Lögberg - 14.01.1891, Blaðsíða 4

4
I.ÖCBERC, MIDVIKUBAGINN 14. JAN. 1800.
% ö jg b c r g.
Gefið út »C5T3 Hain Str. Winnipcis,
af The Lögberg rrinting &* Publishing Coy.
(Incorporatcd 27. May 1890).
Rrrsijóiti (Editor):
JÖN ÓLAISSON.
Bt'SISESS MANAGKR: MACNÚS PAULSON.
ACGI.VSINGAR: Smá-auglýsingar í citt
skipt: 'ib cts. fyrir 30 orð eta 1 þunil.
-dslUsicnjdar; i doll. utn mánu'Sinn. Á stx-rri
augijsingum ^ða augl. um lengri tiina af-
sláttur eptir sair.ningi
IIÚSTADA-SKIPTI kaupenda verður að til-
kynna sbrifleya og geta um fyrverandi bú-
sla.> jafoframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
TH.E LÖCBEF.C PHINTENC & PUBLISH- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EÖITOR HM.KERG.
P. O. BOX 308. WINNIPEG MAN.
--- SflDVrKUr-. 14. JAN. 1890. -
íljir kaniifiiiiiir.
---o----
N ú er tíminn til að kaupa
L'óyherg. Hversem vill styðja frjáls-
ivut og <5Mð íslenzkt blað hjer
megin hafs, ætti nú að gerast á-
skrifandi, ef hann er pað ekki áður.
NÝIR KAUPENDUR ALI.IR
að næsta ári fá ÓKET PIS blaðið
frá byrjun des. 1890 (f>ar með uppbaf
sögunnar: „Myrtur í vagni“).
NÝIR KAUPENDUR,
sem borga oss árganginn 1891 fyrir-
/ram, fá ÞAR AÐ AUK ókeypis
„Iirfdatltr& Mr. Meesotu“ 252 blss.
00
„Umhverfis jöröina á 80 dögum“ 314
blss., samtals 5G6 blss. af skemmti-
sögum.__________________________
ISLAND OG SKÁLDIN.
Skáldsagan er skáldskaparform
pessarar aldar. Ljóðskáldin eru
hvervetna að hverfa meir og meir
úr sögunni. Ilvað sem um leik-
skáldin kynni að vera að segja, pá
tekr það ekki til vor íslendinga;
vér liöfum ekkert leikhús haft á
voru landi, og aldrei átt nokkurt
leikskáld.
Menn hafa stundum verið að
tala um, að skáldskapnum væri að
hnigna hjá oss eða liann væri að
aeyja út; vor eldri og yngri skáld
væri að pagna.
En er pað svo undarlegt, ef
svo er? Hvaða lífskjör eiga skákl
á íslandi?
Tvö vor beztu — eða miklu
réttara sagt: vor einu tvö núlifandi
íslenzku sagnaskáld eru peir Einar
Hjörleifsson og Gestr Pálsson, og
peir eru báðir í Ameríku. Ljóð-
skáldin okkar heima: — Gröndal er
andaðr sem skáld, steindauðr og
gengr ekki aftr úr þessu; Dr.
Grímr er nú, poetice talað, að Iík-
indum „kominn úr bárneign“; Matt-
ías, Steingrímr, Hannes — eru allir
í embættum, hafa fengið aktygi
spennt yfir vængina: einn gengr
fyrir plógi landsstjórnarinnar, annar
fyrir sáðvél skólans, þriðji fyrir herfi
kyrkjunnar. Páll Ólafsson er nú
hniginn að aldri og heilsu, en vafa-
laust kveðr hann enn þá. En (ja,
margt er ólíkt með skyldum!) hann
hefir alla sína daga haft svo mikla
óbeit á prentsvertu, að það er ekki
nema örsjaldan, að vart verðr við
þegar hann kveðr.
í upphafi aldarinnar átti ísland
Jón Dorláksson, Bjarna Thorarensen,
Bened. Gröndal eldra, Egilsen, Sig-
urð Breiðfjörð, Jónas Hallgrímsson;
um miðbik aldarinnar Gísla Brynj-
úlfson, Jón Thoroddsen, Grím Thom-
sen, Gröndal yngra, Bólu-Hjálmar,
Björn Halldórsson, Pál Ólafsson,
Matthías, Steingrím, Kristján Jóns-
son.
Hannes rann upp eins og víga-
hnöttr og hvarf jafn.'.kjótt aftr.
Hve margar skáldraddir skyldi
heyrast lieima síðasta irtug aldar-
innar?
Tíminn og ástæðurnar skapa
mennina. Allt, sem lifir, þarf ikveð-
in lífsskilyrði.
Dað virðast vanta einhver lífs-
skilyrði, nú sem stendr, fyrir skáldin
á fslandi.
FRELSISHE 11
00
FJE G L Æ VRA B R Ö G f).
Booth, „hershöfðingi“ frelsis-
hersins, gaf út bók eftir sig árið
sem leið, og nefndi hana eftir bók
Stanley’s, Afríku-ferðamannsins fræga.
Stanley hafði kallað ferðabók sina:
„Jn (larkest Africa“ (p: „Meðal
villtustu villimanna í Afríku“); en
Bocth kallaði sína bók: „In darkest
England“ (0: „Meðal villtustu villi-
manna á Englandi“). — Vér skulum
ekki hér fara langt út í efni bók-
arinnar, en að eins geta þess, að
hún I/sti átakanlega fáfræði fátæk-
asta og menntunarlausasta öreiga-
1/ðs í I.undúnum. Hann þóttist
hafa komizt að raun um, við til-
raunir til að kenna þessum vesal-
ingum trú og siðgæði, að það væri
ákaflega örðugt, að vinna þá til
staðfastrar betrunar meðan ekkert
raknaði úr fyrir þeim með efuahag
og atvinnu; en væri auðið að bæta
kjör þeirra, mundi auðveldara að
gera „aftrhvarf“ þeirra varanlegt.
Booth þóttist þurfa 1 miljón
pd. sterl. (o: 5 milj. dollars) til þess
að byrja með frelsunarverk sitt með-
al öreigal/ðs Lundúna. Fyrst skyldi
þeir, sem frelsast áttu, teknir og
þeim veitt fæði og húsnæði um
tíma í Lundúnum í stofnun, sem í
því skyni skyldi á fót komið, og
svo þeim jafnframt snúið til aftr-
hvarfs og dygðavegar. Síðan skyldi
sonda þá í aðra heimsálfu, en þar
skyldi n/lenda stofnuð af slíku aftr-
hvarfsfólki; það stutt til húsabygg-
ingar og verkfærakaupa og yfir
höfuð til að reisa bú, og jafnvel
séð til með þeim framvegis, og því
áætlað, að árlega þyrfti nokkurt til-
lag til n/lendunnar.
Detta er allt gert í trúarinnar,
„sálulijálparinnar“ og „aftrhvarfsins“
nafni. Dað urðu margir til að styðja
J>etta mál Booths. Drottningin gaf
tillag til þes« og /mislegt ríkis-
fólk, klerkar /msir studdu og mál-
ið og bundust fyrir sainskotum,
enda hafa J>au gengið furðu greitt-
Hér megin liafsins vakti tillaga
þessi allmikla athygli; það hefir
verið ritað mikið um fyrirtækið í
mánaðarritum og blöðum.
Hér í Canada hafa menn og
virt tillöguna í sjálfu sjer vel, utan
mönnum heíir verið illa við n/lendu-
stofnunina; menn hafa verið liræddir
um, að lienni kynni að verða út-
séðr staðr einhversstaðar hér í landi.
En þótt vér Canadainenn fögnuin
því að land vort byggist sem óð-
ast, og viljum í öllu hlynna að
því, þá langar oss ekki eftir þess-
leiðis 1/ð, sem serdr yrði hingað
til „aftrhvarfs og betrunar“; vér
óskum ekki að fá neina betrunar-
tilrauna nylendu fyrir afhrak mann-
kynsins. II eima á Englandi risu
/msar Jraddir smátt og smátt á
móti þessu. Hagfræðingarnir komu
mtð sk/rslur sínar og s/ndu ljós-
lega, að tölur Booths vóru allar
vitlausar og áætlanir haus náðu
engri átt. Bradlaugh Jvingmaður
tók fvrir reikninga frelsishersins,
sem birtir liöfðu verið, og sýndi
fram á, að þeir væru óráðvandlega
samdir, o. s. frv.
Svo komst það upp, að „ hers-
höfðingi“ Booth hafði ekki samið
né ritað einn staf í allri sinni stóru
bók, heldr að eins léð nafn sitt
sem höfundar, til f>ess að bókin
vekti meiri athygli. Ilann hafði
aidrei lmgsað n/lendutiliöguna upp,
heldr staðgöngumaðr hans Smith, er
næstr honuin gengr að virðing í
sáluhjálpar eða frelsunar hernum.
Svo bar svo til, að einhver
maðr sendi prófessor Huxley, nátt-
úrufræðingnum fræga, 100 pd. sterl-
ing, ($500) og bað hann að af-
henda þetta fé Bootli til fyrirtækis
hans, ef hann (próf. Huxley) áliti
það heppilega stofnað. Huxl ey
sk/rði frá því í blöðunum, að liann
f éllist ekki á fyrirtækið, og gaf
fyrir Jvví áliti sínu þá almennu á-
stæðu, að stór félög, sem að mestu
eða miklu leyti hvíldu á sérstök-
um trúarbrögðum, líkt og munka
reglurnar rómkaþólsku, og öll væru
einum manni hl/ðni skyld, væri
skaðleg bæði siðferðislega og í
pólitísku tilliti fyrir þjóðfélagið.
Dessar undirtektir Huxley's höfðu
þann árangr, að J>að rigndi yfir
liann sk/rslum um starfsemi sálu-
hjálparhersins úr /msum áttum. Fékk
liann við þetta svo mörg og niikil
sönnunargögn í hendr, að hann rit-
aði meira um sáluhjálparherinn; bar
bann á Booth „hersböfðingja“, að
liann liéldi sig og sitt heimili og
ættmenn 1 ríkmannlegu bílífi og
verði til J>ess fé J>ví, er gefið væri
til hersins, en undirmönnum sínum
borgaði hann smánarkaup, svo að
þeir gætu varla lifað, og væri liann
inn mesti harðstjóri gegn þeim, er
hann hefði yfir að segja. Hann
gat þess jafnframt, aö liann hefði
í höndum sannanir fyrir miklu verri
misbrúkun á fé því, er til hersins
væri gefið, heldr en þetta. Kvaðst
hann geyma þær að sinni, en mundu
koma ineð J>ær, er á lægi; kvað
liann alt þetta s/na, að það væri
meira en meðal ósvífni af Booth,
að ætiast til að fólk tryði sér fyrir
heilli miljón punda.
Á eftir þessu komu á prent bréf
frá forgöngumönnum /msra veigerð-
arfélaga, sem starfa að því að hjálpa
fátækiinguin í London, og frá /ms-
um kyrkjufélögum, sem vinna í
líka stefnu, og 1/stu þeir allir yfir
því, að sér væri ekki kunnugt eitt
einasta dæmi þess, að nokkur maðr
hefði hlotið varsnlega bót á tíman-
legum liögum sínum, eða leiðzt til
varanlegs aftrlivarfs fvá illu athæfi
fyrir tilstilli sáluhjálparhersins.
Smith, önnur hönd Bootli’s, sagði
af sér starfa sfnum í þjónustu liers-
ins undir eins og greinar Huxley’s
vóru út komnar, og J>ykir J>að bera
þess vott, að eittbvað sé bogið og
heldr „felmtr í /<erbúðunum“ sálu-
hjálparhersins.
E. ÖHLEN.
Eins og getið var um i L.ög-
bergi fyrir skömmu hefir herra E-
manuel öhlen, aðstoðar-innflutninga-
umboðsmaðr Canada stjórnarinnar
sagt af sér starfa sínum, og fer al-
farinn lijeðwi úr bænum ásaint konu
sinni á föstudaginn kemr heim til
föðurlands síns, Svíaríkis. Oss er
bæði skylt og ljúft við þetta tæki-
færi, að minnast á starfa herra Öhlens
á ineðan hann dvnldi í þessu landi.
Herra öhlen kom til Canada
lieiman frá Svlaríki 28 ára að aldri
í júní 1884, og fókk strax stöðu
sem skrifari í akuryrkjumála deild
ríkisins í Ottawa. Dar dvaldi hann
þar tii í nóvember sama ár, að
hann var útnefndr aðstoðar-umboðs-
maðr og þ/ðari á Winnipeg skrif-
stofu tjeðrar stjórnardeildar, og hjelt
hann þeim starfa þar til fyrir skömmu,
að hann sagði honum af sjer eins
og að ofan er getið. f aprílmán.
1885 stofnaði herra Öhlen hina fvrstu
skandinvisku n/lemlu í norð-vestr-
Canada. N/lenda þessi er kölluð
„Skandinavia“ og er nálægt bæn-
um Minnedosa á Manitoba og norð-
vestr-járnbrautinni. f júlí mán. ár-
ið eftir kom hann á fót anuari
skandinaviskri n/lendu, sem nefnd
er „N/-Stockholm“. Hún er nálægt
Whitewood, sem er bær við Cana-
da Kyrrahafsbrautina í Assiniboia-
héraði. Báðar þessar n/lendur liafa
náð góðum þrifuin, mest fyrir góða
umönnun og dugnað herra Öhlens.
Norquay stjórnin hjer í fylkinu út-
nefndi herra öhlen friðdómara fyr-
ir Manitoba árið 1885, og árið 1887
fól landstjórinn í Norðvestr-territo-
riunum honum sama embætti innan
nefndra héraða. — í ágúst 1887
04
„Hvernig komust þeir að því,
hver það var?“ spurði Mr. Frettlby
„Ó, tkoðið þjer til, það var
einn af þessum leyniiögregiuþjón-
um,“ svaraði Felix. „Þeir vita allt.“
„Mjer þykir fyrir að heyra það“,
sagði Frettleby, og átti við það að
Whyte hafði verið myrtur. „Hann
hafði meðmælisbrjef til mín, og
maðurinn s/ndist vera vel gefinn
og duglegur.41
„Bölvaður slæpingur,“ tautaði
Felix í hljóði, en Brian heyrði hvað
hann sagði, og virtist hallast að
sötnu skoðun.
Eptir það var ekki um neitt
annað talað en morðið, meðan á
máltíðinni stóð, og myrkur það
sem yfir því hvíldi. Þegar kvenn-
fólkið var komið inn í samkvæmis-
salinn, skröfuðu þær um J>að, en
loksins ljetu þær það samt detta
niður, o*r fóru að tala uin annað
viðfeldnara cfui. En J>egar dúkur-
inn hafði verið tekinn af borðinu,
fvlitu karlmennirnir glös sín, og
hjeldu umræðunum áfram með sania
fjörinu. UrÍBii var eiui tiiaðurinni
90
aðbvort farið þvert yfir Austur-Mel-
bourne til Fitzroy, eða að hann
hafi gengið aptur til borgarinnar
yfir Fitzroy-garðinn. Enginn var á
ferli svo snemma um morguninn,
og þess vegna hefur hann getað
hættulaust gengið heirn til sín, hvort
sem hann hefur nú átt heima á
hótelli eða annars staðar. Auðvitað
getur mjer skjátlazt í þessari til-
gátu, en eptir þeirri þekking, sem
jeg iief með atvinnu minni fengið
á mannlegu eðli, J>á held jeg að
hugmynd mín sje rjett?“
Allir, sem viðstaddir voru, fjell-
ust á mál Mr. Caltons, enda sýnd-
ist f>etta eðlilegasta aðferðin til að
leynast.
„Jeg skal segja yður nokkuð“,
sagði B'elix við Brian á leiðinni til
samkvæmissalsins, „ef það skyldi
komast upj> um þennan náunga, sem
dr/gt hefur glæjiinn, þá ætti liann,
svei mjer, að fá Calton til að verja
sig“.
102
ljet fallast niður á stól, og var
að hugsa um, hvort nokkur af pí-
anó-strengjunum mundi liafa siitnað
við þessa síðustu áreynslu. „Djer
leggið hjarta yðar inn í hljóðafæra-
sláttinn — otr annars alla yðar
vöðva líka, J>að veit hamingjan,“
bætti liann við innilega.
„Dað er ekkert nema æfing,“
svaraði Miss Featherweight og roðn-
aði hæversklega; „jeg sit við pí-
anóið fjóra kiukkutíma á hverjum
degi.“
„Ó, guð minn góður,“ sagði
Feiix andvarpaadi, ,.en sú skemmt-
un, sein fólkið yðar lil/tur að hafa
af því“; en J>á athugasemd gerði
hann ekki upphátt, heldur skrúfaði
hann gleraugað inn I vinstra augað
á sjer, og sagði að eins: „Gott á
píanóið.“
Miss Featlierweight gat ekki
liugsað til að svara þessu neinu,
leit niður fyrir sig og roðnaði, en
sá slungni Felix leit upp og and-
varpaði.
xMadge og Brian voru úti í
einu horninu á lierberginu og voru
»ð taja sanjati um dauða Wli^tes,
91
kosti mjög yfirgripsmikil, og sam-
ræður hans voru skemmtilegar og
fyndnar. Calton, einn af helztu mál*
færslumönnum bæjarins, sagði utn
liann: „Rolleston minnir mig á það,
sem Beaconsfield sagði um eina af
persónum sínum í Lothair, að hann
væri enginn ríkisbubbi að gáfunum
til, en vasar lians væru ávallt fullir
af smápeningum“. [>að var tölu-
vert satt í þessari atbugasemd Cal-
tons, og Felix útb/tti jafnan óspart
skildingum sinum. Samræðurnar
höfðu verið daufar fáeinar síðustu
mínúturnar vjð miðdagsborðið Jijá
Frettleby; þess vegna glaðnaði yfir
öllum, þegar Felix kom, J>ví að
þeir þóttust vissir um, að nú mundi
samtalið fara að verða skeinmtileu't.
„Mjer þykir dæmalaust mikið
fyrir |>ví,“ sagði B’elix um leið og
iiann smeygði sjer niður í sæti hjá
Madge; „en roaður eins og jeg
verður að fara sj>arsamlega með
sinn tíma — með öðru eins ann-
ríki“.
„Með öðrum cins heimsóknum,
eigið þjer við,“ svaraði Madge ineð
vantr(jarbrosi. Kanuibt J>jer nií bar^