Lögberg - 21.03.1895, Blaðsíða 4

LðGBERG, FIMMTUDAGINN 21. MARZ 1895.
4 '
Uefiö út aC 148 Prínosss 3tr., Wir.nipsg Ma
• I Tht J.bgbcrg Printing áv Publishing Co'y.
(Incorporated May 27, l89o).
Ritstjóri (Editor):
S/GTÁ'. JÓNASSON.
Busbness managrr: B. T. BJOá’NSON.
AUGLÝSINGAR: Smí-auglýsingar í eitt
• kipti 26 cts. fytir 30 orö eöa I þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuöinn. Á stserri
auglýsingum e8a augl. um lengri tima af-
sláttur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda vcröur aö tii
kynna tkri/tga og geta um fyrotrandi bí
staö jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFL
blaösins er:
TI{E LÖGBERG PRIMTIHC & PUBLISH- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
GDITOR LOOBGRO.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN
FIMMTUDAaiNN 2l. MARZ. 1895.—
gamkvæm iaD'’.8Íögum er uppsögD
kaupanda á blaðt ógild, nema hann sé
gkuldlaua, pegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í Bkuld við blað-
ið flytr vistferlum, án kess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er )>að fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir j,rett-
vísum tilgang’.
jy Eptirleiðis verður nverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borgamrnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hæfllega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
_ Bandaríkjapeninga tekr blaðið
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
/>. 0. Money Orders, eða peninga í líe
gistered Letter. Sendið oss ekki bankaá
vísanir, sem borgast eiga annarstaðar en
Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innkðllun.
Heiniskringla
or.
Manitoba skólainálið.
athugasemdir við hverja klausu út af
fyrir sig.
I.
Heimskringla segir: „Hvað
skólamáíið snertir, pá hefur fylkis-
stjórnin til fiessa ótvíræðilega látið
ski!ja það á sjer, að hún ætli engu að
breyta í núgildandi löguui, þrátt fyrir
að hinn hæsti rjettur hins brezka veld-
is segir f>au órjettlát og hel/.t skyldu
að rjetta hiuta ininni hlutans lijer, sem
íögin eins og pau nú eru undiroka, og
vitandi nokkurn veginn fyrir vissa, að
hvaða helzt flokkur manna, sem við
stýrið kann að sitja í Canada að af-
stöðnum næstu kosningum, muni sú
sambandsstjórn veita kaf»ólskum ein-
hverja rjettarbót11.
Yið fiessa klausu höfum vjer það
að atbuga, að f>að eru ósaunindi að
hæzti rjettur hins brezka veldis hafi
sagt skólalögin „órjettlát og helst
skyldu að rjetta hluta minni hlutans“.
Eins og lesendur vora mun reka minni
til, staðfesti fylkisstjórinn hjer skóla-
lögin frá 1890 í nafni drottningar
innar, og Dominion stjórnin sá sjer
ekki fært að ráða landstjóranum í
Canada til að mótmæla f>eim og ónyta
f>au, sem hann f>ó hafði vald til. Ef
skólalögin f>ví væru órjettlát, f>á ber
Dominion stjórnin ábyrgð á J>ví. En
svo fóru kaj>61skir menn að kvarta við
Dominion stjórnina undan f>ví, að
f>urfa að greiða skólagjald til hinna
almennu barnaskóla fylkisins, sem
stofnsettir voru með lögunum frá
1890, en Dominion stjórnin f>voði J>á
liendur sfnar af málinu með J>ví að sjá
svo til, að málið færifyrir dómstólana.
Svo fór J>að fyrir hæðsta dómstól
fylkisins, f>ar næst fyrir hæðsta dóm-
stól Canada og síðast fyrir hæðsta
dómstól hins brezka ríkis, dómnefnd
leyndarráðsins (the judicial committee
of the privy council) og var pað úr-
skurðað fyrir öllum pessum dómstól-
um, nema hæðsta rjetti Canada, að lög-
in væru óhrekjandi, að fylkið hefði
haft fullan rjett til að gera J>au á-
kvæði að lögum, sem felast í skóla-
lögunum frá 1890. Úrskurður dóm-
nefndar leyndarráðsins fjell, eins og
menn mega muna, í júlí 1802, og
barst frjettin um pennan sigur Green-
way stjórnarinnar hingað viku eptir
að hún vann svo frægan sigur við
O O
í ritstjórnargrein með fyrirsögn
„I>ingrofi'“, sem birtist í Hkr. 8. p.
m. er heilmikil mærð viðvíkjandi
skólamálinu. Eins og vant er hefur
blaðinu, einhverra orsaka vegna, mis-
heppnast svo herfilega að segja sann-
leikann. að vjer álítum skyldu vora
að leiðrjetta yrnsar staðhæfingar pess,
uppl/sa málið dálítið og gera nokkr-
ar athugasemdir um afstöðu Hkr. við-
víkjaudi menntamálum hjerí landinu.
Til f>ess að gera málefnið sem ljósast
fyrir lesendum vorum, skiptum vjer
J>eim kafla Hkr. greinarinnar, sem
fjallar um skólamálið, niður í klausur
og prentum orðrjett, oggerum jafnótt
kosningarnar. En kapólsku klerk
arnir voru óánægðir eptir sem áður,
og voru að nauða á kapólsku ráðgjöf-
unum í Ottawa pangað til, að peir
fengu Dominion stjórnina til að bera
pað spursmál upp fyrir dómnefnd
leyndarráðsins á Englandi, hvert hún
(Dominion stjórnin) hafi vald til að
búa til viðrjettingarlög, sama sem
plásturslög, (remedial legislation)
fyrir pennan kapólska minni hluta
bjer í fylkinu, og pá úrskurðaði dóm-
nefndin nú í vetur, að kapólskir menn
hefðu leyfi til að kvarta, að Doinin-
ion stjórnin hefði vald til að búa til
lagaplástur handa pessum kapólsku
mönnum og að petta væri ekki laga
spursmál, hel lur pólitískt spursmál.
Dómnefndin saadi ekkert um, að
skólalögin vœru órjettlát, nje að það
vœri skylda Dominion stjórnarinnar
að rjetta hluta kaþólskra manna, nje
heldur um það, hverskonar /dihtnr
Dominion sjórnin œtti að búa til, ef
henni sýndist að ciga við það. E>að
sem Hkr. heldur fram í pessu efni er
pví helbert rugl oj ósannindi.
Viðvlkjandi hinu atriðinu í klaus-
unni, að Manitobastjórnin hafi vit-
að nokkurnvegin með vissu, að
hvaða belst fiokkur sem kunni að sitja
við styrið í Cauada eptir næstu kosn-
ingar, pá muni sambandsstjórnin veita
kapólskum hjer einhverja rjettarbót,
pá er petta bara út í loptið. t>að er
reyndar rjett eptir apturhaldsstjórn-
inni í Ottawa og apturhaldsflokknum
í heild sinni, að veita fáeiunm ka-
pólskum mönnum pá rjettarbót, að
kúga prótestanta, að kúga meirihlut-
ann í Manitoba. £>að hefur allt af
verið stefna pess fiokks, að sölsa undir
sig sem mest vald frá fylkjunum og
reyna að svipta pau sjálfstæði og
frelsi sínu, eD draga allt vald undir
Ottawastjórnina, svo hún geti gert
sem flesta að prælum sínum. Út af
pessu hefur allt af geng'ð á einlægum
málaferlum við Ontariofylkið, en
Ontariofylkið er voldugasta fylkið S
Canadasambandinu og lætur ekki
kúgast, enda hefur frjálslyndi flokk
urinn setið par að völdum öll pau ár,
og Ottawastjórnin hafur farið hverja
hrakförina á fætur annari í pessum
málaferlum, sem öll hafa verið um
pað, hvort Ontariofylkið hefði vald til
að ráða sínum innbyrðis málum eða
ekki.—Þá ætiaði Ottawastjórnin hjer
um árið að kúgaManitobafylkið,og gaf
Canada Pacificfjel. járnbrautieinveldi
hjer í fylkinti; en pegar frjálslyndi
flokkurinn komst hjer til valda, pá
barðist hann fyrir afnámi pessa járn-
brautareinveldis, sem var ólöglegt frá
upphafi að pví er snerti Manitoba,
svo Dominionstjórnin sá sinn kost
vænstan, að afnema pennan einka-
rjett, sem hún hafði ólöglega gefið
Canada Pacific fjelaginu; en svo borg-
aði stjórnin fjelaginu 15 inilljónir
dollara af ríkisfje fyrir einveldisklaus-
una! I>að verður líklega niðurstaðan
að apturhaldsfiokkurinn í Ottawa
borgar kapólsku klerkunum nokkrar
milljónir dollara af rikisfje, undir pvl
yfirskyni að rjetta hlut kapólskra
manna, ef henni endist aldur til pess,
enda er pað nær en að kúga Mani-
toba menn með pvl að ónyia eða
breyta skólalöggjöf fylkisin3, sem
nítján tuttugmtu p'irlar fylkisbáa á-
líta góða og sanngjarna löggjöf.
II.
E>á heldur Hkr. áfram og segir:
„Stjórnin augsynilega vonar, aðfjöldi
kjósendanna meti vilja sinn meira en
rjett annara, líti aðeins á pað, sem I
augum prótestanta flestra virðist vera
svo tilhlyðilegt: einn skóli og eitt
skólafyrirkomulag fyrir alla, nokkuð
sem betra væri að bjóða og hægra að
rjettlæta, ef pví gagnlausa káki við
guðræknisiðkanir, sem nú er um hönd
haft I skóluuum, væri alveg sleppt.“
Manitoba stjórnin, eins og hver
önnur stjórn, hlytur að meta vilja
meiri hluta kjósendanna en ekki kjós-
endurnir vilja stjórnarinnar. Stjórn-
in er sama sein meiri hluti kjósend-
anna, eins og hann keinur fram við
kosningar. Pólitíkia hjer I landi
virðist standa öfugt I höfðinu á Hkr.
eins og rjettarfarið hjer. E>að er eins
og Hkr. sje gefin út á Rússlandi, eða
einhverju Oðru einveldislandi, en ekki
1 hinu brezka rlki.
Hvað hinu atriðinu I klausunni
viðvíkur, r>ar sem Hkr. er að tala um
eitthvert gagnslaust „kák við guð-
ræknisiðkanir“, pá vita allir (og dóm-
nefnd leyndarráðsins á Englandi kann
ast við pað) að skólarnir hjer I fylk-
inu eru ckki trvarflokksskólar og ekki
einu sinni prótestanta skólar, heldur
að eins pjóðskólar kristinna manna,
en Hkr. vill auðsjáanlega hafa heiðna
skóla. En pað vill svo skrítilega til,
að breska ríkið er kristið en ekki
heiðið ríki. Eða máske að kapólskir
menn sjeu heiðnir, svo peir hafi á
móti kristnum skólum?
III.
Ennfremur segir Heimskringla:
„Hún vonar að menn athugi síður, að
I Quebeo veitir kapólsk stjórn minni-
hlutamönnum, prótestöntum (minni-
hlutinn I tráarefnum er tiltölulega
álíka mikiil I báðum fylkjunum),
samskonar rjett og prótestantar hjer
neita kakólskutn mönnum um.“
I>að stendur allt öðruvísi á með
Quebecfylkið en Manitoba. Que-
becfylkið var upprunalega frönsk ný-
lenda, en svo tóku Englendingar pað
með hervaldi I einum ófriðnum milli
peirra og Frakka, og franska stjórn-
in afsalaði sjer svo öllu tilkalli til ný-
lendunnar, pegar friður fomst á. En
Engiendingar vor svo mannúðlegir,
að lofa pessum frönsku nylendumönn-
am að halda tungu sinni, lögum og
siðum. Á peim dögum pekktust ekki
pjóðskólar fyrir börn, lieldur sá hver
trúarflokkur um uppfræðslu æskulyðs
síns á pann hátt sem hann áleit best.
E>að er pess vegna ekki af neinu göf-
uglyndi kapólskra manna I Quebec,
að prótestantar fi að hafa par sína
sjerstöku skóla.
IV.
E>ar uæst segir Ilkr.: „Hún von-
ar einnig, að menn sleppi að athuga,
á hve góðu stigi skólar allir I Outario
eru, pótt tvískiptir sjeu, og að fyrir-
myndarmaður allra ,,liberala“ I Ca-
nada, Slr Oliver Mowat, prótestanta-
trúar eins og hann pó óneitanlega er,
vill enga breyting hafa á núverandi
fyrirkomulagi I Ontario.“
Allir nema kapólskir menn og
Hkr. segja, að kapólsku (sjerstöku)
skólarnir 1 Ontario sje miklu lakari en
prótestanta skólarnir. Eins og allir
vita, er uppfræðsla á lægra stlgi I öll-
um kapólskum löndum 1 heiminum en
I prótestantisku löndunum. E>etta er
eðlilegt, pví petta mikla vald, sem
kapólska kirkjan og klerkar hennar
hafa yfir kapólskum almenningi,
grundvallast mest á pvl, að halda
fólkinu i menntunarlegu ósjálfstæði.
Ilvað Sir Oliver Mowat snertir, pá er
pað bara rugl að segja, að hann vilji
enga breyting hafa á skólafyrirkomu-
laginu I Ontario. I>að er allt annað
hvað hann vill eða hvað hann sjer
fært að gera vegna gamalla samn-
inga, fyrirkomulags sem lengi er búið
að standa og fjölda kapólskra manna
I fylkinu.
V.
t>ar næst segir Hkr.: „t>að er
hugsanlegt að almenningur hjer vestra
láti von Greenwaystjórnarinnar ræt-
ast, en hvað verður pá? Hver verður
afleiðingin, ef Dommionstjórnin knyr
á hurðina og heimtar skyldugar rjett-
arbætur, skyldugar samkvæmt úr-
skurði pess hæsta rjettar,sem til verð-
ur flúið?“
Eins og vjer höfum synt að ofan,
hefur dómnefnd leyndarráðsins á
Englandi aldrei úrskurðað neitt I pá
átt, sem Hkr. segir. E>að sem Hkr.
«egir, byggir hún pví á skáldskap
sjálfrar sín, og vita allir hvað pað er
áreiðanlegur grundvöllur!
VI.
E>á kemur rúslnaa I pessari skóla-
málspilsu Hkr. og hljóðar svo:
„Vjer leggjum ekki út I að svara
pessnm spurningum nú, en hitt er
víst, að petta mál er ekki neitt flokks-
mál, að pví er liina pólitisku flokka
snertir. I>eir, sem pess vegna kunna
að segja nei við rjettarbót, eru ekki
með pví nei-i að vinna „liberal“-
flokknum gagn. Til að sannfærast
um pað, parf ekki annað en að líta á
ritstjórnargreinina um pað mál I
Toronto Globe, aðalmálgagni „liber-
ala“ I Canada, hinn 4. p. m. Sú grein
ber pað greinilega með sjer, að blað-
ið vonast eptir betra af hálfu Mani-
tobamanna. Niðurlag greinarinnar
er á pessa leið: ,„Niðurstaða vor or,
að hvorki ping eða stjórn geti lieppi-
lejast leitt petta mál til lykta, heldur
eigi alpyðan I Manitoba að gera pað
við ljós rjettlætisins og fylkinu & sem
hagkvæmastan hátt.......Utanaðkom-
andi afskipti afbiðjum vjer, af pvl vjer
treystum lyðnum I Manitoba að gera
pað sem rjett er, treystum meirihlut-
anum til að álíta afl sitt sem skuld-
binding til að gera nákvæmlega rjett,
og að kjósendurnir vilji heldur reyn-
ast veglyndir, en að hætta sje á, að
rjettlæti peirra nái of skammt. Og
vjer trúum pví og treystum, að peir
skilji betur ástæðurnar og parfirnar I
sínu unga og vaxandi byggðarlagi
heldur en vjer utanhjeraðsmenn fram-
ast getum skilið pær.‘“ E>ó aldrei
væri annað, pá sannar pessi grein I
Globe, að hjer er ekki um neitt póli-
tiskt flokksmál að gera.“
E>að heldur enginn pví fram, að
skólamál Manitoba fylkis sje pólitiskt
flokksmál. Vjer munum svo langt,
að apturhaldsflokkurinn hjer I fylkinu
54
á augnaráði hennar, til að fyrirbyggja að nokkurt
heimulegt teikn færi okkar á milli. .leg tók eptir
pví, að pað var einhver óróloika og óánægju svipur
á henni.
Hvað mig snerti, pá gerði jeg enga tilraun til
að tala við hana. og fannst jeg enga löngun hafa til
pess; pað var að eins eitt 1 pessum heimi sem jeg
girntist. Eitt kvöld, pogar jeg ætlaði upp að sofa>
stóð hún fast upp við vegginn við stigann. Hún
tók utanum handlegginn á mjer og hvíslaði að mjer:
„Hvað eru pau að gera við yður, MasterSiIas? Hvað
liefur breytt yður svo óttalega? Þjer lítið út eins
og vera úr öðrum heimi! Get jeg gert nokkuð fyr-
ir yður? Verið ekki hræddir við að biðja mig pe s.
Jeg er ekki hrædd við pau! Þó líf mitt væri I veði,
skal jeg gera pað fyrir yður!“
„Þjer getið ekki gert neitt fyrir mig, Marta;
pakka yður fyrir“, sagði jeg um leið og jeg tók 1
hönd hennar.
„Er pað satt að pjer ætlið að giptast Miss Jú-
dit?“ spurði hún.
„Jeg vona pað“, svaraði jeg, og fór hrollur um
f>egar jeg sagði petta.
Hún horfði á mig fáein augnablik pegjandi, og
svo sá jeg að tár hrundu af augum liennar.
„Vesalings drengur! Hvað getur gengið að
yður? Jeg er sannfærð um, að pessi kvennmaður
liefur töfrað yður!“ sagði hún svo.
Aður en jeg gat svarað heyrðist fótatak í gang-
flennan dag; hann virtist vera I geðshræringu og ó-
rólegur. í pessu yfirspennta ástandi, sem jeg var I,
fannst mjer að hann vera að halda líkræðu. Loks-
in3 var petta á enda. Allt fólkið var I hnapp við
dyrnar og var að búa sig undir að fara. Júdit og
faðir hennar höfðu farið inn í lttið herbergi, sem var
nálægt dyrunum, pví par hafði hún skilið eptir yfir-
höfn slna. Jeg var síðastur og gekk niðurlútur á
cptir liinu fólkinu. Mjer varð litið á einhvern lít-
inn fagran hlut, sem lá á gólfinu. Jeg tók hann
upp og sá að pað var nisti. Um leið og jeg tók
pað upp, liittist svo á, að jeg studdi fingrinum á
fjöðrina, svo pað hrökk opið. I>að fór gleði titiing-
ur um mig, pví I nistinu var mynd af stúlku, lijer
um bil fjórtán ára gamalli. Það var andlit Ijarnsins,
sem jeg hafði sjeð I Normannahliðinu!
Hver hafði misst nistið, eða hvernig var pað
komið hingað? Jeg Ijet pað I vasa minn og hafði
nákvæmar gætur á, hvort nokkur spyrði eptir pvl
eða leitaði að pvf. Við ókum aptur heim I vögnun-
um, og miðdagsverðurinn beið á borðinu. Undir
kveld fóru allir gestirnir af stað, og enginn liafði
minnst á að hafa misst neitt, svo pað var leyndar-
dómur fyrir mjer, hvaðan nistið hafði komið. Jeg
vildi ekki spyrja mig fyrir um, hver ætti pað, pvf
jeg hafði ásett mjer að skila pví ekki. Jeg geyindi
pað eins og einhvern fjársjóð, og mjer fannst ein-
hvernveginn að mitt I leiðindum pessa dags, pá ílytti
pessi mynd einhvern vonargeisla inn I hjarta mitt
68
annar kostur var fyrir hendi — en pú liefðir ekkt
vitað pað, éf pú ekki liefðir gerst ladmulégur njósnl
ari; og pú neitaðir mjer — pú, óskilgetinn, vesall,
auðvirðilegur Iiundur eins og pú ert, pú neitaðir
mjer — pú sem jeg álít ekki betri en aurinn, sem
jeg treð undir fótum mjer! Ef pú hefðir sparað
mjer pessa niðurlæging, ef pú hefðir pá tekið mjer,
pá hefði jeg barist á móti fyrirlitningunni, sem jeg
hef fyrir pjer. Jeg hefði gert allt sem I mfnu valdi
stóð til pess að uppfylla skyldu mína. Jeg hefði
jafnvel verið pjer pakklát fyrir að frelsa mig frá
smán, pó pú gerðir pað óafvitandi. En nú hata jeg
pig og mig bryllir við pjer; en samt skal jeg giptast
pjer, svo jeg geti niðurlægt pig, gert pig að verk-
færi og gert líf pitt að bölvun! Jeg segi pjer allt
petta hreint út og óttalaust, pvl pú getur ekki losast
undan valdi mínu. Þú skalt vera præll minn, hjer
eptir eins og að undanförnu, skríða frammi fyrir
mjer, flaðra upp á mig og grátbæna mig um ást
mfna, eins mikið og pú hefur gert að undanförnu“.
I