Lögberg - 12.08.1897, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 12 AGUST 1897.
5
sem slíku lialda fram, hafa ekki hugs-
málið til hlítar, eða peir eru að
reyna að kasta ryki í augu manna.
Lað er allt uudir pví komið, „að
undirstaðau rjett sje fundin.11 Allar
Þjóðir, sem liafa einhverja pjóðminn-
ingardaga, balda pá stöðufrt á binum
rjetta tlraa, hvort sem f>að er hentug-
ur eða óhentugur tími árs hvað dag-
ieg störf snertir, og pað kemur œfin-
lega ljóst fram, í hvers minuingu
dagarnir eru haldnir. Þrer eru ekki
I ráðaleysi með að svara peirri spurn-
rngUjí hvers minningu pær haldi pessa
^sga sína, eins og Vestur íslendingar
eru. Það ætti pvj alls ekki að
kotna til greinal sjálfu sjer,hvort ttin-
inn er hentugur eða óhentugur,heldur
er spursmálið hvort pað sögulcgn
8-triði eða viðburður, scm dagurinn er
haldinn í minningu um, er pess virði
að eyða einum degi á ári til að niinn-
ast hans. Þctta mál virðist horfa
eins við fyrir sumum cins og fje-
lagsskapur horfði við peim og horfir
enn fyrir allmörgum íslendingum.
Leir álitu og álíta nauðsynlegt að
hafa fjelög, eins og aðrir menn, en
Hiörg fjelög, sein stofnuð voru, voru
Ragnslaus, og verri en gngnslauo, af
þvl pau voru byggð á vitlausuin eða
eiigum grundvelli—voru prógrams-
laus hringlanda-fjelög, mörgum moð-
litnum slnum til skapraunar, en öðr-
om til athlægis og hneykslis. Alveg
hið sama er tilfellið með íslendinga-
dag, som ekki er bundinn við neitt
visst atriði,eða pá við illa valið atriði,
að hann verður fjölda manna til
skapraunar og íslendingar verða að
athlægi fyrir að halda slíka hátlð.-
Spursmálið um, hvort pessi eða hinn
^hninu sje hentugur fyrir hátíðarhald,
getur að eins komið til greiua I pvl
sambandi, að pað er heimska að vera
Rð gera sjer skaða með pví, að halda
íslendingadag um annatfma, fyrst
miklu merkari dag, sein oðlilegra er
að binda hátíðarhaldið við, ber upp á
Þann tlma pcgar miklu minni annir
eru—17. jöní. •— Deir, sem pekkja
vel til, staðhæfa, að bændur hafi sótt
it&tlðina 2. águst miklu ver en peír
iiefðu sótt hátfðina 17. júnf, vegna
i*eyanna o. s. frv. I ágúst, og slðast
kvað petta hafa átt sjer stað hvað
Snerti hátlðina að Hallson 2. p. m.
Ein og á stendur, ættu Vestur-
íslendingar að sameina sig um 17.
jání. pað geta ætlð orðið deildar
•Beiningar um stjórnarskrána og par
af leiðandi 2. ágúst, en vjer sjáum
ekki hvernig geta verið deildar inein-
***gar um pað, að pað v&r liinn merk-
asti viðburður I sögu pjóðar vorrar
að húu varð sjerstök pjóð. Banda-
r*kj»menn urðu sjerstök pjóð pegar
^nlltrúar peirra rituðu undir yfirlys-
'Dguna um, aö Bandarlkin væru óháð
l*nd og settu sjer grundvallarlög.
I*eir halda 4. júlf árlega I minningu
U,D petta. Islendingar uröu sjerstök
pjóð pegar peir settu alpiugi I fyrsta
sinn að Öxará og settu allsherjar lög
fyrir landið. Það var Declaration o/
Independence liinua foruu íslendinga.
Ef íslendingar hefðu losoað undan
Danmörku 2. ágúst 1874, pá hefði
verið sjá'fsagt að halda árlega hátíð
2. ágúst. En að halda árlega hfttíð I
minningu um aðra eins stjórnarskrá
og íslendingar fengu 1874, lysir
proskaleysi, alvöruleysi og vesal-
inennsku, og ættu Vestur-lslendingar
sfzt að hlynna að slfku. Að minnsta
kosti ætti hin upprennandi kynslóð
hjer I landi að vera vaxin upp úr
slíku.
Til pess að íslendingadagurinn
geti oröið eins merk og pyðingarmik-
il hátlð og hann ætti að vera, mega
Vestur íslendingar til að kotna sjer
sanran uin að halda haöa satna dag
hvervetua I Amerfku. Þá gætu menn
á ymsum stöðum sameinað sig utn há-
tfðarhaldið og gert pað stórkostlegra
en átt hefur sjer stað að undanförnu.
Aðal-hátfðina mætti pá halda eitt árið
I Winnipeg, eitt árið I Argyle-byggð,
oitt árið I Selkirk, eitt árið í Nyja
íslandi, eitt árið I byggðunutn 1 Da-
kota o. s. frv. I>á hefðu hinir mestu
ræðugarpar og skáld tækifæri til að
koma fram á ýmsum stöðum, og pá
hefðu ípróttainennirnir fslenzku, úr
hinum ytnsu borgum og byggðum,
tækifæri til að rcyna sig hverjir við
aðra.
Vjer vonum,að Vestur íslending-
ar fari uú strax að liugsa um petta
mál, og að einhver vegur finnist til að
koina pessu hátfðarhaldi I viðunanlegt
og eðlilegt liorf fyrir næsta vor. Ef
ómögulegt er að kotnainálinu I annað
og betra horf en pað nú er I, pá er
bezt að hætta algorlega við hátlðar-
haldið. Það verður Vestur-íslend
ingum minni hneysa en að halda I pá
stefuu,sem peir nú eru á f pessu ináli.
Ef Vestur-ísl. taka almennt upp 17.
júnf sem íslondingadag, pá verða
Austur-ísl. yíir höfuð með peim degi
pogar fram líða stundir—ef peir
annars liafa nokkurt slfkt hátfðarhald
út utn lar.dið, sem hæpið er—pótt
nokkrir dansksinnaðir menn I Reykja-
vfk vilji halda f stjórnarskrár-dagiun
2. ágúst.
Slcggjudómur.
Eitt af peim listum, sem ritstjóri
„Dagskrár“ hofur reynt að leggja fyr-
ir sig, er að skrifa ritdóm, og hefur
honum ekki heppnast pað betur en að
skrifa um Breta, vesturfarir, pólitík
og atvinnumál. Haun skrifaði all-
langan ritdóm—sleggjudóm—um
BiblfuJjóð sjera Valdemars Briems f
vor sem leið, og var að reyna að telja
lesendum sfnum trú um, að ritdómur-
inn væri sanngjarn, óhlutdrægur og á
gildum rökutn byggður; en hvernig
fór? llektor latfuuskóians í Reykja-
vfk, dr. Björn M. Olson, sem
auðsjáanlega befur langtum meira
vit á skáldskap en litst. „Dag
skrár“, tætti allan ritdóm ritstjór-
ans f sundur f ,,ísafo!d“ og syndi
fram á, að hann væri ósanngjaru,
hlutdrægur og—helbert rugl. Dr.
Olsen sannaði með dæmutn úr skáld-
sknp ritstjórans sjftlfs, að hann (skáld-
ritstjórinu) hefði sjálfur látið pað gott
heita f siuni eigin ljóÖBgerð, sem haun
telur lyti á ljóðageið sjera V. Brierns.
Vjer minnumst varla »ð liafa sjeð
uokkurn ninnn fara meiri hrakför en
skáld ritstjóri „Dagskrár“ fór fyrir
dr. Olsen — ekki einu sinni eusku
skáldin og skozku ritdómarana f
skopkvæði Byrons: „The English
Bards arid Scotch Reviewers“.
Dr. Olsen „sópaði gólfið'- roeð
íitstjóranutn í pessum viðskiptum
peirra, svo vjer viðhöfuin 8inorfkansk-
an talshátt.
Fátæktin.
Blaðið „Dagskrá," som herra
Einar Benodikisson liefur nú gefið út
I Reykjavík hjerum bil oitt ár, er eitt
af peim blöðum á íslandi, sem telur
vosturfarirnar mesta tjón íslands og
heldur pví fram, að hvergi sje eins
gott að búa f heimiuum eins og á fs-
landi, par vegni niönr.um betur en
fólki annarsstaðar í veröldinni, að
margir feirra íslendiuga, setn hingað
hafa flutt, hafi lent hjer f eymd og
glötun o. s. frv. o, s. frv.
I pessu sama blaði, „D.igskrá",
birtist nyloga grein (sjálfsagt eptir
ritstjóraun, pó Kdri standi undir
henni) með sömu fyrirsögn og pessi
grein, sem kemur t-kki heim og saman
við kennirgar ritstjórans að undan-
förnu um sældarkjörin, sem almenn-
ingur á að búa við á íslandi. Ef rit-
stjórinti hefur ekki vísvitandi verið
að fara með „sviksamlegar ykjur og
yfirskots lysingar á Paradísar-lífinu“
á íslandi, pá hefur hann ekki pekkt
vel ástand fólksins par viða, pegar
hann ritaði f blað sitt að undanförnu,
og pað hofur tekið hann heilt ár að
komast að pví, að sultur og seyra
hefur setið og situr í öndvegi f pláss-
unuin rjett við Reykjavik. Það lítur
út fyrir, að haun hafi lokað sig inni 1
allan vetur, dreymt um volraegun og
allsnægtir, og ekki svo mikiðscm litið
út um „Skráar-gatið" til að sjá, hvoru-
ig ástatt væri fyrir utan. E>að virðist
sem hann hafi fyrst moð sumriuu
rakuað við eins og fluga, sem legið
hefur í dii allan veturinn, flogið út
um „Skráar-gatið" og farið að skim-
ast um f kringum Reykjavfk. Og
hvað sjer hann svo? Hann sjer parna
rjett við Reykjavík eymdina, sem
hann er að útmála í grein sinni „Fá
tæktin." Og hvaða ráð sjer hann svo
til að bæta eymdarkjör fólksins? Eng-
in önnur en pau, að setja gjafa-stokka
á veggina hjá drykkjuborðunum (f
veitingahúsunum) eða ft götuhornin
(i Itvik). Hami spyr, rftðaloysislegh:
„L>vf or enginn, sem tekur á móti
gjöfum til peirra brauðlausu, sem
næstir okkur eru?-' Hvers vegna skoi-
ar ekki „D.igskrá'- á menn »ð gefa,og
pvf tekur ekki ritstjóri b!aðsins á
inóti gjöfum t,il styrktar pessu fá
tæka, soltua fólki? Er ritsljóri
„Dagskrftr" of fíun til pess að standa
f pessháttar starti? Hefur hann engar
skyldur i pvf manufjelagi, sem liai.n
er í, og ætiast til að aðrir geri allt, en
hann ekkert? Eða er hann ekki
hæfur til að gora neitt annað en skrifa
þoœtting um pólitík, atviunumál og
önnur efni? Oss syuist að hann ætti
nú að manna sig upp f að gangast
fyrir samskotum handa poim, sem
brauðlausir eru í kringum Reykjavfk,
fyrst hanu auðsjáanlega getur ekki
útvegað peim utvinnu (prátt fyrir að
haun heldur pví fram, að fólkið sje of
fátt f landinu til að vinna) og vill
ekki að neinn fari til Amcrfku. Mikil
sarakvæmni er f pvf, sem „Dagskrá"
scgir og gerir!
Vjor föruin ekki longra út f
pessa sálina að sinui, en látutn uú
Kára tala. Grein hans f „Dagskrá"
hljóðar sem fylgir:
„Enginu er ifkur og enginn fá-
tækur á íslandi," sogja poir sem ekki
pokkja okkur, og potta er satt að hftlfu
leyti; lijer er enginti rfkur—en hjer
eru til fálæklingsr.
Guð hjálpi okkur, að lieyra pvf
neitað mn fbúa sjávarporpanna lijer
syðra. Hvar er f heiminum meiri fft-
tækt lil hchlur en hjá peim, som ekki
vill ».p*K8ja'‘—og **'^urþ& ekkort til
að lifa á?
Blcssuð börnin koma út f dyrnar
rifin og óhrein, föl og soltin. Þau
stinga fingrunum upp f sig og horfa
sljófum augum á gestina—pví pau
eiga ekki von á að peim verði gefið
noitt. Þegar maður svo lftur inn f
kofann, leggur ópefiun kaldan og
moldarblandinn á móti, eins og opnuð
væri gröf f kirkjugarði.—Hvar sem
auga er litið, stendur fátæktiu máluð
upp með skörpuin, skyrum litum.—
Og pað er ekki cinastu örbyrgð pess
som byr par, heldur eiunig örbyrgð
alls fjelagsins som hann byr f, sem
blasir par við tnanni.
Því er englnn sein tekur á móti
gjöfum til peirra brauðlausu, sem
næstir okkur eru?—Engiuti gjafa-
stokkur sjest hjer neiustaðar, pó mann
langaði til pess að leggja oinn og einn
skilding f sjóð handa peim som lfða
hjer nauð, vetur, sumar, vor og haust.
Því eru ekki sottir gjafastokkar
á veggina hjá drykkjuborðunum eða
á götuhornin?
Það er svo margur sem má sjft af
máltfðarvirði handa blessuðum svöngu
börnunum hjerna við Reykjavík—og
sem mundi gleðja sjftlfan sig með pvf
að gera pað við og við ef hann væri
minntur á pað“.
Nyir
Kaupendur
LÖQBERQS^
fá blaðið frá byrjau sögunn-
ar „Sáðmennirniru til 1. j;in-
úar 1890 fyrir eina
$2.00
cf borgunin fylgir pöntun*
inni eða kemur oss að kosln-
aðarlausu innan skamms.
Þeir sem ckki hafa pen-
inga nú sem stendur geta
eins fengið blaðið sent til
sín strax, og ef þeir verða
búnir að borga $2.00 t.m-
anlega i haust fá þeir sömu
kjörkaupin og þótt þeir
scndu borgunina strax, en
annars verður þeim reikn-
að blaðið með vanalegu
verði.
103
lQn þó var á. Ilann bældi niður hin ytri merki uin
úlfinningar sfnar af virðingu fyrir benni, sem hún
reyndar mundi ekki hafa skilið og lfklega verðskuld-
ekki.
„En,“ sagði hún og brosti allt f einu, „jeg tek
e**Ra ábyrgð upp á mig f pessu efni. Jeg er alls
ekki viss um, að pessi ráðahagur lánist vel. Allt,
sem jeg get gert, er, að reyna að gera yður sælan—
e** kamingjan veit hvort mjer tekst pað!‘*
„Allt, sem útheimtist til að yður takist pað, er,
Þjer sjeuð eins og vður er eiginlegt," sagði hann
eins ákveðið og í eins mikilli blindni eins og ást-
a0gnum mönnum or gjarnt, blindni, sem er forrjett-
lQdi pessara sælu aula. Einkennilegt bros var á
*ndliti hennar og hún sagði:
„En livernig ætti jeg að geta vitað, að við eig-
Un* að nokkru leyti vel saman? Jeg veit ekki hið
j^'nnsta um hið daglega lff yðar, hvar pjer eigið
einia—hvar pjer viljið vera í framtíðinni," sagði
Etta.
„Mig langar til að vera á Rússlandi mestan tfm-
ann,“ svaraði hann blátt áfram.
Svipur hennar breyttist ekki. llann varð að
6l,*s stöðugur, á sama liátt og svipur á ketti, sem er
bfða optir mús, verður stöðugur pegar hann sjer
a kamp músarinnr f holu hennar.
„Ó, pað jafnar sig sjálft síðar,“ sagði hún, sann-
*fð urn að hún hefði fullt vald yfir honum.
„Mjor pykir væut uui, að jeg er rlkur," sagði
106
geta gert til að bæta kjör bændanna. Hún kom
jafnvel fram með nokkrar ákafar, hjartanlegar uppá-
stungur, eins og sóindi sjer að kvennmaður gerði
—snortnar af blfðleik konunnar, myktar af hluttekn-
ingu og pekkingu konunnar.
Þetta var á sinn liátt einskonar sorgarleikur—að
pessir elskendur skyldu vera að tala um allt annað
en sjálf sig, sem er pó eldgömul venja elskenda;
pau, umkiingd af hverskyns pægindum, af beztu
ættum, fáguð og rík; bæði vel menntuð og gáfuð;
hann hrekkjalaus, alvörugefinn, niðursokkinn f sína
eigin sælu, sem virtist samlagast svo pægilega starf-
samari eða, eins og snmir segja, göfugri hliðinni á
metorðagirnd lians; hún, sem skildi ekki eptirlang-
anir hans og var að eins að hugsa um auð hans.
„En“, sagði hún eptir nokkra pögn, „verður
yður... .okkur... .leyft að gera allt petta, sem pjer
talið um? Jeg hjelt, að menn væru ekki hvattir til
að gera slfkt á Rússlandi. Það er svo leiðinlogt að
gera fólkið að gustukamönnum".
„Það er ekki hægt að gera pann mann að gust-
ukamanni, sem á bókstailega engan skapaðan hlut“,
svaraði Alexis. „Það verða auðvitað erfiðleikar á
leið okkar, en jeg held, að okkur báðum til samatis
takist að yfirvinna pá“.
Etta brosti hluttekningarlega, og pað var eins
og brosið endaði með einhverju, sem lfktist pvf að
henni væri dillað. Hún hafði sjeð sjálfa sig, eitt
augnablik f anda, f einhvorju ópverralegu rússuesku
99
annari slfk leyndarmál. Þegar pær hafa sjeð bráð
sína, pá elta pær hana pangað til pær leggja hana
að velli, ef peim er pað mögulegt, á einhverjum af-
skekktmn stað, sam hin hugrökku hjörtu peirra ótt-
ast ekki. Hið eina, sem pær óttast, er, að einhver
önnur móðir, sem á gjafvaxta dóttir og sem er einn-
ig á veiðurn, kunni að rekast á sömu slóðina.
Paul Alexis var boðið í rólog miðdagsgildi, sem
dálftil söngskemmtan var samfara, f miðdagsgildi án
söngskemmtunar, og til ofurlítillar söngskemmtunar,
sem alls enginn miðdagsverður var samfara. Tala
peirra mæðra, sem höfðu afgangs-sæti f áhorfenda-
klefum f leikhúsunum—sæti, við hliðina á Angolinu
f nyja, ljósrauða kjólnum, eða við hliðina á Blancbe
f yndislega, heiðbláa kjólnum—tala peirra var, vilj-
um vjer segja, undra mikil, pvf kurteisiu bannar oss
að segja gruusöm. Mjúkar kinnar urðu rósrauðar
pegar hann kom inn—sumpart vegna pess, ef til
vill, að mæðurnar stigu eptirminnilega á litlu tærnnr
í silkiskónum. Þær litu ástaraugum á hann, en hanu
endurgalt augnatillit peirra að eins með kulda. Þær
höfðu æfiulega autt pláss fyrir nafn lians á dansmiö-
um sínum. Það var æfinlega pláss fyrir Alexis, jafn-
vel f hinutn minnstu gestastofum, pó hann væri stór
vexti. Það var æfmlega autt pláss—ástúðlogar
mæður gerðu honum pað skiljanlegt á eptir kveld-
verði og karopavfni—f bjarta fleiri enn einnar meyj-
ar, pláss, sem hann passaði alveg f.
Eu Alexis var of oinfaldur og of slingur, bœði