Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 23.06.1911, Blaðsíða 2

110
ÞJÓÐVJLJINN.
XX'V., 26.-29.
f ...
I Jóni Sigurðssyhi lærir íslenzka þjóð-
in að þekkja sjálfa sig og skilja sjálfa
sig og trúa á sjálfa sig. Hann er hvort-
tveggja í senn ímynd þjóðarinnar og fyr-
irmynd þjóðarinnar. Eg fæ eigi betnr
auðkennt hann í stuttu xnáli.
Hann er sjálfur holdgan og ímynd
þeirra eiginlegleika, sem beztir hafa með
þjóðinni búið frá alda öðli. Hann er í
sannleika hold af hennar holdi og blóð
af hennar blóði. Þjóðin »þekkir sig sjálf
í hans svip«, eins og skáldið kemst að
orði.
kað er þetta, sem er undirrótin að
hinum djúpu og sterku áhrifum hans á
þjóðina, — sem tvöfaldar þau, þrefaldar
þau, margfaldar þau —, að hann er fyrst
og fremst sannur Ishndingur, að hjá hon-
um koma þjóðareinkennin, íslendingsein-
kennin, skýrar fram í heild sinni en hjá
nokkrum öðrum einstökum manni, og í
svo fagurri mynd, að allir stara undr-
andi og s]á það og skilja, að það er ekki
minnkun og vansi, heldur sœmd og tign,
að vera Islendingur, — sanunr Islendingur.
Fyrir sakir þessara kosta og þessara
eiginlegleika er það, að hann gerist leið-
togi þjóðarinnar, verður eldstólpinn, sem
lýsir henni á framsóknargöngunni til
fyrirheitna landsins.
Fyrir sakir þessara kosta er það, að
hann gerist fyrirmynd þjóðarinnar, sem
allir vildu helzt kjósa sér að líkjast, sem
allir vitandi eða óvitandi stæla og vitna
til í stóru og smáu. Og þótt engum hafi
enn tekizt að ná honum, þá hefir hann
samt örvað menn til atorku, starfa og
dugnaðar í þarfir þjóðarinnar. Hann er
orðinn nokkurs konar hugsjónarmynd,
sem allir hafa augun á. Eg veit að vísu
þá tilhneiging margra manna, að gera
lítið úr hugsjónunum og kenna þær við
skýjareið og draumóra. En varlega skulu
menn gera það. Það er svipað um hug-
sjónimar og stjörnurnar. Það gerir sér
enginn von um að ná í þær eða festa
hendur á þeim. En því að eins halda
menn í horfinu og ná heilu í höfn, að
þeir hafi þær til hliðsjónar ©g leiðbein-
ingar í ferðavolki lífsins.
Það er þetta sem eg á við, er eg sagði,
að Jón Sigurðsson hefði verið fyrirmgnd
þjóðarinnar, fyrirmynd hennar í öllum
kostum, er góðan íslending og góðan
mann mega prýða, eigi sízt í opinberu
lífi. Hann hefir örvað hana og hvatt í
ræðu og riti hverjum manni betur, en Kf
hans og eptirdcemi er þó margfalt áhrifa-
meira. Það er þúsund sinnum áhrifa-
meira, en hin ágætasta stólræða.
Jón Sigurðsson er fyrirmynd þjóðar-
innar í einurð og hreinskilni.
Hann fer ekki í felur með skoðanir
sínar eða heldur því einu fram, sem mest-
an hefir byr í svipinn. Hann beygir ekki
kné fyrir tízkunni og tíðarandanum, auðn-
um og völdunum. Hann segir það svart,
sem hann álítur svart, þótt allir aðrir
segi það hvitt. Hann rís upp á móti
því, sem honum finnst rangt og skaðlegt,
J)ótt allur þorri manna sé á annari skoð-
un, þótt lýðhylli hans sé í veði. Það er
ekki hundrað í hættunni þótt lýðhyllinn-
ar missi við, en hitt er honum óbærileg
tilhugsun, að glata virðingunni fyrir sjálf-
um sér. Þess'vegna er hann jafnan sjálf-
um sér og sannfæringu sinni trúr og
tryggur í öllum greinum. Hann stendur
fastur fyrir og gengur rakleiðis sannfær-
ingarbrautina, hvert sem hún liggur og
hverjar [Jsem afleiðingarnar verða fyrir
sjálfan*hanj!. Einurð og hreinskilni eru
grundvallareinkenni allra sannra mikil-
menna, styrkur þeirra og leyndardómur.
Með falsi og fláttskap hefir aldrei nokk-
ur maður undir sólinni unnið nokkurt
þarft verk, því síður nokkurt stórvirki.
Allt gott, allt göfugt, háleitt og mikil-
fenglegt á rót sína [að rekja til hrein-
skilninnar og sannleikans.
Jón Sigurðsson er fyrirmynd þjóðar-
in)iar í drengiyndi.
Hann situr ekki á svikráðum við mót-
stöðumenn sína, því siður við fylgis-
meim sína. Hann fer enga Jkrókavegi,
engar Jmyrkragötur, læðist ekki aptan
aðjjmönnum, með grímu fyrir andliti og
eiturvopn í höndum. Hann gengur beint
framan að mótstöðumönnum sínum með
opinn hjálm og skygðan skjóma. Hann
fer ekki með neinar ósæmilegar dylgjur
undir hjákátlegum dularnöfnum, sem
enginn kann deili á, ekki með neinar
nafnlausar árásir haturs og ályga. Hann
segir skoðun sína skýrt, og afdráttar-
laust, hallar aldrei visvitandi réttu máli,
hver sem i hlut á, fer aldrei í felur
með neitt, enda þarf hann engu að
leyna, því í hans hjarta eru engin jsvik
fundin.
Jón Sigurðsson er fyrirmynd þjóðar-
innar í kjark og þrekil
Hann veit 'að lífið er látlaust strið
og barátta fyrir einn og alla, sem þjóna
vilja undir sannleikans merki. Hann er
jafnan reiðubúinn að ganga á hólm fyrir
sannfæringu sína, þótt sýnilegt ofurefli
sé annars vegar. Hann vill heldur svelta
en hopa á sannleikans vígvelli um eitt
skref. Hann skilur það og veit, að það
er engin minnkun að fátæktinni, og hitt
er ómáanleg smán, að kaupa auð og
tign og allsnægtir með því að selja sjálf-
an sig [og sannfæringu sína. Hann skil-
ur það og veit, að það er ekki einhlítt
að lifa, heldur ber að lifa þannig, að
menn þori að bera höfuðið hátt og horf-
ast í augu við sjálfan sig og samvizku
sínal
i
Hann er fyrirmynd þjóðarinnar í
staðfestu og þolgœði.
Hann rís æðrulaust undir hita og
þunga baráttunnar í fullan mannsaldur
og lætur aldrei hugfallast, hversu óvæn-
lega sem á horfist, lætur aldrei undan
síga, hvikar aldrei frá réttu .máli, sættir
sig aldrei við hálfan rétt eða hálfan
sannleika. Svo kveður eitt af þjóðskáld-
um vorum:
Þá. sór bann að hræðast ei hatur og völd
né heilaga köllun að svíka,
og ritaði djúpt á, sinn riddaraskjöld
sitt rausnaiorð: „aldrei aö vikjali.
En um fram allt er hann dýrleg fyrir-
mynd i ósérplœgni og œttjarðarást.
Hann hefir aldrei augastað á sjálfum
sér eða sínum eigm hagsmunum í bar-
áttunni. Hann neytir ekki hinna miklu
áhrifa sinna hjá þingi og þjóð til a&
skai'a eldi ’að sinni eigin köku, til að
auka tekjur sínar eða krækja sér í störf
og hlunnindi, þótt ærin freisting hefði
veiið fyrir hvern mann annan í hans
sporum og hans peningaþröng. Hann
gleymir sjálfum sér og lítur eingöngu á
heill og hagi ættjarðarinnar. Og fyrir
það hefir hann hlotið trúrra þjóna verð-
laun. A engum manni hefir það betur
sannast, að »hver sem týnir lífi sinu,
mun finna það«. Hann afneitaði sjálf-
um sér og lífi sínu í þjónustu ættjarðar-
innar, hann fann það aptur í blessunar-
ríkum ávöxtum, í þeirri elnlægu og
fölskvalausu ást og virðingu, sem haim
naut hjá þjóðinni í lifanda lífi, þeirri
helgu lotningu, sem minningu hans er
sýnd, þeirri geisladýrð, sem stafar af
nafni hans enn í dag og mun jafnan
stafa um ókomnar aldir meðan íslenzkt
þjóðerni lifir.
Og þá ættjarðarást hans. Hiin var
ekki nein tilgerð, fleypur, mont, eða sjón-
hverfing, [eins og því miður á sér stað
oft og einatt. Hún var ekki neitt skrum
og orðagjálfur um jkosti og ágæti þjóð-
arinnar, samfara lítilsvirðingu og niðrun
í garð [annara þjóða. Nei, hfin brann
sem |he]gur fórnareldur í hjarta hans,
hún var heit og viðkvæm tilfinning, sem
kmiði hann til sívakandi skyldurækniH
stóru og smáu, til sífeldrar yimhugsunar,
sífeldra starfa, sífeldrar baráttu og fram-
kvæmda í þarfir lands [og þjóðar. Hann
var enginn málrófsmaður eða lýðskrum-
ari; hann vai stillingarmaður eg fram-
kvæmdamaður. »Að vera og ekki virð-
ast«, það var einkenni hans.
Svona var hann í öllum greinum, á
öllum sviðum, sönn fyrirmynd þjóðar-
innar, sönn þjóðarprýði, sönn þjóðhetja,
djarfur til vígs, öruggur til sóknar og
varnar, sannur maður í orðsins fyllstu
merkingu, maður, sem hataði og fyrirleit
af hjartans innsta grunni alla lygi, [fals
og vesalmennsku, hugpráður riddari sann-
leikans [og réttlætisins, borinn leiðtogi
lýðsins, »höfði hærri eD^alt fólkið«.
Sé það eitt öðru framar, sem vér vild-
um kjósa þessari fámennu, fátæku þjóð
til handa, þá er það sameining, samhjndi.
Við erum svo kraptalitlir, að við meg-
um ekki til lengdar við þessari stöðugu
sundrung, innbyrðis hatn og óeirðum.
Við verðum að geta tekið höndum sam--
an, ef á liggur. Nú er það einkum
tvennt, sem hefir slíkt sameinmgarafl í
sér fólgið. Annað er sameiginleg þjóðar-
ógœfa, þjöðarböl, þjóðaráföll, ofsókn af
hendi erlends ofurvalds eða annað þess
háttar. Hitt er sameiginleg göfug og
glæsileg þjöðarminning. Ógæfu vil eg
ekki æskja þjóð minni, böls vil jeg ekki