Lögberg - 28.03.1895, Blaðsíða 4

4
LOGBERO, FIMMTUDAGINN 28. MARZ I8F5.
ögbcrg.
Gefið fit aS 148 Princess Str., Winnipeg Ms
• f Thi Lögbtrg Printing ár* Publishing Co'y.
(Incorporated May 27, l89o).
RiTSTJóri (Editor);
SJG'IR. /ÓNASSGN.
Busrmess manager: B, T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR; Smá-auglýsingar f eii
■ kipti 25 cts. fyrir 30 orC eða 1 )uml
dálkslengdar; 1 doll. um mánuSinn. Á stæn
auglýsingum eSa augi. um lengri tima ■'
sláttur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verSur aS t>
kynna skrijltga og geta um fyrverandi b
staS jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFl
blaSsins er:
ThjE LÓCBERC PRINTINC & PUBLISH- CO
P. O. Box 363, Winnipeg, Man
UTANÁSKRIFT-til RITSTJÓRANS er:
EDITOR LÖdBERC.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN
fimmtudaoinn 28. makz. 1895.-
Samkvæm lancslögtim er uppsögi
kaupanda á blaöi ógild, nema hann s
akuldlaus, þegar hann segir upp. — E
kaupandi, sem er í skuld viö blaf
iö flytr vistferlum, án þess aö tilkynii
heimilaskiftin, þá er i-aö fyrir dómstó
unum álitin sýnileg sönuun fynr ^ret
vísum tilgang’.
Eptirleiðis verður nverjum þeim sen
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viðu>
kennmg fynr borguninni á brjefaspjaldi
hvort sem borgamrnar hafa til vor komií
frá Umboösmönnum vorum eöa á annai
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn
ingar eptir hæfilega lángan tíma, óskun
vjer, aö þeir geri oss aðvart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaði’
fullu veröi (af Bandaríkjamönnum
og frá íslandi eru íslenzkir pen
ingaseölar teknir gildir fullu verði sen
borgun fyrir blaöið. — Sendið borgun
V. 0. Jloney Orders, eða peninga í R
gistered Letter. Sendið oss ekki banka
visanir, sem borgast eiga annarstaöar e>
Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylg
fyrir innköllun.
SkólamáliA.
Eius og vjer giturn um í Lög-
liergi, sem síðast koni út, komst Ott
awa stjórnin loks að peirri niður-
stððu að mæla svo fyrir, að Manitoba
stjórnin og pingið breyti skólalögun-
um fri 1890 þannig, að kapólskir
menn fái aptur að bafa sína sjerstðku
skóla.
Nú er skjalið, sarn pessi fyrir
maeli eru í, komið hingað, og var lagt
fyrir pingið í fyrradag.
Vjer höfum skyrt pað í Lögbergi
áður, að ef stjórnin og pingið hjer
yrði við pessari kröfu, pi fengju ka-
pólskir meun að hafa sjerstaka skóla,
par sem franska og kapólsk trúar-
brögð yrði kennt, kapólskir menn
yrðu undanpegnir öllu gjaldi til
hinnr almennu barnaskóla fylkisins,
en fengjusinn tiltölulega skerf af pví
fje, sem fylkið leggur frain árlega til
barnauppfræðslu. Þannig yrði viss-
um hluta af fylkisfje varið til pess að
styrkja trúarbragða skóla.
En pað er önnur hlið á pessu
máb, sem ekki hefur nylega verið
tekin fram, og hún er sú, að ef petta
skólafargan kapóL->kra inanna kæmist
aptur á hjer I fylkinu, pá yrðtþ peir
og aðrir trúarbragða flokkar víða að
vera barnaskólaluusir. t>að stendur,
nefnilega, viða svo á 5 fylkinu, að ka-
pólskir menn og aðrir trúarbragða
flokkar búa saman; en byggðirnar eru
svo strjálar, að pær geta ómögulega
borið petta tvöfalda skólafyrirkomu-
lag, en ef skólafyrirkomulagið er eitt,
og allir trúarflokkar borga til skól-
anna, pá geta pessar byggðir haldið
uppi barnaskólum með peim styrk,
sem skólabjeruðin fá úr fylkissjóði.
f öðrum byggðum í fylkinu stend-
ur svo á, að kapólskir menn eru
svo margir, að peir geta haldið uppi
kapólskum skólum með peim styrk,
sem peir fengju af fylkisfje. En svo
búa nokkrir menn af öðrum trúar-
flokkum í byggðarlaginu, innan um
pessa kapólsku menn, en eru svo fá-
liðaðir, að peir geta með engu móti
komið upp og viðhaldið barnaskólum.
Og par eð skólar kapólskra manna eru
ákveðnir trúarflokks skólar, pá vilja
hinir aðrir trúarbragða flokkar með
engu móti senda börn sín á pá. Af
pessu Jeiöir, að ef petta tvöfalda
skólafyrirkomuiag aptur keinst á, pá
verður fjöldi barna í fylkinu, sem nú
hafa skóla og mundu hafa skóla í
framtíðinni, að fara algerlega á mis við
barnaskóla menntun. t>essar kring-
umstæður voru ástæðan fyrir fví, að
Munitoba pingið nam úr lögum hið
tvöfalda skólafyrirkomulag, og setti
í staðinn hið einfalda skólafyrirkomu-
lag með lögunum frá 1890. Til pess
að gera öllum trúarbragða flokkum
jafnt undir höfði, pá eru engin trúar-
brögð kennd í hinum núverandi barna
skólum fylkisins. £>eir eru ekki
framar prótestantiskir skólar en ka-
pólskir, og pað kannaðist leyndar
ráðið á Englandi við.
Það er nú enginn vafi á, að
Manitobastjórnin og pingið neita að
breyta skólalögunum frá 1890 í pá
átt, sem Ottawastjóruin hefur farið
fram á. X>á er búist við að Ottawa-
stjórniu láti Dominiou pingið búa til
lög, sem breyti skólalöggjöf fylkisin3
í pá átt, sem kapólskir menn fara
fram á. Ottawastjórnin hefur vald
til pessa eptir úrskurði leyndarráðsins
á Englandi, en spursmálið er: porir
hún að kúga riujári tutíuj/ustu parta
fylkisbúa til lilýðni við lög, sein búin
eru til fyrir einn tuttugasta partinn
af peim. Setjum svo að Ottawastjórn-
in búi til be3si kúgunarlö-r, o<y svo
. , * . ~ n' o
neitar stjórmn og fólkið hjer í fylk-
inu að hlyða peim. Hvað gerir Otta-
wastjórnin pá? Sendir hún herlið á
hendur fylkisbúum til að kúga pá til
hlyðni við hin ósanngjörnustu lög,
sem nokkurn tíma hafa verið búin til
í hinu brezka ríki á pessari öld?
Dannig stendur málið, og pað er
skylda allra manna, sem hugsa nokk-
uð um framtíð sína ocr barna sinna
n
hjer, að ihuga petta mál vandlega.
Ef Ottawastjórnin kemst upp með
pað, að kúga fylkið til hlyðui út af
skólamálum fylkisins, pá er kúgunar-
öldin að byrja en ekki að enda. I>að
geta menn reitt sig á.
I>essar tiltektir Ottawastjórnar-
innar, að kaupa sjer fylgi kapólskra
manna í Quebec með pví að kúga
meiri hlutann í Manitoba, mælist al-
mennt hið versta fyrir — einkum í
Ontario.
Mál Skúla sýslumaiins
Tliorodtlsens.
Eptir brjefum, sem oss hafa ny-
lega borizt frá Kaupmannahöfn, var
málið, sem höfðað var gegn Skúla
Thoroddsen, syslumanni í ísafjarðar-
syslu, að undirlagi landshöfðingjans á
íslandi, út af embættisfærslu S. Thor-
oddsens, dæmt í hæztarjetti i Kaup-
mannahöfn pann 15. f. m. (febr.) í
undirrjetti var Thoroddsen dæmdur
af embætti og í allpunga sekt,
en hann áfrýjaði málinu fyrir
landsyiirrjettinn í Reykjavík, sem
einnig dæmdi Thoroddsen í tals-
verða sekt (kr. 600), en Ijet hann
halda embætti. Eu landshöfðinginn
var ekki ánægður með pessi mála-
lok, svo liann áfryjaði landsylir-
rjettar dómnum fyrir hæztarjett hins
danska ríkis, og fóru leikar svo, að
syslumaður Thoroddsen var sýknaður
af allri sekt og honum að eins gert
að borga J (áttunda part) af máls-
kostnaði, en J af málskostnaði borgar
hið opinbera.
Mál petta kvað hafa vakið all-
mikla eptirtekt í Kaupmannahöfn,
endv var pað fyrir rjettinum 1 5 daga,
og blöðin par í bænum höfðu talsvert
um pað að segja.
Málaflutningsmaður l'horodd-
sens fyrir hæ3tarjetti, Itée að nafni,
kvað hafa fanð pess á leit við hlut-
aðeigandi ráðgjafa, að Thoroddsen
yrðu borgaðar 8000 krónur, sem hann
hefur mis3t af launum sínum sem
sýslumaður, síðan honum var vikið
frá embætti og meðan pessi málaferli
stóðuyfir, pví síðan hefur Thoroddsen
að eins haft hálf laun. En pess er getið
til, að úr pessari kröfu verði gert
dómsmál, og ekki að vita livernig pað
kann að fara.
Mörgu er spáð um fað, livað
stjórnin nú muni gera við Thorodd-
sen, eptir pessi málalok í hæztarjetti.
Fáir munu ímynda sjer, að hún pori
nú að setja hann af syslumannsem-
bættinu fyrir fullt og allt, eoda gæti
stjórmnni ekki gengið annað til pess
eða haft aðra ástæðu, en hans póli-
tisku skoðun, en slikt mundi mælast
illa fyrir almennt og staðfesta pá
skoðun, sem ríkjandi hefur verið hjá
mörgum frá upphafi, að pessi mál-
sókn á hendur honuui hafi verið póli-
tisk ofsókn.
Austræni óíriðurinn.
Enn pá lieldur ófriðurinn milli
Japausmanna og Kínverja áfram, en
honum verður vonandi lokið innan
skamms, pví nú er sendimaður Kín-
verja, Li Hung Chang, kominn til
Japan fyrir nokkrum dögum með
föruneyti sínu, og búast allir við, að
sættir komist á fljótlega. Li Hung
Chang hefur fullt vald til að semja af
hendi Kínverja, en pað höfðu ekki
sendimennirnir, sem Kínverjar áður
sendu til Japan, og fyrir pá orsök
fórust friðarsamningarnir fyrir. Eng-
inn, nema hlutaðeigendúr sjálfir, veit
með vissu hverjir friðarskilmálar Jap-
ansmanna eru, en pað er álitið að peir
sjeu mjög vægir undir kringumstæð-
unum. Eptir pví er menn bezt vita,
, eru aðal friðarskilmálarnir pessir. 1.
Að Corea, sem ófiiðarinn hófst út af,
verði óháð riki. 2. Að Kfnverjar
láti af hendi eyjuna Formosa. 3. Að
Japansmenn baldi köstulunuin Port
Arthur og Wei-Hai-Wei, sem peir
unnu af Kíuverjum í vetur. -1. Að
Kinverjar borgi Japansmönnum í
hernaðarkostnaðinn 250 milljónir
dollara.
Hvað fyrsta skilyrðið snertir, pá
synir pað að Japansmenn hafa ekki
verið að berjast til landa. I>að er pó
sjálfsagt mikil freisting fyrir eins
framgjarna pjóð og Japansuienn eru,
að bæta við sig Corea-skaganum,
sem að eins mjótt sund aðskilur frá
ríki peirra, og fólkið í Corea virðist
par að auki að ymsu leyti standa
miklu nær Japansmönnum en Kín-
verjum. Ennfremur hefði pað verið
Jajjansmönnum mikill hagur, að ná
fótfestu á meginlandi Asíu, ef peir
síðar meir skildu lenda í ófriði við
Kínverja. En Corea er mjög gamalt,
sjálfstætt ríki, pó pað í allangan tíma
hafi að nokkru leyti verið háð
Kínverjum, og pess vegna liefði verið
rangt sð innlima Coreu I japanska
keisaradæmið.
Viðvikjandi öðru skilyrðinu, af-
hending eyjarinnar Formosa, pá
stendur allt öðru vísi á. Eyjan hefur
aldrei verið sjálfstætt ríki, og pað er
enginn vafi á, að eyjarskjeggjar hafa
miklu betra af að vera undir stjórn
Japansmanna en Kínverja; enda eru
Japansmenn lijer að eins að bæta við
sig ey, sem liggur nálægt eyjuin
peirra sjálfra.
Þriðja skilyrðið er alveg eðli-
legt, pví ef Japansmenn ekki hjeldu
köstulum peim, sem ræðir um, (að
minnsta kosti fyrst um sinn) befðu
peir enga tryggingu fyrir, að Kínverj-
ar hjeldu sauiningana. Kínverjar
eru, eins og vill brenna við hjá aust-
urlanda pjóðum, mjög ótryggir og
Óorðheldnir, svo pað er naufsynlegt
að láta pá hafa hitann í haldinu. Að
pví er svertir peningaupphæðina, sem
Japansmenn vilja fá í herkostnað sinn,
pá er ekki hægt að segja að hún sje
ósanngjörn. Koslnaður Japansmanna
befur verið afarmikill, en Kínverjar
eru mjö^ fjölmenn og rík pjóð, svo
peim veitir ekkert erfitt aðborgaupp-
hæðina.
B’riðarskilmálar Japansmanna
syna yfir liöfuð, að peir nota sjer ekki
sigurvinninga sína í hið ytrasta, ekki
frekar en vesturlanda pjóðir befðu
gert og hafa gert á seinni árum undir
svipuðum kringumstæðum. I>etta er
ein sönnun í viðbót við aðrar fleiri
fyrir pví, að menntun og hugsunar-
háttur vesturlanda pjóðanna hefur
fest djúpar rætur í hugum pessarar
undraverðu eyja-pjóðar, scm fyrir
minna en hálfri öld síðan var eins
langt á eptir tímanum í flestum efn-
um eins og Kíuveijar eru pann dag í
dag. Japan er nú orðið Stórbreta-
land austurálfunnar.
Kornyrkja í Nýa Islandi.
Um nokkurn undanfarinn tíma
liefur Mr. Eggert Oliver, kaupmaður
á Gimli, verið að berjast fyrir pví, að
koma mönnum f suðurbyggðum Nya
íslands í skilning um, að pað sje lifs-
nauðsynlegt fyrir búendur par, að
fara alvarlega að hugsa um korn-
yrkju. Mr. Oliver hefur talað við
tnarga um petta mái, og svo hjelt
hann fund á Gimli hjer um daginn í
pessu skyni. I>að virðist pvl tals-
verður áhugi vaknaður fyrir pessu
máli, og hefur Mr. Oliver verið að
reyna að útvega pað útsæði, sem parf
í vor, og gera ráðstafanir til að fi
preskivjel til að geta preskt pað korn,
er menn kunni að uppskera í sumar.
En eins og skiljanlegt er, pá er ekki
rjett að leggja pessa byrði á einn
mann. Yjer álítuin að sveitin ætti
að hlaupa undir bagga í pessu máli,
að pví er snertir að útvega eða á-
byrgjast útsæði. Slíkt hafa sveitirn-
ar í öðrum hlutum fylkisins gert peg-
ar svo hefur staðið á, að bændur hefur
vantað útsæði.
Sá sem ritar línur pessar, hefur
frá upphafi haldið pvf fram, að korn-
rækt geú vel heppnast f Nyja íslandi,
enda hefur reynslan synt pað, að
66
Allt sem jeg átti í veröidinni voru fötin, sem jeg var
í, brúðkaupsklæði mín og nærfatnaður til skipta, sem
jeg hafði bundið saman í böggul. Það var fagurt
veður og glaða tungisljós. Jeg leit sem snöggvast
til baka eins og til að kveðja hið eina heimili, sem
jeg hafði nokkurn tíma átt, og gekk svo hratt í burtu.
Jeg vonaði einlæglega, að jeg væri að yfirgefa
mitt gamla ástand fyrir fullt og allt, og að jeg aldrei
yrði pess aptur var. Var petta liugboð mitt rjett?
Við skulum sjá tii.
Jeg fór f áttina til Bury. Jeg fór fram bjá
Litlu Betlehem, og liugsaði með hryllingi til brúð-
kaupsdags míns. Svo kom jeg inn f bæinn (Bury)
og fór eptir götunni sem lá fram lijá klausturs rúst-
unum. Jeg bafði aldrei sjeð pær síðan október
kvöldið, sem áður hefur verið minnst á. Jeg stanz-
aði við Normannaiiliðið og horfði inn í skuggann í
pví, og átti bálfvegis von á að sjá blíðlega, föla
andlitið aptur. En allt var kyrt, pegjandi og autt,
— ekkert mannsbarn sjáanlegt.
Hvert var jeg að fara? Jeg ætlaði til London
að finna Mörtu. Jeg hafði geymt miðann frá honni
vandlega. Jeg vissi að hún mundi skjóta skjólshúsi
yfir mig pangað til jeg fengi eitthvað að gera. Jeg
imgsaði mjer að seljafötin, sem jeg hafði í bögglin-
um mfnum, pegar jeg kæmi til næsta bæjar, og nota
peningana til að kaupa mjer mat og liúsaskjótl á
leiðinni. Jog hafði enga hugmynd um, iivar vegur-
jnti til London iá, en jeg ásetti mjer að fara veginn
71
Þetta hefur vorið vani minn í mörg ár, og jog byst
við að lialda pví áfram, pangað til jeg verð borinn
pangað einhvern morguninn, og kem aldrei aptur.
Ekkert er pví iíkt og hreifing og ferskt morgunlopt
til poss að tefja pann litla atburð; en maður má ekki
sofa á legsteini“ bætti liann við hlægjandi.
I>egar við höfðum gengið pannig í svo sem tiu
míaútur, stönzuðum við við dyr í háum múrvegg,
sctn var í kring um garð, og opnaði leiðsögumaður
mian hurðina með lykli, sem hann hafði hjá sjer, en
, pegar inn úr hliðinu kom, blasti við oss fallegasta
smáhysi, sem jeg hafði nokkurn tímasjeð, við endann
á gangstignum frá hliðinu. Húsið var gamaldags að
sjá, cn pað var allt pakið jurtum og blómum, sem
vanin liöfðu verið upp með veggjunum, og lagðj
ilminn af peim langar leiðir. Garðinum var fagur-
lega skipt niður í blómreitijöðrumegin var vÍDprúgna
hús, binumegin blómstrahús úr gleri, fullt af hinum
litfegurstu blómum. Geislar morgunsólarinnar lágu
bj&rtir yfir um garðinn á ská, og allt bar einhvern
glcði og ununar brag.
„Hvc ólíkt er petta ekki búsinu, sem jeg yfir-
gaf nylega!“ bugsaði jeg með sjálfum mjer.
„Er petta ekki fallegur bústaður?“ sagði öld-
ungurinn.
„Yndislega fagur“ sagði jeg lágt.
líann gekk á undan inn í lítið berbergi, sem
lágt var undir loptið I; pað var hálf dimmt í pví af
pví að blómin voru svo pjctt úti fyrir glugganum
74
pjer stukkuð úr henni. En, piltur minn, pjer getið
ekki komist til London peningalaus og fótgangandi“.
„Jeg bef fatnaðí bögglinum mínum, sem jeg
ætla að selja pegar jeg kem til einhvers bæjar á
leiðinni“, sagði jeg óstyrklega.
Öldungurinn pagði um hríð og horfði fast á
mig — hann sýndist vera að velta einhverju fyrir
sjer — en sagði síðan. „Látið fötin verða eptir bjá
mjer. Jeg skal lána yður eitt gullpund. l>að er
nóg lianda yður til að komast til London til vinar
yðar, og pjer bafið dálítinn afgang, pegar pjer kom-
ið pangað. Hvenær sem pjer færið mjer eða sendið
mjer pundið, pá fáið pjcr fötin yðar aptur. Hálfa
aðra mílu bjeðan eru járnbrautarstöðvar. Að iiálf-
um tíma liðnum kemur priðjapláss le3t par við á
leiðinni til London. I>jer getið hæglega náð ( pá
lest. Jeg ætla að fylgja yður á veg og koma yður
á rjetta leið. Bíðið pjer við eitt augnablik, á meðan
jeg sæki peningana“.
Á.a pess að bíða við og hlusta á pakklæti mitt,
fór haun út úr kerberginu. Aldrei 4 æii minni hafði
injer verið eins ijett um hjartað eða jeg verið eins
vongóður.
Jeg stóð upp af stólnum til pess að taka fötin
úr vasaklútnum og sljetta úr peim, pvl pau hlutu að
iiafa farið í fellingar við pað, að hafa pau fyrir kodda;
jeg ætl&ði líka að taka úr bögglinum nærfatnaðinn,
sem var í honum, og sem jeg gat ckki án verið.
I>egar jeg var að pcssu, varð mjcr litið á niálaða