Lögberg - 18.08.1898, Page 4

4
LÖGBERG, FIMMIUDAGINN 18 ÁGUST 1898
LÖGBERG.
mmmm Samkvæmt landslögnm er nppsðgn kaupenda á
ladidgild, nema hannsje Hkaldlaun, þegar hann neg
rnpp,—Kf kanpandi, sem er í skuld við bladid flytu
f Intferlum, án þesn ad tilkynna heimilaskiptin, þá er
það fyrir dómstólunum álitin sýnileg sðnnum fyrr
prettvisum tilgangi.
F1MMTUDA(*1NN, 18. AGÍST 1898.
Ritstj. Athugasemdir.
Nokkrir Vestur-ísl. skoða ritstj.
,,Nýju Aldarirnar11, Mr. Jón Ólafsson,
á s-ima hátt og kaþólskir menn skoða
páfann í Róin, nefnil. óskeikulan, og
J»að er auðsjáanlega eins fyrir J. Ól.
eins og páfanum, að hann reynir að
styrkja menn í trúnni á óskeikulleik
sinn—sjerilagi viðvíkjandi málefnum
er snerta Ameríku. Vjer höfum nú
áður synt f Lögbergi, að J. Ólafsson
er allt annað en óskeikull viðvfkjandi
málum er snerta hag Vestur-ísl., en
vjer álftum að misskilningur og rugl
hans f Jjví efni eigi rót sfna eins mik-
ið að rekja til hlutdrægni eins og til
þekkingarleysis, J>ótt Jiekkingarleysi
og dómgreindar-skortur eigi vafalaust
talsverðan J>átt í hinum röngu og vill-
andi frásögnum hans og staðhæfing-
um um J>etta land og hag ísl. hjer.
En svo er margt annað rangt og vill-
andi hjá J. Ólafssyni, sem hlýtur að
orsakast af tómum J>ekkingar-skorti.
Vjer skulum, sem dæmi um J>etta,
minna á, að vjer leiðrjettum /msar
staðhæfingar ritstj. „N. A.“ viðvíkj-
andi Yukon-landinu, leiðinni, sem
farin er J>angað, o. s. frv., og hefur
hann ekki reynt að hrekja J>ær athuga-
semdir vorar.
Nú fyrir fáum dögum bárust oss
prjú númer af „N. Öldinni“, og rek-
um vjer oss J>ar á nokkrar stórvillur,
sem hljóta að stafa af J>ekkingarskorti.
í blaðinu sem kom út 19. f. m. (júll),
segir ritstjórinn t. d. meðal annars:
„Deis er að geta, að Ilandarfkjamcnn
halda árlcgau J>jóðhátíðardag sinn 1.
júlí, cn J>að cr stjórnarskrárdagur
J>eirra“. Hinn 4. júlí er ekki stjórn-
arskrdrdagur Bandaríkja-manna,held-
ur halda J>eir liann hátíðlegan í
mÍDningu um,að J>ann dag rituðu full-
trúar hinna 13 rfkja, sem mynduðu
sarnband pað er nefndist IJandaríki,
undir yfirlysingu um að J>au væru
óháð (Declaration of lndependence).
Stjórnarskrá fyrir rfkja-samband f>etta
(Bandaríkin í Norður-Amerfku) var
ekki sampykkt fyr en 17. september
árið 1787. X>að er nú heldur bág-
borið,að vita ekki f hvers minnÍDgu 4.
júlf er haldinn f Bandarik junum,eink-
urn pegar |>ess er gætt, að ein helzta
athöfnin við hátfðarhald petta er
vanalega, að lesa „The Declaration of
Indf j>endence“ í heyranda hljóði.
í sama númeri „N. A.“ er eptir-
fylgjandi klausa útaf sjóbardaganum
úti fyrir Santiago de Cuba og par
vestur með stiöndinni hinn 3. júlf:
„Ekki drógu skip J>eirra“ (Spánverja)
„heldur undan skipum Bandarfkjanna.
Er J>ar styzt af að segja, að öll skip
Spánverja voru gjöreydd par, sum
sukku eða brunnu upp á rúmsjó, hin
hleyptu f land, sum við J>að aðsökkva
eða í báli, og öll sprengdu Bandamenn
pau upp, svo að ekki var nema járna-
hrúga ein eptir.“ Við pessa klausu
leyfum vjer oss að gera J>á athuga-
semd, að J>að er ekki heil brú í henni.
Skip Spánverja voru ekki öll gjöreydd,
eDgin peirra sukku cða brunnu upp á
riymsjó, og Bandaríkja-menn sprengdu
eDgin peirra upp eptir að J>au voru
^úin að renna sjer upp að landi. í
staðinn fyrir að pað væri slík eyði-
leggingar-náltúra í Bandaríkja-mönn.
um að sprengja skipin upp, „svo að
ekki var utan járnahrúga ein eptir“,
J>á vildi Bandaríkja-liðið frelsa skipin
frá algerðri eyðileggingu, til að geta
gert við J>au og bætt J>eim við Banda-
ríkja-flotann. l>að voru Spánverjar,
sem sökktu „Cristobal Colon“. Banda-
rfkja menn eru nú að gera ráðstafanir
til að fleyta sumum hinum strönduðu
skipum og gera við J>au.
1 sama númeri „N. A.“ segir
ritstj.: „Sjiánverjar miðuðu illa skot-
um sínum“. Hann meinar líklega
bissum sfnum.— Ritstj. hefur áður
[>/tt orðið „cruiser" með beitiskip,
sem er mjög klaufaleg J>yðing.
í „N. Ö.“ sem kom út 20. f. m.
skyrir ritstj. frá „Bourgougne“-slys-
inu og segir,að f>að hafi orðið „60 míl.
enskar undan Sverðey (Sable Island)“.
Sable er djfr, dökkt að lit, og fæst af
dyrum pessum loðskinn J>au er á forn-
málinu nefndust „safala-skinn“. Orðið
„sable“ er einnig viðhaft í ensku máli
til að tákna J>að sem er svart eða
dimmt. Eyjan (Sable lsland) dregur
líklega nafn sitt af J>vf, að hún er
skuggaleg tilsyndar. Hún drcgur cng-
an veginn nafn af sverði, J>ví „sable“
J>ýðir ekki sverð á enskri tungu. I>að
er líklegast að ritstj. „N. A.“ hati
ilaskað á [>vf, að „Sabol“ J>/ðir í
dönskunni pá tegund sverðs er á
ensku nefnist „sabre“, en svo er orðið
stafað öðruvísi í dönskunni en í nafni
eyjarinnar. Ritstj. „N. A.“ hefði vfst
orðið matur úr [>ví, ef einhver annar
en hann hefði komið með önnur eins
axarsköpt og J>au,sem að ofan er bent
á—að vjer ekki nefnum „endaritann“
hans og annan pvílíkan búrshillu-
mat.—Allt [>etta synir, að ritstj. „N.
A.“ (Jón Ólafsson) „undirstendur“
ekki alla hluti, pó hann gjarnan vilji
að menn álfti pað, og að honum opt
„skjfzt [>ó skír sje“. Mikið af pví,
sem hann ritar, „samanstendur“ af
pví sem hann imyndar sjer, en veit
ekki með vissu.—Mórall: „I>eir sem
búa í glerhöllum, ættu ekki að kasta
steinum“.
Fyrruni og nú.
í [>eim blöðum „Fjallkonunnar“
sem komu út 28. júní og 14. júlí [>. á.
er eptirfylgjandi grein, með sömu
fyrirsögn og hjer að ofan. Greinin
er svo eptirtektaverð,að vjer prentum
hana f heilu líki, J>ó hún sje nokkuð
löng, og hnytum vjer nokkrum at-
hugasemdum við hana. Greinin hljóð-
ar svo:
„Fyrir 50 árum voru landsmenn að
tiltölu efnaðri en nú- Detta má sanna
með rökum og tölum, sem ekki er
hægt að hrekja, en hjer skal að eins
drepa á fáein atriði.
I>að er sagt að aðbúnaður manna
og húsakynni sjeu nú svo miklu betri
en áður. En ymislegt er við J>að að
athuga. Húsakynni hafa ekki tekið
miklum endurbótum, ef bæi J>arf nú
að endurbyggja á 10—20 árum, sem
áður stóðu 50—100 ár, og haldlaus
og skjóllaus fatnaður úr viðull og
ljerepti er ekki betri en ullarfatnaður-
inn, sem áður tíðkaðist eingöngu.
Endingarleysi húsakynnanna stafar af
[>ví, að nú flyzt varla annar viður til
landsins en bráðónytur norskur viður.
—Yfir höfuð hefur íslendingum gef-
ist illa að skipta við Norðmenn; peir
færa oss dyrar og óvandaðar vörur og
draga ísl. vörur frá heimsmarkaðinum
með [>ví að kaupa pær og selja pær
undir norsku nafni.
Fyrir miðja pessa öld áttu f>rota-
bú sjer varla stað. Nú er hvert [>rota-
búið eptir annað auglýst í blöðunum
og eru J>ó fæst anglýst; í sumum
sveitum er sagt að flestir bændurnir
sje gjaldprota. Skuldir landsmanna
hafa vfst aldrei verið jafnmiklar sem
nú, J>ví auk verzlunarskuldanna, sem
skipta milljónum, hefur bankinn og
aðrir sjóðir lánað landsinönnum fje
milljónum saman, en [>ví miður hef-
ur mest allt J>ctta lánsfje orðið eyðslu-
eyrir til að bæta úr bráðri [>örf, en
ekki til langvinnra hagsbóta. Fyrir
50 árum voru verzlunarskuldir rajög
litlar.
Fyrir 40 árum voru vinnubrögð-
in á heimilunum meiri og fjölbreyti-
legri en nú. I>á var varla nokkurt
heimili, par sem ekki væri lagtækur
maður, sem gert gat við eða smíðað
af nyju búshluti, J>ó einkum pað sem
að járnsmíði lytur; voru J>á smiðjur
og smfðatól á hverjum bæ, og Jrótti
betra hjá sjálfum sjer að taka en sinn
bróður að biðja. Nú sjást varla
smiðjur á sveitabæjum. Hagleik mun
liafa farið aptur. lnnivinnan er langt-
um minni en áður. I>á var á flestum
heimilum tætt í allan fatnað heimilis
fólksins, og par að auki talsvert af
prjóni í kaupstaðinn.
Fyrir 30 árum var flest fólk, sem
hafði búskap, við fast heimili og vann
hjá bændum fyrir kaupi og fæði. Nú
er fjöldi af J>essu fólki f lausamennsku,
kemur sjaldan eða aldrei á J>að heim-
ili, par sem [>að telst eiga heima, en
eyðir tíma og fje í ferðir landshorn-
anna 4 milli.—I>á áttu vinnuhjú að
tiltölu talsverð efni; bæði karlar og
konur áttu auk fatnaðar dálítið af
gangandi fje, sauðfje og hross, og
hafði [>að margt hvað álitlegan bú-
stofn, [>egar [>að reisti bú, og gat vel
framfleytt sjer og fjölskyldu sinni, án
[>ess að þiggja sveitarstyrk. Nú er
lausafólk og vinnufólk flest með öllu
efnalaust, á vanalega ecgar skepnur
°g er pví frábitið allri skepuuhirðing.
Þetta fólk fer árlega að búa, og [>eg-
ar [>að hefur átt 2—3 börn, er pað
komið á sveitina.
Fyrir 20 árum var [>að sjálfsagt,
að hjúin ynnu hvert pað verk, sem
fyrir kom á heimilinu umyrðalaust,
og var [>að [>á siður vinnufólksins, að
segja hvort öðru hvað [>að ynni mikið
og vel, og pótti sómi að. Nú tekur
vinnumaðurinn fram,J>egar hann ræðst
í vist, að hann sje ekki við skepnu-
hirðing eða rói ekki í örðugu skip-
rúmi, og vinnukonan, að hún sje ekki
í fjósi nje f eldbúsi, og raki ekki á
votengi. Viðræður vinnufólksins
hljóða nú ekki um [>að, hve miklu
pað hafi afkastað, beldur hve hátt
kaup [>að hafi getað krækt í.
Fyrir 20 til 30 árum var [>að á-
litið sjálfsagt, að læra sem ílest vcrk
til lands og sjávar og láta sjer enga
minnkun að pykja. Skólaæðið, sem
síðan hefur gagntekið [>jóðina, hefur
innleitt í landið óbeit á vinnunni og
J>ar með bölvun yfir land og lyð. Það
er farinn að myndast lærður ónytj-
ungs-lýður f landinu, sem er einhver
mesta óblessan hvers lands. Þessir
menn koraa að utan, sunnan, norðan
og vestan og pvælast hver fyrir öðr-
um atvinnulausir í Reykjavík og
kaupstöðunum, [>vf J>eir eru flestir of
fínir til að vera í sveitunum. I>eir
sem hepj>nastir eru ná í [>að að verða
búðarinenn; margir ncyðast til að fást
við barnakennslu, [>ótt [>cir sjeu með
öllu óhæfir til J>ess, og sumir verða að
reglulegum landeyðum og þrota-
mönnum.
P’yrir 40 árum var fólk heilsu-
betra en nú. Þrátt fyrir pað pó
J>rifnaðurinn sje dú margfalt meiri en
áður, eru menn J>ó efalaust heilsulin-
ari. Þá heyrðist varla getið um
taugaveiklun,hvorki í konum nje körl-
um, en nú segir einn af merkustu
hjeraðslæknum landsins, að af full-
orðnu kvennfólki f sfnu umdæmi sje
fullur helmingur annaðhvort tauga-
veiklað eðs geðveikt; J>á var og tann-
pfna miklu fágætari, og fer nú stöö-
ugt vaxandi. Brjóstveikin mun lfka
fara í vöxt, að minnsta kosti lungna-
tæring (fierklasykin), sem læknar
segja að ekki hafi verið hjer fyrrumi
en nú gerist æ tíðari.
Erlendis breiðist sótt þessi út af
berklasjúkum kúm, af [>ví að mjólkin
hefur f sjer sóttkveykjuna, en hjer 4
landi hafa menn haldið að J>að væri
ekki að óttast. Nú er [>ó sagt, að
fundist hafi berklar f fslenzku nauta*
kjöti,og ef svo reynist, verður að gera
meiri gangskör að vörnun gegn út-
breiðslu sykinnar.
Af J>ví sem talið hefur verið upp
í fyrri hluta J>essarar greinar má sjá,
að [>að virðist bersynilegt, að hjer á
landi hafi verið apturför í búnaði og
efnahag á sfðari árum.
Ymsir munu nú vilja bera á móti
[>essu, en jeg hygg, að [>að verði
naumast hrakið. Þó húsakynni og
yms búsgögn sjeu nokkru betri, [>á
nemur [>að ekki því sem skuldirnar
eru nú meiri.
Óáran sú, sem nú gengur yfir
landið, stafar af verðfalli á innlendum
vörum á slðari árum og markaðsleysi,
og af þvf stafar einnig vinnufólksekl-
an, en ekki af vesturförum, eins og
einhver sagði. Búnaðurinn svarar
ekki kostnaði, og bændur geta ekki
goldið hjúunum.
Ætli [>að sje ekki bráðnauðsyn-
legra að ráða bætur á [>essum stór-
vandræðum cn að [>inga um nyja
stjórnarskrá og frjettaþráð, sem hvort-
tveggja verður að bfða síns tfma.
Það verður að vera verkefni næsta
alþingis, að reyna að finna ráð til að
rjetta við hinn fallanda landbúnað.
Það hcfur verið lagt til, að lánsstofn-
un yrði komið upp, sem veitti pen«
ingal&n ineð hægri kjörurn en nú ger-
ast og hefur bankagjaldkori Halldór
Jónsson ritað ritgerð um [>að ofni.
Það mundi eflaust geta orðið til mik-
illa bóta. En meðan markaðurinn
fyrir innlendar vörur er ekki betri en
nú, verður engu um J>okað, og er f>að
[>ví fyrsta atriCið. Sjálfsagt mogum
vjcr vænta [>ess, að kaupmcnn vorir
og umboðsmenn pöntunarfjelaganna
geri sitt til að fá markað fyrir fslenzka
fratnleiðslu, en sjálfir megum vjer
ekki vera [>ar aðgerðalausir. Og
jafnfratnt ríður ð að lögð sje alvarleg
stund á að vanda framleiðsluna meira
en áður, og getur löggjafarvaldið líka
stutt að [>vf.
GefiC út að 309^2 Elgin Ave.,WlNNiPEG,MAN
af The Logberg Print’g & Publising Co’Y
(Incorporated May 27,1890) ,
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: B, T. Björnson.
A n* I ýiiiiRH r : Smá-auplýninpar í eitt sklpti 25
yrir 39 oró eóa 1 þml. dálkslengdar, 75 cts nm inán
dínn. Á Hta»rri anglýsingum, eóa auglýsingumum
lengritíma,afsláttur eptir samningi.
Páitada-iKkipti kanpenda verður að tilkynna
skriflega og geta um fyrveraud* bústac) jafuframt.
Utanánkript til afgreidslustofu bladsins er:
1 lie bcrg l'rmting A l'nblinli. Co
P. O.Box 5 85
Winnipeg.Man.
I _ ’Jtonáskrip ttilritstjórans er:
JEditor Lögberg,
P -O. Box 585«
Winnipeg, Man.
Í70
gat komið hestinum, til að rcyna að ná honum. Þcg-
ar jeg stóð á fætur var Ijensmaðurinn [>ar kominn
og'sagði mjer J>ær frjettir, að jeg væri á landi hans,
en hann var svo kurteis í orðum og atlotum, að hann
gat talið mig á að fara með sjer heim að húsi hans,
til að bfða [>ar [>angað til sveinn minn kæmi sptur
með hestinn. En fyrir náð hir.nar heilögu meyjar
og fyrir hjálp verndar-dyrðlings mfns, sánkti Magða-
Ienu, [>á stanzaði jeg áður en jeg var komin heim að
húsdyrum hans, [>ótt hann leitaðist við, eins og þjer
sáuð, að draga mig heim sð [>ví. Og svo—o, ó!“
og hún skalf eins og hún hefði fengið köldu flog.
„Hvað gengur að yður?“ hrópaði Alleync og
liorfði óttasleginn í kringum sig.
„Ekki neitt, ekkert!“ svaraði hún. „Jeg var
bara að hugsa um, hvað fast jeg beit hann í hendina.
Jeg vildi heldur bfta í lifandi pöddu eða eitraðan högg-
orm. O, mig mun hrylla við eigin vörum mínum
ætíð hjer eptir! En [>jer—hvað [>jer voruð [>ó hug-
rakkur og snar! Hvað [>jer [>olduð mikið [>egar
um sj&lfan yður var að ræða, en betjulegur [>egar
ræða var um að hjálpa ókunnugri stúlku! Ef jeg
væri karlmaður, [>á vildi jeg einmitt gera [>að sem
J>jer gerðuð“.
„Það, sem jeg gerði, var smáræði“, sagði hann,
en titraði pó af ánægju við hin sætu hrósyrði hennar.
„En J>jer—hvað ætlið [>jcr að gera?“ spurði hann
JRVO.
„Það gtendur ítórt cikartrje bjcíflá iláJæj't, og
179
að sjá, með skógar-runnum hjer og bvar, scm virðast
rísa hver upp af öðrum f löngum bugum, [>angað til
hinn dökkvi J>jetti skógur rís aptur upp við sjón-
deildarhringinn fyrir ofan. Hópar af skorkvikindum
dönsuðu og suðuðu í haust-sólskininu, og loptið var
fullt af kvaki söngfuglanna. Langar, tindrandi
drekaflugur renndu sjer þvertyfir veginn, eða hjeldu
sjer skj&lfandi f loptinu með hinum gagnsæju vængj-
um sínum. Einu sinni sá Alleyne stóra sjó-örn,
með hvftan háls, renna sjer gargandi um loptið yfir
höfði sjer, og svo s& hann hóp af rauðbrúnum „bust-
ards“ spretta upp úr hrfsinu og böðlast burt á sinn
klunnalega hátt, hálf hlaupandi, hálf fljúgandi,
skrækjandi og með miklum vængjaþyt.
Hann mætti einnig fólki á leiðinni—beininga-
mönnum, braðboðum, vörupröngurum og katlasmið-
um—glaðlyndum náungum yfir höfuð, sem ætíö
höfðu einhver spaugsyrði og búralegar kveðjur á
vörunum hver til annars, og til Alleyne’s. Nálægt
Shotwood mætti hann fimm sjómönnum, sem komu
frá Poole og voru & leiðiuni til Southamton—[>eir
voru ruddalegir menn, rauðir f andliti og hrópuðu til
hans á hrognamáli, som hann skildi varla neitt f, og
rjettu honum stórt flát, sem J>eir höfðu verið að
drekka úr. Þeir vildu ekki lofa honum frau hjá
sjer fyr en hann hafði dyft bollanum niður í ílátið
og sopið á honum, og olli [>að honum svo miklum
hósta og andköfum, að tárin runnu niður eptir kinn-
uin bans, cn incnnirnir blógu dátt að |>vf. Þcgar
174
„Hver er [>að, sem er nú ömilduf og óvingjarn-
legur?“ hrópaði hún sigrihrósandi. „Hvað þjereruð
þó strangur og kaldgeðja, eins ungur maður! Þjer
bljótið að vera eitthvað meira en bl&tt áfram prestl-
ingur, biskup eða kardfnáli að minnsta kosti. Þjer
ættuð að hafa krossmark í staðinn fyrir göngustaf, og
biskups-mítur í staðinn fyrir húfu. Jæja, jæja,
vegna yðar ætla jeg mjer að fyrirgefa ljensmannin*
um og ekki hefna mín á neinum nema sjálfri mjer,
sem var svo óvarkár að stofna mjer í hættuna. Ug
eruð pjer nú ánægður með [>að, herra minn?“
„Þarna kom yðar sanna eðli fram í orðum yðar“,
sagði Alleyne; „og [>jer munuð finna meiri gleði í að
fyrirgefa, en í að hefna yðar“.
Hún hristi höfuðið, eins og hún væri alls ekki
sannfærð um, að hann hefði rjett að mæla, og svo
hrópaði hún allt í einu, eius og hún væri fremur for-
viða en að J>að gleddi hana: „Hjer kemur Bert*
rand með hestaDa!”
Yfir rjóðrið kom ofurlftill grænklæddur sveinn,
með hyrleg augu og brosandi andlit, og ljeku hinif
löngu, hrokknu h&rlokkar hans fyrir aptan höfuð
hans. Hann var rfðandi á háum, jörpum hesti og
teymdi fjórugan, brúnan reiðhost með kvennsöðli á> .
en búkar beggja hestanna voru glanzandi af hinni
hörðu og löngu reið.
„Jeg or búinn að leita að yður allsstaðar sem
mjer datt f hug, kæra lafði Maud“, sagði sveinninn
mcð injórri rödd um lcið og hann stökk af baki og