Lögberg - 02.09.1897, Blaðsíða 4

4'
LÖOBERG, FIMMTUDAGINN 2. SEPTEMBER 1897.
LÖGBERG.
Gefið út að 148 Princess St., Winnipeg, Man.
af The Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Incorporated May 27,1890),
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: B, T. Björnson.
A ng I ý ní a r : Smá-auglýsingar í eitt skipti 25c
y rir 30 oró eða 1 þml. dálkslengdar, 75 cta um mán-
adinn. Á stærri auglýsingum, eda auglýsingumum
lengritíma, afsláttur eptir samningi.
ItfiHtada-Nkipti kaupenda verdur ad tilkynna
skriflega og geta um fyrverand’ bQstad jafnframt.
Utanáskript til afgreidslustofu bladsins er:
11: e 'L.égbcrg Frinting A Fublihb. Co
P. O.Box 585
Winnipeg,Man.
’Jtanáskrip ttil ritstjórans er:
Cditor Lögberg,
P ‘O. Box 585«
Winnipeg, Man.
Samkvæmt landslftgum er uppsögn kaupenda á
uladi ógild,nema hannsje skuldlaus, þegar hann seg
lrnpp.—Ef kaupandi, sem er í skuld vid bladid flytu
rtstferlum, án þess ad tilkynna heimilaskiptin, þá er
þ.id fyrir dómstólunum álitin sýnileg sönnum fyrr
prettvísum tilgangi.
-- FIMMTUDAGIKN 2. SEPT. 1897. —
prjár ,,flugur“ í einuhöggi.
Lesendur Lögbergs mun reka
minni til, að vjer gerðum ráð fyrir að
gera fleiri athugasemdir við kaflaþann
úr brjefi Jóns Ólafssonar í „Bjarka“
12.marz síðastL, er vjer birtum í Lög-
bergi 6. maí síðastl., og höfðum gert
nokkrar atbugasemdir við í blaði voru
29. apríl, hvað snerti lygar Jóns við-
víkjandi Mr. W. H. Paulson, sem Jón
ólafsson varð að jeta ofan í sig pegar
Mr. Paulson stefndi honum fyrirgesta-
rjett í lívík í sumar.
I>að drógst nú um nokkur blöð
að gera pær viðbótar-athugasemdir
við kaflann úr „Bjarka“-brjefi J. Ól.
er vjer ætluðum að gera, svo að fregn
var komin bingað um fyrirlestur pann,
er J. Ól. hjelt um Ameríku og ástand
Vestur-íslendinga í Ríík 23. raaí, áð-
ur en vjer höfðum ritað frekar um
málið. I>að birtist nokkur útdráttur
úr fyrirlestrinum 1 Rvíkur-blöðunum
„l>jóðólfi“ og „Fjallk.“ og sáum vjer
að pað, sem J. Ól. segir í honum,er að
miklu leyti sömu ósannindin, ykjurnar
og umhverfing á sannleikanum og
voru I „Bjarka“-brjefi hans. Og með
því að Rvikur-blöðin gáfu i skyn, að
fyrirlesturinn ætti allur að prentast
sem sjerstakur bæklingur skömmu
eptir að bann var fluttur, pá komumst
Vj'er að peirri niðurstöðu að rjettast
væri, að eiga ekkert við málið fyr
en vjer fengjum bæklinginn og gæt-
um gert pær athugasemdir í einu við
fyrirlesturinn, er vjer fyndum ástæðu
til að gera. En svo eru nú liðnir
jneir en prír mánuðir síðan að J. Ól.
flutti fyrirlesturinn, og póstskipsferð
eptir póstskipsferð hefur fallið án
pess að bæklingurinn haíi komið, svo
vjer erum hræddir um, að annaðhvort
hafi ekkert orðið af prentun hans, eða
að vjer og aðrir Vestur-íslendingar
eigum ekki að fá að sjá hann. Þess
vegna álítum vjer ástæðulaust að bíða
lengur eptir fyrirlestrinum, og tökum
nú fyrir nokkur atriði úr „Bjarka“-
brjefkafianum og útdrætti peim úr
fyrirlestrinum, er kom í Rvíkur-blöð-
unura.
„Bjarka“-brjef J. Ólafssonar er
nú fyrsta „flugan,“ sem vjer eigum
við í fyrirsögninni fyrir grein pessari,
og fyrirlestur bans í Rvík er Önnur
„flugan.“ En þriðja „flugan“ er
nafnlaust og dagsetningarlaust brjef í
„Austra“, er kom út 10. júni síðastl.
sem ritstj. blaðsins segir að sje frá
Ameríku, en sem vjer teljum víst að
sje einnig eptir J. Ólafsson—oss virð-
ast fingraför hans auðpekkt á brjefinu.
En pó oss skyldi nú skjátlast viðvíkj-
andi höfundinum—sem vart mun vera
—pá er sama lyga-dellan í pví og hinu,
og spörum vjer oss pví ómak með að
slá pessa priðju „flugu“ í sama högg-
iuu og hinar.
Til pess að lesendur vorir fái eins
glögga hugmynd um fyrirlestur J. Ól.
og unnt er, pá prentum vjer pann út-
dráttinn úrhonum,sem birtist í „l>jóð.“
28.maí,í heilu líki áöðrum stað í pessu
blaði voru. En vjer ætlum ekki að
gera sjerstakar athugasemdir við út-
dráttinn, nje heldur „Bjarka“- og
„ Austra“-brjefin, heldur taka fyrir
/ms atriði,. sem koma fyrir í öllum
„flugunum“ og nokkur atriði, sem
koma fyrir I einni „flugunni,“ en ekki
í hinum, rjett eptir pví sem oss finnst
hentugast til að gera pessa grein sem
allra stytzta. Og sökum vafans, sem
vera kann á, að J. Ólafsson sje höf-
undur „Austra“-brjefsins, pá ætlum
vjer að nefna höfund brjefanna beggja
og fyrirlestursins „flugnahöfund.“ Til
pess að stytta málið, skammstöfum
vjer orðið „flugnahöfundur“ og setj-
um: „flugnah11., en biðjum menn að
lesa pað ekki „flugnahöfðÍDgi“ eða
neitt pessháttar.
Aður en vjer byrjum 4 hinum
eiginlegu athugasemdum vorum vilj-
um vjer taka fram, að pað er harla
spaugilegt aðsum Rvíkur-blöðin, sem
flytja útdrátt úr fyrirlestri J. Ólafs-
sonar, eru að reyna að koma pví inn
í lesendur sína, að pau viti og geti
dæmt um, að fyririesturinn hafi verið
fluttur af sannleiksást, að höf. hans
hafi sagt sannleikann, ekki farið með
öfgar, ykjur o. s. frv. „L>jóðólfur“
gengur lengst I pessu og staðbæfir
afdráttarlaust, að svo hafi verið. Blað-
ið segir: „Sagði hann kost og löst á
landinu ykjalaust og hlutdrægnis-
laust“. l>að ernaumast að J.Ól.sje bú-
inn að fá vottorð um að bann sje sann-
sögull, par sem „l>jóðólfur“ staðhæfir
pað!! Eu sumum verður að spyrja,
hvernig blaðið viti hvort J. Ól. hafi
verið að segja satt eða ljúga, og peim
sem vita, að J. Ólafsson hefur víða
farið með ykjur og iygi í fyrirlestr-
inum, verður að álíta, að „l>jóðólfur“
hafi ekki miklu fyrir að fara sem blað,
par sem hann leggur beíður sinn í
veð fyrir pað sem J. Ólafsson segir.
Og út af rúsínunni, sein „Pjóðólfs“-
ritstjórinn setur í endan á útdrættin-
um úr fyrirlestri J. Ól., peirri nefnil.,
að ritstj. Lögbergs hafi ætlað að verða
óður út af pví að í „I>jóðólfi“ liafi
verið minnst á atvinnuleysið bjer
vestra, leyfum vjer oss að segja, að
pað er ein durgslcya „l>jóðólfs“-lygin.
í>að sem vjer böfum fundið að við
„Pjóðólf41 í pessu sambandi er pað,
að hafa \yga.-durga („hvað elskar sjer
líkt“?) fyrir frjettaritara og útbreiða
ykjur peirra og lygar um petta og
önnur efni, í staðinn fyrir að útvega
sjer sannar og ykjaiausar frjettir bjá
heiðarlegum mönnum eða úr heiðar-
legum blö8um. Og hvað pað snertir
hver ausi svertu sinni yfir sannleikan,
pá er pað einmitt pað sem sjerílagi
einkennir ritstjóra „Pjóðólfs“, en pað
sem ritstjóri Lögbergs er alpekktur
fyrir er, að ausa svertu sinni yfir lyg-
arnar í „Þjóðólfi“, en ekki pað sem
siæðist inn í blaðið af sannleika.
Yeslings ritstjóri „I>jóðólfs“ hefur
hjer haít hausavíxl á sannleika og
lúgi eins og optar.—Að svo mæltu
snúum vjer oss að ykjum, lygum og
hlutdrægni ,,flugnahöfundarins“.
*
Flugnah. talaði um stærð Norður-
Ameríku og sagði, að íslendingar
væru dreifðir hjer og hvar um petta
mikla landfiæini. Með pessu hefur
liann vafalaust verið að reyDa að syna,
að samvinna meðal íslendinga hjer
í landi væri ómöguleg og að peir
hlytu pví að „hverfa eins og dropi í
sjóinn“.— Flugnah. hefur fyrst og
fremst gleymt að geta pess, að níu-
tíundu partar af Yestur íslend-
ingum eru í Minnesota, Dakota, Mani-
toba og Norðvesturlandinu, og að
meginið af pessum níu-tíundu pörtum
er dreift um að eins hjerum bil 200
mílna (enskra) svæði, sem er miklu
minna svæði en ísland, engin fjöll
eða neinskonar torfærur 4 leiðinni,
járnbrautir og telegrafar pvert og
endilangt um mest af svæðinu,og pað
greiðfært yfirferðar á annan hátt. Ef
maður, eins og rjett er, skoðar Winni-
peg sem miðdepil byggða íslendinga
á nefndu svæði, pá er að eins fárra
klukkustunda ferð með járnbrautum
til aðal-byggðanna í Norður-Dakota
og Manitoba, að eins 1 dægurs ferð
til byggðanna um og rjett vestan við
fylkis-takmörkinj um sólarhrings ferð
til Nyja íslands og byggðanna kring-
um Manitoba-vatn. Til nylendunnar
f suðvestur horni Minnesota-ríkis er
að eins um 18 kl.stunda ferð, og er
vegalengdin pó yfir 600 roílur, eða
tvöfalt lengra en yfir íslaod frá norðri
til suðurs. Red Deer-nylendan er
lengst burt af byggðum ísl. í nefnd-
um ríkjum og fylkjum, eða urn 900
rnílur frá Winnipeg, og pó kemst
maður pangað hjeðan frá Winnipeg
á bjerum bil 2 sólarhringum. Póstar
ganga daglega til sumra byggða ísl.,
prisvar í viku til sumra og einu sinni
í viku til peirra, sem pósiferðir eru
sjaldnast til.—Flugnah. getur að eius
um járnbrautirnar sem kúgunarstofn-
anir, en minnist ekki 4 að pað sje
hagur að pf im sem samgöngufæruro,
að pær sjeu kostur í pessu landi. Óg
slíkt kallar ritstj. „t>jóðólfs“ að segja
„kost og löst á landinu ykjalaust og
lilutdrægnislaust“(!!).
Flugnali. vænir pá ísl., scin gáfu
B. L. Baldvvinson efnið í hagsskýrsl-
urnar, um, að peir liafi logið til utn
skuldir sínar. Uin petta segjum vjer
að eins, að pað er illgirnisleg lygi,
og að lesenduin vorum er óhætt að
hafa pað fyrir satt, að hver einasti
af pessum mönnum er sannsögulli en
flugnah., og tökum vjer minni ábyrgð
upp á oss, pegar vjer segjum petta,
en peir ritstjórar sem ábyrgjast sann-
sögli hans.
Flugnah. útbreiðir sig í öllum
ritsmíðum sínum um hið bágborna
á3tand f Ameríku yfir höfuð, segir, að
„gullöld landsins sje liðin,“ að engar
góðar eða lífvænlegar bújarðir sje
hjer framar að fá, að búskapur borgi
sig hjer ekki framar vegna hins lága
verðs á afurðum búanna, að atvinnasje
lftil og illa borguð, að allt ráð manna
bjer sje f höndum auðmanna og ein-
okunarfjelaga, að ‘fjársvik, mútur og
pjófnaður af almannafje sje svo að
segja hinn eðlilegi gangur hlutanna4
hjer, o. s. frv. Við petta höfum vjer
fyrst og fremst pað að athuga, að ein-
initt af pví að Norður-Ameríka er svo
stórt land eins og flugnah. hefur tekið
fram, pá getur hver heilvita maður
sjeð, að pað er ómögulegt, að petta,
sem hann telur upp, eigi allstaðar
við í landinu. Til að byrja með or
Norður-Ameríka ekki öll undir einni
stjórn. Bandaríkin í heild sinni hafa
sína sjerstöku stjórn og Canada-sam-
bandið sína. Dar að auki hefur hvert
ríki í Bandaríkjunum og hvert fylki í
Canada sína sjerstöku stjórn, auk
pess að bæja- og sveitafjelög hafa
einnig sjeistakar stjórnir. Að gefa f
skyn, að fjársvik, mútur og pjófnaður
af almannafje sje hvervetna* svo að
segja hinn ,eðlilegi gangur hlutanna,4
í samböndunum, ríkjunum og fylkj-
unum, bæja- og sveitafjelögum um
alla N.-Ameríku, ersvo heimskulegt,
að pað er fúrða að jafnvel flugnah.
skuli leyfa sjer pað. Slfkt er ekki
einasta ykjur, heldur svívirðilegasta
lygi. Oss dettur ekki í hug að segj», að
fjársvik, mútur og pjófnaður hafi ekki
átt sjer stað og eigi sjer ekki stað,
og pað í stórum stíl, hjer f landi eins
og í öðrum löndum heimsins (jafnvel
á íslandi), en vjerefuinst um að petta
eigi sjer stað á hærra stígi en í inörg-
um öðrum löndum. En munurinn er
sá, að hjer í landi liggur pessbáttar
ekki í láginrii, og pað er ekki hylmað
yfir pað eins og víða annarstaðar.
Fiugnah. a'tti sízt að verða óglatt af
pt.ssum hlutum, pví hann Ijet sjer
sæmaað styð ja pann flokk hjer í landi,
sem uppvís var að pví sem hann nú
áfellir. Að segja, að gullöld pessa
lands sje um garð gengin, er rugl,
bæði í eiginlegum og óeiginlegum
skilningi. I>að er enn eptir fjarskiun
allur af eins góðum bújörðum, bæði
gefins og til kaups við lágu verði,
eins og til hafa verið uudanfarna
hálfa öld, einkum hjer í norðvestur
Canada. Mikið af peim hjeruðum
sem fullbyggðeru fyrir æfalöngu, um
pvera og endilanga Norður-Ameríku,
eru ekki nærri eins hentug til korn-
yrkju og kvikfjárræktar eins og hundr-
uð púsunda af bújörðum, sem enn má
fá, ymist sem heimilisrjettarland eða
með lágu verði. l>að sem flugnah.
segir um petta efni er blátt áEram lygi.
í óeiginleguin skilningi er gullöld
landsins heldur ekki liðin, pví aldrei í
sögu Norðnr-Ameríku hefur fundist
eins mikið gull í jörðu eins og hin
síðustu tvö ár, og alltaf eru að finnast
nyir námar. í atvinnulegum skiln-
ingi er gullöld landsins heldur ekki
liðin. Atvinnudeyfðar-tímabil pað,
sem átt befur sjer stað síðastl. 3 til 4
ár, er nú um garð gengið, og nú eykst
atvinna dagsdaglega og kaup hækkar.
I pessu efni (hvað atvinnu, iðnað og
verzlun snertir í Bandaríkjunum) vts-
um vjer til pyddrar greinar úr
„Scientifíc American“ í pessu blaði.
I>að, sem slíkt blað segir, er púsund
sinnum meira virði cn pað sem
flugnah. segir. í Canada var deyfðin
aldrei eins tilfinn anleg eins og í Banda
ríkjunum, setn var sumpart að pakka
betra banka fyrirkomulagi, en hjer er
líka deyfðin um garð gengin. I>á er
< kl;i gullöld landains liðin fyrir bænd-
urua. Uppskera af öllum tegundum
hefur verið betri í ár í heild sinni,en í
meðalári, og verð á korni hærra en
átt hefur sjer stað síðastl. 5 ár—orðið
eins hátt og var á pví tímabili, sem
flugnali. muu kalla gullöld landsins.
I>að er nokkuð eptirtektavert, að ein-
mitt sama árið sem flugnab. er að lysa
öllu hjer með sem svörtustuin litum
og segir, að gullöld landsins sje liðin
og að hún komi aldrei aptur í neinum
skilningi, pá breytist allt til batnaðar
á örstuttum tíma, rjett eins og til að
gera liann að lygara sem frjettasnakk
hjeðan að vestan og sem spáuglu.
Maður nærri freistast til að setja góð-
ærið og gullöldina, sem nú er að koma
hjer, í samband við flótta flugnah.
hjeðan úr landi. Það batnaði strax
134
Fólkið í Österfiö og porpunum í kring áleit, að
Moscow-lækDÍrinn gengi næst guði. Satt að segja
tóku sumir bændurnir hann fram yíir skapara sinn.
Deir voru heimskir, «o(?/fca-sósaðir ólánsmenn. Þeir
gátu sjeð Moscow-læknirinn með eigin augum.
Hann kom til peirra, vera með holdi og blóði, sem
peir gátu sjeð og fundið til, og var pess utan mann-
borlegur og stór maður; liann tók í axlirnar á peim
og sveiflaði peim út úr kofum peirra, og sparkaði
rúmfatnaði peirra út á eptir peim. Hann skammaði
pá, vandaði um við pá og setti ofan í við pá. Hann
færði peim mat og meðöl. Hann pekkti sjúkdóm-
ana, sem við og við geisuðu yfir porp peirra. l>að
var aldrei svo kalt, að pað hamlaði honum frá að
vitja peirra, ef eitthvað gékk að peim. Hann heimt-
aði enga penÍDga, og hann gaf peim lieldur enga
peninga. En peir iifðu á góðgerðaseini hans, og
peir voru nógu vitrir til að skilja pað,
Er pað svo undravert, að pessir fátæku ræflar
elskuðu manninn, sem peir sáu, meira en guð, sein
ekki birtist peim í neinni mynd. Hinir orpódoxu
prestar í porpum peirra höfðu enga peninga til að
eyða í partir sóknarbarna sinna. JÞvert á móti
heimtuðu peir peninga, til að gera við kirkjurnar o.
s. frv. I>að er pví ekki að undra, pó að pessir vesa-
lings óupplystu, hjálparlausu bændagarmar vildu
ekki hlyða á prestana; pví prestarnir gátu ekki
skyrt fyrir peim, hvers vegna guð sendi peim fjögra
piánaða langan vetur; sem afkróaði pá frá veröldinni
143
P. S.—Móðir mín porir ekki að fara út úr hús-
inu af ótta við sóttnæmið. Hún heldur að liún hafi
dálítið kvef“.
Steinmetz braut brjefið saman mjög vandlega,
og prísti fast að brotum pess með digra vísifingrin-
um og pumalfingri sínurn; hann virtist vera í pöuk-
um, en sagði eptir litla stund:
„Mjer dettur æfinlega fyrst af öllu í hug að
ljúga. l>að er eðli mitt eða ólán. Við gætum
hæglega skrifað lienni að Moscow-læknirinn sje far-
inn burt“.
Hann pagnaði, klóraði sjer á enninu, hugsandi,
með bognum vísifingrinum. Það er hætt við, að
hann hafi ekki verið eins mikið að leita sannleikans
eins og að hugsa um pað, hvernig hann gæti um-
hverft honum á sem pægilegastan hátt.
„En með pví að gera pað“, hjelt hann áfram,
látum við pessa veslings ræfla í Thors deyja í....
svínastíum sínum. Katrín ræður ekkert við pá, pví
peir eru verri en okkar fólk“.
„Ilvað sem pví líður, hver lygin er hentugust—
og við virðumst lifa í reglulegu lyga-loptslagi — pá
verð jeg nú að fara til Thors, ápví er enginn vafi“,
sagði Alexis með ákafa.
„Hjer á sjer ekkert verð jeg stað“, tók Stein-
metz rólega fram í fyrir honum. „Enginn maður er
neyddur til að hætta sjer pangað sem sóttnæmi er.
En jeg veit að pjer farið hvað sem jeg segi“.
„Jeg býst við að jeg geri pað“, sagði Alexis.
138
kastalans, sem veggirnir á voru paktir með veiði-
ferða sigurmerkjum. Alexis var að reykja vindil,
en Steinmetz var í alvarlegum pönkum með pípu
sína í munninum. Þeir höfðu báðir verið að lesa
rússnesk frjettablöð—tímarit, sem voru eptirtekta-
verðust fyrir pað sem pau ljetu ósagt.
„Hvers vegna ekki?“ spurði Alexis.
„Samkvæmt peirri grundvallar-setuingu, að
maður á aldrei að segja konum pað, sem er ekki nógu
merkilegt til pess að gera pað að leyndarmáli,“ sagði
Steinmetz.
Alexis sneri við blaðinu og fór aptur að lesa í
pví. Svo leit hann allt í einu upp og sagði með
áherzlu:
„Við erum trúlofuð.“
Steinmetz tók pípuna útúr sjer hægt og stilli-
lega. Haun var maður, sein engin ánægja var í að
segja frjettir. llann annaðhvort vissi ætíð frjettirn-
ar fyrirfram, eða ljet sjer ekki mikið um pær finnast.
Hann sagði:
„Það gerir málið verra. Konur leyna að eii.s
pví, sem illt er í fari manna peirra. Ef pær vita
eitthvað, sem líklegt er að komi öðrum konum til að
álíta menn s*na minni, pá segja pær pað.“
Alexis hló, en sagði síðan:
„En pað, sem hjer ræðir um, er ekkert gott.
Við höfum haldið pví svo skolli leyndu, að mjer er
farið að finnast að pað vera glæpur.“
Steinmetz tók hægri fótinn ofan af hinum vinstri,