Lögberg - 09.12.1891, Blaðsíða 4

' 4
LOGBERG, MIÐVIKUDAGINN 8. DESEMBER 1891.
J 0 jg b t x 3.
Gefis út »8 573 Main Str. Winmpeg,
*{ The' /Jgberg Pvinting <V Publishing Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
KlTtTJÓRl (F.DITOR):
P/KAK HJÖRLEIFSSON
RUSINESS MANAGER: MAGNÚS PAULSON.
AUGLÝSÍNGAR: Smá-auglýsingar i eitt
skipti 2ö cts. fyrir 30 orð eða 1 þurnl.
dilkslengdar; 1 doll. um mánuðinn. Á stærri
auglýsingum eSa augl. um lengri tima aj-
sláttur eptir samningi.
BÚSTADA-SKIPTI kaupenda verSur aS til-
kynna skri/lega og geta um fyrverandi bú-
staS jafnframt.
UTANÁSKRIPT i AFGREIÐSLUSTOFU
blaSsins er:
THE LÓCBERC PHINTINC & PUBLISH- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EDITOK LÖGBEBG.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
--- MimiKVD. 8. DES. 1891. -
UT" Samkvæint landslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
skuldlaus, )>egar haDn segir upp. — Ef
kaupandí, sem er i skuld við blað-
ið, dytr vistferlum, in þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er það fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
risum tilgang'.
tar Eftirleiðis verðr á hverri viku prent-
nö í blaðinu viðrkenDÍng fyrir móttöku
allra peninga, sem þvi hafa borizt fyrir-
farandi viku í pósti eða með bréfum,
en ekki fyrir peningum, sem menn af-
henda ajálfir á afgreiðslustofu blaðsins1
þvi að þeir menn fá 3amstundis skriflega
viðrkenning. — Bandaríkjapeninga tekr
blaðið fullu verði (af Bandarikjamönn-
ura), og frá íslandi eru isleuzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fulíu verSi sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
P. 0. Money Orders, eða peninga í Ue
yiHttrtd Letter. Sendið oss ekki bankaá-
vísauir, sera borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylg
fyrir innköllun.
* r
Skolamal Manitobafylkis
er níi að komast í nytt horf. Eins
og lesendum vorum er kunnugt,
unnu kaþólskir menn mál sitt fyrir
hæstarjetti Canada í haust, af Jieim
áatœðum, að f>egar Manitoba hefði
gengið inn í fylkjasambandið hefðu
Jseir haft sjcrstaka alpyðuskóla, og
stjórnarskrá landsins hcimili trúar-
bragðaílokkunum öil þau hlunnindi
i menntamálum, sem J>eir liafi not-
ið, samkvæmt lögum tða hefð, áð-
ur eu fylkið gekk inn í samband-
ið.
Nú er f>ess að gæta, að ka-
þólskir monn voru ekki eini trúar-
bragðaflokkurinn hjer í fylkinu, sem
hiJfðu al{>yðu8kó)a um J>að leyti.
Alveg eins var ástatt með biskupa-
kirkjuna ensku oy Presbyteriana.
Pessar kirkjudeildir gáfu að sönnu
eptir sinn rjett í pessu efni utn
pað leyti, sem Manitoba varð fylki,
en nú krefst samt sem áður bisk-
upakirkjan sama rjettar, sem ka-
pólska kirkjan, og sagt er að Pres-
byteríanar muni vera væntanlegir
innan skamms með sömu kröfuna.
Málið var hafið á laugardag-
inn af hálfu biskupakirkjunnar á
pann hátt, að Mr. Alex. Logan
fjekk Winnipegbæ stefnt til að
sýna fram á pað fyrir dómara, að
aukalögin, sem leggja á skólaskatt
fyrir yfirstandandi ár, sjeu ekki
dauð og ómerk. Ástæður lians fyrir
pví, að pau sjou dauð og ómerk,
eru pessar:
1. Að J>au leggi skólaskatt jafnt
á meðlimi biskupakirkjunnar sem
alla aðra trúarbragðaflokka.
2. Að pað sje ólöglegt að leggja
skatt á meðlitni biskupakirkjunnar
til styrktar skólum, sem ekki standa
undir stjórn peirrar kirkju, og par
sem ekki fer fram sú trúarbragða-
fræðsla, sem fyrirskrifuð er af peirri
kirkju, og af peim ástæðum, sem
teknar eru fram i meðfylgjandi
skjölum.
Merkast af pessum skjölum er
yfirlysing frá biskupinum af Ruperts
Land. Hann sk/rir par frá skól-
um peim sem biskupakirkjan hjelt
uppi hjer, áður en Manitoba gekk
inn í fylkjasambandið. E>essir skól-
ar stóðu algerlega undir stjórn
kirkjunnar, og trúarbragðakennsla
fór par fram. Biskupinn skyrir par
næst frá pví, hvernig pví hati ver-
ið varið, að hann stuðlaði að pví
að fylkisskólarnir kæmust á, en
kveðst ávallt liafa vonað, að trúar-
bragðafræðsla færi par fram, en
pað hafi brugðizt, og kveðst hann
hafa pá sannfæring, að uppeldi
æskulyðsins í skólunum sje par af
leiðandi ófullkomið, eins og pað
sje nú, og geti enda orðið skað-
legt, og pá skoðun segir hann að
meiri hluti klerkanna í biskupa-
kirkjunni haíi. Af pessum ástæð-
um heldur biskupinn pví fram, að
svo framarlega sem nokkur trúar-
flokkur hafi rjett til sjerstakra skóla,
pá hafi biskupakirkjan pað líka.
E>essi ráðstöfun biskupakirkjunn-
ar er auðvitað óhjákvæmileg af-
leiðing af hæstarjettardómi peim
sem áður hefur verið á minnzt.
Ef kapólska kirkjan á að hafa
rjett til sjerstakra skóla, livers
vegna í ósköpunum skyldi pá ekki
biskupakirkjan hafa pað líka og
Presbyterianarnir sömtileiðis, úr pví
að pessar kirkjudeildir hjeldu hjer
uppi skólum áður en Manitoba gekk
inn í fylkjasambandið, alveg eins
og kapóiska kirkjan?
En ef pessar kirkjudeildir eiga
að hai'a rjett til sjerstakra skóla af
J>eirri ástæðu einni, að pær hjeldu
hjer uppi skólurn fyrir 20-80 árum,
pá fer roálið óneitanlega að verða
nokkuð kynlegt. Há fer að minnsta
kosti að vanta nokkuð á, að kirkju-
deildirnar hafi jaínrjetti lijer í fylk-
inu.
Þess vegna er pað, að J>ó að
svo roegi virðast, sem pessi nfja
krafa biskupakirkjunnar flæki málið
um stund, pá eru öll líkindi til að
hún vetði til að greiða fram úr
pví, pegar frá líður. Og pað
af peirri ástæðu, að hún er njf
sönnun fyrir pví að stefna Mani-
toba-stjórnarinnar í pessu máli er
ein hæfdeg, sú stefna, að losa al-
pyðuskólana algerlega undan kirkj-
unnar yfirráðum, og koma peim
undir umsjón hins veraldlega valds
í fylkinu.
Auglysingarnar
í LÖGBERGI.
• --O--
í>að hafa borizt til vor nokkr-
ar umkvartanir um, að miklar aug-
lýsin^ar sjeu í blaði voru um pess-
ar mundir. I>að er satt, J>ær eru
miklar, eptir pví sem venja hefur
verið í íslenzkum blöðum. í>ær
gætu pó verið miklu meiri. Verzl-
unarmenn, sem eru í nágrenni við
íslendinga, eru farnir mjög almennt
að hafa veður af pví, að pað sje
ekki pýðiugarlaust að auglýsa vör-
ur sínar í Lögbergi. Kaupenda
vorra vegna höfum vjer hvað eptir
annað neitað auglýsingum í haust.
Vjer viljum vinsamlegast mæl-
ast til pess af kaupendum vorum,
að peir taki pessari núverandi aug-
lýsingamergð með ró og stilling
og polinmæði. I>ess er ekki Jangt
að bíða, að pær fækki að miklum
mun.
Ef kaupendum vorum væri full-
kunnugt um, hvað pað kostar, að
gefa út blað eins og Lögberg, og
ef peir væru jafnframt kunnugir
pví, hvernig innheimta hefur geng-
ið fyrir blaðið, pá dytti oss ekki í
hug að fara að afsaka við menn,
pó að vjer höfum miklar auglýs-
ingar í blaðinu um pað leyti árs,
sem verzluuarmenn auglýsa helzt.
En við slíkum kunnugleik er ekki
að búast. t>ess vegna leyfum vjer
oss að benda mönnum á einstök
atriði, sem vafalaust verða oss til
afsökunar hjá öllum sanngjörnum
mönnum.
I>ess er pá fyrst að gæta, að
af öllum blöðum, sem gefin hafa
verið út á Islenzkri tungu, býður
Lögberg kaupendum sínum bezt
kjör. Eins og öllum er kunnugt,
er Lögberg lang-ódýrast eptir stærð
af öllum íslenzkum blöðum hjer
vestra. Og pað er hjer um bil
helmingi stærra en íssfold, sem er
tiltöluiega lang-ódýrasta blaðið á ís-
laridi, en að eins einum fjórða parti
dýrara en hún er seld hjer vestra.
Hegar svo sögurnar koma í ofaná-
lag til nýrra kaupenda, pá ættu
allir að geta sjeð, að eptir íslenzk-
um mælikvarða er blað vort í raun
og veru ótrúlega ódýrt.
í öðru lagi viljum vjer benda
mönnum á ensk frjettablöð hjer i
landinu á líkri stærð eins og Lög-
berg. Arið um kring hafa pau flest
eða öll eins miklar eða meiri aug-
lýsingar en Lögberg hefur pessa
mánuði, sem auglýsingar pess eru
mestar.
í priðja lagi er pess að gæta,
að útgáfa íslenzkra blaða í Ame-
ríku er miklu kostnaðarmeiri en út-
gáfa nokkurra annarra blaða sem
vjer pekkjum. Vinnulaun eru allt
að pví fjórföld við vinnulaun heima
á íslandi. Og heilmikið af J>ví efni,
sem stendur í hjerlendum blöðum
enskum, parf ekki að semjast nje
setjast, lieldur er pað aðfengið í
steyptum plötum.
Og svo er fjórða atriðið, sem
er langmikilvægast af öllu saman:
Það vœri gersatnlega ómögulegt fyr-
ir oss að gefa Lögherg vt með
þeirri stœrð og þeim frágangi, sem.
það nv hefur, ef vjer hefðurn ekki
miklar auglýsingar — að minnsta
kosti einhvern tíma af árinu, allra
sízt meðan vjer eigum að berjast
við allmikil borgunar-vanskil frá
kaupcnda bálfu.
l>egar menn athuga petta, sem
hjer að ofan liefur verið bent á,
vonum vjer, að menn taki ekki
hart á oss fyrir auglýsingarnar —
par sem peir pá jafnframt geta
gengið að J>ví vísu að pær verði
orðnar litlar — sorglega litlar frá
voru sjónarmiði — pegar eptir ára-
mótin.
DOM PEDRO,
fyrverandi keisari í Brazilíu, andað-
ist í París á Frakklandi p. 4. p. m.
Hann var kominn af premum kon-
ungaættum Norðurálfunnar, Bra-
ganza-ættinni í Portúgal, Bourbonna-
ættinni á Frakklandi og Spáni, og
Habsborgarættinni í Austurríki. Faðir
hans, Dom Pedro I., var fyrsti ein-
valdur Brazilíu, eptir að hún hafði
fengið viðurkenning sem sjálfstætt
ríki. Dom Pedro II. var fæddur
2. desember 1825 í Rio de Janeiro.
Þegar hann var 5 ára gamall, var
uppreist hafin gegn föður hans, pví
að hann pótti í meira lagi ráðríkur
og ófrjálslyndur, og varð keisarinn
að afsala sjer völdunum í hendur
syni sínum. Svo var millibilsstjórn
í Braziliu nm 10 ár, pangað til
1840. Þá lýsti Brazilíu-pingið yfir
pvi, að hann hefði náð lögaldri, og
tók liann pá við rikisstjórn, tæpra
15 ára gamall. 18 ára gamall gekk
liann að eiga Theresu, prinsessu
frá Neapel, og átti með henni 4
börn, tvo sysi, sem dóu ungir, og
tvær dætur.
Dom Pedro var frjálslyndur
pjóðhöfðingi, og á stjórnarárum lians
komst Brazilia að fullu o<r öllu í
tölu pingstjórnarríkjanna. Hann
færði landamæri ríkis síns töluvert
suður á við. 1802 kom upp allhörð
deila milli Stórbretalands og Brazi-
líu, og sýndi keisarinn pá hina
ir.estu stilling og gætni. Belgakon-
ungur var að lokum látinn skera
úr peirri deilu, og var úrskurður-
inn Brazilín i vil; við J>að jókst
vegur Dom Pedros mjög, bæði heiina
fyrir og meðal annara pjóða. 1865
lenti Brazilía, i bandalagi með Uru-
guay og Argentinska lýðveldinu, í
ófriði við Lopez, alræðismamn í Para-
guay. Stríðið stóð um 4 ár, og
var grimmt mjög, en að lokmn unnu
bandamenn sigur.
Fegursti pátturinn í stjórnar-
sögu Dom Pedros er ráðstafanir
hans til að afnema prælahald í land-
inu; skyldi J>að gert smátt og smátt
á fjórðung uldar. Lögin um pað
komu út 1871, og hafa J>ótt mjög
viturleg, miklu gætilegri en ráð-
stafanir Bandaríkjanna í J>ví máli,
enda varð J>að aldrei annað eins
kappsmál í Brazilíu eins og I Banda-
rlkjunum. Samt sem áður lögðu
prælaeigendurnir hatur á keisarann
út úr pví máli, og telja sumir, að
paðan sje upphaflega runnin alda
sú sem að lokum bylti keisaranum
úr völdum á elliárum hans.
Dom Fedro ferðaðist uin Norð-
urálfuna 1871, og um Bandaríkin
og Norðurálfuna 1876. 1886 fór
hann enn til Norðurálfunnar sjer
til heilsubótar, og fjekk J>á stjórn-
ina í hendur ríkiserfingjanum, Isa-
bellu dóttur sinni. Isabella og mað-
ur hennar voru óvinsæl mjög hjá
alj>ýðu manna, og undir stjórn licnn-
ar jukust svo mjög lýðveldis-til-
bneigingar landsmanna, að skömmu
eptir heimkomu keisarans var upp-
reist hafin gegn honum undir for-
ustu Fonseca marskálks, sem svo
varð fyrsti forseti BrazilSu-lýðveld-
isins, tók sjer alræðismannsvöld í
haust, og var rekinn frá völdum
fyrir fáeinum dögum. Dom Pedro
ljet setja »ig af og flytja sig til
Norðurálfunnar mótspyrnulaust, prí
að liann skoðaði afsetning sína sem
rilja pjóðarinnar, og hann hafði
virt pjóðarviljann alla sína æfi.
Brazilíumenn hafa haldið pvl fram,
að afsetning keisarans hafi ekki
verið ávöxtur af rótgróinni óvild
til hans njo stjórnar hans, lieldur
af tveimur \ástæðum öðrum: Sann-
færing manna um pað, að einvalds-
208
á burt sem fætur toguðu til pess
*ð spyrja um hana.
Jeg fór að hugsa um, hvort
bonum mundi verða hleypt inn,
hvort pe8sum tveimur vesalingum
mundi verða leyft að gráta hvort
við annars hlið yfir pessu blómi,
sem fölnað hafði fyrir tímann, og
mjer fannst guð mundi hafa sýnt
rneiri náð með pví að lofa móður-
inni og barninu að deyja saman,
pvi að nú roru Tonir mlnar mjög
veikar.
Jeg treysti mjer ekki til að
sjá kofann nje bandingja minn sigri
hrósandi, og pví var jeg úti, pang-
að til jeg sá hnöttótta líkamann á
Dr. Cripps klifra upp stiginn, og
fannst rojer hann fara miklu hrað-
ara en hann var vanur.
Jafnvel pótt nokkuð langt væri
milli okkar sá jeg mesta kátínu-
svip á andlitinn á honum, og gramd-
ist mjer pað til muna.
„Það er ekki mikill vandi fyr-
ir hann að láta liggja vel á sjer,“
tautaði jeg við sjálfan mig, „hann
sem hefur gegnt skyldu sinni göf-
ugmannlega alla nóttina, sofið svq
218
Englendingar eruð pá ekki eiii3
miklir aular eins og jeg hjelt,“
sagði hann. „I>ið fáið einstöku sinn-
um fregnir af pví sem gerist í
öðrum löndum; 'en pið hafið veika
maga — pið eruð ekki eins hraust-
ir menn eins og við erum, og ykk-
ar fæða er eitur fyrir ykkur.“
„Já, guði sje lof!“ lirópaði jeg,
„við getum haldið I okkur llfinu,
án pess að gerast prælar jafn-auð-
virðilegrar ástríðu eins og pið.“
Stýrimaðurinn setti stút á var-
irnar á sjer og einstakan fyrirlitn-
ingar-svip.
„Er nokkrum af ykkar illu á-
stríðum svo varið, að afleiðingarnar
af J>eim sjeu líkar afleiðingunum af
okkar löstum?“ sagði hann fyrirlit-
lega „eða hafið J>ið nokkurt hress-
ingarineðal, sem gerir hörun/’ið og
hárið rajúkt og áférðarfagurt, jafn-
framt pvl sem J>að gerir dýrin feit
og falleg og styrkir lungu peirra?
t>að gerir okkur hörundsfagra og
styrkir meltingu okkar; pað gerir
smalana okkar færa um að klifra
upp á há fjöll, hlaðna pungum byrð-
um, 4n pess að preytast, og pað
216
“Bíðið pjer við eitt augnablik,“
sagði jeg, „jeg má til ineð að ná I
skipan frá yfirvaldi um að taka
pennan mann fastan, pví að hann
hefur merkilegan vitnisburð að bera
Judit í hag. Jeg vil ekisi gæta
hans aðra nótt til, en pað verður
að halda honum einhvers staðar I
öruggu varðhaldi.“
“Ó, Tregonnel sjer um pað,“
sagði Dr. Cripps, “hann er okkar
næsta yfirvald, og jeg á leið rjett
fram hjá húsdyrum bans. Komið
J>jer með mjer; jeg skal skilja
yður par eptir. Hafið pjer borðað
nokkurn morgunmat?“ bætti liann
við og leit fast á mig.
“Nei, jeg var of ópolinmóður
eptir að sjá yður, til pess jeg gæti
pað“.
“Ráðskonan mín gefur yður
munnbita; komið pjer með mjer.
Svo pessi kunningi okkar er búinn
að fá matarlystina aptur?“ bætti
hann við, og leit um leið og hann
fór út á Styríumanninn og tóma
bollann og diskinn við hlið hans.
“Já, jeg bjóst ekki við, að
sjá liann borða nokkurn tíma
205
gera sjer upp dauða, að jeg glæpt-
ist k pví, pá hafi bil:ð ekki verið
langt milli dauðans sjálfs og upp-
gerðar-dauðans, og að ekki hafi
vantað nema hársbreidd á að jeg
yrði sekur um glæp.
Mjer pótti pað ekki nema eðli-
legt, að hann reyndi að ráða af
dögum pann mann, sem hefði rjett
að segja, og J>að með köldu blóði,
ráðið liann sjálfan af dögum; mjer
var pví ekkert illa við hann, og
vera má að jeg hafi liugsað með
sjálfum mjer, að skaðinn hefði ekki
verið svo mikill fyrir neinn, ekki
fyrir mig fremur en aðra, pó að
liann hefði látið verða af pví að
gera út af við mig.
Svo fór jeg að hugsa um Jú-
dit, og um pað, hveruig lífslöng-
unin hefði alla pessa löngu nótt
hlotið að freista hennar til að snúa
sjer frá dauðanum og Stefáni og
til pess að leita friðar, og enda
jafnvel ánægju, síðar meir, pegar
tíminn hefði srnátt og smátt purk-
að út fortíðina. En Júdit var nú
svo varið, að hún gat ekki verzlað
með ást sína, hcldur gaf búa