Lögberg - 29.12.1894, Blaðsíða 2

Lögberg - 29.12.1894, Blaðsíða 2
2 LÖGHERO LAUCaRDAGINN 29. DESEMBER 1894. Líf á ððrum linöttnm. Um 'paS efni ritar Sir Robert Bail gr< i.'i í síöa.sta nóveinberhepti tímaritsins Fortnightiy líeview, og setjum vjer hjer dalítinn útdrátt af þeirri grein. Hann bendir á það, jörðin sje ekki sýnilega betur úr garði g'rð til að framleiða lif en aSrir hnettir súlkerfisins. og að með því að lifandi verur hafist við á lienni, sje það ekki nema skyn- samlegt að gera sjer í hugarlund, að hún sje engiu undantekning í því efni. Sir Robert Ht-ldur þvi næst fram þeirri skoftun, að jafnvel þútt rann- sóknir síðari tínia hafi að sumu leyti dre<dð úr líkindunuin fyrir hfi á öðrum plánetum, hofi þær þó, þegar ailt komi til alls, fremur styrkt það sem með þessum likindum mæli. Til dæmis er það nu talið hjer um bil víst, að |>au frumefni, sem líkam- ar lifandi vera samanstanda af, sjeu í eins ríkulegum mæli á sumum öðrum pl ínetum eins og á jörðunni. Svo minnist liann a eitt dæmi, sem úr líkindunum drogi, og kemst að orði hjer um bil á þessa leið; „það virðist vera allt að því áreiðanlegt, að því stærri sem p!á- netan er, því meiri er hitinn, s. m luin hefur innan í sjer. Vjer þurf um ekki að þessu sinni að fara út í O'sakirnar til þess; það er nóg a? t ikaþaðfram, að mikli hnötturinn Júppíter er í þessu efni mjög frá- brugðinn jörðinni. það virðast vera mjög mikil likindi til þess, ef það er ekki i raun og veru alveg víst, að Júppíter sje sem stendur langtum heitari á yfiiburðinu heldur en yfir- borð jarðarinnar er. Vitaskuld get- um vjer ekki sagt, hve heitur Júppí ter tnuni vera, en litill vafi virði.'t á því Ieika, að sá hiti sje svo mikill, að ómögulegt sje, að á þeim hnetti þróist nokkrar tegundir af lítí, sem líkar eru því lífi, sem jörðin fram- leiðir. Auðvitað er mögulegt að gera sjer í hugarlund, að einhverjar kynlegar og óþekktar lifandi verur kunni að vera svo gerðar, að þær þoli það ástand, sem Júppíter virðist vera í; en jeg veit ekki urn neitt, sem gerir þá skoðun líklega. það sem nú hefur veriðsagt um Júppiter má, með dáliilum breytinguin, líka heim- færa upp á Satúrnus, og að nokkru leyti fika upp á Úranus og Aeptún- us. það virðist ómögulegt, að á nokkurii þeirra miklu pláneta sje sem siendur líf, er vjer getum f nokkrum skilningi gert oss grein fyrir. Ástæða er til að ætla, að því er jarðhita snertir, sje plánetunni M irr, og sömuleiðis Venus og Merk- úr us, nijög bkt varið eins og jörð- inni“. Að því er þessar síðasfnefndu plánetur snertir, hyggui Sir Roberts því að vel sje mögulegt, að loptslag- ið sje þar þannig, að sumar lifandi verur jarðarinuar gætu fyrir því lifað þar; samt byggur hanu að ó- m .gulegt sje að gera sjer neina hug- mynd um líffræðisleg einkenni þeirra dýra, sem litað gætu á öðrum hn ittuin. En á eitt atiiði minnist hann, sem unnt er að gera sjer skyn- samlega hugmynd um: þyngd ýmsra pláneta og áhrif þyngdarinnar a líkamsvöxt hinni lit'andi vera. Jatnframt því sem hann vekur at- hygli lesandanna á því að vega megi pláneturnar, heldur hann á- fram á þessa leið: „Ef til dæmis Imöttur jafnstór jörðunni væri helminni þyngri en j irðin, þí mundi af því ieiða, að hver skepna á þeim hne'ti yrði helmingi þyngri en hún mundi vera á jörðunni. Hestur, sein settur væri á þunga hnöttinn, mundi verða að dragast með jafninikla byrði, eins og ef hann væri á jörðunni og lagður væri á bakiö á honu n þungi, sem næini eins íniklu og dýrsins eiginn þungi. Hver fótleggur á fíl yrði að halda uppi helmingi meiri þunga heldur en þeir st’lpar ver.'a nú að bera, sem er þó ekki neitt smáræði. Fugl, sem hjer leikur sjer í loptinu Ijettle.ga og fagurlega, mundi komast að raun um, að hann ætti miklum mun örðugra nveð þær hreyfingar á j’yngra hnettinum, ef Iþær yrftu jafnvel ekki með öllu ó- I mögulegar á hnetti, sem væri jörð- 'inni jal'nstór en helmingi þyngri. það virftist svo, sem fiugdýr hljóti fretnur að eiga heima á ljettum hnött um en á þungum. „það er líka auðvelt að sýna það svona yfirleitt, að, að öllu öðru jöfnu, ætti stærð skepnanna að standa í öfugu hlutfa.lli við þyngd hn ttarins, sem þau dveþaá.... Yfirleitt er < hætt að halda því fram, að þegar að eius er höfð hliðsjón af því atriði, seui vjer etum nú að tala um, muni limir hiuna smærri dýra vera betur lagaðir fyrir fjörlegar hreyfingar á stóru plánetunum, held- ur en limir hinna smærri. „En svo verða menn að hafa í huganutn eitt atriði, sem Mr. Her- bert Spencer liefur fyrstur bent á, að þvi er jeg bezt veit. Hann hef- ur sýnt, að sterkar líflræðislegar orsakir, sem ekkert koma við þeim hræringarfræði-atriðum, sem jeg hef verið að tala um, sjeu ti! þess, að það sje ómiigulegt að til sje dýr, sem sje alvi'g eins og eitthvert dýr, sem menn þekkja, nema að eins að því l.-yti að það s;e helmingi stærra á alla vegu. Líf livers dýrs sem er helzt við með því móti, að það tekur til sín næringu gegnum ytírborð ýmsra hluta bkamans. En ef stærð- in er tvöfolduð á alia vegu, þá verð- ur likaminn átta sinnum stærri, og þess vegna þarf hann sjer til við- halds átta siuuum meira, yfirleitt talað, heldur en líkami uppruua- lega dýrsins. En að liinu leytinu hefur, ef saina hlutfallinu er haldið í öllum líkamanum, það yfirborð, sem tekur til sín næringu, að eins tjörfaldazt, og þess vegna þarf hver ferhyrningsj umlungur þar að vinna helmingi meira en á minna dýri. En ef ytirborð þeirra líkamspai ta, sem taka til sín næringuna, hefur þegar nóg að gera, þá virðist ómögulegt, að það geti, svo vel fari, tekið að sjer helmingi meira verk, en það nú hefur. þess vegna er það, að ómögu- legt virðist að hugsa sjer dýr, sem væri að eins helmingi stærra á alla vegu en eitthvert dýr, sem til er hjer á jörðu. Samfara likamsstækk- uninni yrði að koma mikil breýting á hlutföllin í líkamanum. Menn taki eptir því, að þetta kemur ekk- ert þyngdinni við. „Jeg held, að enginn skynsam- ur maður efist um það, að rannsókn- ir síðari tuna hneigist í þá átt, að líf kunni að vera til á einhvetjum öðr- um hnöttum, En allt líf verður að lagast svo nákvæmlega eptir því sem umhverfis það er, að það virðist mjög svo óliklegt, að nokkur líkami, gæddur líffærum, sem vjer þekkjum hjer, geti verið til á nokkrum öðrum hnetti. Vjer getum ekki gizkað á, hvernig þeir liffæra-líkaiiiir hljóti að vera, sem hætilegir sjeu fyrir að- setur á Venus eða Mars, og engin rannsóknar-aðferð, sem vjer nú þekkjum, gefur oss ncina von um nákvæmari þekking á því atriði. ()11 flnim! Smásaga epn'r Helene JStöckl. Framh. Læknirinn l°it órór fram að hurð- inni, hvort grannkonan kæmi ekki aptur. Dá breyttist útiit sjúklÍDgs- ins illt í einu. Það dró bláleitan hjúp yfir ásjóau hennar, andlits lrættirnir linuðusc upp og dimmu brá j fir aug- UQ. Lækniririn vissi, að nú átti hún ekki eptir nema að skilja við. Dauð- inn hafði lagtbendur á vesalingsekkj- una, en pað var eins og liann hikaði við að bremma hana meðan hún vildi ekki verða samferða öneydd. Það leið enn hver mínútan eptir aðra, og allt af heyrðist petta sama angistar andvarp; ,,Jeg get ekki dáiðb‘ Svitinn draup af enrii læknisins. Hann hafði verið staddur við margan banabeð og horft 4 margan harðan viðskilnað; en þetta keyrði langt fram úr því, er hann hafði átt að venjast. Hann horfði á vesalings móðurina, er áhyggjan fyrir börnunum fyrirmun- aði að skilja við; hann leit á aumingja börnin, sem grúfðu sig niður f rúmið yfirkomin af harmi og voru að reyna að byrgja fyrir gráthljöðin. Honum rann pessi fádæma-hrelling til rifja, o r er sama viðkvæðið heyrðist enn einu sinni af vörum hinnar aðfram- komnu ekkju, stóðst hann ekki mátið. Hann laut niður að henni og hvíslaði 2—3 orðum að henni. í sömu andará reis hún við og preif utan um báðar hendur læknisins. Á svip hennar lýsti sjer þrennt í sr-nn: að henni hafði k< m ð mjög 4 óvart [n.ð sem hún he/rði, að hún var alveg forvifta á pví, og að hún var /rá sjer numin af fögnuði yfir því. Hún spurði með m jög veiknm róm:: „Öi fimui?-1 .011 fimro, svo sannarlega hjálpi mjer Gnð! 1 anzaði Jæknirinn alvar lega og hát.íðlega. I>á hvarf allt í einu kvíðinn og angistiii af yfiib agði henuar og rann þa.r npp í þ -ss stað óu mræðileg ró semi og friður, og var eins og brygði fyrir brosi á vörum liennar. Fing- urnir röknuðu hægt úr höndum lækn- isins. „Komið pið hjerna, börn, ef þið viljið kyssa hana mömmu ykkar í hinnsta sinn!-1 mælti læknirinn. Sveinarnir stærstu kysstu grát- andi ásjónu móður sinnar í andarslitr unum, en telp in elzta þreif í snatri tvö minnstu systkynin sín úr rúmun um þeirra, til þess að þau gætu líka kysst hana, áður en húil skildi við. Þegar yngsta barnið og síðasta hafði borið rósrauðan munninn sinn litla að nábleÍKiim vörum móður sinnar, hneig höfuðiðniður á koddann. Frá brjósti hennar leið haigt andvarp og kipptist hún örlítið við um leið. Hún var lið- in,— sofnuð svefninum væra, er aldrei þrýtur. Læknirinn þrýsti hægt aptur á henni augunum. Gerði síðan grar n- konunni bendingu — hún kom inu í þeirri sv-ipan — og mælti: „Farið með börnin burtu og ann izt þau til morguns. Móðir þeirra ei riú loks búin að fá hvíld'1.---- Það var helgidagur daginn eptir. Þau læknirinn og kona hans sátu að miðdegisverði. Hún var smá vexti, en hnellin og blómleg, og dáfríð sín- um, þótt komin væri ýfir fertugt. Húu var mjög móðurleg I sjer, og er það eigi óalgengt um barnlausar konur. Ergum, sem þekkti hana, gat dulizt, að hún bar eitthvað annað fyr- ir brjósti en hún átti vanda til. Hún var að vísu vel búin jafnan og snyrti- lega, en hitt Ieyndt sjer ckki, að hún gerði sjer venju fremur far um að halda sjer til þennan dagog láta lítast á sig. Hún var jafnan alúðleg við mann sinn og nákvæm, því hún unni honum hugástum, þóttþurrværi hann á manninn, en jafn stimamjúk og ást- ú'leg við haun eins og hún var nú yfir borðum átti hún ekki að sjer að vera. Það var eins og læknirinn, mafur hennar, veitti því enga eptirtekt. Hann var tiltakanlega alvarlegur og fálátur, og sat hljóður yfir krásunum, se n valdar voru þann dag eins og hoium gazt bezt að. Það var fyrst þegar eptirmaturinn kom og hann sá, að það var liið mesta hnossgæti, er kona hans var mjög sjaldan vön að gæðahonum með,— það var þá fýrst, er hann veitti því eptirtekt, að hjer var eitthvað óvanalegt á ferðum. Hann virti fyrir sjer krásina og gat ekki varizt þess að kýma dálítið. „Nú-nú, hvað er það þá, kona? Komdu bara með það! Ilvað er |>að, sem þig munar í?-1 „Hvað mig munar í? Hvernig stendur á því, að þú spyr um það?'1 „Hm, eins og það muni vera til- gangslaust, að þú gæðir mjer svona vel í das;! Og 8vo bvað þú heldur þjer til í dag! Jeg skal ekki bera móti því, að það fer þjer d ivel. Þú ert þó raunar allt af lagleg kona og þokkaleg. Hana-nú, komdu nú með það! Hvað er það þá, sem þjer leik- ur hugur á ?;1 Húsfreyjan liafði stokkroðnað. Hún liafði ekki ætlazt til, að málið væri hafið með þessum hætti. „Það er satt, að jeg þurfti að tala um nokkuð við þig“, mælti fcún og var stirt um mál; „en það er ekki svona auðhlaupið að því“. „Jæja, taktu þjer þá gott tóm til þess. Það er helgidagur í dag, og jeg hef tekið eptir því, að fólk er sjaldan vant að bregða sjer til að deyja á helgum degi. ,Nú, það hlýtur að vera eitthvað ekki smávægilejjt, fyrst þú átt svona örðugt með að stynja því npp“. „Heyrðu, maður minn góði, þú mátt til að lofa mjer að hafa friðtil að segja það sen. mjer býr í brjósti, og þú verður líka rjett einu sinni að reyna að setja þig I spor giptrar konu11. „Konunnar minnar, vonandi?“ „Og þú mátt ekki taka fram í fyrir mjer!.. . Nú nú, á jólunum núna erum við búin að vera 18 ár í þessum sömu hýbýlum11. Lækniriun ýtti frá sjer diskinuni lagði frá sjer töbakspípuna stoa, sem hann var nýbúinn að kveikja í, og stóð upp. „Ef {jú ætlar að fara að tala um að flýlja hjeðan, þá fer jeg heldur mína leið undir eins. Það er ekki til nokkurs hlutar fyrir þig að færa það í tal“. „Mjer dettur alls ekki í hug að koma upp með það“, mælti húsfreyja og þreif í ermina á manni sínum. Þ jer er alveg óhætt að vera kyrr þess vegna. Það sem jeg var að velta fyr- ir mjer, er það, að þegar maður hefur verið svona lengi í sama liúsnæði ocr aldrei gert hót við það, þá er engin furða, þó að það sje farið að líta mið- ur vel út“. „Jeg kann nú vel við það“, anz aði læknirirm og litaðist um ánægju- lega. „En þú kynnir þó enn betur við það, ef gert yrði almennilega við það einlivern tíma. Lfttu nú bara á gólf- ið! Jeg er að berjnst við að laga það. en farfinn íestistekki á gömlum, gagnslitnum við“. „Þú vilt kannske hafa marmara- gólf“. „Janei-nei; jeg er ánægð með nýtt trjególf11. „Yeggjapappirinn, sem er allur útreyktur, verður að fara líka, og sömuleiðis þe3si úreltu gluggatjöld. Hefur nokkur maður svona glugga tjöld nú orðið? Það mætti reyna að hafa „jute“ í þau, ef þjer er ekki um hvít gluggatjöld-1. „Og svo eigum við lfklegast að að útvega okkur ný stofugögn?-1 „Eítki netna í daglegu stofuna. Gömlu stofngögnin látutn við þá 5 herbergið við hliðina á henni. Þess- um áböldum,sem standa þar inni, er bæ^t að koina annarstaðar fyrir, og þannig fáum við dálítið snoturt íbúð- arherbergi til viðbótar11. „Og peningana til allra þessara fyrirætlana?11 „Vertu nú saungjarn, góði minn“, •uiælti húsfreyja og klappaði manni sfnum 4 kinnina. „Þó að þú læknir reyndar hálfan bæinn fyrir ekki neilt, pá veit jeg samt, að þú leggur ekki svo lítið fyrir á hverju ári. En handa hverjum erum við að draga saman? Börn e:gutn við engin,, — hjer and- varpaði húsfreyja lítið eitt —, „og ekki held .r ne na nákomna ættingja. Mjer finnst við gætum því unnt okk- ur sjálfum að njóta góðs af reitum okkar11. Lækuirinn tók sjar langan teyg úroípunni sinni og maHti: „Það hefur þó opt hvarflað í huga þinn áður, að við ættum að taka barn að okkur11. „Já, það man jeg. En þú veizt, hvernig fór í hvert skipti, sem átti að reyna það. Lánaðist okkur svo sem nokkurn tírna að flnna barn, sem væri heilbrigt á sál og líkama, öðru vfsi eu heill hópur ágjarnra ættingja loddi við það eins og fískur við skel? Við höfum held jeg reynt það nokkrum sinnum! Og jeg skal segja þjer, að mjer þ.ykir raunar vænt um, að það varð ekkert úr því. Það er þó jafn- an nokkur áhætta, þetta að taka að að sjer annara börn. Maður veit ald 'ei, hvað í þeim kinn að búa. Og svo vanþakklætið, sem maður fær hjá aðfengnum börnum! Þaðsemmaður er góður við þau, það heimta þau eins og sjálfskyldu. Meðan þau eiu ung, gera þau manni ekki annað en armæðu og áhyggjur; en þegar þau eru orðin stór og þarfnast okkar ekki framar, minnast þau þess allt 1 einu, að þau eru ekki okkar börn. Nei, góði minn; það er betra að hafa það eins og er“. Læknirinn gekk þegjandi um gólf stundarkorn. Síðan mælti hann: „Jeg sem var að hugsa um að biðja þig að taka bingað heim til okkar ekki eitt, heldur fimm börn“. „Fimm börn?'1 Kona læknisins hneig aftur á bak i stólinn svo felmtsfull 1 útliti, að maðurinn flýtti sjer að bæta við: „Nú-nú! Jeg ætlaðist auðvitað heldur ekki til að það yrði um aldir og ævi, heldur að eins fáeinar vikur ----Þú veizt, að auminginn hún frú Mosbach dó í gær'1, mælti hann enn fremur eptir litla þögn, er kona hans virtist hafa misst milið. „Börnin hennar eiga engan að, sem vill ann- ast þau“. „Á þá ekki sveitin að gera það?“ spurði læknisfrúin f hálfum hljóðum. „Jú, en það er ekki undir eins komið í kring. Fyrst verður lög- regluvaldið að sjá um þau“. „Oeta þau þá ekki verið hjá grannkonunni, sem þú ga/.t um 1 gærkveldi?11 „Hún á sjálf sjö börn“. „En jeg hef ekki einu sinni rúm fyrir svo mörg böra“. „Þú gætir ef til vill notað handa þeim herbergið i.in af daglegu stof- unni. Þessum áhöldum, sem jeg hef þar, er hægt að koma fyrir annars- staðar11. Læknirinn gat eigi stillt sig um að gefa konu sinni gletnislegt hornauga um leið. „Fimm rúmum er ekki hægt að koma þar fyrir11, mælti hún. „Tvö fullkomin rúm og eitt rimlarúm verður líka nóg. Börnin eru vön við að sofa tvö og tvö saman11. ,,En svo fyrirhöfnin fyrir þeim! Jeg held hún Stína þakki fyrir það“. „Hún Stína lætur sjer segjast, ef jeg tala við hana. Komist hún ekki yfir það, getur dóttir trjesmiðsins hjerna á mód hjálpað benni. Núna siðast í dag kom hún móðir hennar til mín og bað mig um eitthvað að gera handa henni11. „Hvað lengi eiga þau að vera hjer?“ „Ja, það get jeg raunar ekki sagt þjer með fullri vissu. í öllu falli ekki nema fáeinar vikur“. „Og jeg sem hafði gert mjer von um að búið yrði að laga og umbæta hýbýlin hjerna fyrií jól!“ „Já, kona mfn; okkur befur nú liðið vel svo lengi f gamla bústaðnum, eins og hann liefur verið, og komumst þá líklega eins af fáeinar vikur enn“. Ilann leit svo hýrum augum á konu sína, að hún jafnaði sig svo vel, að hún spurði: „Hve nær eiga þau þá að koma, börnin?1' „Seinni partinn á morgun, þegar búið er að jarða. Þangað til hefur grannkonan lofað að annast þau.... En nú verð jeg að halda af stað. ... Það má ekki seinna vera!“ Læknirinn þreif f snatri hattsinn og stokk, og skildi konu sína eptir ekki meira en svo ánægða. Meira.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.