Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 19.12.1908, Page 4

228
ÞJÓÐYILJINN
XXH, 57.-58.
meDnÍDgur gerir sér í hugarluud, og á-
hættau við lániu er ætíð lyrir heDdi. Það
er eno ekki hægt að reka verzlun á íe-
landi án þess að komast hjá að lána. Ó-
skilsemin stafar að vísu optar af getuleysi
en viljaleysi, en getuleysið stafar aptur
af því, að menn lifa yfir efni fram, afla
rainna en þeir eyða, og menn eiga svo i
bágt með það í fyrstunni að borga út í j
hönd, heldur kaupa hlutinn áður en menn J
geta borgað hann.
Það er eðiilegt, að peningaeklan í land- j
inu sé nokkur orsök í skuldaverzluninni. j
Eptir að íslandsbanki var tekinn til starfa j
með sínar miljónir, og landsbankinn var
búinn að fá viðbót við veltufé sitt, var
þó ekki svo lítið af peDÍngum í landinu.
En hvar eru þessir peningar nú? Landið
virðist vera nærri eins peningasnautt, og
það var áður en Islandsbanki tók til starfa,
og peningarnir virðast ekki vera í veltu.
Það er varla mikið, sem bankarnir styðja
verzlun landsmanna, getur skeð, að þeim
þyki ekki eins tryggilegt, að lána kaup-
mönnum, eins og að lána til húsabygg-
inga, skipakaupa, o. s. frv.
Það er margvíslegt böl og ógæfa, sem
af skuldabaslinu leiðir, meðal annars pen-
ingaleysið í landinu. Það er ætið hægt
að fá peninga þegar maður hefir eitthvað
að gefa fyrir þá. Ef landsmenn gætu
borgað rneira en þeir eyða, geta þeir hæg-
lega fengið peninga fyrir mismuninn. En
af því að afurðirnar eru of litlar til að
borga með sannar, eða ímyndaðar nauð-
synjar, er landið allt af peningalaust, hver
skildingur, sem menn eignast fer i skuld-
ir. Menn venja sig á að kaupa hlutinn
áður en menn geta borgað hann, og binda
sér skuldaklafa á herðar skömmu eptir
ferminguna, sem menn opt ekki losDa við
fyr en á grafarbakkanum.
Það mark, sem þjóðin á að keppa að,
er skuldlaus verzlun. Allar islenzkar vör-
ur eiga að fcorgast með peningum, og
landsmenn eiga að kaupa fyrir þá pen-
inga, sem þeir fá fyrir vörur sínar, eða
vinnu. Yerzlunarlán eiga að afnemast.
Eins og nú er, þá er varla nokkur hlut-
ur borgaður um leið og hann er keyptur,
heldur allt tekið til láns og skrifað í reíkn-
inginn. Þegar ekki þarf að borga hlut-
inn um leið og hann er keyptur, gáir
kaupandinn opt ekki að hvað úttektinni
líður fyr en skuldin er vaxinn honum yfir
höfuð. Lánsverzlunin er skaðleg bæði fyr-
ir þjóðina í heild sinni, og eins fyrir þann
sem lánar vörurnar, hún hefir sjólfgandi
áhrif á sómatilfinningu manna og fram-
takssemi, og stendur þjóðinni fyrir þrifum.
Orð mín eiga ekki að takast. svo bók-
staflega, að alls engir menn á íslandi
verzli skuldlaust. í Reykjavík og sumum
öðrum kaupstöðum munu finnast menn,
sem verzla skuldlaust, og borga strax það,
sem þeir kaupa, og einstaka kaupmaður
mun finnast, sem lánar mjög litið, en þetta
má telja sem undantekningu.
Þjóðin á að komast á það menning-
arstig, að einstaklingar hennar þurfi ekki
að taka lán, nema til framfara-fyrirtækja,
hvort það er nú til þess að bæta jörð sina,
svo hún gefi tneira af sér, bæta sjávar-
útveg sídd, eða auka verzlun sÍDa. Öll
i önnur lántaka er ekki holl, og ber vott
j um fátækt þjóðarÍDnar. En sé þjóðin
: skilvís, framkvæmdarsöm og nægjusöm
J þarf hún ekki að vera fátæk, þvi landið
j getur fætt og klætt börn sín, et rétt er
j á haldið.
Grestvxx*.
|
----- ■ =
í
Ritsímaskeyti.
til „Þjóðv.“
—o—
Kaupmannahöfn 11. des. 1908.
NobelsverðJaun.
Nobelsverðlaunin í ár hafa þessir hlotið:
Friöarverílatin: Arnoldson og Fr. Bajer.
í lælniisfrœði: Metschnikoff og Elirlich.
- eðlisfrœði: Lippmann.
- efliafræði: Rutherford, og
- teimspeiíi: Euchen.
(Arnoldson, sem að ofan er getið, er
sænskur, og hefir ritað ýmislegt gegn
hernaði; hann er hálf-sjötugur.
Fr. Bajer er danskur, fæddur 21. april
1837, og var hann fyrstur frumkvöðull
þess, að friðarþingið í Bern var stofnað,
og var hann kjörinn forseti þess 1892.
Metschnikoff er rússneskur, en er há-
skólakennari í Paris, og varð hann for-
stöðumaður Pasteur-stofnunarinnar, að
Pasteur látnum.
Ehrlich er háskólakennari i Frankfurt
am Main.
Lippmann er náskólakennari við há-
skólann Sorbonne í París.
46
„Lofaðirðu Zeke ekki að koma skilaboðunum?“ spurði
bann nú í allt öðrum róm.
„Engan veginn“, svaraði Bill. „Eg ætlaði mér ekki
lengra, en hÍDgað. — En það gleður mig, að það er nú
farið að batna i skapinu á þér. — En eitthvað sýnist mér
þú þó öðru vísi, en þú átt að þér. — En yfir hverju þarft
þú að vera óánægður? — Þegar vér verðum að fara á sjó-
inn í versta veðri, til að ná farmi úr skipi, eða bysa við
að koma stærðar pokum gegn um skóginn, sem troðnir
eru af varningi, þá situr þú heima, og hættir þér alls
ekki, en færð þó þinn hluta. — Jeg vildi óska, að jeg
ætti gistihúsið hérna; — opt hefi eg óskað þess, að verða
eptirmaður þinn“.
Um leið og hann mælti þetta, leit hann spyrjandi
á Raffles; en Raffles lét, sem hann tæki ekki eptir því.
„Þú talar eins og þú hefir vit til!“ mælti hann.
„Heldurðu, að mér þyki gaman, að hýrast í ofnkróknum,
er aðrir eru að vinnu. — Nei jeg vildi mikið til vinna,
að jeg væri hraustur í hsndleggnum, og það þótt eg yrði
að sleppa þessu gistihúsi. — En það er ekki til neins,
að vera að tala frekar um þetta. — Þegar stöðvarhúsið
var reist á Kitty-Hawk-klettinum, sáum vér, að nauðsyn-
legt var, að geta skipað varningnum annarsstaðar í land,
en í þorpinu, og kom þá saman um, að byggja húsið
hérna, sem er mitt á milli Osceola og Nagshead, og því
hentugt fyrir oss félaga, sem ýmist áttum heimaíNags-
head eða Osceola, að geta mæzt hér, og með þvi að jeg
var orðinn ónýtur tii verka, var eg gerður að veitinga-
manni. — Nú veiztu, hvernig stendur á veru minni hér,
það voru atvikin, sem réðu, en eigi jeg sjálfur. —
En komdu nú inn, og spjöllum um eitthvað annað“.
55
Bill rak upp skellihlátar.
„En hvað þér eruð gamansamur, Twysten! Segirðu
ekki sama, Bob, vinur? Þú ert trúnaðarmaður hans, og
veizt því, hvað öllu lrður“.
Bob horfði kjánalega beiot framan í Bill. „Jeg
kann bókina utan bókar!“ drafaði i honum. „A fremstu
blaðsíðunni segir hann — hann — já, hvað heitir hann
nú annars, Rómverjinn?“
„Hættu þessu þvaðri, Bill!“ mælti Raffl.es, all-gram-
ur. „Sé hætta á ferðum, þá verða allir að vera til taks!
En takið dú glasið frá Bob, svo að hann fái sér ekki
■of mikið neðan í því“.
„Lofið honum að drekka eins mikið, og hann vill,“
mælti kaupmaðurinn. „Jeg tók hann með mér, til að
vóa. — I sölubúð minui, og á skrifstofunni, er hann ó-
svikinn gimsteinn. - Hann stælir hvers manns skript, og
býr út svo ágæt skjöl handa „Maurnum“, að æfðustu toll-
þjónar hljóta að blekkjast á þeim“.
„Yíkjuin nú að málefninu!“ mælti Raffles. „Jeg í-
mynda mér, að liðsforinginn, sem Bill skýrir frá, að sé
nýkominn til stöðvarinnar, sé njósnarmaður. — Yér verð-
um því, að gefa honum auga, og fáum vér minnsta grun,
verðum vér að gjöra nauðsynlegar varúðar-ráðstafanir. —
Hann getur látið fallbyssubátinn koma hingað, er minnst
varir; þeir geta gert honum aðvart, sent honum skeyti“.
„Yerði eg einhvers áskynja í þá áttina, drep eg hann“,
mælti Bill.
Raffles gerði honum bendingu um það, að hann
skyldi þegja, og sneri eíðan rnáli sinu að Twysten.
„Hvenær er von á „Maurnum?“
„Eptir átta daga, og ef til vill fyr, má fara að skima