Lögberg - 13.08.1896, Blaðsíða 6

f)
LÖOBERG, FIMMTUDAGINN 13 AGUST 1896.
Island.
Lag: Eldgamla ísafold.
Vesturheiins vaska f>jóð,
Vesturheims unga J>jóð,
íslenzk að ætt,
fræg er þín feðra storð,
fagurt J>itt móður orð,
situr við sævarborð
söguland mætt.
Ileim yfir hafið blátt
hugur í norðurátt
leggur nú leið,
heimsækir forna Frón;
fjarlæga undur-sjón;
opt vinDur ísinn tjón
ættlandsins meið.
En f>ar sem eyjan fríð
eldprungin reynir stríð
pregir sú pjóð,
sem á vorn ættar-staf,
austan við megin-haf
var par sem guð oss gaf,
gagnorðust ljóð.
VeSturheims vaska J>jóð,
Vesturheims unga f>jóð,
gefðu J>ví gaum
öllu, sem ættjörð fríð
átt hefir fyr og stð;
til heilla landi’ og lyð
leið J>aDgað straum.
Heyri’ eg t austurátt
eykonan mælir hátt
broshyr og blíð:
Blessi guð börnin mtn,
blómgi pau löndin sín,
Vtnlands ei vegur dvtn,
vel sje f>ess lyð.
En hjer á frjálsum fuud
fagurri’ á vesturgrund
óma f>au orð:
Efld geyma ástarbönd
ísland og Vínlandsströnd,
efli guðs eilíf hönd
ættlandsins storð.
Jón Kjæknesteð.
Vestur-Islendingar.
Á válegum striðstlina’ á vestrænni
grund
úr vesaldóm fólkið að leysa
Söndvegi Lincoln,með eld djarfa lund,
úr ófrelsi mennina að reisa,
J>au mælii hann orð, öllum minnisstæð
enn,
& manndáð sem benda, J>jer vestur-
heimsmenn!
Ó, sjáið guðs frelsi. Oss sigurinn
er vís
ef sjálfir ei J>reytumst að berjast;
ef staðfastir erum oss styður hver dís
í strtðinu J>reklega að verjast;
<ef eldmóð vjer synura og einbeitta
sál,
vjor öðlumst til ftamgöngu demant
og stál.
Vor frjálsborni andi sjer lýpti pá leið,
sem lund vorri hæfir að stefna;
og horfum með preki’ yfir hættur
og deyð,
að hopa má alls ekki nefna;
og vinnum að framför á frelaisins
braut,
en flyjum ei núttmans háreysti og
|>raut.
Og íslaod—vor móðir, svo öldruð en
hress—
oss áíram æ hvetur t sporum;
og eldur bryzt stöðugt í öndvegi pess
og eldur í skapsmunum vorum;
og til cr sá kraptur I hug manns og
hönd,
sem helzt vinnur ísiun á norðlægri
stiönd.
Dær enn skreytr perlur vorn andlega
reit,
sem öllu’ eru gullinu betti;
hjá pjóð minni ágætis arfleifð jeg
veit
í eldgömlu forn-rúna letri.
Og pegar vjer skiljum vor arfleiíðar
orð
pá eigum vjer framtíð á vestrænni
storð.
E>Vi vjer eigum feðranna frátögur enn
um frækleik og hreystina góðu,
er herskáir djarflega hugprúðir menn
í hildarleik ókvíðnir stóðu.
Pað örvar oss, styrkir oss, eflir vorn
hug
með einurð að s^na J>ann fornmanna
dug.
Og atgervi syndu, mín tslenzka sveit,
á örðugum framandi vegi.
Öótt erfitt sje stundum að ryðja pann
reit
pinn röskleiki dvíni samt eigi.
Ditt frjósama, auðuga framtiðarláð
og frelsi pess kenni pjer menuÍDg
og dáð.
Jón Kjæknested.
Silfrið.
Herra ritstjóri Lögbergs.
í 29. nr. Lögbergs flytjið pjer
grein um silfurmálið, hvar í pjer kom-
ist að peirri niðurstöðu, að pjer hafid
„leyst alla gátuna“. Detta er nú æði
mikið sagt, og ef satt væri, ættu
Bandaríkja-menn að gefa yður stór-
lega heiðurs-viðurkenning.
Jeg vil Jeyfa mjer að fara fáum
orðum um meining yðar. Djer látið
í Ijósi, að ef banka-fyrirkomulagið í
Bandaríkjnnum væri hið sama og t
Canada, pá mundi „öll prætan hverfa
eins og silfursky1. Mjer pætti vænt
um ef pjer vilduð fræða lesendur Lög-
bargs ytarlega um banka-fyrirkomu-
lagið i Canada; jeg er pví ekki til
hlítar kunnugur. Jeg held samt, að
pað sje gott fyrir Canada, en alveg
ópraktiskt fyrir Bandaríkin, nema
undir frlsláttu silfurs og gulls að jafn-
rjetti. Djer segið, að í Canada „geti
hver (banki) maður fengið eins mik-
inn gangeyrir og hann getur notað
arðsamlega“. Jeg sje ekki hvernig
pað er hægt í Bandaríkjunum, par
sein gull er af svo skornum skamti,
að stjórnin J>arf að kaupa svo margar
milljónir dollara árlega upj> á lán, og
silfrið er útilokað frá mynt, og uppi
í fjárhirzlunni í Washington. í Can-
ada er öðru vísi ástatt. Hún er dilkur
Eoglands. Jeg hef leitað eptir mynt-
lögum Canada sem sjerstakrar pjóðar
og finn [>au ekki. Dess vegna kemst
jeg að peirri niðurstöðu, að Canada
fái mynt sína undir lögum Englands,
en sje sjálf se:n kalla má ómyndug í
pvt tilliti. Jeg viðurkeuni, að pjer
hafið rjett aö mæla I pví, að banka-
fyrirkomulagið er ekki ksem hojipileg-
ast í Bandaríkjunum, og að peningar
eru dyrir og ónógir pegar á parf að
halda, sem leiðir af sjer skaða og ó-
pægindi. Eu að Bandartkja J>jóðin
geti ,,okki sjeð ‘ sín mein og meðöl,
og purti pess vegna að sækja skottu-
lækning til Canada, pað viðurkenni
jeg ekki.
Djer verðið að gá að pví, að allir
pólitískir flokkar í Bandaríkjunum
viðurkenna að s-ilfur og gull frislátta
eða tvfmálms stefnan sje heppileg og
nauðsynleg fyrir pjóðiua. Misinun-
urinn cr að eins við aðferðina að koma
pessu í verk.
Republikanar heimtaalj>jóðlegan,
„interuational11 tvímálms-gjaldeyrir,
populistar og demokratar heirnta tví-
málms gjaldeyrir án tillits til annara
pjóða.
Stefna populista er á pví grund-
völluð, að pað er l ominn tírni til að
taka í strenginn og gera petta,að pað
hefur í nokkur ár verið reynt að koma
á alpjóða-sampykktum og ekki lukk-
ast, að kringumstæðurnar eru pannig,
að vissar pjóðir og vissir mannflokkar
gefa pað ekki eptir, nema peir sjeu
neyddir til pess, að hið sterkasta til-
efni til alpjóðlegs samkomulags í pvf
efni er, að Bandarikin gangi á undan.
Þjer segið, að spursmálið, hvort
hægt sje að ákveða með lögum eitt-
hvert verð-hlutfall milli gulls og silfurs
sje v(sindas[>ursmál (scientific ques-
tion). Jeg er nú til með, til saman-
burðar, að kalla pað meðal-skynsemis
spursmál^a question of common sense),
og er í pví innifalið, að peningareru
peningar og vörur eru vörur. Ef allt
sílfur, sem til fellur, er brúkað til
peninga, er silfurjpeningar, ef tak-
markað er peninga- brúk silfurs og
partur af [>ví, eða pað allt, sem fram-
leitt er, liggur óbrúkað, tapar pað
silfurpeninga-gildi, verður verzlunar-
vara, og verð pess gengur upp og
niður samkvæmt framleiðslu og eptir-
spurn. Peningar brúkast til hag-
kvæmni með að skiptast á um nauð-
synjavörur, og verða að hafa sitt lö'j-
ákveðna. gildi eðaverð; verzlunarvör-
ur brúkast til lífsnauðsynja og pæg-
inda, og hafa sitt gildi eða verð sam-
kvæmt þörf og frarnboði eða fram-
boði og eptirspurn.
Sílfur var í fullu peninga-gildi
upp til 1873. Dá var gildi pess tak-
markað, og síðan 1878 var fríslátta
silfurs numin úr lögum og að eins
gull hafði frísláttu rjettindi. Detta
tók peninga-gildi frá silfri og gerði
pað að verzlunarvöru, og synir hin
eptirfylgjandi skyrsla hversu pað fjell
I verði.
Árið 1873 var óslegið silfur eins
mikils virði og slegið. Dá kostaði
únsan af hreinu silfri.........$1.30
1875 kostaði hún........... 1.25
1880 “ “ 1.14
1885 •« “ 1.06
1889 “ “ .............. 93
Árið 1890 var lögleitt, að stjórnin
keypti 4,500,000 únsur af silfri á
hverjum mánuði, og silfur hækkaði
aptur npp í $1 05, en fjell fljótt aptur,
svo að árið 1893 var pað komið ofan S
81 cents únsan; pá voru aptur numin
úr lögum pessi silfurkaup.
Sem sagt hefur nú gull frísláttu
rjettindi, og ekkert annað getur kom-
ið jafnvægi á milli pessara tveggja
málma en frislátta eða jöfn lagaleg
rjettindi fyrir báða málmana; pá verða
báðir málmarnir peninga-málmur, og
hafa báðir sitt lögákveðna peninga-
gildi; óslegið silfur kæmist í sama
verð og slegið silfur af peirri ein-
földu ástæðu, að maður, sein hefur
silfur óslegið, getur farið með pað til
myntarinnar og fengið sína fullu upp-
hæð í peningum, dollar fyrir dollar.
Dess vegna færi hann ekki að selja
neinum pað fyrir minua verð.
Dá yrði silfur dollar ekki lengur
50 centa virði, mældur í gulli, heldur
100 centa virði. Dessi svo kallaði 50
centa svika dollar yrði ekki lengur til.
En á hinn bóginn vil jeg benda yður
á, að undir gull „standard-1 væri hugs
anlegt að eínhverjir færu fram á að
heimta skuldir sínar í gulli,' en ef
gullið er ekki til eða si, sem skuldar,
hefur ekki gull og getur ekki fengið
pað, mundi J>á skuldin verða tekin
lögtaki, og ef J>etta yrði alinonnt í
einu landi sem, eius og Bandaríkin,
hafa nógan auð, en ekki gull, og hafa
að undanförnu orðið að kaupa hundr-
uð af milJjónum dollara gulls upp á
lán, mundi ekki pjóðin undir peim
lögum vera gjaldprota (bankrupt) og
pó samt auðug, gjaldprota bara fyrir
pað, að hún hefur ekki lögleitt sinn
nauðsynlega gjaldeyrir. Vjer getum
sagt yður, að undir peim kringum
stæðuin yrðu pessar gull skuldir
ólöglegar; hið æðsta dómsvald Banda-
ríkjanna hefur svo úrskurðað, og
meðal-skynsemi hlytur að sjá, að
engin pjóð getur liðið pannig lagað
allsherjar lögtak.
Bandaríkja pjóðin er „enn á svo
háu stigi í verzlunarlegu siðferði, að
hún borgar sínar rjettmætu skuldir“ á
löglegan hátt og ver síu J>egn rjettindi.
Sem svar til ritstjóra Heims-
kringlu inun jeg scrida fáein orð um
grundvallarástæðnr í silfur-málinu, og
væri leiðbeinÍDg frá okkar sjónarmiði
fyrir losendur Lögbergs ef pjer tækj-
uð upp meginkaíla peirrar greinar;
pað er ekki verra fyrir kjósendur að
athuga vel báðar hliðar, J>ví petta er
alvarlcgt spursmál, spursmál, sem um
mörg ír hefur verið að búa sig í pað
form, sem pað er í, ncfnil. spursmálið
um jafnrjetti milli auðs og al-
mága, og almúgamaðuriun ætti að
hugsa sig um tvisvar áður en hann
kastar atkvæði sínu fyrir pá hlið, sem
álitið or af almúganum að sje á móti
sinni velferð.
Yðar með virðingu,
S. Eyjólfsson.
Gardar, 3. ág. 1896.
Vjer leyfum oss að benda á, að
höfundur ofanprentaðrar greinar, Mr.
S.Eyjólfsson, hefur (laskað hraparlega
á [>ví að pað, sem hann er að svara,
er ekki ritstjórnargrein I Lögbergi,
heldur pyðing úr Montreal blaðinu
Daily Witness, eins og skyrt er frá
ofan við pyðinguna. Þar eð vjer höfum
ekki gert greinina úr Witness að
vorri eigin grein, berum vjer ekki
ábyrgð af pví áliti, som kemur fram 1
henni, og erum pess vegna heldur eigi
skyldugir að svara pví, er Mr. S. Eyj-
ólfsson beinir að oss. Þrátt fyrir
petta munum vjer fara nokkrutn orð-
uin um grein Mr. S. Eyjólfssonar t
næsta blaði. En I petta sinn skulum
vjer taka pað fram, að ef Mr. S. Eyj-
ólfsson inisskilur eins silfur-frísláttu-
spnrsmálið og hann hefur misskilið
hvaðan greinin I 29. nr. Lögbergs er,
sem hann er að svara, pá er ekki að
furða pó hann sje kominn I ógöngur,
og að oss finnst að hann hafa litla
hugmynd um, hvað silfur-frlslátto
spnrsmálið I raun og veru pyðir og er.
Ritstj. Lögbekgs.
CAIH I OBTAIN A PATENTÍ For *
Rrornpt answer and an honest opinlon, wrlte to
IUNN «fc CO.* who have had nearlyflíty years*
experlence in the patent business. Communica-
tions strictly confldentlal. A Ilandbook of In-
formation concernina Pntenta and how to otv
taln them sent free. Also a catalogue of mechon-
ical and scientiflo books sent. free.
Patents takon tbrough Munn & Co. recetro
(ipecial noticeinthe Sricntifíc Americnn. and
thus are brought widely beforethe publlcwith-
out cost to the inventor. This splendld paper.
issued weekly, elegantly illustrated, has by far the
largest circulation of any scientiflc work in the
w^1?.,j.*®Æsreap- SamP*e copies sent free. .
Building Edition, monthly, *2.50 a year. Slnido
cmiies, U5 cents. Kvery number contains bcau-
tlful plates, in oolors, and photographs of n«w
houses, wjth plans. enabling builders to show tt9
iatest deslgnH and secure contracts. Address
ÍÍUNN & CO., Nkw Yohk, 361 BkoadwAK-
32
demantöinir hjeldu áfram, sem var hið bezta af öllu
saman. Það voru peir tímar, »ð mjer fannst að pað
vera einn tindrandi demantur á móti hverjum vatns-
dropa á ,veldt‘-inu. En einn góðan veðurdag, pegar
jeg var búinn að steingleyma öllu saman viðvikjandi
efni brjefsins sem jeg sendi, pá kom brjef, sem alveg
rjett var skrifað utan á til Sets Chickering, Oom-
janstrek, Blumenveldt, Suður-Afrlku. Það var frá
Mr. John Raven, og sendi hann I pvf kæra kveðju
til bróður síns, og hann sagði mjer raeð háleitari
orðum en jeg get lyst fyrir yður, að jeg hefði náð
kosningu sem meðlimur I ferðatnanna-klúbbnum, og
bað mig að gera svo vel að senda sjer banka-ávisan
fyrir inDgöngu-eyrirnum. Jæja, jeg gerði svo vel,
pvf Set Ch'ckerÍDg gat skrifað eins margar banka-
ávlsanir og hann vildi fyrir hærri upphæðum en pað,
vona jeg, án pess að sakna peninganna, eða er ekki
8VO?“
Hann skaut pessari spurningu til Geralds í hálf
manandi tón, svo Gerald flytti sjer að svara: „Það
er enginn vafi á pví“, og sagði petta eins einlæglega
og hann gat, svo gulklæddi maðurinn virtist ánægð-
ur og bjelt áfram:
„Þjer megið veðja upp á pað, að jeg fann til
mln pann daginn, af að vera orðinn meðlimur I fínum
klúbb I London. Jeg byst við að jeg hafi verið
heldur mikið upp með mjer, pvl við Nói rifumst og
pað var nærri komið í barsmlð milli okkar, sem befði
verið óhollt fyrir Nóa“.
37
Gerald að setja á sig pakklætis-svip fyrir pað, hvað
Mr. Chickering hafði inikið álit á honum.
„Já, herra minn“, endurtók Mr. Chickering með
sterkri áherzlu, „pjer eruð hvítur maður, pjer eruð
pað vafaláust. Hvítur maður; og jeg skal segja
yður alla söguna um demantana“.
Þó ekki væri af öðru en pví, að Mr. Chickering
endurtók hið sama svo opt, pá fór Gerald að verða
forvitinn að heyra söguna um demantma. Satt að
segja hefði pað verið undarlegt, ef að engar sterkar
tilfinningar hefðu hreift sjer hjá honum viðvíkjandi
pessum útilegumanni, sem dreifði fyrni af dyrustu
gimsteinum um miðdagsmatar-borðið I pessum
London klúbb.
„Yæri ekki rjettara að láta steinana pá arna
niður aptnr?1* sagði Gerald, um leið og hann benti á
hrúgurnar af hinum ljómandi dcmöntum á borðinu.
„Eitthvað af peim gæti tynst, eins og pjer vitið“.
Mr. Chickering sópaði peim sainan með stóru,
rauðu hendinni eins og peir væru vanaleglr smástein-
ar, og mokaði peim svo upp I pokana, sem peir höfðu
verið I og sagði:
„Það er mikið nieira til af steinum pessum par,
sem pessir fundust. Þessir steinar eru að cins synis-
horn. Hlustið bara á mig, og pá skal jeg eegja yður
alla söguna um pá“.
Gerald leit á úrið sitt. Það var ekki alveg orð-
ið 10, svo pað var enn langt pangað til að hann
purfti að fara I samkvæmið, sem hann ætlaði I.
33
Gerald renndi augunum í ílyti ú hinar miklu>
rauðu hcndur, er lágu á borðiuu, og hvlta demant-
inn, sem tindraði á einum fingrinum, og hugsaði
með sjer, að pað væri ekki ólíklegt,að pað hefði orðið
óhollt fyrir Nóa ef &ð hann hefði komist í handalög-
mál við Mr. Set Chickering.
„Jæja“, hjelt Mr. Chickering áfram, „pað le*®
og beið, og pað var all-langur tími sem leið, pegar
öllu er á botninn hvolft. Þegar jeg var dreDgur og
var að lesa álfasögur og pessháttar, sem segja fr^
gimsteinum og pvíumlíku, pá hjelt jeg að pað væru
ekki til eins margir demautar I veröldinni eins og
komu upp i hendurnar á okkur parna á ,veldt‘-iuu.
Og pó vorum við ekki hinir eiuu. En við vorum
heppnastir af öllum, já lang-heppnastir; pað get jeg
sagt yður. Heyrið mig, hvernig lízt yður á petta?1
Um leið og Mr. Chickering sagði petta stakk
hann hendinni niður I vasa aptan á gulu buxunuiu
sínum og tók upp úr bonum dálítinn segldúks poka>
sem bundið var fyrir ofan með spotta. Hann leyst'
spottann frá með mestu liægð, sneri poka opiuu síðau
niður og hellti varlega úr honum 4 hvlta borðdúkinO-
Dálítill straumur af demöntum rann úr pokanum> e°
á borðinu varð hrúga af tindrandi steinum, »0111
iystu frá sjer með einskonar silfur-ljóma.
Gerald gat ekki stlllt sig um, að gefa ekki af sjer
lágthljóð af undran yfir pví, sem hann sá, pví steiU'
arnir voru óvanalega stórir og afbragð að lit og g®^