Lögberg - 18.08.1898, Blaðsíða 4

Lögberg - 18.08.1898, Blaðsíða 4
4 LÖGBERG, FIMMIUDAGINN 18 ÁGUST 1898 LÖGBERG. mmmm Samkvæmt landslögnm er nppsðgn kaupenda á ladidgild, nema hannsje Hkaldlaun, þegar hann neg rnpp,—Kf kanpandi, sem er í skuld við bladid flytu f Intferlum, án þesn ad tilkynna heimilaskiptin, þá er það fyrir dómstólunum álitin sýnileg sðnnum fyrr prettvisum tilgangi. F1MMTUDA(*1NN, 18. AGÍST 1898. Ritstj. Athugasemdir. Nokkrir Vestur-ísl. skoða ritstj. ,,Nýju Aldarirnar11, Mr. Jón Ólafsson, á s-ima hátt og kaþólskir menn skoða páfann í Róin, nefnil. óskeikulan, og J»að er auðsjáanlega eins fyrir J. Ól. eins og páfanum, að hann reynir að styrkja menn í trúnni á óskeikulleik sinn—sjerilagi viðvíkjandi málefnum er snerta Ameríku. Vjer höfum nú áður synt f Lögbergi, að J. Ólafsson er allt annað en óskeikull viðvfkjandi málum er snerta hag Vestur-ísl., en vjer álftum að misskilningur og rugl hans f Jjví efni eigi rót sfna eins mik- ið að rekja til hlutdrægni eins og til þekkingarleysis, J>ótt Jiekkingarleysi og dómgreindar-skortur eigi vafalaust talsverðan J>átt í hinum röngu og vill- andi frásögnum hans og staðhæfing- um um J>etta land og hag ísl. hjer. En svo er margt annað rangt og vill- andi hjá J. Ólafssyni, sem hlýtur að orsakast af tómum J>ekkingar-skorti. Vjer skulum, sem dæmi um J>etta, minna á, að vjer leiðrjettum /msar staðhæfingar ritstj. „N. A.“ viðvíkj- andi Yukon-landinu, leiðinni, sem farin er J>angað, o. s. frv., og hefur hann ekki reynt að hrekja J>ær athuga- semdir vorar. Nú fyrir fáum dögum bárust oss prjú númer af „N. Öldinni“, og rek- um vjer oss J>ar á nokkrar stórvillur, sem hljóta að stafa af J>ekkingarskorti. í blaðinu sem kom út 19. f. m. (júll), segir ritstjórinn t. d. meðal annars: „Deis er að geta, að Ilandarfkjamcnn halda árlcgau J>jóðhátíðardag sinn 1. júlí, cn J>að cr stjórnarskrárdagur J>eirra“. Hinn 4. júlí er ekki stjórn- arskrdrdagur Bandaríkja-manna,held- ur halda J>eir liann hátíðlegan í mÍDningu um,að J>ann dag rituðu full- trúar hinna 13 rfkja, sem mynduðu sarnband pað er nefndist IJandaríki, undir yfirlysingu um að J>au væru óháð (Declaration of lndependence). Stjórnarskrá fyrir rfkja-samband f>etta (Bandaríkin í Norður-Amerfku) var ekki sampykkt fyr en 17. september árið 1787. X>að er nú heldur bág- borið,að vita ekki f hvers minnÍDgu 4. júlf er haldinn f Bandarik junum,eink- urn pegar |>ess er gætt, að ein helzta athöfnin við hátfðarhald petta er vanalega, að lesa „The Declaration of Indf j>endence“ í heyranda hljóði. í sama númeri „N. A.“ er eptir- fylgjandi klausa útaf sjóbardaganum úti fyrir Santiago de Cuba og par vestur með stiöndinni hinn 3. júlf: „Ekki drógu skip J>eirra“ (Spánverja) „heldur undan skipum Bandarfkjanna. Er J>ar styzt af að segja, að öll skip Spánverja voru gjöreydd par, sum sukku eða brunnu upp á rúmsjó, hin hleyptu f land, sum við J>að aðsökkva eða í báli, og öll sprengdu Bandamenn pau upp, svo að ekki var nema járna- hrúga ein eptir.“ Við pessa klausu leyfum vjer oss að gera J>á athuga- semd, að J>að er ekki heil brú í henni. Skip Spánverja voru ekki öll gjöreydd, eDgin peirra sukku cða brunnu upp á riymsjó, og Bandaríkja-menn sprengdu eDgin peirra upp eptir að J>au voru ^úin að renna sjer upp að landi. í staðinn fyrir að pað væri slík eyði- leggingar-náltúra í Bandaríkja-mönn. um að sprengja skipin upp, „svo að ekki var utan járnahrúga ein eptir“, J>á vildi Bandaríkja-liðið frelsa skipin frá algerðri eyðileggingu, til að geta gert við J>au og bætt J>eim við Banda- ríkja-flotann. l>að voru Spánverjar, sem sökktu „Cristobal Colon“. Banda- rfkja menn eru nú að gera ráðstafanir til að fleyta sumum hinum strönduðu skipum og gera við J>au. 1 sama númeri „N. A.“ segir ritstj.: „Sjiánverjar miðuðu illa skot- um sínum“. Hann meinar líklega bissum sfnum.— Ritstj. hefur áður [>/tt orðið „cruiser" með beitiskip, sem er mjög klaufaleg J>yðing. í „N. Ö.“ sem kom út 20. f. m. skyrir ritstj. frá „Bourgougne“-slys- inu og segir,að f>að hafi orðið „60 míl. enskar undan Sverðey (Sable Island)“. Sable er djfr, dökkt að lit, og fæst af dyrum pessum loðskinn J>au er á forn- málinu nefndust „safala-skinn“. Orðið „sable“ er einnig viðhaft í ensku máli til að tákna J>að sem er svart eða dimmt. Eyjan (Sable lsland) dregur líklega nafn sitt af J>vf, að hún er skuggaleg tilsyndar. Hún drcgur cng- an veginn nafn af sverði, J>ví „sable“ J>ýðir ekki sverð á enskri tungu. I>að er líklegast að ritstj. „N. A.“ hati ilaskað á [>vf, að „Sabol“ J>/ðir í dönskunni pá tegund sverðs er á ensku nefnist „sabre“, en svo er orðið stafað öðruvísi í dönskunni en í nafni eyjarinnar. Ritstj. „N. A.“ hefði vfst orðið matur úr [>ví, ef einhver annar en hann hefði komið með önnur eins axarsköpt og J>au,sem að ofan er bent á—að vjer ekki nefnum „endaritann“ hans og annan pvílíkan búrshillu- mat.—Allt [>etta synir, að ritstj. „N. A.“ (Jón Ólafsson) „undirstendur“ ekki alla hluti, pó hann gjarnan vilji að menn álfti pað, og að honum opt „skjfzt [>ó skír sje“. Mikið af pví, sem hann ritar, „samanstendur“ af pví sem hann imyndar sjer, en veit ekki með vissu.—Mórall: „I>eir sem búa í glerhöllum, ættu ekki að kasta steinum“. Fyrruni og nú. í [>eim blöðum „Fjallkonunnar“ sem komu út 28. júní og 14. júlí [>. á. er eptirfylgjandi grein, með sömu fyrirsögn og hjer að ofan. Greinin er svo eptirtektaverð,að vjer prentum hana f heilu líki, J>ó hún sje nokkuð löng, og hnytum vjer nokkrum at- hugasemdum við hana. Greinin hljóð- ar svo: „Fyrir 50 árum voru landsmenn að tiltölu efnaðri en nú- Detta má sanna með rökum og tölum, sem ekki er hægt að hrekja, en hjer skal að eins drepa á fáein atriði. I>að er sagt að aðbúnaður manna og húsakynni sjeu nú svo miklu betri en áður. En ymislegt er við J>að að athuga. Húsakynni hafa ekki tekið miklum endurbótum, ef bæi J>arf nú að endurbyggja á 10—20 árum, sem áður stóðu 50—100 ár, og haldlaus og skjóllaus fatnaður úr viðull og ljerepti er ekki betri en ullarfatnaður- inn, sem áður tíðkaðist eingöngu. Endingarleysi húsakynnanna stafar af [>ví, að nú flyzt varla annar viður til landsins en bráðónytur norskur viður. —Yfir höfuð hefur íslendingum gef- ist illa að skipta við Norðmenn; peir færa oss dyrar og óvandaðar vörur og draga ísl. vörur frá heimsmarkaðinum með [>ví að kaupa pær og selja pær undir norsku nafni. Fyrir miðja pessa öld áttu f>rota- bú sjer varla stað. Nú er hvert [>rota- búið eptir annað auglýst í blöðunum og eru J>ó fæst anglýst; í sumum sveitum er sagt að flestir bændurnir sje gjaldprota. Skuldir landsmanna hafa vfst aldrei verið jafnmiklar sem nú, J>ví auk verzlunarskuldanna, sem skipta milljónum, hefur bankinn og aðrir sjóðir lánað landsinönnum fje milljónum saman, en [>ví miður hef- ur mest allt J>ctta lánsfje orðið eyðslu- eyrir til að bæta úr bráðri [>örf, en ekki til langvinnra hagsbóta. Fyrir 50 árum voru verzlunarskuldir rajög litlar. Fyrir 40 árum voru vinnubrögð- in á heimilunum meiri og fjölbreyti- legri en nú. I>á var varla nokkurt heimili, par sem ekki væri lagtækur maður, sem gert gat við eða smíðað af nyju búshluti, J>ó einkum pað sem að járnsmíði lytur; voru J>á smiðjur og smfðatól á hverjum bæ, og Jrótti betra hjá sjálfum sjer að taka en sinn bróður að biðja. Nú sjást varla smiðjur á sveitabæjum. Hagleik mun liafa farið aptur. lnnivinnan er langt- um minni en áður. I>á var á flestum heimilum tætt í allan fatnað heimilis fólksins, og par að auki talsvert af prjóni í kaupstaðinn. Fyrir 30 árum var flest fólk, sem hafði búskap, við fast heimili og vann hjá bændum fyrir kaupi og fæði. Nú er fjöldi af J>essu fólki f lausamennsku, kemur sjaldan eða aldrei á J>að heim- ili, par sem [>að telst eiga heima, en eyðir tíma og fje í ferðir landshorn- anna 4 milli.—I>á áttu vinnuhjú að tiltölu talsverð efni; bæði karlar og konur áttu auk fatnaðar dálítið af gangandi fje, sauðfje og hross, og hafði [>að margt hvað álitlegan bú- stofn, [>egar [>að reisti bú, og gat vel framfleytt sjer og fjölskyldu sinni, án [>ess að þiggja sveitarstyrk. Nú er lausafólk og vinnufólk flest með öllu efnalaust, á vanalega ecgar skepnur °g er pví frábitið allri skepuuhirðing. Þetta fólk fer árlega að búa, og [>eg- ar [>að hefur átt 2—3 börn, er pað komið á sveitina. Fyrir 20 árum var [>að sjálfsagt, að hjúin ynnu hvert pað verk, sem fyrir kom á heimilinu umyrðalaust, og var [>að [>á siður vinnufólksins, að segja hvort öðru hvað [>að ynni mikið og vel, og pótti sómi að. Nú tekur vinnumaðurinn fram,J>egar hann ræðst í vist, að hann sje ekki við skepnu- hirðing eða rói ekki í örðugu skip- rúmi, og vinnukonan, að hún sje ekki í fjósi nje f eldbúsi, og raki ekki á votengi. Viðræður vinnufólksins hljóða nú ekki um [>að, hve miklu pað hafi afkastað, beldur hve hátt kaup [>að hafi getað krækt í. Fyrir 20 til 30 árum var [>að á- litið sjálfsagt, að læra sem ílest vcrk til lands og sjávar og láta sjer enga minnkun að pykja. Skólaæðið, sem síðan hefur gagntekið [>jóðina, hefur innleitt í landið óbeit á vinnunni og J>ar með bölvun yfir land og lyð. Það er farinn að myndast lærður ónytj- ungs-lýður f landinu, sem er einhver mesta óblessan hvers lands. Þessir menn koraa að utan, sunnan, norðan og vestan og pvælast hver fyrir öðr- um atvinnulausir í Reykjavík og kaupstöðunum, [>vf J>eir eru flestir of fínir til að vera í sveitunum. I>eir sem hepj>nastir eru ná í [>að að verða búðarinenn; margir ncyðast til að fást við barnakennslu, [>ótt [>cir sjeu með öllu óhæfir til J>ess, og sumir verða að reglulegum landeyðum og þrota- mönnum. P’yrir 40 árum var fólk heilsu- betra en nú. Þrátt fyrir pað pó J>rifnaðurinn sje dú margfalt meiri en áður, eru menn J>ó efalaust heilsulin- ari. Þá heyrðist varla getið um taugaveiklun,hvorki í konum nje körl- um, en nú segir einn af merkustu hjeraðslæknum landsins, að af full- orðnu kvennfólki f sfnu umdæmi sje fullur helmingur annaðhvort tauga- veiklað eðs geðveikt; J>á var og tann- pfna miklu fágætari, og fer nú stöö- ugt vaxandi. Brjóstveikin mun lfka fara í vöxt, að minnsta kosti lungna- tæring (fierklasykin), sem læknar segja að ekki hafi verið hjer fyrrumi en nú gerist æ tíðari. Erlendis breiðist sótt þessi út af berklasjúkum kúm, af [>ví að mjólkin hefur f sjer sóttkveykjuna, en hjer 4 landi hafa menn haldið að J>að væri ekki að óttast. Nú er [>ó sagt, að fundist hafi berklar f fslenzku nauta* kjöti,og ef svo reynist, verður að gera meiri gangskör að vörnun gegn út- breiðslu sykinnar. Af J>ví sem talið hefur verið upp í fyrri hluta J>essarar greinar má sjá, að [>að virðist bersynilegt, að hjer á landi hafi verið apturför í búnaði og efnahag á sfðari árum. Ymsir munu nú vilja bera á móti [>essu, en jeg hygg, að [>að verði naumast hrakið. Þó húsakynni og yms búsgögn sjeu nokkru betri, [>á nemur [>að ekki því sem skuldirnar eru nú meiri. Óáran sú, sem nú gengur yfir landið, stafar af verðfalli á innlendum vörum á slðari árum og markaðsleysi, og af þvf stafar einnig vinnufólksekl- an, en ekki af vesturförum, eins og einhver sagði. Búnaðurinn svarar ekki kostnaði, og bændur geta ekki goldið hjúunum. Ætli [>að sje ekki bráðnauðsyn- legra að ráða bætur á [>essum stór- vandræðum cn að [>inga um nyja stjórnarskrá og frjettaþráð, sem hvort- tveggja verður að bfða síns tfma. Það verður að vera verkefni næsta alþingis, að reyna að finna ráð til að rjetta við hinn fallanda landbúnað. Það hcfur verið lagt til, að lánsstofn- un yrði komið upp, sem veitti pen« ingal&n ineð hægri kjörurn en nú ger- ast og hefur bankagjaldkori Halldór Jónsson ritað ritgerð um [>að ofni. Það mundi eflaust geta orðið til mik- illa bóta. En meðan markaðurinn fyrir innlendar vörur er ekki betri en nú, verður engu um J>okað, og er f>að [>ví fyrsta atriCið. Sjálfsagt mogum vjcr vænta [>ess, að kaupmcnn vorir og umboðsmenn pöntunarfjelaganna geri sitt til að fá markað fyrir fslenzka fratnleiðslu, en sjálfir megum vjer ekki vera [>ar aðgerðalausir. Og jafnfratnt ríður ð að lögð sje alvarleg stund á að vanda framleiðsluna meira en áður, og getur löggjafarvaldið líka stutt að [>vf. GefiC út að 309^2 Elgin Ave.,WlNNiPEG,MAN af The Logberg Print’g & Publising Co’Y (Incorporated May 27,1890) , Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson. Business Manager: B, T. Björnson. A n* I ýiiiiRH r : Smá-auplýninpar í eitt sklpti 25 yrir 39 oró eóa 1 þml. dálkslengdar, 75 cts nm inán dínn. Á Hta»rri anglýsingum, eóa auglýsingumum lengritíma,afsláttur eptir samningi. Páitada-iKkipti kanpenda verður að tilkynna skriflega og geta um fyrveraud* bústac) jafuframt. Utanánkript til afgreidslustofu bladsins er: 1 lie bcrg l'rmting A l'nblinli. Co P. O.Box 5 85 Winnipeg.Man. I _ ’Jtonáskrip ttilritstjórans er: JEditor Lögberg, P -O. Box 585« Winnipeg, Man. Í70 gat komið hestinum, til að rcyna að ná honum. Þcg- ar jeg stóð á fætur var Ijensmaðurinn [>ar kominn og'sagði mjer J>ær frjettir, að jeg væri á landi hans, en hann var svo kurteis í orðum og atlotum, að hann gat talið mig á að fara með sjer heim að húsi hans, til að bfða [>ar [>angað til sveinn minn kæmi sptur með hestinn. En fyrir náð hir.nar heilögu meyjar og fyrir hjálp verndar-dyrðlings mfns, sánkti Magða- Ienu, [>á stanzaði jeg áður en jeg var komin heim að húsdyrum hans, [>ótt hann leitaðist við, eins og þjer sáuð, að draga mig heim sð [>ví. Og svo—o, ó!“ og hún skalf eins og hún hefði fengið köldu flog. „Hvað gengur að yður?“ hrópaði Alleync og liorfði óttasleginn í kringum sig. „Ekki neitt, ekkert!“ svaraði hún. „Jeg var bara að hugsa um, hvað fast jeg beit hann í hendina. Jeg vildi heldur bfta í lifandi pöddu eða eitraðan högg- orm. O, mig mun hrylla við eigin vörum mínum ætíð hjer eptir! En [>jer—hvað [>jer voruð [>ó hug- rakkur og snar! Hvað [>jer [>olduð mikið [>egar um sj&lfan yður var að ræða, en betjulegur [>egar ræða var um að hjálpa ókunnugri stúlku! Ef jeg væri karlmaður, [>á vildi jeg einmitt gera [>að sem J>jer gerðuð“. „Það, sem jeg gerði, var smáræði“, sagði hann, en titraði pó af ánægju við hin sætu hrósyrði hennar. „En J>jer—hvað ætlið [>jcr að gera?“ spurði hann JRVO. „Það gtendur ítórt cikartrje bjcíflá iláJæj't, og 179 að sjá, með skógar-runnum hjer og bvar, scm virðast rísa hver upp af öðrum f löngum bugum, [>angað til hinn dökkvi J>jetti skógur rís aptur upp við sjón- deildarhringinn fyrir ofan. Hópar af skorkvikindum dönsuðu og suðuðu í haust-sólskininu, og loptið var fullt af kvaki söngfuglanna. Langar, tindrandi drekaflugur renndu sjer þvertyfir veginn, eða hjeldu sjer skj&lfandi f loptinu með hinum gagnsæju vængj- um sínum. Einu sinni sá Alleyne stóra sjó-örn, með hvftan háls, renna sjer gargandi um loptið yfir höfði sjer, og svo s& hann hóp af rauðbrúnum „bust- ards“ spretta upp úr hrfsinu og böðlast burt á sinn klunnalega hátt, hálf hlaupandi, hálf fljúgandi, skrækjandi og með miklum vængjaþyt. Hann mætti einnig fólki á leiðinni—beininga- mönnum, braðboðum, vörupröngurum og katlasmið- um—glaðlyndum náungum yfir höfuð, sem ætíö höfðu einhver spaugsyrði og búralegar kveðjur á vörunum hver til annars, og til Alleyne’s. Nálægt Shotwood mætti hann fimm sjómönnum, sem komu frá Poole og voru & leiðiuni til Southamton—[>eir voru ruddalegir menn, rauðir f andliti og hrópuðu til hans á hrognamáli, som hann skildi varla neitt f, og rjettu honum stórt flát, sem J>eir höfðu verið að drekka úr. Þeir vildu ekki lofa honum frau hjá sjer fyr en hann hafði dyft bollanum niður í ílátið og sopið á honum, og olli [>að honum svo miklum hósta og andköfum, að tárin runnu niður eptir kinn- uin bans, cn incnnirnir blógu dátt að |>vf. Þcgar 174 „Hver er [>að, sem er nú ömilduf og óvingjarn- legur?“ hrópaði hún sigrihrósandi. „Hvað þjereruð þó strangur og kaldgeðja, eins ungur maður! Þjer bljótið að vera eitthvað meira en bl&tt áfram prestl- ingur, biskup eða kardfnáli að minnsta kosti. Þjer ættuð að hafa krossmark í staðinn fyrir göngustaf, og biskups-mítur í staðinn fyrir húfu. Jæja, jæja, vegna yðar ætla jeg mjer að fyrirgefa ljensmannin* um og ekki hefna mín á neinum nema sjálfri mjer, sem var svo óvarkár að stofna mjer í hættuna. Ug eruð pjer nú ánægður með [>að, herra minn?“ „Þarna kom yðar sanna eðli fram í orðum yðar“, sagði Alleyne; „og [>jer munuð finna meiri gleði í að fyrirgefa, en í að hefna yðar“. Hún hristi höfuðið, eins og hún væri alls ekki sannfærð um, að hann hefði rjett að mæla, og svo hrópaði hún allt í einu, eius og hún væri fremur for- viða en að J>að gleddi hana: „Hjer kemur Bert* rand með hestaDa!” Yfir rjóðrið kom ofurlftill grænklæddur sveinn, með hyrleg augu og brosandi andlit, og ljeku hinif löngu, hrokknu h&rlokkar hans fyrir aptan höfuð hans. Hann var rfðandi á háum, jörpum hesti og teymdi fjórugan, brúnan reiðhost með kvennsöðli á> . en búkar beggja hestanna voru glanzandi af hinni hörðu og löngu reið. „Jeg or búinn að leita að yður allsstaðar sem mjer datt f hug, kæra lafði Maud“, sagði sveinninn mcð injórri rödd um lcið og hann stökk af baki og

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.