Lögberg - 29.12.1894, Blaðsíða 4

4
LÖGBEFO LAUOaRDAGINN 20. DESEMBER 1894.
Jöijbcrg.
GenS út aS 144 Prmoess Str., Winnlpeg Me
ol Tkt Tögberg Printinq 6r Publishint' Co’y
(Incorporated May 27, lN9o).
Ritstióri (Editor);
EINAR HJÖRI.EIFSSON
Bjsiwrss m\s\grr: B, T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingar i eítt
skipti ítð cts. fyrir 30 orð eða 1 þumt.
dilk3lengdar; 1 doll. um mínuCinn. A stærr
vaglýsingum eSa augl. um ien^ri tíma at-
slíttur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verBur aB til
icynna thrtJUga og geta um fyrverandi bú
staB ialnlramt.
UTANÁSKRIIT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaBsins er:
rHE lócbsrc PRIHUNC * PUBU8H. C0.
P. O. Box 3S8, Winnipeg, Man.
UT AN ASKRIFT til RITSTÍÓRANS er:
EIHTOR LÖOBKRO.
o. BOX 3Ö8. WINNIPEG MAN
—lauoaiiudvhns 29 des. 1894.
ty Samkvæm ianr.slögum er uppsögn
xaupanda a bla»; ógild, nema hann sc
kuldlaus, þegar hann segir upp. — E*
,-aupandi, sem «t i shuld vi» bla»-
» flyti vistferlum, án þess a» tilkynna
ieimiiaakíttin, þú hi það fyrir dómstól-
inum álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
dstim tílgangi.
ry Eptirleiðis verður hverjum þeim sem
reodir oss pHiiiuga fyrir bla»i» sent viður
kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi.
hvort sem borgamrnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
liátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
mgar eptir hæfllega láugan tíma, óskum
vje.r, að þeir geri oss aðvart um það.
__ Bandaríkjapeuinga tekr blaðið
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
Og frá tslandi eru íslenzkir pen-
nsraseðlar teknir gildir fullu verði sem
•„ iigun t'y-ii blaðið. — Sendið borgun í
", O. \foney Ordvra, eða peninga í Hr
r.n’ereb Lelter. Sendið oss ekki bankaá
risanir, sem borgast eiga annarstaðar eu
Winnipeg, nema 3-öct.s aukaborgun fylgi
’vrir iunköllun.
Islenzkar bækur
sendur Liíjbergi.
þ. EGILSSON: Pkest.skosninoin.
Leikrit t þreinur þáttura. Rcykjn-
vík. 1894. 119 bls. í 12 bl. br.
Prestskosuiiig er í vænlutn (
StaXnrþingum. Urasækjeiidurnir
eru þrír: sjera Bergur prdfastur, og
kandidat irnir Siguröur Friögeirson
og Eíalldór Helgason. Sjera Bergur,
sera er reyudur atkvæSaraaður, hef-
ur svo að kalla enga fylgisrnenn; en
kandídatana stySja tveir helztu
bændurnir í prestakallinu fyrir
mæsða sakir. Sveinn bóndi á Sta<5,
aðalkirkjustiðnum, styður Sigurð,
af því að hann langar til að fá haun
handa dóttu.r sinni, og Torti bóndi á
Hrauni, annexíustaðnnra, styður
Halldiír! vegna þess að hann er til-
vonandi tengdasonur hans. þaðeru
þessir bændur, sem heyja kosninga-
stríðið; öllum öðrum í preitakallinu
stendur alveg á sama, hveru jæir fá
fyrir prest, og greiða atkvæði ann-
aðhvort af vináttu eða hræðslu við
þá Svein og Torfa, eða þá í von ura,
að sjer verði eitthvað gefið upp af
prestsgjöldum sínum fyrir 'atkvæði
sitt.
Ófullkomleikar á ritinu dyljast
mönnum naumast. Einkum sá, að
leikurinn er mjög tilbreytingalitill.
það er sama þjarkið frá byijun til
enda um þessa umsækjendur, sem
lesandanum stendur í raun og veru
alveg á sama um. það er ekki sjá-
anlegur neinn munurá kandídötun-
um, með því að þeir virðast báðir
vera full-efnilegir piltar, án þess að
hafa neitt óvenjulegt til síns ágætis;
fyrir hvorugum þeirra vakir neitt,
annað en að ná i prestskapar-atvinn-
una, og kosningaúrslitin breyta eng-
utn sköpuðum hlut í prestakallinu,
nema því að stúlka losnar við biðil,
sem bún vill ekki, en sem hún ekki
virðist neydd til að taka, ef nokkur
mannskapur er í henni, með því að
hún áannan biðil, efnilegan búfræð-
ing, sem henni þykir vænt um.
Leikurinn getur því naumast- vakið
til muna forvitni manna, og því síf-
ur neinar æðri geðshræringar eða til-
tínningar.
En þó eru kostirnir, að því er
os-i virðist, nijög svo yfirgnæfandi.
Og aðalkosturinn er sá, hve miklu
haldi höfun lurinn nær á pcrsónum
leiksins. Reyndar er það ekki svo
að skilju, að hann sýni mönnum
langt inn í djúp sálna þeirra; siíkt
ar naumast hægt að gora í leik, þar
sein jafn-litið kemur fyrir af geðs-
hræringum eins og í þessu riti
En h,ið ytra kemur víðast prýðis-
Ijóst fram, ug það þótt drættirnir
sjeu undur fáir að því er suraar
persónuinar snertir. Einkum er
mjög vel gengið frá þeiin Torfa á
Hrauni, efnabónda.ráðrikum, hyggn-
um og fylgnum sjer, Qwðlaugu,
konu hans, sem allt af talar um bú-
skapinn, hvaö sern aðrir eru að taia
um, og Sveini á Stað, öðrum efna-
bónda, sem stöðugt er að gera til-
raunir til ræðuhalda til undirbún-
ingsundir al,ángismennsku. Nokkr-
ir smábæn iur, sem koina f'-am, eru
lika hver öðruin einkennilegri ot
skrítnari.
Samræðurnar eru cf til vill
sumstaðar lieldur langar fyrir leik-
svið, af því að umræðuefnið er hver-
vetna svo Htilfjörlegt í raun og veru.
En einstaklega náttúrlegar eru þær,
svo að í því efni lQííur oss við að
segja, að þær taki öllu fram, sem enn
hefur verið ritað á íslenzku. Og
höfundurinn er rneinfyndinn; það
kemur fram á svo að segja hverri
einustu blaðsíðu í bókinni. Er það
ekki t. d. „forkostuleg“ ástæða fyrir
aö kjósa heldur ungau prest en
gamlan, að líkindi sjeu til, að ef sá
ungi verði kosinn, verði lengri tími
þmgað til aptur þurtí að hleypa sjer
í þann kostnað, scm prest'kosning-
unni sje samfara? Og það er eina
alinenna ástæðan, sem nokkrum
dettur í hug í þessu prestskosningar
máli. Leikurinn er, eins og þegar
er sagt, fullur af fyndni, og svo
mikið vald er á henni haft, að höf.
slær hvergi vindhögg, eptir því sem
vjer hezt getum sjeð. Lesarinn
brosir æviniilega, þegar ætlazt er til
að hann brosi.
Leikurinn ber yfir höfuð vott
um allmikinn rithöfunds-þroska.
þið væri ánægjulegt.ef höfundurinn
Ijeti ekki hjer við sitja — en veldi
sjer næst mikilfenglegra verkefni.
Nýi Bússakcisariim og póli-
lík liiiiis.
Nafiikcnndur í ússneskur níhi-
listi, Scrgius Stcpniak, hefur í síð-
asta nr. af North American Review
ritað grein umpílitík Rússlands (
framtíðinni undir hinum nýja keis-
ara. Stepinak ergáfaður maður og
mjög vel menntaður og gagnkunn-
ugur ástandinu á Rússlan li, og hef-
ur því grein hans töluverða þýðingu.
Að því er hinn nýja keisara snertir,
segir hann, að mönnum sje h'tið
kunriugt um hann, sem hægt sje að
reiða sig á, enda sjeu flestir ríkis-
erfingjar að meira eða minna leyti
eins og óskrifuð spjöld.
,,Rússneska heriiðinu og liðs-
foringjunum, segir hann, „og millí-
óriunum af mönnurn í borrcum og á
iandsbyggðinni eru með hljómi
kirknaklukknanna stefnt saman til
bænahúsa sinna, til að vinna hinum
nýja keisara hátíðlegan hollustueið;
allir eiga að lofa afdráttarlausri,
blindri og órökstuddri hlýðni við
sjer iverja hans skipan, án þess að
hafa hliðsjón af smum eigin tilfiun-
in,mra og þörfum. Og þó hefur
engirrn í þessum inillíónuin neina
hugrnynd uin þennan mann, eða
rjettara sagt dreng, er þeir leggj i
t'orlög srn í hendnrnar á, og enginn
biður ura neitt loforð á nióti eða
neina tryggingu“.
J)5 að inenu því geti ekki með
neinni vissu sagt, ytír hverju Niku-
lás keisari muni búa, hj ggur Stepni-
ak þó, að hann muni feta í fótspor
föður sírtsað því leyti, að hann muni
leitast við að halda við friði meðal
þjiíðanna, Alexander III. var eng-
in i stjórnvitringur og notaði sitt af-
armikla vald til þess að tilma frau - '
förum Rússlands, en hann leit iðist
þó við að halda vi' þjóðafriðnum, og
öll Hkindi eru til þess, að sonur hans
muni Hka gera þ.iö. Kin af ástæð-
uaum til þe-is er h vtur þ ið er luennt-
uðu stjettirnar hafa á einveldis-fyr-
irkomulaginu. þrátt fyrir það, hve
litlum breytingum stjórnarfyrir-
komulascið á Rússlandi hefur tekið,
hofur þar þó orðið afarmikil framför
á síðustu 30 árunum. Viðskipta
fyrirkomulagið hefur lagazt eptir
því sem á sjer stað í vesturhluta
Norðurálfunnar, menntuðu stjettirn-
ar hafa tekið upp inenning vestur-
þjóðannn, og þess vegna hafa þær
óbeit á einvoldinu.
. „Á móti hverjum manni‘-, segir
Stepniak, „sern opinberlega gengur 1
lið nihilistanna, eru þúsundir, sem í
huga sínum eru með tilrnununum
til að kollvarpa núverandi stjórnar-
fyrirkomulagi, og útvega landi sínu
frelsi og þingstjórn, sem mundi gera
Rússa að húsbændum í sínu eigin
húsi. Og að baki þeirra eru hundr-
uð þúsunda og milHónir rnanna, sem
ekki eru nógu þroskaðir til þess að
vilja þjóðstjórn, en eru samt óánægð-
ir með ástandið eins og það er, og
óska eptir breytingum I þjóðstjórn-
aráttina".
Aðra og sterkari ástæðu fyrir
friðanilhneigingum keisarans þyk-
ist Stepniak sjá í þvi atriði, að
Rússastjórn sje ekki svo efnum bú-
in, að hún gæti þolað mikið strið.
Með sínum aragrúa af f.Vlki og al-
mentiu herþjónustu-skyldu gæti
Rússland sent eins marga hermenn
í stríð eins og þýzkaland, Austur-
ríki og Ítalía til samans, en fje er
ekki fyrir hendi handa herliði, sem
mannfleira væri en herlið þýzka-
lands, og ef gera ætti árás á aðrar
þjóðir, inundi ekki verða til fje
handa meira en íjórða partinura af
þvl liði. Til sönnunar þeirri stað-
hæfing segir Stepniak það er hjer
kemur á eptir:
„þjóðverjar sendu í stríðinu
lf)70—71 ineira en tvo þriðju hluta
af öllu sínu liði inn í Frakkland, en
þar á móti gítu uússar árið 1877
ekki sent neina 300,000 manna til
Tyrklands, og við það, þótt ekki
væri það meira, gekk fje landsins
svo mjög til þurðar, að stríðið varð
að hætta í miðju kaii, að óloknu
verkinu, sem fyrir hendi var. Siðan
hefur ástandið ekki batnað, heldur
versnað. Fje Rússlands og láns-
traust hefur stöðugt minnkað. Við
byrjun stríðsins við Tyrki var láns-
traust Rússa eðlilega veikt, en þó
gat stjórnin þá fengið til láns 87$-
millión rúbla gegn leigu, sem nam
83/w af hndr. Síðan 1890 hafa
Rússar orðið að borga 20 af hndr.,
og hefur ekkert land oröið að borga
sínum lánardrottnum ineira, aðund-
anteknu Tyrklandi, sem er gjald-
þrota. Jafnvel með slíkum leigum
gat Alexander III. ekki fengiö til
1 ins alla þá peninga, sem hann vildi.
Lan það, sem reynt var að fá í fyrra
haust, er enn ófengið, enda þótt
meun hafi 8 sinnum fengið tilboð á
Frakklandi um að skrifa sig fyrir
því. Hungursneyðin mikla árið
1891, sem var afleiðingin af margra
ára óstjórn.eyðilagði efnahag Rússa-
stjórnar eins og velmegun þjóðarinn-
ar j’tír hnfuð“.
Af þessum ástæðum hyggur
Stepniak, að Nikulás keisari muni
ekki hefja neinn stórkostlegan ófrið.
nema liann verði brjálaður. Pólitík
Rússa hlýtur að verða friðsamleg,
og það er frá þýzkalandi einu að
hættan stafar, þvi að hinu ungi
keisari þar mundi ekki, að því er
Stepniak heldur, horfa í að hefjast
handa, et' ekki væri vináttan milli
Rússa og Frakka.
Englendingar og: Chicago.
það virðist svo sem Chicago eigi
ekki upp á pallborðið hjá nafn-
kenndum Englendingum. í fyrra
kom skáldsagnahöfundurinn Rud-
vard Kipling þangað, dvaldi þar
örfáa daga, ogóskaði, að hann þyrfti
aldrei framar þangað að koma. Svo
koin William Stead ritstjóri þangað,
og ritaði um lífið þar hina nafn-
kenndu bók sína „Ef Kristur kæmi
til Chicago", einhverjar þær nöpr-
ustu úrhellis-skammir, sem skrifað-
ar hafa verið um nokkurn depil
jarðarinnar. Og nú síðast hefur
enski verkamannaleiðtoginn naí’n-
kenndi, John Burns, sem um þessar
mundir cr að halda fyrirlestra lijer
og þar í Bandaríkjunum, kveðið
upp sinn dóm um Chicago. í sam-
ræðu við blaðamann í Denver, Col.,
hefur hann komizt svo að orði, að
Cliicago væri vasaútgáfa af helvíti,
það er að segja — ef helv(ti væri
ekki vasaútgáfa af Chicago.
Bókiuennta-dóinur
Ben. (iröndals.
Herra Benedict Gröndal hefur
ritað greinir nokkrar í Fjallkonuna
undir fyrirsögninni ,,Ritmál“, og er
ein af þeim greinum svar gegn rit-
gerð, sem fyrir nokkru stóð í ísafold,
572
ekki sloppið út úr klefanura, m rndu þau innan
skamms lenda í höndum prestanna, som ekki mundu
dirfast, eptir að þeir h rfðu fengið allt að vita, að lofa
þeim að leita til herliðsins, nje að færa sjer í nyt
hjátrú almennings. Eina trorapið, sera þau höfðu á
hendinni, var það að hafa náð Naœ, og þó var van-
sjeð, hve mikið lið þeim mundi verða að þvi. Fyrst
og fremst eru ávallt nokkrir til, sem eru fúsir á að
komast í stöðu æðsta prestsins, og svo hafði Nam
gert svo mörg glappaskot í máli falsguðanna, að
miklum hluta stjettarbræðra hans, sem hann hafði
flækt inn i yfirsjónir sínar, mundi ekki þykja neitt
því, þó að hans missti við.
Allt þetta vissi Olfan til fulls og fjelagar hans
gizkuðu á það, og það skerpti tilfiuning þeirra fyrir
liættunni, sem þau höfðu komizt í við snarræði Sóu
og slægð. Sannleikurinn var sá, að líf eða dauði
þeirra og margra hundraða af áhangendum þeirra var
undir því komið, hvort þau gætu nú sloppið út
Gætu þau komizt inn í musterið og skýrt lýðnum
þar frá upprisu guðanna, þá var þeim borgið, þv[ að
herliðið mundi verða þess máttugt að varna prestun-
um frá að beita ofbeldi. En tækist þeim það ekki,
var dauðadómur þeirra þegar undirskrifaður, og það
virtist áreiðanlegt, að ekkert mundi þá framar frá
þeim heyrast.
Það var því engin furða, þó að þau rjeðust í
örvæntingaræði á sterku dyrnar. Klukkutíma eða
loogur streittust þau, en það var allt áranjjurslaust.
6bl
„Nei, nei“, svaraði Júanna næstum því með ofsa,
„jeg vildi heldur deyja en snúa aptur til þessarar
liræðilegu borgar, og verða svo loksins myrt þar.
Suú þú aptur, ef þú vilt, Olfan, og láttu okkur farn-
ast eptir því sem auðið verður“.
„t>.ið get jeg ekki gert, drottning, því að jeg
hef svarizt í þjónustu nokkra“, svaraði hann með
tignar3vip. „Ea hlustaðu nú á, vinur miun: farðu
ofau þennan stíg, ef þúgetur komizt það í myrkrinu,
og útvegaðu okkur hjálp. Komdu svo sem fljótast
liingað aptur, þvl að hjer ætla jeg og fjelagar þínir
tveir að verjast prestunum. £>að getur farið svo, að
þú hittir okkur ekki lifandi, en þess bið jeg þig, ef
við verðum dauðir, að láta það breiðast út, að guð-
irnir liafi farið úr landinu, af því að svo illa hafi ver-
ið með þá farið, og koma lýðnum til að ráða á prest-
ana og gera útaf við þá til fulls og alls, því að með
því eina móti fær fólkið frið og verður því óhætt“.
Maðurinn svaraði engu, entók í hönd Olfans og
liðsforingjanna tveggja, sem eptir urðu, sýndi Jú-
önnu lotningarmerki og hvarf svo út t myrkrið. Svo
settust þau öll niður fyrir framan opið á göngur.um
til þess að bíða og bafa gætur á öllu, og nú þótti
þeim í meira lagi vænt um geitarskinnskápurnar,
sem dauðu prestarnir höfðu átt, því að þegar fór að
líða undir dögun, varð kuldinn svo bitur, að þau
gátu naumast afborið hann, og uiðu að stanóa upp
og ganga fram og aptur, svo að þau skyldi ekki kala
í yota fæturoa.
við þjer ofan. Flýttu þjer nú! Hurðin þolir þetta
ekki lengi“.
Á næstu mínútu var kún komin niður til Oturs(
sein stóð fyrir neðan með Ijós í hendinni. Svo kom
Leonard ofan.
„Heyröu, Otur“, sagði hanu, „hefurðu sjeð
nokkuð af gimsteinunum, sem búizt er við að
sjeu lijer?“
„E>að er skjóða þarna hjá rúmi Vatnabúans,
Baas“, sagði dvergurinn hirðuleysislega, „en jeg
hafði ekki fyrir því að líta niður í hana. Hvaða
gagn höfum við nú af rauðu stoinunum?'4
„Ekkert sem stendur, en þeir geta orðið okkur
að gagni síðar, ef við sleppum burt“.
„Já, Baas, ef við sleppum burt“, sagði Otur og
fór að hugsa um ísbrúna. „Jæja, við getum tekið
þá með okkur á leiðinni“.
í sama bili kom Nam; Olfan og foringjarnir
höfðu hleypt honum niður, og hann stóð nú og starði
umhverfis sig; það var ekki laust við, að geigur væri
í honum, því að hvorki liafði hann nje neinn af em-
bættisbræðrum hans nokkru sinni dirfzt að sækja
ormguðinn heim. Svo komu foringjarnir ofan og
siðastur allra kom Olfan.
„Við verðum að hraða okkur, Bjargari“, sagði
konungurinn; „dyrnar eru að láta undan“. Og um
leið og liann sagði þetta heyrðu þau brak mikið fyrir
ofau sig. Otur rykkti f taugina eins og hann væri
œðisgcnginn, þangað til bana var svö heppmn, aö