Lögberg - 11.11.1897, Qupperneq 2

2
LÖOBERG, FIMMTUDAGINN 11. NOVEMBER 1897.
Tónskáldið Mozfirt.
Æfisögu-ágrip, sern lesið var á sam-
komu kvennfjelags 1. lút. safn-
aðar á Northwest Hall 7.
okt. síðastl.
I>að er ekki ára-fjöldinD, heldur
starfsemi áranna og áhrifin sem þau
eptirskilja í tímanum, sem gerir líf
mikilla manna langt og dyrmætt S
augum eptirkomandi kynslóða. Raph-
ael, einn stærsti listama ður heimsins
varð að eins 37 ára gamall—en ljet
|>ó eptir sig verk, sem heimurinn
Starir á með undrun og aðdáun, þann
dag í d»g. Og jafnhliða Raphael í
máliralistinni má telja hið nafntog-
aða tónskáld Moza.rt í sÖDglistinni,
J>ví einnig hann skaraði fram úr öðr-
um í sinni list. Ekkert tónskáld hef-
ur nokkru sinni jafnast á við hann,
hvorki í lipurð og fjölhæfni, nje í
Jieim hæfileika, að geta í söngnum
látið í ljósi sjerhverja tilkenning
mannlegs hjarta, frá hinum einföld-
ust t og barnslegustu, til hinna sterk-
ustu og dýpstu tilfinninga. Einnig
hann—þó honum væri kippt 1 burt á
bezta aldri—Ijet eptir sig verk sem
hrífa hjörtun, kynslóð fram af kyn-
slóð, svo lengi sem þau.geta hrifist af
fegurð tónanna.
Wolfgang Amadeus Mozart var
fæ idur í tealzburg 27. janúar, árið
1756. Faðir hans var söngmeistari í
Jjjónustu erkibiskupsins par, og hann
o r kona hans—sem hafði verið upp-
alin í klaustri nálægt Salzburg —
voru álitin að vera fallegustu hjónin 1
bænum á peim tíma, og má geta þess
hjer, að pessi sonúr erfði fríðleik
þeirra. Af sjö börnum, sem þau hjón
eignuðust, komust að eins tvö til ára
—dóttir, sem hjet Marie Anna og
Wolfgang Amadeus, og var Anna
nilægt fimm árum eldri. llæði
börnin sýndu frá fyrstu æsku alveg
sjerstaka tilhneigingu til sönglistar,
og var faðir peirra vel settur til að
mennta pau í henni. Wolfgang var
ekki nema priggja ára pegar hann fór
að hlusta á pað sem systur hans var
kennt, og þegar hún var búin að æfa
S'g á pianóið, klifraði hann upp á
stóiinn og reyndi að ná sömu tónun-
um, sem hann heyrði hjá henni. I>eg-
ar hann var fjögra ára, fór faðir hans
að kenna honum danslög og ljett
stýkki. Fimm ára fór hann sjálfur
að semja smálög. Hann sat og spil-
aði fyrir föður sinn, sem nm leið setti
pau 1 nótuí. Gamall vintír peirra
hðfur ságt frá pví, að frá pví fyrsta
að hinn ungi Mozart fór að gefa sig
að sönglistinni hafi hann ekki hirt um
neina leiki, sem ekki var spilað eða
sungið með. Mozart var frá upphafi
jafn blíðJyndur og hjartagóður, eins
og hann var eldfjörugur og spilandi
O ' móttækilegur fyrir öll áhrif, og er
sagt, að hefði hann ekki fengið jafn-
ágætt uppeldi, hefði hann að lfkind-
um orðið ofsafenginn og óstjórnlegur
með aldrinum.
Sú saga er sögð af Mozart, pegar
hann var á sjötta áriuu, að einu sinni
pegar faðir hans var nýgenginn út,
hafi hann tekið blekflösku ofan af
hillu, Jengið sjer nótna-pappír og
penna, sem hann dýfði til botns í
flöskunni, og farið að skrifa nótur.
I>að lak ur pennanum og gerði stóra
klessu á blaðið, en Mozart fjekkst
ekki um pað, heldur njeri með lófan-
úm yfir blekið og hjelt svo áfram að
skrifa, prátt fyrir allar sletturnar.
I>egar svo faðir hans kom inn, og sá
hvað drengurinqi var sð gera, varð
hann gi;<imur, ,,pg spurði hvað hann
væri að hafast að.
„Jeg er að búa til concerto, og
fyrri parturiun er nærri búinn“, svar-
aði drengurinu.
Faðir hans tók af honum blaðið,
og eptir að hafa skoðað pað gaum-
gæfilega, fyltust augu hans gleði-
táruin. Hann rjetti vini sinum pað
og sagði: „Líttu á, hve petta er
rjett og reglulega gert. En pað er
svo framúrskarandi -erfitt, að pað
verður aldrei spilað.“
„Já, pað parf mikla æfingu“,
sagði drengurinn og settist niður og
fór að spila. En hann gat að eins
náð nógu miklu af pví til að gera sig
skiljanlegan.
I>r>gar Wolfgang var 6 ára gam-
all fór faðir hans að ferðast með pau
systkin, til pess að láta heiminn sjá
pessi „furðuverk Guðs“, sem hann
kallaði pau.
I>au fóru frá einum bæ til annars
og til ýmsra stórborga, og spiluðu
fyrir konunga og keisara, og var peim
alstaðar tekið með aðdáun og undrun,
og sjerstaklega var látið dátt að
Wolfgang litla. Marie Theresia,
keisarafrúin í Vínarborg, leyfði hon-
um að klifra upp I kjöltu sína, vefja
höndum um háls sjer, kyssa sig og
klappa; og prinzessurnar umgekkst
honn eins og jafningja sína.
Ein saga er sögð um góðvild pá
sem Maria Antonietta sýndi honum
við eitt tækifæri. Hann var óvanur
við að ganga á fægðum gólfum,
eins og voru í höllinni, svo honum
skriðnaði fótur og hann datt, en
drottningin hljóp pá til og reisti
hann á fætur.
„Ósköp ertu góð; pegar jeg verð
stór, ætla jeg að giftast p]er“, sagði
drengurinn, og var aoðsjeð að hann
meinti pað sem hann sagði, pvl bllð-
an og pakklátsemin skein út úr and-
liti hans. Skyldi hinni ógæfusömu
drottningu hafa dottið petta atvik í
hug, pegar hún Iöngu síðar stóð
frarami fyrir dómurum sínum. Menn
tóku eptir pvl, að hún hreifði fing-
urna smásaroan, eins og hún væri að
spila á piaDO,- á meðan ákæran gegn
henni var lesin upp.
Pótt Wolfgang litli væri hóg-
vær og lítillátur að upplagi, pá var
honum samt sem áður ekki sama um
hverjir hlustuðu á, pegar hann spil
aði. Eitt sinn var hann að spila con-
certo eptir WagenseiJ, kennara Mariu
Theresu og barna hennar. I>ó marg-
ir tignir hirðmenn væru par við, sem
vænta mátti að ky.inu að meta söng-
list hans, spurði hann hamt, hvort
hðfundur söngsins væri viðstaddur.
Wagenseil gaf sig fram og spurði,
hvort hann gæti aðstoðað hann I
nokkru. „Já, pjer getið flett fyrir
mig blöðunum“, svaraði hann, „pví
pjer skiljið, hvað jeg er að spila“.
Á pessu ferðalagi sínu bjeltMoz-
art áfram að læra. Hann fjekk
kennara á fíólín, píanó og orgel, og I
London tók faðir hans Italskan mann
til að kenna honuin að syngja.
í r.ondon skrifaði Mozart (pá 8
ára gamall) hinar fyrstu svokölluðu
simfóníur slnar. Faðirinn græddi
ekki á ferðum pessum eins mikið af
peningum eins og orðstír, en hinn
ucgi sonur hans græddi I öðru
tiIJiti mikið; hann lærði að pekkja
margt, pvi faðir hans kenndi honum
að taka eptir öllu, sem fyrir bar.
Hann ljet jafnvel drenginn halda
dagbók. Og nú hafði Mozart heyrt
sönglist hinna ýmsu pjóða, og lært
að greina hið ólíka I henni. Náttúru-
fegurðin heima I Salzburg—sem hinn
nafnfrægi náttúrufræðingur Humboldt
segir að sje ein af 7 fegurstu borgum
heimsins—hafði haft sterk áhrif á sálu
hans; og pessi margvíslegu áhrif,
ásamt hinu næma og tilfinningaríka
eðli hans, endurskinu ávalt slðan 1
tónsmíði hans, einföld, skiljanleg og
sterk.
Faðir Mozarts sá, að hann gat
ekki lengur verið I Salzburg, Hann
fann, að petta undrabarn sitt pyrfti
stöðugt að læra, til pess að ljós hans
næði að skina sem mest, og hann
fjekk tækifæri til að komast til Vín-
arborgar. I>ar varð Mozart til að
stýra söngnum við hátlðlega kirkju-
vlgslu, og par samdi hann tónleik
(opera) sem heitir „Bastien og Basti-
enne“—pann, sem fyrstur varð til að
vekja honum óvildar- og öfundarmenn
meðal samtiðarmanna hans og bræðra
I sönglistinni. Óvildarmenn lians
komu pví til leiðar, að pessi tónleikur
var aJdrei leikinn.
ítalla var landið, sem peir feðgar
stefndu að, og par, sem annarstaðar,
ávann Mozart sjer heiður og aðdáun.
Við eitt tækifæri I Neapel varð hann
að draga hring af fingri sjer, svo
áheyrendurnir gætu sannfærst um,
að ekki væri pað töframagni hrings-
ios að pakka, sem fingur hans ljeku.
Pegar Mozart var 10 ára gamall,
ferðuðust peir feðgar gegnum Tyrol.
Alstaðar mætti peim hin sama tak- j
markalausa aðdáun fyrir ípróttum
Wolfgangs. í Milano var hann beð-
inn að semja tónleik, og fjekk hann
fyrir pað 100 dúkata, (230 dollars) og
frítt fæði og húsnæði, og var pað á
peim tímum álitin að vera mikil borg-
un fyrir byrjendur.
Mark og mið hins unga Mozarts
var nú upp frá pessu frægð og frami.
14 ára gamall fjekk hann sína fyrstu
nafnbót, titilinn: Chavalier Mozart,
og fxá pví tímabili skinu geislar full-
kominnar fegurðar bjart út úr söng
smíði hans, og peir geislar hurfu
aldrei.
Mozart hafði ekki sparað krapta
sína. Hvlldarlaus vinna og strit gerði
hann dapran I bragði og punglyndann.
Faðir hans fann pá upp á pví, að bjóða
heim kunningjum peirra á meðan
haDn var að semja tónsmíði sln; líka
bað hann pá að skrifa honum gaman-
söm brjef, til að dreifa hinnm pungu
hugsunum hans. Fullkomnum and-
legum proska að öllu leyti er hann
talinn að hafa náð 15 ára gamall.
Hið píða hjartalag Mozarts kem-
ur fram I hinum mjúku en brennandi
tónum I sönglist hans. Foreldra sína
og systir elskaði hanD mjög heitt, og
hvar sem hann var, gleymdi hann
aldrei ástvinunum heima, og spurði
hann jafnan eptir hverjum fyrir sig.
í brjefum slnum segir hann móðir
sinni, að hann kyssi hendur hennar
billjón sinnum, og systir sinni, að
hann kyssi hana á kinn, á nef, munn
og háls. Daginn, sem pósturinn kem-
ur með brjefin heimanað, segir hann
að maturinn smakki betur en endrar-
nær. Maður fær ekki rjetta hugmynd
um hina yfirgnæfandi ást hans til syst-
ir hans, Dema maðiír lesi pessi brjef,
sem eins og allt annað, sem til er frá
hans hendi, er geymt eins og helgur
dómur I Mozart-Museum.
Árið 1771 var hann aptur beðinn
'að koma til Milano, I petta sinn til
pess að gera hátíðlega giftingu sonar
Mariu Theresu. Hann samdi tón-
smlði, sem lukkaðist vel eins og vant
var. Við pað tækifæri voru honum
líka gefnar tóbaksdósir, settar með
gimsteinum, með mynd drottningar-
innar I lokinu, og var petta auðviíað
fram yfir hina umsömdu borgun.
Um pessar mundir hafði erkibisk-
upinn I Salzburg dáið, og annar, sem
hjet Hieronymus, komið I hans stað;
og kom sá maður illa við llfssögu
Mozarts. Mozart var fenginn til að
yrkja söngsmíði við hátíðahöld I til-
efni af biskupaskiptunum, en pegar
pvl var lokið, hafði hann ekkert að
gera par. Biskupinn hafði engan
smekk fyrir sönglegri íprótt. Hann
var ófrjálslyndur og harðstjóri, og
kunni ekki að ávinna sjer hylli manna.
I>eir feðgar undu pví ekki lengur
par. I>eir fóru apur til Milano, og
Mozart samdi par tónleik sem heitir
„Silla“,og var hann seinasta verk Moz-
arts fyrir ítallu, ekki fyrir pað, að
hann hefði ekki getað fengið miklu
meir að gera I pví landi, heldur var
hitt, að erkibiskupiun kallaði hann pá
heim aptur, og sagðist ekki vilja vita
sitt fólk vera að sníkja I öðrum lönd-
um. En Mozart sagði: „Jeg hef
hvergi verið heiðraður og virtur eins
mikið og á Itallu, og pað er I sann-
leika mikið I pað varið, að hafa skrif-
að tónleiki par — á listanna landi.“
Pað var líka starfa hans á Ítalíu að
pakna, að Maximilian kjörfursti bað
hann að koma til Munchen, til að
semja sönginn fyrir annann tónleik,
og Hieronymus erkibiskup gat ekki
neitað honum fararleyfir, sökum sam-
bands, sem hann stóð 1 við Maximilian.
Kjörfurstinn unni sönglistinni, og
honum var kunnugt um frægð og snilli
hins unga tónskálds, svo Mozart fann
sig nú enn á ný elskaðan og I heiðri
hafðann, og var pað enn meiri hvöt
fyrir hann til að gera sitt bezta. Téxt-
inn við pennan tónleik hafði áðáV
verið settur I söng, en aldrei háfðf
áður heyrst annað eins og pessi Moz-
arts söngur.
Niðurl. á 7. bls.
ssmmmmmmmmmmmmmmmm
| ^Thompson & Wing. |
^ Leiðandi verzlunarmennirnir í
CRYSTAL, - N. DAKOTA. %
Hafa sett helstu matvörutegundir ofan í verð ES
það er sýnt er hjer á eptir, eg þjer getið fengið 3
það allt saman cða livað mikið, sem þjer vilijð Eas
af hverri tegund út af fyrir sig. 3
Þeir óska eptir verzlun ykkar og meta hana ^
^ mikils og reyna því ætíð að hjálpa ykkur þegar Es
£: þjer hafið ekki peninga. Engir geta selt nokk- ^
g urn hlut ódýar en þeir, því þeir keyptu allar ^
sínar vörur áður en þær stigu upp f verði. Þeg- ^
^ ar það‘ er uppgengið, sem við höfum núna er ^
^ hætt við að vörurnar verði dýrari, og er því =3
^ best að kaupa sem fyrst.
S Allac- vörur eru með eins lágu verði og 3
mögulegt er. ; 3
Þ selja:—
20 pd. af söltum porskfiski á $1 00
7 “ ágætt grænt kaffi 1 00
7 “ ágætt brent kaífi
14 “ góðar rúsínur
17 “ raspaður sykur
15 „ molasykur
14 “ góðar sveskjur
30 “ besta haframjöl, marið
40 stykki af góðri pvotta sápu. . .. 1 00
5 pd. Sago
1 baukur Bakmg i’uwd^. 15
Þetta eru i cg'olcg kjörkaup. Grípið tækifærið 3
^ sem fyrst. Búðin er alveg full af nýjum, ágætum
^ vörum af öllum tegundum. 3
r 2
| Thompson & Wing. |
^HUuMUlUUlllHUUUuUUUUHUUHUiiMHtUuttMUllttlUui?
Ösin lijíi okkur í haust, er eins og1
ad vid hefdum “Land Offlce“.
ViÖ höfum verið svo önnum kafnir, að við höfum eigi haft tima
til að rita auglýsingu. X>að eru að eins fá orð sem vjer I petti
skipti ætlum að segja, um pað hver orsökin muni vera til pess
mannfjölda, sem að oss sækir úr öllum pörtum countys-íns.
Okkar miklu vörubirgdir og
ldga verd,
er pað sem togar I fóllrið að koma til okkar. Verið eigi eptir,
heldur fylgiat með fólksstraumnum ogr tryejgið ykkur eitthvað
af Nóvember kjörkaupunum, sem við bjóðum. Vörurnar og
verðið sefrja betur söguna heldur en prentsvertan gerir á heilli
blaðsíðu. Komið pvl I okkar búð og skoðið fyrir ykkur sjálfir.
L. R. KELLY.
Hinn mikli kjörkaupa-sali.
MILTON, - N. DAKOTA.
“NORTH STAR”-
BUDIN
Hefur pað fyrir markmið, að hafa beztu vörur, sem hægt er að
fá og selja pær með lágu verði fyrir peninga út I hönd.
Jeg hef nýlega keypt mikið af karlmannafatnaði, loðbkinna káp-
um og klæðÍ3-yfirhöfnum, kvenn-jökkum og Capes, Dsengja fatnaði
og haust- og vetrar húfum, vetliujrum og hönskum, vetrarnærfatnaði
sokkum o. s. frv.
Ennfremur mikið af hinum frægu, Mayer rubber vetrarskófatnað-
sem er álitinn að vera sá bezti er fæst á markaðnum.
Svo höfum við líka njikið af álnavöru, Matvöru og leirtaui. KoiU
ið og sjáið mig áður en pjer kaupið annarsstaðar pví jeg er viss un>
að pjer verðið ánægðir með verðið.
B. G. SAIiVIS,
EDINBURG, N. DAKOTA.
i ~ ---------------------------
Arinbjorn S. Bardal
Selur líkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Opið dag og nótt.
613 ElQin f[ve. Telepljone 306.
OLE SIMONSON,
mælir með slnu nýja
Scandinaviau Hotcl
718 Main Stbket.
Fæði $1.00 á dag.