Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 16.03.1901, Blaðsíða 1

VerO árgangsins (minnst
52 arkir) 3 kr. 50 aur.;
erlmdi8 4 kr. 50 aur., og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
aöarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
- j= FlMMTÁNDI ÁB9AN9C8. =1 =-
—s-RITST JÓEI: SKÚLI THORODDSE N. ==íeo<s?—
Uppsöyn skrifteg. ógiid
nema komin sétilvtgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaOar. og kaupandi
! satnhUða uppsögninni
\ borgi skuld sína fyrir
i blaöið.
M 11.-12.
ÍSAFIRÐI. 16. MARZ.
10 0 1.
Biðjið ætíð um:
Otto Monsteds
Danska smjörlíki,
sem er alveg eins notadrjngt og bragðgott, eins og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til
óefað hina beztu vöru og ódýrustu, í samanburði við gæðin.
Fæst IxJét Kanpmömiiiiium.
Bagalegt stj órnar-aðgerðarleysi.
Burt með landshöfðingjann!
Sérstakur ráðherra.
Opt megum vér Islendingar á því
kenna, hve afar-bagalegt oss er ráðherra-
leysið, eða réttara sagt það hjákátlega
fyrirkomulag, að æðsta stjórn sérmála
vorra skuli vera í höndum danska dóms-
málaráðherrans, sem hefur þau — ann-
ríkis og ókunnugleika vegna — algjör-
lega í hjáverkum, og sinnir þeim að eins
sem allra minnst hann getur.
Eitt dæmið af mörgum er stjórnar-
skrármálið.
Enginn minnsti vafi getur á því leik-
ið, að breytingar þær á stjórnarfari lands-
ins, sem nú eru á dagskrá, væru þegar
komnar á, fyrir 1—2 árum, ef vér hefð-
um haft ráðherra, sem lagt hefði nokkra
alúð við það mál.
Síðan 1897 hafa ráðherrar vorir, hver
fram af öðrum, látið svo í veðri vaka,
sem þeir væru breytingum þessum fylgj-
andi, og það er engin ástæða, til að ve-
fengja, að svo hafi þeir verið upp á sinn
máta, eða með sínu lagi.
En þetta lag hefur verið nauða svip-
að allri háttserni þeirra í öllum öðrum
málum vorum.
Sé ferill þeirra rakinn, síðan 1897, er
stjórnin loks tók stakkaskiptum í stjórn-
arskrármálinu, þá rekur maður sig á
ekkert, nema stakasta áhugaleysi, og
dæmafátt aðgjörðarleysi.
Þar verður ekkert ftindið, er svipi
til áhuga, eða nokkurrar framtakssemi.
Engin viðleitni sjáanleg, er að því
miði, að reyna að koma þjóðinni út úr
ógöngunum.
Jafn rnikið sem á hefur gengið her
á landi þessi árin, út af þessu velferðar-
máli, þá hefur þó ráðherrans hvergi orð-
ið vart fremur, en hann enginn væri til.
Þekkja menn í nokkru öðru landi
daemi til annars eins?
Allir, sem kunnugir eru hér á landi,
vita, að allur þorri hugsandi manna þjóð-
arinnar er stjórnarskrárbreytingunum
fylgjandi í hjarta, og þráir heitt þá stund,
að komast út. úr ógöngunum.
Jafn einfalt mál, eins og það er, að
betra sé, að fá ráðherrann til viðtals og
samninga á þingi, en að semja við lands-
höfðingjann, sem ekkert vald til samn-
inga hefur, að betra sé, að ráðherrann
tali og skilji mál vort, en að hann skilji
varla eitt orð í islenzku, og að betra sé,
að hann beri lagalega ábyrgð á stjórnar-
störfum sinum, en að hann sé ábyrgðar-
laus, allt þetta er svo ofur-skiljanlegt,
óflókið og sjálfsagt, að um það getur
enginn ágreiningur átt sér stað i alvöru.
Allt það, sem á móti þessum stjórn-
arskrárbreytingum h<>fur heyrzt haft, hef-
ur þá líka annað tveggja verið sprottið
af barnalegum misskilningi, eða það hef-
ur að eins verið alvörulaust mál, til yfir-
skins Dotað.
Leyndarmálið opinbera, sem allir
menn á landi voru nú orðið vita, það er
þetta, að það er einn maður hér á landi,
sem af persónulegri válda-fysn, eða má
ske fyrir eigin hagsmuna sakir, er stjórn-
arskrárbreytingunni móthverfur.
Og þessi eini maður er Magn-
ús 1 an ds h ö f ð in gi Stephensen.
Það er auðséð, að hann væntir sér
eigi ráðherratignar, þótt breytingin kom-
ist á — veit sig, sem er, vera alveg ó-
hæfan til þeirrar stöðu —, en kennir sér
eigi geð til þess, á gamals aldri, að standa
undir íslenzkum ráðherra, gagnkunnugum
islenzkum málum, og tímir ekki, embætt-
isiaunanna vegna, að leggja frá sér em-
bættið, enda þótt mörg þúsund króna
eptirlaun séu í aðra hönd.
I byrjun þingsÍDS 1897 beitti hann
sér því mjög ósleitilega gegn stjórnar-
skrárbreytingunum, umhverfði boðum
ráðherrans til þingsins, og gerði sitt til
þess á allar lundir, að reyna að strá út
tortryggni og misskilningi.
Vegna embættisstöðu sinnar — og
hennar vegna eingöngu — á hann tals-
vert undir sér á þingi, ekki sizt síðan
hann fékk höfðingjasloikjuna og veizlu-
kónginn Jón Yidalín, með sinn alkunna
hala, á sitt band.
Og svo var þá öllum peðunum þess-
um leikið fram, taflið vannst, því málð
féll, sem kunnugt er.
Þetta var nú í þá tið, og landshöfð-
ingi var þá óefað þeirrar skoðunar, að
ráðherrann fengi alls ekkert um þetta
afrek sitt að vita, hélt sig verða einah
um, að færa honum fréttirnar, sem vant
var, og vissi, að öll islenzk blöð voru
ráðherranum, sem lokuð bók, þar sem
hann ekki skildi íslenzka tungu.
En tímarnir voru breyttir.
StjórnbótaflokkurinD nýi hafði séð,
að ætti einhverju ágengt að verða, þá
tjáði nú ekki annað, en að gera mál vor
sem allra kunnust í dönskum blöðuin,
láta ekki landshöfðingjann jafnan vera
einan til frásagnar, sem verið hafði.
Starfsviðið þurfti að nokkuru leyti að
breytast, „agitationin“ að færast til
Kaupmannahafnar.
Stjórnbótaflokkurinn sá því um það,
að ráðherranum, og dönskum blaðlesend-
um, yrði þessi einkennilega framkoma
landshöfðingja þegar kunnug.
Hann gat því ekki leynzt.
Og þá fór nú hjartað, sem kunnugt
er, að færast nokkuð neðarlega.
Skólastjóri Jón A. Hjaltalin var þá,
sem menn muna, sendur út af örkinni,
til að skrifa varnargreinar fyrir hann í
dönsk blöð; en dr. Valtyr Ouðmundsson
svaraði þá jafn harðan svo einbeitt, að
betur hefði þótt ófarið hjá Hjcdtalín.
Yar þá Iryggvi riddari Ounnarsson
látinn utan fara í des. 1897 — í bankans
erindum, að sagt var —, en vitanlega
aðallega í því skyni, að reyna að telja
ráðherranum hughvarf í stjórnarskrármál-
inu, og bata fyrir landshöfðingja*.
En með því að sending hr. banka-
stjórans — sem aldrei hefur neitt í stjórn-
arskrármálinu skilið — mun að líkindum
hafa haft lítið að þýða, þá sá Magnús
landshöfðingi Stepliensen sér þann kost-
inn einn færan, að fara sjálfur utaD, og
friðmælast við ráðherrann.
Framkomu sína á alþinginu 1897
kenndi hann þá veikindum, að sagt er,
lofaði að styðja stjórnbótina eptirleiðis
röksamlega, og var þvi tekinn til náðar.
Öllum landslýð er nú kunnugt það
spil, sem hann síðan hefur leikið.
Hann hefur talað með stjórnbótinni á
þingi, en deplað um leið augunum, ef
svo mætti að orði kveða.
Og svo gekk þá taflið, sem fyr.
*) í þessari utanför sinni fræddi Tryggvi
riddari ráðherrann, Rump sáluga, raeðal annars
á því — vér vitum það áreiðanlega —, að þjóð-
in væri stjórnarskrArbreytingunni algjörlega
móthverf(!), og að ritstjóri blaðs þessa væri,
meðal annars, sjálf fallinn við næstu kosning-
ar í ísafjarðarsýslu! — Ritstj.