNTER SALESBOOKS

Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
The Viking Press Limited
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.
1 , uc^r, W»H N IP«C‘VANC OW VM M tM.

1 '—

1 - -