Lögberg - 23.09.1897, Blaðsíða 4

4
LOOBERQ, FIMMTUDAGINN 23. SEPTEMBER 1897.
LÖGBERG.
Gefiö út aö 148 PrincessSt., Winnipeo, Man.
a( The Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Incorporated May 27,1890),
Ritstjóri (Editor): SlGTR. JÓNASSON.
Business Manager: B, T. BjöRNSON.
X iiK I ý»li»|rar l Smá-»uglýslngar í elttHklptl 25c
jrrir 30 orð eða 1 þml. dálkslengdar, 75 cts nm inán-
udinn. Á st»rri auglýBÍngum, eda anglýBÍnguinum
lengri tíma, afsláttur eptir samningl.
Ilóalndn akipti kaupenda verdur ad tilkynna
■kriðega og geta um fyrverand* bústad jafnframt.
Utanáskript tll afgreidslustofu bladninB er:
1 lie beiR Prmliug A; Publiab. €o
P. O.Box ö8ö
Winnipeg.Man.
'JtanáBkrip ttll ritstjörans er:
Pditor Lögberg,
P O. Box ö85,
Winuipeg, Man.
mmmm Samkvœmt landslögum er uppsðgn kaupenda á
oladi óglld,nema hannaje BkaldlauB, þegar hann eeg
irupp.—Ef kaupandi, sem er í skuld vid bladid ðytu
rtotferlum, án þese ad tilkynna heimilaBkiptin, þá er
þad fyrir dómstólunum álitin sýnileg »önnum fyrr
prettvÍBum tllgangl.
«—fimmtudaoinn 23. sept. 1897. —
Afreksverk alpingis.
Oss bárust öll lleykjavíkur-blöð
in um byrjun pessarar viku, og ná
sum f>eirra fram í byrjun pessa mán-
a^ar. t>au skýra frá J>vi. að alþingi
var slitið 26. f. m. og frá afdrifum
allra mála I þinginu. Vjer birtum á
öðrum stað i þessu blaði voru hinar
8iðustu þingfrjettir, undir fyrirsögn-
inni „Frá al(>ÍDgi,“ og sjá lesendur
vorir (>ar úrslit málanna.
Ekki getum vjer skilið, að hinir
hugsandi menn og sönnu föðurlands-
vinir á íslandi geti verið upp með
sjer af afreksverkum pessa pings—
sjerilagi i stjórnarbótarmálinu. Mikill
hluti pingtimans gekk i að prefa um
pað mál. Fyrst var frumvarpi dr.
Valtys hafnað i nefnd, honum úthúðað
fyrir að koma með aðra cíds óhæfu
inn á þing, og loks tók hann það
aptur. Nefndin bjó nú sarnt til D/tt
fruinvarp, sem algerlega var byggt á
frumvarpi dr. Valtys og tilslökun
peirri af hendi Danastjórnar, er bann
hafði fengið stjórnina til að ganga
jnn á, og seni bún ljet landshöfðingja
Ijfst yfir i pioginu að hún mundi gera,
ef paö sampykkti frumvarp sem fæli
i sjer pær breytingar á stjórnarskr&nni^
sem stjórnin hafði látið í ljósi að hún
gengi inn á. En svo bjelt neðri deild
hinum svonefnda rikisráðsfleyg
(ákvæði um, að íslands ráðgjafinn
sku'i ekki sitja i ríkisr&ði Dana) I
hinu nyja frumvarpi nefndarinr.-
ar, prátt fyrir að rök voru leidd
að pvi, að Danastjórn mundi und-
ir engum kringumstæðum sampykkja
frumvarpið með peim fleyg í pvi.
Svo fór frumvarpið upp í efri
deild, og var meirihluti manna i peirri
deild svo hygginn, að nema ríkisráðs-
fleyginn úr pvi. En þegar málið kom
aptur i neðri deild, felldi hún frum-
varpið algerlega! Atkvæðagreiðslan
um málið sjest í alpingisfrjettum í
þessu blaði.—öll meðferð niálsins virð'
ist benda á, að hinir svonefndu rauð-
heitustu stjórnarbótarmenn, römm-
ustu apturhaldsmenn og nokkrir, sem
ekki vita hvað þeir vilja, hafi samein-
að sig um að hindra,að nokkur breyt*
ing yrði gerð á stjórnarskránni, koma
I veg fyrir, þegar Danastjórn nú
loks vill slaka til, að pað sje þegið.
Hið eptirtektaverðasta er, að menn
sem áður hafa haldið pvl fram, að hin
allra nauðsynlegasta breyting & stjórn-
arfyrirkomulaginu væri að fá sjer-
stakan ráðgjafa fyrir ísland, er bæri
fulla ábyrgð fyrir pinginu, sæti á því
og semdi við pað, virðast nú ekkert
vilja með hann hafa pegar stjórnin svo
gott sem býður íslandi hann, og vilja
nú heldur ábyrgðarlausan landshöfð-
ingja.
£>ó pað, sem Danastjórn Ijet uppi
að hún mundi veita, fullnægi engan
veginn hugmyndinni um hinar æski-
legustu umbætur & stjórnarfyrirkomu-
laginu á íslandi, pá hefði pað orðið
svo mikil umbót, að ekkert áliorfsmál
hefði átt að vera að piggja pað og
reyna 1 br&ð. ReyDzla undanfarins
tfma er ljóslega búin að sanna, að alls
engar umbætur fást með að balda
fram baráttuuni 1 pvf formi, sem
henni hefur verið haldið fram í und-
anfarin ping. Spursmálið er pví nú
einungis orðið það, hvort betra sje að
fá að eins „hálft brauð eða alls ekkert
brauð“. Meirihluti efri deildar vildi
heldur bálft brauð en ekkert, og 10af
23 mönnum f neðri deild vildu pað
Hka. Tvö atkvæði í viðbót & þ&
hliðina befðu gert það að verkum, að
frumvarpið befði fengið framgang.
Þrír pingmenn, sem ekkert vita um
vilja kjósenda sinna og kjósenda 1
landinu yfir höfuð viðvíkjandi pessu
tilboði stjórnarinnar, hafa ráðið úr-
slitum f pessu pyðingarmikla máli.
Þegar svona stendur á, þætti sjálfsagt
f öðrum löndum með þingbundinni
stjórn að leysa pingið upp tafarlaust
og leita álits kjósendanna um málið,
enda er pað álit skynsömustu Reykja-
vfkur-blaðanna, að svo ætti að vera,
og er vonandi að danska stjórnin sýni
nú, að lienni er alvara með að mæta
fslenzku pjóðinni & miðri leið 1 pessu
stjórnarbótarmáli, með pvf, að leysa
piogið upp og stofna til Dýrra kosn-
inga, til að fá álit kjósendanna um
petta pýðingarmikla mál. JÞetta mál
gat varla fengið ómyndarlegri afdrif í
pinginu en það fjekk, og ómögulegt
er oss að sjá, að meðferð og afdrif
pessa pýðÍDgarmesta máls pjóðarinn-
ar lýsi sjerlegu „viti og drengskap11
lijá pinginu f heild sinni.
Vjer ætlutn ekki f petta sinn að
dæina um stefnu pingsins f samgöngu-
máluro, atvinnumálum, fjármálum o.
8. frv. En pó getum vjer ekki stillt
oss um að segja nú, að undarlega
virðast pví mislagðar hendur f „bitl-
inga“-veitingum sfnum. í fjárlaga
frumvarpi pvf, er stjórnin lagði fyrir
pingið, er gert ráð fyrir, að veita
peim Jóhaunesi Nordal og ísak Jóns-
syni, fshúsasmiðunum hjeðan að vest-
an, 500 kr. bvorutr. fyrir ferðakostnað
til íslands og sem viðurkenningu fyrir
gagn pað, er íshúsastarf peirra liefur
gert landinu. Þessar upphæðir nam
fjárlaganefndin burt úr frumvarpinu,
en setti aptur f það 5,000 kr. handa
Jóni Olafssyni, sem styrk fyrir tfmarit
(80 arkir & ári f tvo ár), sem Jón Ól-
afsson œtlaði að fara að geýa vt.
Neðri deild bafuaði nú að iísu pessari
tillögu fjárlaganefndarinnar, en þing-
ið gat ekki staðist skjall oggullhamra
Jóns Ólafssonar í þjóðminningardags-
ræðu hans (minni alþingis) 2. ágúst,
og veitir bonum 1,200 kr. (meira en
Jóbannes og ísak áttu báðir að fá)
fyrir einhver ritstöif, sem gefið er í
skyn að Jón eigi að vinna. Jón er þann-
ig kominn & landssjóð, og pykir pað
fínna en að fara á hreppinn, þó pað
sje nú bið sama undir svona kringum-
stæðum. Eptir pessari reglu hefur
„prófessorinn“ tækifæri til að fá veit-
ingu úr landssjóði fyrir einhverjar
„vjelar,“ sem hann œtlar að smfða ísl.
til gagns, en fengi ekkert ef hann
væri búinn að því. Þannig mun
standa á að pingið hefur ekki veitt
honum neitt fyrir „vjelar“ hans í fs-
lenzku blöðunum.
Þetta ping hefur veitt um 260,-
000 kr. meira fje fyrir næsta fjárhags-
tímabil (2 ár), en gert er ráð fyrir að
tekjurnar nemi, og gerir pað stórt
skarð f landssjóðinn. í sjálfu sjer er
ekkert út á pað setjandi pó landssjóð-
ur skerðist, ef fjenu væri beppilega
varið landinu til gagDS og framfara.
En spursm&l er,hvort margar fj&rveit-
ingarnar eru f p& átt.
Þjoðminniiigardagarnir
á Islandi.
1 pessu blaði birtum vjer ræðu
prestaskólakennara sjera Þórhalls
Bjarnarsonar, er hann hjelt á pjóð-
minningardeginum 2. ágúst, par sem
hann mælti fyrir minni Reykjavfkur
bæjar. Þetta er hin sfðasta af t>jóð-
minningardags-ræðunum f Reykjavfk,
svo nú hafa lesendur vorir fengið eins
greinilegar frjettir og unnt er af há-
tíðarhaldi pessu í höfuðstað Islands.
I>ó pað komi ekki fram f Rvíkur-
blöðunum, þá höfuin vjer fengið
fregnir um, að nefndinni, sem stóð
fyrir hátfðarhaldinu, hafi ekki komið
saman um ýmsahluti—skoðanir manna
verið harla sundurleitar um fyrirkomu-
lagið, eins og búast mátti við í eius
fjölmennri nefnd—og hafi pað átt
inikinn pátt I hvað allur útbúningur
var ófullkomiun, sæti ónóg, veitiugar
ónógar og ófullkomnar, glfmuvöllur
of lítill, danspallur of lftill o. s. frv.,
en petta lsgast vonandi ineð tfman-
urn og pað racð, að h&tfðin verði
lialdin í minningu um að fslenzka
pjóðin varð til sem sjerstök þjóð.
Lesendur vorir hafa vafalaust tekið
eptir pvf, að raddir hafa komið fram í
sambandi við petta hátfðarbald f
Reykjavík (par á meðal sjera Þórh.
Rjarnarson f ræðu sinni), sem halda
pvf fratn, að óheppilegt sje að kalla
hitlðisdag penna „íslendingadag“ &
íslandi, og orum vjer pvf sampykkir,
að pað á ekki eins vel við par eins og
hjer í Iandi. Eu svo hafa Vestur-ísl.
hjálpað bræðrum sfnum á ísl. um hitt
nafnið, „Þjóðminningardagur,“ sem
flestum virðist geðjast vel að og I.ög-
bcrg hefur optast notað f seinnitfð um
hátíðarhald petta. Eins og ráða má
af ávarpi „&ttmenninganna“ f vestur-
ísl. blöðunum f vetur er leið (T.ögb.
25. febr. ’97), pá vakti fyrir peim, að
kalla daginn „íslendingadag“ bæði af
því,að pað nafn var búið að fá nokkra
hefð, og svo af þvf, að það er pægi-
legt f daglegu tali; en svo er og
stungið upp á í ávarpinu, að hátíðar-
haldið nefnist „Djóðminningar-hátfð
íslendinga“. Hugmynd „áttmenn-
inganna“ þessu viðvíkjandi kemur
Ijósast fram þar sem stungið er upp á
hinum onsku nöfnum dagsins. Þar er
„íslendingadagur pýtt: „The Ice-
landic National Day“ (hÍDn fslenzki
pjóðar-dagur), og „þjóðminningar-
hátfð íslendÍDga“ er þýtt: „The Ice-
landic National Celebration“ (hin fs-
lenzka pjóöhátíð). Þetta vonum vjer
að get.i verið leiðbeining fyrir bræður
vora á ísl. pegar þeir skfra daginn og
b&tfðarhaldið hjá sjer.
í sfðasta blaði birtum vjerskýrslu
úr „Austra“ um „Samkomuna á Eg-
ilsstöðum,“ sem vafalaust átti að vera
nokkurskonar „íslendingadagur“ eða
„Djóðminningar-hátíð,“ pó hvorki
„Austri“ nje „Bjarki“ taki frain að
svo sje—sem virðist all-eiukennilegt.
Reykjavfkur-blöðin par á móti tala
hiklaust um samkomu pessa sem þjóð-
minningard8g, og eitt peirra segir, að
f petta sino hafi þjóðminningardagur
verið haldinn að eins á tveimur stöð-
um á landinu, nefnil. f Rvík og & Eg-
ilsstöðum. Eins og sjest á skýrsl-
unni um samkomu pessa eða pjóð-
minningar-h&tfð, pá var hún haldin
sunnndaginn 8. ágúst, en hvergi sjest,
að vakað hafi fyrir forsprökkum honn-
ar að halda hana f minnitigu um neitt
sjerstakt. Vjer kunnum fyrst og
fremst illa við, að slfkt bátfðarhald
fari fram á sunnudag, enda er pað
óvanalegt f öðrum menntuðmn, kristn-
uin löndum, og svo finnst oss mjög
álappalegt að binda ekki slíkt hátíðar-
hald við eitthvert visst sögufegt, atriði.
Vjer leyfum oss að draga atbygli
þeirra, sern framvegis gangast fyrir
samskyns hátíðarlialdi á Austuilandi
og annarsstaðar á ísl., að pessum at-
riðum. Og um leið og vjer vonum,
að slfk hátfðarhöld verði tekin upp í
sem flestum lijeruðutn á ísl. vonutn
vjer einnig, að allir haldi sama dag-
inn, 17. jútií—afmælisdag hinnar fs-
lenzku pjóðar eg afmælisdag Þjóð-
hetjunnar Jóns Sigurðssonar.
Að endingu vonum vjer, að les-
endum Lögbergs hjer I landi hafi pótt
fróðlegt að lesa skýrs'urnar um pessi
hátíðarhöld á íslandi og ræðurnar,
sem við pau tækifæri voru haldnar,
og bera petta saman við satnkyns há-
tfðarhöld meðal Vestur-íslendinga.
Vjer getum ekki stillt oas um að
benda á, að „misjafnt höfumst við nú
að“, ísl. blaðamennirnir á ísl. og í
Ameríku, par sem Lögberg hefur
flutt ltinar fullkomnustu skýrslur, sem
birst hafa, um þessi tvö hátíðarhöld á
ísl. og allar ræðurnar, en ekkert blað
(i ísl. svo mikið sem minnst á með
einni línu, að Vestur-ísl. hafi baldið
neina pjóðhátíð hjer í sumar—prátt
fyrir að peasar h&tíðir á íslandi eru
sniðnar eptir hátfðarhaldi voru hjer
og það haft til fyrirmyndar. Lögberg
hefur pó flutt skýrslur um öll hátfðar-
höldin hjer og mikið af ræðunam,
sem fluttar hafa verið, svo ekki er
hægt að berja því við að blöðin á ísl.
hafi ekki vitað um pau.
Tal viö Miss Thorlacius.
Eins og getið var um f síðasta
blaði voru, kom Miss Elín Thorlacius
hingað til bæjarins úr íslandsför sinni
15. p. m. með móður sína og stúlku
(hálfgerða fósturdóttir frú Thorlacius).
I>ær mæðgur dvöldu hjer í 5
daga, eða þangað til sfðastl. mánu-
dag, að þær lögðu af stað suður til
Gardar, N. Dak. par sem pær dvelja
framvegis.
Miss Elín Thorlacius lagði upp f
íslandsför sína frá Dakota um 20 apr.
í vor er leið, og var aðal erindi henu-
ar til íslands að sækja móðir sína,
ekkjn sjera Magnúsar sál. Thorlacius-
ar, er síðsst var prestur að Fagranesi
á Reykjaströnd 1 Skagafjarðarsýslu.
En svo notaði hún einnig ferðina til
að heimsæk ja systir sfna, frú Grönvöld
í Christiansand í Noregi, og til að
heimsækja vini og kunningja & ýms-
um stöðum á íslandi. Ftú Thorlacius
er móðir sjer Hallgríms Thorlaciusar,
sem nú er prestur að Glaumbæ 1
Skagafirði, og hefur hún verið bjá
lionum hin slðustu ár og allt p.mgað
til hún fór nú vestur hingað með
dóttur sinni. Kona sjera Fr. J. Berg-
manns á Gardar er einnig dóttir sjera
170
metzt með sjálfum sjef. En hann sagði ekki neitt
um leið og hann kvaddi með handabandi.
Svo stigu peir á bak hestum sfnum og iiðu burt,
sömu leiðina og peir höfðu komið.
XIV. KAPÍTULI.
UNDIKBÓÐKAK MAÐUK.
Iðnftðarhöllin— par sem Parísar búar, er hafa
góðan smekk fyrir vel viðeigandi nöfnum, skemmta
sjer—var öll uppljómuð af rafmagnsljósum og full
af heldra fólki. Samkvæmið var Concours Hijrpique,
sjerlega hestlegt samkvæmi, par sem peir, er elska
vin mannsins (hestinn) og þeir, sem forlögin hafa
verið svo ógreiðvikiir við, að utbúa p& með limi sem
hæfir eru fyrir reiðföt, hittast og hneigja sig hvcr
fyrir öðrum. A Frakklandi, eins og í nábúalandi
einu, sem minna sólfar er 1, er cinasta athvarf þeirra,
sem smávaxnir eru, að gefa sig við pví er að hestin-
um lýtur. Það eru ætfð litlu mennirnir, sem bera
mest utan & sjer að peir fáist við pað er lýtur að
kappreiðum, alveg eins og ófiíðustu unglÍDgarnir
skara vanalega mest fram úr & sunnudagsskólunum.
Franskir heldrimenn, sem gefa sig við hestum,
búa sig samt aldrei paDnig að liætta sje á, að tnonn
yillist & j>eim og hesthúspjÓQum eða kappreiða-
179
„Jeg skal vita,hvað jeg get gert í þá átt,“ sagði
Vassili.
„Þakka yður fyrir,“ sagði Chauxville.
Vassili tæmdi staup sitt, dró að sjer fætama og
leit á klukkuna.
„En petta er ekki allt, sem mig langar til að
fá,“ sagði Chauxville.
„Jeg þykist vita pað,“ sagði Vassili.
„Mig langar til að biðja yður að segja mjer allt,
sem pjer vitið um prinz Pavlo AIexis,“ sagði Chaux-
ville.
„Prinz Pavlo frá Tver?“ spurði Vassili.
„Já, frá Tver,“ svaraði Chauxville. „Eins og
pjer skiljið, kæri Vassili, raeina jeg pað sem þjer
vitið um hann frá yðar sjónarmiði. Ekkert pólitfskt,
ekkert sem sakfellir hann, ekkert sem suettir hið
opinbera. Mig langar að eins til að fá upplýsingar
um fáein sm&atriði, seai snerta samkvæmislífið, som
hann er í“.
Hið sjerlega bros breiddi sig aptur um hið veg-
lega andlit Vassili, en svo sagði hann fremur dræint:
„Til pess að koma f veg fyrir, að jeg segi yður
að eins gamlar frjettir og þýðingarlaus smá-atriði,
som yður er þegar kunnugt utn, pá verð jeg að biðja
yður að segja mjer fyrst allt, sem pjer vitið—frá
yðar sjónarmiði“.
„Auðvitað,“ sagði Chauxville pægilega og
hrcinskilnislega. „Jeg pekki manninn lítið, en
hann er samkyns maður og Eton og háskólar senda
174
margir pekktu hann. Hann var nýkominn frá Lond-
on. Ýmsir lieilsuðu honum með liandabandi að
brezkum sið, og Ijet hann peim öllum í ljósi, á einti
eða annan hátt, álit sitt um „t&lgjörnu Albion“
(England), og gorði petta með því lffi og lipurð,
sem einkennir Frakka. Hann fór frá einutn til ann-
ars og sýndi hvervetna af sjer yndislega kurteisi, og
í hvert skipti og hann hreifði sig til, færðist hantt
nær miðaldra manninum með uppbreita yfirskeggið,
sem reyndar gaf breifingum hans nákvæmar gætur.
Loksins rak Claude de Chauxville sig á mann-
inn, sein hann vildi fitina—manninn, sem har.n að
líkindum sjerílagi kom í petta samkvæmi til að ná í-
Hann sneri sjer að honum til að afsaka, að hann
hefði rekið sig á hann.
„Ó!“ hrópaði hann, „pjer eruð einmitt maður-
inn, sem mig langaði til að sjá“.
Maður þessi, sem fólkið hafði minnst á setn
„hann Vassili“—orð, sem lýstu samblandi af fyrir-
litningu og vantrausti—hneigði sig djúpt. Hann
var nafnbótarlaus maður, par sem sá, er á hann yrti,
var barón. Þetta sýndi hann á fínan liátt að hann
kannaðist við, þegar hann hneigði sig.
„Með hverju get jog verið herra baróninum til
pjenustu?'1 spurði Vassili með rödd, sem I eðli sínu
var há og sterk, en sem með langri og nákvæmri eef-
ingu hafði verið lækkuð pannig, að hún heyrðist
ekki 1 nokkurra feta fjarlægð.