Alþýðublaðið - 21.06.1960, Side 13

Rússar hafa
B' gerf út fjölda
'|j; njósnara á
Vesturlöndum
VIÐ, íbúar Sovétríkjanna,
hegðum okkur ekki eins og
bandaríska ríkisstjórnin, ]jví
við erum heiðarlegt fólk. Þéir
liafa mjög einkennilegt sið-
ferði, sem nú er að koma fram
í dagsljósið .. . Þeir segja:
Þetta er ógeðfellt verk og
þess vegna átti forsetinn aldr-
ei að viðurkenna njósnir,
vegna þess, segja þeir, að
njósnir hafa í för með sér
morð, eiturbyrlanir og fleiri
hiuti. Þess vegna þarf og verð-
ar að njósna og drepa — það
er einmitt þetta, sem þeir
segja bókstaflega — en mað-
ur þarf ekki að viðurkenna
það. En þetta er ekki það sem
okkur finnst. Við höfnum
slíku siðferði. Við erum menn
háleits siðferðis ...
— Nikita Krústjov.
lega, að hann hefði verið er-
indreki kommúnista og fengið
leyndarskjöl frá Alger Hisá,
sem fyrrum var háttsettúr
fulltrúi í utanríkisráðuneyt-
inu. Hiss, sem neitaði þessú,
var dæmdur í 5 ára fangelsi
fyrir meinsæri. Þetta mál va,r
það áhrifamesta í fjölda rétt-
arhalda og yfirheyrslna fyrir
þingnefndum, sem heindi
grunsemdum m. a. að Harry
Dexter White, fyrrum aðstoð-
ar-fjármálaráðherra, og Willi-
am Remington í viðskiptamálh
ráðuneytinu. White lézt, er
hann féll eða stökk út um
skrifstofuglugga. Remington
var myrtur í fangelsinu, þar
sem hann tók út refsingu fyr-
ir meinsæri.
Mál Klaus Fuchs.
Hér eru fáein dæmi um hið
háleita siðferði valdhafanna í
Kremlin:
Mál þeirra Whittaker
Chambers og Alger Htss.
Chambers, sem var ritstjóri
tímarits, fékk Washington til
■að standa á öndinni, þegar
hann lýsti því yfir opinber-
Framköllun - Kopering
Gevafotomyndir eru
f stórar og fallegar.
LÆKJARTORGI
......................
Húseigendur.
önnumst alls konax
vatns og hitalagnir.
! HITALAGNIR h.f,
Sími 33712 — 35444.
Það var óttasleginn starfs7
maður rússneska sendiráðsins
í Ottawa, sem fyrstur leiddi'í
ljós til fulls víðfemi rússnesku
atómnjósnanna. Upplýsingar
Igors Gouzenko (sem enn fer
huldu höfði) leiddu fyrst tjl
töku Alan Nunn May, brezks
eðlisfræðings, sem lét Rússum
í té tvo úraníum ísótópa. Það
leiddi aftur til töku Þjóðverj-
ans Klaus Fuchs, sem var
þriðji þýðingarmesti maðuf-
inn í atómrannsóknum Bretá.
Hann veitti Rússum nægár
leynilegar upplýsingar um
stærð. lögun og sprengiútbún-
að atómsprengjunnar til þess
að flýta um 18 mánuði fyrstu
rússnesku atómsprengjunni.
Nunn Mav sat inni í sjö ár og
Fuchs í 10 ár. Hann býr nú
í Austur-Þýzkalandi.
Mál Júlíusar og Ethel
Rosenberg.
Davíð Greenglass var ung-
ur vélsmiður í atómrannsókn-
arstöðinni í Los Alamos. þeg-
ar hann var fenginn tií áð
svíkja leyndarmál stöðvarinn-
ar í hendur systur sinnar og
manns hennar, Ethel og Júlí-
usar Rosenberg, sem bæði
voru ákafir kommúnistar.
Greenglass útvegaði teikn-
ingu af atómsprengjunni og
Rósenberghjónin komu henni
áfram til rússneska sendiráðs-
ins. Framburður Greenglass,
sem nú afplánar 15 ára íang-
elsi, varð til þess að senda
Rósenbergshjónin í rafmagns-
stólinn árið 1953.
Mál þeirra Maclean
og Burgess.
Donald Maclean, sem var
yfirmaður þeirrar deildar
brezka utanríkisráðuneytisins
sem fjallar um bandarísk mál-
efni, og Guy Burgess, aðstoð-
armaður innanríkisráðherr-
ans, voru tveir af njósnurum
Moskvu, sem bezta aðstöðu
höfðu í Bretlandi, þar til þeir
hurfu, þegar Scotland Yard
ætlaði að handtaka þá árið
1951. Fimm árum seinna
skaut þeim upp í Moskvu.
Álitið er, að þeir vinni þar nú
í áróðursdeild Kremlverja.
Mál Vladimir M. Petrov.
Einn af háttsettustu útsend-
urum Rússa brást árið 1954
og kom upp um enn einn af
njósnahringum þeirra. Hann
var Vladimir M. Petrov, sem
gegndi stöðu þriðja sendiráðs-
ritara við rússneska sendiráð-
ið í Canberra en var raun-
verulega yfirmaður njósna-
deildarinnar f Ástralíu. Upp-
lióstranir hans flæktu 70
Ástralíumenn í málið og sann
færðu áströlsku ríkisstjórnina
rim. að sovétnjósnirnar hefðu
náð „töluverðum árangri“.
Mál Otto John.
Aðafaranótt 20. júlí 1954
þaut bifreið frá Vestur-Berlín
til Austur-Berlínar með ómet-
anlegan farm: Yfirmann ör-
yggisþjónustu 'Vestur-Þýzka-
íands, Otto John. í fyrstu
sagði John, að hann hefði flú-
ið til kommúnistanna. En 17
mánuðum seinna snéri hann
aftur vestur og sagði þá, að
hann hefði verið svæfður og
sér rænt af útsendara komm-
únista. Þótt sagan hafi aldrei
verið sögð til fullnustu, létu
Vestur-Þjóðverjar John fá 4
ára fangelsi.
Mál Rudolfs Abels.
Rudolf Ivanovich Abel, of-
ursti, var höfuðnjósnari Rússa
í Bandaríkjunum, þar til FBI
og útlendingaeftirlitið réðust
inn í hótelherbergi hans í
New York árið 1957. Abel,
sem lézt vera ljósmyndari,
notaði mikrófilmur og mjög
aflmikið senditæki til að
koma leynilegum upplýsing-
um, sem enn er ekki vitað
hverjar eru, til Rússlands.
Abel er fyrsti erlendi ríkis-
borgarinn sem er dæmdui^
fyrir njósnir á friðartímum
af borgaralegum dómstól í
Bandaríkjunum. Hann áf-
plánar nú 30 ára fangelsi.
Frank Saufuss og Margarethe von Bahr.
Fröken Júlía
BALLETTgagnrýnandi
brezka blaðsins The Sunday
Times skrifar nýlega hug-
vekju, þar sem hann gerir að
umtalsefni, hvernig það sé að
þurfa að skrifa um sama ball-
ettinn —■ Svanavatnið eða
Þyrnirósu eða Coppeliu eða
Giselle — tuttugu sinnum á
ári. Það er ekki nema tvennt
til, segir hann, ef það sem
maður skrifar á ekki að verða
andlaust leiðindastagl: annað
hvort verður maður að bera
saman í nákvæmustu smáatr-
iðum túlkun þeirra, sem skipt
ast á um að dansa aðalhlut-
verkin — eða maður verður
að vorlíba sig í einni af ball-
erinunum og hefja hana til
skýjanna á kostnað hinna.
Ekki verður nú sagt með
sanni, að hið sama þjaki þann
sem hér er skikkaður til þess
að skrifa — gagnrýna gerir
hann ekki — um aðvífandi
listdansara. Maður þarf frem-
ur að taka á honum stóra sín-
um og halda eftir svolitlu af
dómgreindinni í stað þess að
vera ástfanginn upp yfir haus
við þetta sjaldgæfa og kær-
komna tækifæri. Svanavatnið
og Þyrnirósu og Coppeliu og
Giselle höfum við aldrei séð
í heild sinni hér á landi. Og
þegar hin ágæta og gáfaða
listakona Birgit Cullberg
kernur hingað og setur á svið
leikdans sinn Fröken Julie,
bá er það stórviðburður. Til-
viljunin veldur því að sá sem
þessar línur ritar, hefur séð
þann fræga leikdans erlendis
nokkuð oft, m. a. með þeirri
dansmey í aðalhlutverkinu,
sem fyrst dansar það. Hann
myndi því geta sagt frá því,
hvaða eðlisþáttur hinnar
flóknu greifadóttur Elsu Mari
anne von Rosen veittist auð-
veldast eða eftirminnilegast
aðb lýsa og hverjum Marga-
rethu von Bahr, hver þeirra
lagði hvaða skilning f hvert
atriði, dramatískt magn (því
að hér er um dramatískt efni
að ræða), sálfræðilegt innsæi
(þessi leikdans er sem kunn-
ugt er byggður á einu fremsta
verki Strindbergs, þegar hann
var natúralisti og frú Cull-
berg fylgir þeim línum, sem
Strindberg leggur í sálfræði-
legu tilliti, en víkur aðeins
við efnisatriðum, þegar hún
álítur þá listgrein sem er tján
ingarform hennar krefjast
þess), loks hver dansar betur.
En slíkur samanburður myndi
hafa ákaflega lítið gildi fyrir
lesandann, hér er allt á byrj-
unarstigi. Enginn hefur séð
frú von Rosen í hlutverkinu
og í rauninni sárafáir frú von
Bahr. Báðar hafa þær æft hlut
verkið undir stjórn höfundar-
ins og túlkun beirra fylgir
Framhald á 14. síðu.
Sveinn
Einarsson
skrifar um
listdans
Alþýðublaðið — 21. júní 1960 J3