Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.10.1890, Qupperneq 3

Xr. 4—5
Jj.TÓDVILJINN.
15
hvað orðið 1 a n d 1 landssjóður þýðir. j
J>að pýðir hið sama sem danska orðið |
„Stat“ í Statskasse, Svo að land í pessu
orði merkir skipulegt lögbundið pjóðfélag.
sem hefir ákveðin og lögum vernduð störf
fyrir stafni, sér sjálfu til viðurhalds, sér
sjálíu til framfara, og á sér sjóð, erstanda
skuli straum af þessum störfum. Lands*
sjóður er pví sjóður hinnar íslenzku þjóð-
ar, er gegna skal þörfum hennar og fram-
förum. Hann er þjóðarinnar eigin cign.
Eptirlögum 18. sept., 1885 gaf nú þjóð-
in, það er að segja, stjórnin, í umboði
þjóðarinnar, út óinnleysanlega seðla, sem
fyrst komu á gang í jiilímánuði árið 1886.
J>jóðiri átti þessa seðla sjálf, og enginn
annar. Hún setti upp ejitir þessum sömu
lögum hinn svo nefnda landsbanka, sem
ekki er annað en faktor fyrir landið, til
að koma seðlum þess á ábatasama veltu,
en á sjálfur ekkert í þeim seðlum eða
þeim ábata sem leiðir af verzlun hans með
þá, fremur en faktor kaupmanns (sem ekki
er sameigandi) á nokkuð í verzlun lms-
bónda síns. Fyrir landsins, eða, eins og
menn vanalega segja. landssjóðs, hönd,
lánar nú faktor þessi út seðlana, gegn
fasteignarveði eða annari tryggingu sem
hœfa þykir, og ákveðinni innborgun láns
með vöxtum eptir vissan tiltekinn tíma.
Sjá menn því, að landið eða landssjóður
er seðlanna eiginlegi eigandi; því það vita
allir, að ómögulegt er að lána út annað
en eign sína, og eins liitt, að eign hvers
sem er, er engu síður eign hans e p t i r
að hann hefir lánað liana út heldur en
á ð u r . S e ð 1 a r n i r e r u þ v í 1 a n d s-
sjóðs eigin eig n*). Um það verð-
ur eigi þræzt.
Nú er næst fyrir, að greina sundur tvö
mál, sem ekki má slengja saman, nefnilega
bankamálið og pnstávísanamálið, sem eg
nefni fínanzmál Islands. J>essi tvö mál
eru sitt livað, þó að þau liangi saman á
þeirri taug, að seðlar eða bréflegur lög-
eyrir er til í landi. Fínanzmálið byrjar
þá fyrst, er farið er að taka út póstávís-
anir fyrir seðla á pósthúsinu i Reykjavík.
En það er athöfn, og afleiðingar hennar
það mál, sem ekkcrt meira en þegar er
sagt á skylt við bankamálið, því að það
(bankamálið) er sérstaklegt latidsmál,
avísanamálið „almennt ríkismál“.
*) „ísafold“ hæðist að þessari setningu
i grein með yfirskript „Svikamyllan II.“,
2tí. okt. f. á. |>að er náttúrlegt, því hún
er nú stærsta fínanzflónið á landinu.
|>að er nú kunnugra en frá þurfi að
i segja. að það eru einstakir menn, sem koma
með seðlana á póstlulsið i Reykjavik, og
leggja þá þar itin gegn ávísun, sem póst-
meistarinn skrit'ar út, á ríkissjóð Dana.
Andvirði ávísunar hirðir náttúrlega sá, sem
ávísunina borgar út og geymir hana við
reikning sinn, scm sönnunarskjal fyrir því,
að hami hafi staðið rétt skil á hinu mót*
tekna ávísunar andvirði. Hver er það nú
á pnststofu Revkjavikur, sem tekur við and-
virði útgefinna póstávísana til útlanda? f>að
er póstmeistarinn í Reykjavíkur póststof- j
unni. En hvað er hann ? Hann er nú tví- j
einn póstmeistari, eða tveir póstmeistarar
í einni persónu.
1. Eptir stöðulögunum 2. jan., 1871 (sbr
stjörnarskrána 2. gr.) og tilskipun 26. febr.,
1872 og auglýsing 3. inai s. á. er hann
PÓSTMEISTARI ÍSLANDS 1 hinum sér-
staklegu póstmálum, sem að eins ná yfir
„póstgöngurnar“ á Islandi.
2. Eptir auglýsing frá fjármála- og dóms-
málastjórn Dana, frá 26. sept. 1872 er
hann PÓSTMEISTARI eða póstumboðs-
maður RIKISINS í þeim póstmálum er
varða póstsambandið milli íslands og Dan-
merkur. J>essi grein póstmálanna er „al-
monnt rikismál“, eða mál, sem er sameig-
inlegt fyrir konungsrikið Danmörk og rikis-
lilutatin Island, sem hefir ekkert atkvæði
um það, né afskipti af þvi, meðan það hefir 1
enga fulltrúa á ríkisþingi Dana (sbr Stöðu-
lögin og Stjórnarskrána). J>að er þ e s s i
póstmeistari, sem gefur út af r i k i s i n s j
hálfu þær póstávisanir til útlanda, sem gefn- j
ar eru út í Reykjavík. Enda á hann og
að greiða aðalpóstmálastofunni í Höfn reikn-
inga sína fyrir þetta sitt ríkis-póstmeistara-
dærni á hverju ári samkvæmt 17. og 18.
groinum ofannefndrar auglýsingar. Er það
því ríkis-póstsjóður, það er að segja, ríkis- j
sjóður Dann. scm gefur út, á sjálfan sig, j
þær póstávisanir, sem gefnar eru út i Reykja-
vik til útlanda. jpetta vita allir skynjandi
menn, a.ð er óneitanlegur sannleikur. Enda j
leiðir þetta beinlinis af þvi, að það er kou- j
ungsríkið, sem sjálft annast ríkisins póst, j
og bundið er póstsamningum við þau lönd. j
sem það er í pöstsambandi við, að taka
móti, annast og skila reiðilega þeim pen-
ingum sem hinir ýmsu hlutar þess senda
til útlanda og útlönd til þeirra.
Að neita þessu, er að neita hinni stjórn-
arlegu stöðu íslands í ríkinu, eins og stöðu-
lög og stjórnarskrá ákveða hana. J>etta |
gera þeir þó í Reykjavík, allir sem enn hafa
gengið fram í glímuna við mig um íslauds
öfarsælu pöstávísanir, staðhæfandi með eyr-
legri harðúð, að það sé landssjóður, sem
gefur Út póstávísanirnar. Vel vita þeir þó,
að löggjöf liinna sérstaklegu póstmála Is-
lands þekkir livorki orðið né hlutinn „póst-
ávísun"*). J>eir vita, að póstmeistari ís-
lands gjörir alþingi enga grein fvrir nokk-
urum lilut, er snertir hina almennu ríkis-
hlið póstmálanna á íslandi af því, að þau
mál koma þinginu ekkert við. J>eir vita,
að þetta er orsök þess, að ekki sést eitm
stafur í reikningum landsins um póstávis-
ana reikninginn, lieldur en annað. er hin al-
mennu rikispöstmál varðar (því borgunin
til gufuskipafélagsins er þeim máluin óvið-
komandi). J>eir vita, að ísland er rikis-
liluti, sem enga „iuternational“ samninga
af neinu tagi getur gjört við önnur lönd.
ekki einu sinni við Danmörk að svo stöddu;
og þó halda þeir því fram fast og þvert,
að e n g i n grein ríkissjóðs sé til á íslandi
(Sighvatnr í „Heimskringlu11 8. maí), og
að landssjóður gefi út póstávísanir rétt eins
og hvert annað sjálfstætt og öllum óháð
rlki („ísafold“, 22. marz þ. á.)l
J>essi samróma þverúð og íuisskilnings-
stæla Reykjavíktlrklfkunar lilaut að liafa,
eins og allir aðrir lilutir, sfna orsök, af
liverri hún væri komin. Orsökin er nú
fundin. I B-deild stjórnartfðindanna fyrir
árið 1886 er bréf fra landshöfðingja, No.
64 dagsett 28. maf „til verzlunarstjiira
Péturs Sæmundssonar ii Blönduósi“, sem
hljóðar þannig: — „Ú t a f f y r i r s p u r n
yðar í bréfi dagsettu 1. þ. m.,
v i 1 e g t j á y ð u r , a ð m e ð þ v í s v o
e r f y r i r m æ 11 í 1 ö g u m 1 8. s e p t-
e m b e r f. á. u m s t o f n u n 1 a n d s-
banka, 4. gr., að seðlar þeir. seni
getur um i 2. og 3. gr. skuli gjald-
gengir í landssjóð ogaðraal-
m a n n a s j ó ð i h é r á 1 a n d i o g
s j e u h j e r m a n n a á m i 11 i 1 ö g-
1 e g u r g j a 1 d e y r i r m e ð f u 11 u á-
kvæðisverði, þ á e r p ó s t m e i s t-
a r a n u m í Reykjavík s k y11 a ð
v e i t a s e ð 1 u m þ e s s u m m ó 11 ö k u
s e m b o r g u n f y r i r p ó s t á v í s a n i r
t i 1 D a n m e r k u r o g ú 11 a n d a á
s a m a h á 11, s e m d ö n s k u m g u 11-
o g s i 1 f u r p e n i n g u m“. — Svo mörg
eru þessi landshöfðingjans ógæfusömu orð!
*) J>etta er ótrúlegur lilutur þó sann-
ur sé, uni land, sem 1 17 ár hefir haft
póstfyrirkomulag sniðið eptir því, sem tíðk-
ast í siðuðum löndum!