Lögberg - 11.11.1891, Blaðsíða 4

4
Jö g b c v g.
Gefis út ats 5TJ» Main Str. Winnipce*
af The J.ogberg Printing &• l'tthlishing Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
1. tTSTJÓRl (Editor);
LJNAR IJjCRl.liIFSSON
BUSINESS MANACER: MAGNÚS PAULSON.
AUGLÝSINGAR: Sniá-auglýsingar I eitt
skipti 25 cts. fyrir 30 orð eða 1 þuml.
dálkslengdar; 1 doli. um mánuðinn. Á stærri
augK-singum eða augl. um lengri tíma af-
sláttur eptir samningi.
BÚSTADA-SKIPTI kaupenda verður að til-
kynna sktijlega og geta um fyrverandi bú-
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT t AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
Ti}E LQCBEHC PI}iNTINC & PUBLISK- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
ElíITOK LÖCiBEKCi.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
ZL MIDXIKUI. ii. NÓV. i8<ji. -
UP Samkvæmt landslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
skuldlaus, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld við blað-
ið, flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskit'tin, þá er I>að fyrir dómstól-
t»num álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
vísum tilgang'.
Eftirleiðis verðr á hverri viku prent-
uð í blaðinu viðrkenning fyrir móttöku
allra peninga, sem i>vi hafa borizt fyrir-
farandi viku í pósti eða með bréfum,
en ekki fyrir peningum, sem menn af-
henda sjálflr á afgreiðslustofu blaðsins'
j>ví að þeir menn fá samstundis skriflega
viðrkenning. — Bandaríkjapeninga tekr
blaðið fullu verði (af Bandaríkjamönn-
um), og frá íslandi eru íslenzkir pen
iugaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
P. 0. Money Orders, eða peninga í Re
yutered Lettcr. Sendið oss elcki bankaá-
visanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innköllan.
ÞJÓÐKIKKJAN Á ÍSLANDI.
----o----
Ur tveimur gagnstæðum áttum
hefur J>ví verið haldið fram um
nokkurn tíma undanfarinn, að eitt-
Jivað sje til muna bogið við trú
yrnsra prestanna heima, pegar hún
sje skoðuð í sambandi við játn-
ingarrit kirkjunnar og eið pann
sem peir hafa unnið. Kirkjumenn
lijrr vestra liafa opinberlega full-
vrt, að á íslandi sjeu bæði skyn-
semistrúarprestar og Unitaraprestar.
()g „Fjallkonan“, pað blaðið á ís-
landi, sem afdráttanninnst hefur tal-
að rndti kristinni trú, hefur hvað
optir annað sagt hjer um bil pað
sama um petta efni eins og vestur-
íslenzku prestarnir.
Þessum staðhæfingum var ekki
L3GBERG, MIÐVIKUDAGINN 11 NÓVEMBER 1891.
sarnsinnt í fyrslu af kirkjumönnum1
á íslandi. „Fjalikonan“ hreyfði mál- j
inu fyrst, að pví er oss minnir, á;
pann háttT að flytja grein, sem all-
mikið kom í bága við trúarkenn-
ingar kirkjunnar, og geta pess um
leið, að hún ræri eptir nierkis-
prest í pjóðkirkju íslands. Pjetur
biskuj) Pjetursson krafðist pess af
ritstjórarium, að hann ljeti uppi
nafn greinarhöfundarins, og kvaðst
efast um, að liún væri eptir nokk-
urn prest. Ritstjórinn varð ekki I
við áskorauinni, og var svo málið
látið niður falla. Mótmæli liafa og
komið fram gegn pví sem sagt
hefur verið hjer vestra um petta
atriði.
En nú virðist ekki lengur
noinn vafi leika á pví, að „Fjall-
konan“ og vestur-íslenzku prestarn-
ir hafi haft rjett fyrir sjer í possu
efni, og litlar eða engar tilraunir
eru gerðar til að draga dulur á
pað, Svo að pað hlytur að liggja
hverjum nranni í augum uppi. Sjera
Matth. Jochumsson hefur um nokk-
urn tíma undanfarinn notað svo að
segja hvert tækifæri til pess að
lýsa yfir pví, sumpart óbeinlínis,
sumpart beinlínis, að harin liafi
ekki trú lútersku kirkjunnar. Og
ísfirzk’a blaðið ,.I>jóðviljinn“, sem
einn af helztu prestum á vestur-
landi, sjera Sigurður Stefánsson,
gefur út að öðrum præði, hefur
hvað eptir annað látið ótvíraeðlega
í ljós efa um kenningar kirkjunn-
ar. Hið nyja málgagu kirkjunnar
sjálfrar, „Kirkjublaðið“ segir líka í
síðasta nr., sem til vor hefur bor-
izt, að peir sjeu eigi fáir, prest-
árnir sem veiktrúaðir eru á eina
skylausa trúarsetning pjóðkirkjunn-
ar, útskúfunarlærdóminn.
Þar sem pessu er pannig varið
með prcstana, menn, sem hafa unn-
ið sjerstakan eið að pví að kenna
lærdóma kirkjunnar, og lifa á peim
kenningam, pá má geta nærri, að
einhver munur muni vera á trúar-
sannfæring allmargra leiktnanna ís-
lenzkra og lærdómum pjóðkirkj-
unnar, sem peir standa í. Það er
sannarlega ekki ástæða til að ætla,
að prestarnir sjeu fráhverfari trú
kirkju sinnar heldur en safnaðar-
menn peirra. Reynsla íslenzku
kirkjunnar lijer vestra gefur og
allpyðingarmiklar bendingar í pessu
efni. Og reynslan er sú, að fjöldi
íslendinga vill ekkert sinna kirkju-
og kristindómsmálum fyrsta sprett-
inn eptir að hingað er komið. Ef
ekki ruá draga út af pví pi álykt-
un, að peir sjeu allmargir, íslend-
incrarnir, sem ekki hafa fasta sann-
færing fyrir lærdómum kirkjunnar,
pá sjáuin vjer ekki, hver ályktun
rerður út af pessu dregin.
Sannleikurinn er augsýnilega
sá, að pað er allstór partur af ía-
enzku pjóðinni, sem ekki hefur pá.bæði hæfileika vegna og sannfæring-
trúarsannfæring, sem pjóðin játar "
samei<rinlenra, að örfáuni mönnum
undantckmiin, og er ineð landslög-
um skylduð til að styðja.
Oss virðist öllum muni geta
komið sanian um, að petta ástand
sje óvirðulegt, lineykslanlegt, óhaf-
andi, frá hverju sjónarmiði sem á
pað er litið.
Dao er óneitanlega eitthvað
raunalega bogið við pað, að aunars
vandaðir, suniir enda stórmerkir,
ménn, sem pjóðin ætti að gcta
litið ujij) til ineð aðdáun og virð-
ingu, vinni eið að pví að prjedika
pær kenningar, sem peir eru sitrti
jiart oj)inberlega, sumpart leynilega
sannfærðir um að sjeu misskilning-
ur, og hafi svo atvinnu af pví einn
áratuginn eptir annan að sigla und-
ir fölsku flaggi. t>að er ekki stuðn/
ingur fyrir sannleiksástina meðal
pjóðarinnar, petta ástand. Og slík
staða er óneitanlega allt annað en
virðuleg fyrir hlutaðeigandi presta.
Vitaskuld er mjög varlega út i
pað farandi, að kveða upj> pungan
jdófn yfir peim hverjum út af fyrir
í fyrir pað að peir hafa ratað
út í pessar ógöngur. Degar talað
j er um mál peirra er ástæða til að
hafa hugfast erindið eptir sjera
Matthias: „Að finna brcst hjá breyzk-
uin er svo liægt, og brotin dæma
hart, en tilclrög vægt,“ o. s. frv.
En prátt fyrir pað, að mikið má
linna peim til málsbóta, verður ekki
sagt, að sómi peirra, setn sjálf-
stæðra manna, og sannleikselskandi
manna, sje með öllu óskertur.
Ef vjer lítum á petta ástand
frá sjónarmiði pjóðarinnar sjálfrar,
pá leynir pað sjer ekki, að pað
felst í pví hrópleg rangsleitni.
fijóðin er skylduð til að styðja pað
með fjárframlögum, sem ef til vill
að eins tiltölulega lltið brot af
henni heldur að sjeu sannleikur,
|eða hafi neitt gott I för með sjer.
Hún er öll skylduð til að launa
möunuin fyrir að prjedika pað sem
mikill hluti hennar hyggur vera
bull og vitleysu. í>að er ekki bæt-
andi á slíka ómynd. En pó tekur
auðvitað átján yfir, pegar pjóðin
veit svo, að einmitt peir mennirn-
ir, sein hún or að launa fyrir að
halda ujijií pessum kenningum, sein
hún trúir alls ekki sameiginlega á,
trúa peim ekki lieldur.
Ut af öllu pessu einstaka ólagi
er allmikið íarið að tala um að
bæta ástand íslenzku kirkjunnar.
l>að er einkum tvennt, sem inönn-
um virðist liafa hufifkvæmzt.
O
Annað er pað, að vinna að
boðun hinnar lútersku kenningar
mcð tneira krapti, dugnaði og and-
ríki en gert hefur verið að undan-
förnu og að fela liana ekki öðrum
en peiin sem til pess eru færir
ar, að leysa pað verk vel af hendi.
Það cru, eins og nærri má geta,
Lúter3trúarmcnnirnir, sem sjá pað
ráð vænst. Og vitaskuld er pað
virðulegt ráð og gott frá peirra
sjónarmiði — svo langt sem pað nær.
En nieð pví er sannarlega ekki ráð-
ið fram úr vandræðunum frá sjón-
armiði peirra sem hafa allt aðra eða
ef til vill enga trúarsannfæring. Og
ekki verður héldur á pann hátt einn
ráðið fram úr vandræðunum frá sann-
girninnar sjónarmiði. t>ó að sannir
áhangendur lútersku kirkjunnar vafa-
laust fjölgi á Islandi, ef unn:ð er
par fyrir liennar málefni ineð meira
kapjii og meira andríki en liingað
til, pá er engin von til pess að
allir verði sannfærðir, sem á móti
inæla ojiinbcrlega eða í leyndum.
Og pó að peir kunni að fækka,
sem ekkert vilja með kirkjuna hafa,
pá er jafn ósanngjarnt samt sem áð
ur, að skylda pá til að styðj a pað
málefni, sem peir liafa annaðhvort
enga sannfæring fyrir eða eru ger-
samlega mótfallnir.
Hitt ráðið hefur að sönnu ekki
verið gert til inuna að umtalsefni,
en pví hefur pó verið hreyft, ef
ekki beinlínis, pá að minnsta kosti
óbeinlínis í „I->jóðviljanuni“. Og
pað er petta, að cndurskoða játn-
ing kirkjunnar, breyta lienni eptir
núverandi trú pjóðarinnar, og pá
sjálfsagt einkum stryka út pá lær-
dóma, sem pjóðin í laun og vcru
trúir ekki lengur. Detta ráð er
líka gott — frá sjónarmiði peirra sem
hafa strykað pessa lærdóma út í
huga sínum og fyllt eyðuna með
einhverju. T>að er ajitur á móti mið-
ur atgetilegt fyrir hina, sein enn
hafa í huga slnum og hjarta lofað
pessum lærdómuin að standa, og
eru sannfærðir um að peir sjeu ó-
missandi. Og enginn maður hefur
minnsta rjett til að efast um, að
pað sjeu enn til Islendingar, sem
trúa kenningum lútersku kirkjunnar
I beild sinni. En setjum nú svo,
að peir sjeu engir til, og að allir
sjeu „endurskoðunarmenn“ I pessum
skilningi. I>að er ekki ólíklegt, að
menn mundu samt sem áður reka
sig á pað, að pað yrði örðugt að
fá samkomulag hjá allri pjóðinni um
pað, hvað mikið ætti að strykast út,
og hvað svo ætti að koma I staðinn.
Og ef svo skyldi fara, mundu menn
ekki hafa færzt einu hænufeti nær
sanngirnistakmarkinu.
t>að er að vorri hyggju ekk:
til nema einn vegur til pess að
ráða til fulls fram úr vandræðunum
og ólaginu. Hann er sá, að nema
pjóðkirkjuna úr ldgum.
Það parf engum orðum að eyða
til pess að gert. grein fyrir pví,
að sú breyting væri æskileg fyrir
pá menn, sem enga trú liafa á kenn-
ingutn kirkjunnar, nje almennri
gagnsemi hennar fyrir pjóðfjelagið.
Það liggur I augum uppi, að peir
hljóta að telja pað stórkostlega fram-
för að losna við allar byrðar, sein
henni cru samfara. Hitt er fráleitt
öllum eins augsjfnilegt, að breyting-
in sje líka ákjósanleg frá sjónar-
miði peirra manna, sem aðhyllast
lærdóma kirkjunnar, eða trúa af öðr-
um ástæðum á nytsemi hennar. Og
pó er pví svo varið, að mjög víða
I lieiminum eru hinir einlægustu
kirkjumenn og kirkjuvinir sannfærðir
um, að málefni kristind0msins sjc
b«zt borgið með pví að vera látið
hlutlaust af hinu veraldlega valdi.
(Niðurl. næst).
Niels M. Lambertsen.
Kafli úr ræðu sjera Jóns Bjarna-
sonar við útför lians.
.... Haustsöngur, hausttónar,
haustlag.— Hver getur annað heyrt
eða látið til sln heyra með pessa
llkkistu fyrir augunum? Vinur vor
og kunningi Níels Lambertsen ligg-
ur hjer lík. Með að eins 82 ár að
baki hvllir haun lijer I sinni Uk-
kistu. Ekki varð honum aldurinn
að meini. Á bezta aldri er liann
kallaður burt. Vnrla cr hádegi æf-
innar yfir hann komið áður en fvrir
honum er komið kvöld og dauðans
nótt. Á miðju 8umri ætínnar eða
öllu heldur áður en mitt sumar væri
komið verður hann að mæta köldu
dauðans haustinu. A miðju sumri
sagði jeg Nei, liann á'.ti, pað jeg
veit bezt, ekkcrt eiginlegt sumar,
hafði helzt aldrei á æfi sinni af
neinu reglulegu sumri, nje heldur
nokkru reglulegu vori að segja.
Lífið hans allt var aðallega einn
samanhangandi liaustdagur. Sá haust-
dagur byrjaði, hefur mjer skilizt,
fynr honum strax meðan hann enn
pá var barn. Sá haustdagur hjclzt
áfram meðan hann var I skóla. Sá
haustdngur var yfir honum meðan
liann ól aldur sinn austan Atlanz-
liafs, og eptir að hann kom hingað
vestur gat hann ekki licldur losað
sig við pann haustdag. £>að var
eins og pað væri fyrir fram ákveð-
ið, að hann skyldi aldrei hjerna
megin grafarinnar verulega hafa af
öðru í mannlífinu að segja en hausti,
ömurlegu, köldu dauðans hausti.
Vel veit jeg pað, að hann æfinlega
minntist móður siunar með hlyrri,
sonarlegri tilfinning. Hann sagði
mjer, að hún hefði komið sjer á
pann vana að biðja sitt faðir vor
kvölds og morguns, og pann vana
hefði hann, á hverju sem gekk í
lífi sínu, aldrei lagt niður. Og pað
var eins og I pessu kæm. fram
viðurkenning hjá honum fyrir peim
sannleika, sem liggur I haustljóða-
brotinu, er jeg byrjaði mál mitt
með, viðurkenning fyrir pvf, að
til himna er gott aö hefja sýn,
þá hvít er snævgðuð jörð sem lín,
og blómin bíða dauða,
og eyðilegt er lít að sjá,
sem allt sje dauöans snortið ljá,
en inni nagtlr nauða.
Þetta veit jeg vel, og pví gleymi
jeg ekki. Og annað man jeg líka:
142
ert I satttanburðl við pá blóðsekt,
sem yfir yðar höfuð kemur, pví að
ef hún missir lífið, pá eruð pað
pjer, sem myrðið hana.“
„I>jer eruð að verða vitlaus,“
sagði Styríumaðurinn ólundarlega;
„hún hefur verið dæmd sek eptir
lögurn pessa lands, og lög ykkar
eru rjettvís. Jeg hef logið að yður
og jeg gæti ekki hjargað lienni,
pó jeg vildi. Þjer lialdið, að við
Set Treloar höfum vitað uin ein-
hvern leyndardóm, rottu-eitri við-
víkjandi, sem geri mönnum óhætt
að taka pað inn — en hvers vegna
hefur maðurinn pá dáið af pví?“
„Það veit guð“, sagði jeg
gremjulega, að bölvað braskið I
ykkur ineð Jiennan eiturfjanda yfir-
gengur minn skilning — en líkleg-
ast hefur hann af vangá ekki haft
inóteitrið á sjer.“
Þitð brá snöggvast fyrirlitning
ar-brosi yfir varirnar á Styríumann-
inum, og sá jeg á pví, að mjer
hafði ekki tekizt að geta rjett upp
á. Svo sagði hann stillilega:
„Hann bar aldrei neitt móteit-
ur á sjer, af pví að liann purfti
147
um neitt annað hljóð. Hann hafði
dregið muni fyrir dyrnar, hugðist
vera eins Öruggur eins og í kast-
ala, og enginn minnsti ótti um að
komið yrði að honum óvörum stóð
honum fyrir svefni. Hann var ör-
magna af preytu, og var pví lík-
legt, að hann mundi sofa fast; injer
ljetti fyrir brjósti, og jeg fór ajit-
ur fyrir kofarin og kveikti á Ijós-
keri, sem jeg hafði verið svo hygg-
inn að búa mig út xneð, pegar
jeg fór frá gestgjafahúsinu.
Dymar á litla bakkofanum
lukust upp óðara og jeg kom við
J>ær; jeg læsti hurðinni á ejitir
rojer, og liorfði úr Jxrönga skotinu,
sem jcg hef áður minnzt á, inn I
herbergið hinum megin. í>að sá
enn í glæður á arninum, en al-
dimmt var I herberginu, og lauk
jeg svo tafarlaust upp leynihurð-
inni og fór inn I herbergið.
Fyrir ofan mig heyrði jeg
seina, reglulega andardráttinn I Slyr-
íumanninum; jeg stóð um stund
kyrr og hlustaði, svo tók jeg af
mjer stígvjelin, dró niður I Ijós-
kerinu, og laumaðist með hinni
15U
fingurnir á honum lokuðust fast
utan um öskjurnar, sem jeg var
að leggja líf mitt í hættu til að
ná.
í>ó aldrei nema jeg hefði verið
svo sterkur, að jeg liefði getað
oj>nað á honum j^rnkrummluna, pá
var hann vojmaður og hefði skotið
mig dauðan eins og hund, áður en
jeg hefði getað fengið svigrúm til
að forða mjer. Jeg fór ósjálfrátt
að hugsa um höggorrna-temjarana
og Hindúa-töframennina, sem með
fjöður einni geta fengið sofandi
inann til að fara úr peim stelling-
um, sem hann liggur I, eða sleppa
hverju pví sem hann heldur á; en
jeg liafði engin ráð til að lina
vöðva [icssa inanns, og [xarna sat
jeg I hreinasta ráðaleysi og ör-
vænting heila mannsæfi ejitir pví
sein mjer fannst með punga hand-
legginn á Stýríuaianninum ofan á
brjóstinu á mjer.
Jeg veit ekki, hve langur tíini
leið I raun og veru, en allt I einu
sneri liann sjer við og stundi J>ung-
an, eins og liann dreymdi illa;
handleggurinn á honutn datt. ofan á
139
Manngarmurinn hneig níður í eitt
hornið frammi fyrir mjer, og I
gleði minni út af pví að hann
skyldi pannig allt I einu vcra kom-
inn aptur lá mjer við að kenua í
brjósti um hann.
En jeg ljet ekki bera á neinni
geðshræring hjá mjer, lijclt áfram
að reykja Jiipu mína, oins og hann
væri par alls ekki, og hugsaði mig
jafnframt um, hvað jeg skyldi gera.
Hann horfði ólundarlega í
gaujinir sjer, en engin merki voru
]>ess að hann skammaðist sín; að
eins bar liann utan á sjer reiði
manns, sem óvanur er við að verða
undir, og liefur óbeit á Jieirri kvöl,
sein ósödd girndin bakar honum.
Svo stóð jeg upp, lamdi Osk-
una út úr pípu minni, fór ujiji á
lopt og tók sainan fáeina nauð-
synjamuni, sem jeg átti par, ljet
pá niður í tösku, bar hana ofan,
stakk niður f hana öðrum smá-
munum, sem par voru á vlð og
dreif, batt hana aptur og ljet hana
við dyrnar ásamt yfirfrakka mlnum
og ferðateppi og settist svo aptur
niður beint á móti Styríumannin’