Lögberg - 24.05.1900, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 24. MAÍ 1900.
LÓGBERG.
GefiB út aB 309 Elgin Ave.,WlNNiPEG,MAN
af The Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Incorporated May 27,1890) ,
Ritstjóri (Editor): Sigtr. JÓNASSON.
Business Manager: M. Paulson.
aUOLYSINGAH: Smá-anglýsingar í eUtskírti2Sc
fyrir 30 ord eda 1 þml. dilkslengdar, 75 cts um
mánndinn. A stærri anglýsingum nm lengri
túna, afeláttur efiir samningi.
BÚSTAD A-SKIFTI kaupenda verdur ad tilkynna
sk riflega og geta[um fyrverandibústad jafnfram
Utanáskript til afgreidslustofubladsins er:
The Logberg Printing & Publlshing Co.
P. O.Boxl29ð
Winnipeg.Mac.
( Utauáakrip'ttílritstjdrans er:
Edltor l.ligberg,
P -O.Box 1292,
Winnlpeg, Man.
— Samkvæmt landslðgum er uppsðgn kaupenda á
oladldgild, nema hannsje skuldlaus, þegar bann seg
rupp.-Kf kaupandi, sem er í skuld vid bladid flytu
iletferlum.án þess ad tllkynna helmllaskiptin, þá er
þad fyrlr dómstólunum álitln sýnlleg sðnnumfyrr
rettvísum tilgangi.
J )í »131 I A(-)í b. 24. MAÍ J í C 0
þjOðólískan.
A öðruni stað í þessu númeri
blaðs vors prentum vér grein úr
„Isafold", er út kom 21. marz síðast!.(
með fyrirsögn: „Svipfríð þjöðrækni“.
Greinin er eltir séra St. Stephensen
á Mosfelli, og er rituð, eins og hún
ber með sér, útaf durgslegri áreitni
er séra Stefán varð fyrir af hálfu
„þjóðólfs“-ritstjórans. Yér vonum
að lesendur Lögbergs lesi grein séra
Stefáns vandlega, því hún er sýnis-
horn af þvl hvaða álit göðir og sann-
gjarnir menn & íslandi hafa fi ritstj.
„þjöðólfs", og greinin er einnig fröð-
leg fyrir það, að hún sýnir, hvaða
skoðun skynsamir og hleypidóma-
lausir menn hafa fi vesturflutninga-
málinu.
Vér prentum einnig í þessu
númeri Lögbergs tvo greinarstúfa
úr „þjöðólfi", er út kom 21. april
1899, og eru þeir báðir eftir ritstj.
blaðsios. Fyrri greinarstúfuriun
sýnir hina „svipfrlðu" einangrunar-
pólitík ritstj. „þjóðólfs", og bæri
liann hlægilegt ritsmíði ef hann
væri ekki sorglegt dæmi um þann
hugsunarhátt sumra manna 4 Is-
landi, sem hefur verið og verður
landi og lýð til niðurdrep3. þær
þjóðir heimsins, sem fylgja sömu
stefuu og kemur í ljós í greinar-
stúfnum, eru að veslast upp og kom-
ast í fátækt og niðurlægingu, en
þeim þjóðunum, sem fylgjast með
frsmfara-straumnum og nota sér fé
og reynslu þeirra þjóða sem lengst
eru komnar, fleygir éfram.—Siðar í
greiuarstúfurinn, nokkurskonar
vetrar-kveðja, lýsir ástandinu 4 ísl.
með eins svörtum ef ekki svartari
litum en nokkur þeirra manna eða
blaða hefur gert' sera ritstj. „þjóð-
ólfs“ hefur verið að úthúða fyrir
lýsingar sínar á hinu sama. Ritstj.
„þjóðólfs” hefur orðið það á, að segja
satt í þetta skifti. þótt greinar-
stúfurinn sé ars gamall, þfi fi hann
eins vel við nú eins og þegar hann
var skrifaður.
Að endingu skulum vér geta
þess, úfc af því sem skýrt er frfi um
óþurkaDa hér vestra í fyrra sumar í
bréfinu sem séra Stefán minnist fi í
grein sinni, að bréfritinn er vafa-
laust í Red Deer-Dýlendunni, vestur
undir Klettafjöllum, því það, sem
liann segir um óþurkana, keinur al-
veg heim og saman við það sem birt-
jst í Lögbergi um sama cfni í vetur
er leið. Hér eystra, þar sem aðal-
bygðir Islendinga eru, voru engir
sérlegir óþurkar um heyskapartím-
unn. þetta ötriði um óþurkana
sýnir, ineðal annai'.?.- a® Lögberg
skýrir rétt og satt frá öllu eftir
þeíui upplýsingum, sem kostur cr á
að afla sér. Ef ritstj. „þjóðólfs" og
H. P. skýrðu eins rétt frfi eins og
Lögberg gerir, þá inættu þeir vera
upp með sár.
Gimli bryggjan.
Vér brugðum oss snögga ferð
norður að Gimli í vikunni sem leið,
mestmegnis til að skoða hina nýju
bryggju, sem sambands-stjórnin er
að lfita smíða þar. Vér urðum sam-
ferða verkfræðingi stjórnarinnar,
sem var að yfírlíta verkið, og enn-
fremur Mr. Jón J. Vopni, sem tók
að sér að byggja bryggjuna. Við
fórum allir héðan frá Winnipeg með
Rat Portage-lestinni kl. 7 [síðastl.
fimtudagsmorgun til Austur-Sel-
kirk, og ókum svo þaðan á hesta-
vagni til Selkirk (Vestur-Selkirk)
Eftir nokkra viðstöðu þar stigum
við á gufubátinn „Victoria“, og
komum til Gimli um kl. 4 e. m.
Við vorum þannig um 9 klukku-
stundir að komast frá Winnipeg til
Gimli, og er sú vegalengd um 65
mílur eins og leiðin lá. „Victoria"
lá við bryggjuna, þó hún væri ekki
fullgjör, og þótti oss það munur frá
þvf sem var áður, er gufubátar
urðu að liggja við akkuri að minsta
kosti 200 faðma frá landi. Fri
Gimli lögðum við heimleiðis aftur á
gufubátnum kl. 9.15 morguninn eft-
ir, og komum til Selkirk um klukk-
an 3| e, m. þá ókum við aftur til
Austur-Selkirk, biðum þar fullan
klukkutíma eftir járnbrautarlest,
og komum til Winnipeg laust fyrir
kl. 7. Höfðum þannig farið frá
Winnipeg til Gimli og til baka 4
bálfum öðrum sólarhring, staðið
talsvert við í Selkirk báðar leiðir og
tafíð um 16 klukkutíma á Gimli.
Veður var hið bezta og Winnipeg-
vatn þvlnær eins og spegill, enda
var fallegt útsýnið frá Gimli 4 með-
an við dvöldum þar.
Vér höfum fiður lýst bryggj-
unni í blaði voru, svo vér látum
nægja að geta þess að hún sjálf er
500 fet 4 lengd, en svo 4 að verða
100 feta langur garöur (vegur) frá
henni upp á vatnsbakkann. það
var einungis búið að fullgera 150
fet af bryggjunni (þanu partinn sem
bygður er á stólpum), en það vant-
aði enn liðugt eitt lag af timbri
(10x10) ofan á fremri part hennar,
og svo auðvitað gólfið ofan á þann
part. Bryggjan lítur enn þá sterk-
legar út en vér áttum von 4, og alt
efni í henni og smíðið á henni virtist
vel vandað. Hún er 20 fet 4 breidd,
og það var um 9 feta dýpi við
fremstu 100 fetin af henni. Bryggj-
an verður heilmikil hafnarprýði 4
Gimli, fyrir utan hin miklu þæg-
indi, sem að henni eru. Hún hlýt-
ur enn fremur að verða Ný-fslend-
ingum, einkum Gimli-búum, til
mikilla hagsmuna, sérílagi þegar bú-
ið er að gera St, Andrew’s-strengina
skipgenga, svo gufuskip geta gengið
hindrunarlaust milli höfuð. fylk-
isins, Winnipeg, og Gimli-bæjar.
það fer ekki hjá því, að þá fer fjöldi
fólks héðan í skemtiferðir til Gimli
í hverri viku yfir sumarmánuðina,
enda er plássið mfitulega langt út frá
mynni Rauðár, fallegt og vel lagað
til að létta sér upp og f& sér ferskt
loft eftir borga-rykið. Góður gufu-
bátur ætti að geta farið frá Winni-
peg til Gimli 4 6 klukkustundum.
Bryggjan er fyrsta sporið til þess,
að þetta geti orðið, og vér sjáum
ekki eftir þeim ómökum, sem vér
höfum gert oss til þess að bryggja
þessi kæmist á sem fyrst.
Dýpstu holur, sem boraðar
liafa verið niður í jörð-
ina, o. s. frv.
Hinn dýpsti steinolíu-bruanur,
aem til er i Ameriku, er hér um bil
25 mílur frfi P.ttsburg I Pennsylvania
—í dalnum sem Monongahola-fiin
renuur ura. Fyrir nokkrum m&nuð-
um stðar var bfiið að bora niður
5,532 fet, cn þ& varð að hætta að bora
vegaa þess að reipið, sem haft var fi
bornum, slitnaði þegar verið var að
lyft* bornutn upp og féllu 1,000 fet
sf þvt, íUimd btrnum, aftur niöur 1
botn holunnar, og var verið að reyna
að n& þessu upp aftur þegar siðast
fréttist. Aformið er, að bora þangað
til brunnur þes-i er orðinn 6,000 fet
Slitnun reipa og bilun boranna eru
aðal-vandræðin við þessar djfipu jarð-
boranir. Þegar verið var að grafa og
bora eftir vatni (bfia til einn af hin-
um svonefodu artesianbrunnum) I
Grenell í Parlsarborg, þ& brotnaði 270
feta langur partur af bor stónginni og
féll niður I botninu fi holunni, sem
verið var að bora og setn þ& var orðin
1,254 fet fi dýpt. t>ið fitheimti nærri
fimtfin raánaða stöðuga vinnu að nfi
hinum brotna hluta borsins upp fir
holunni aftur, og, eius og gefur að
skilja, var ekki bægt að halda fifram
að bora riður fyr en bfiið var að nfi
honum upp. Nfi sem stendur eru
einungis tveir blettir í veröldinni, þar
sem d^pra hefur verið borað en i
Monongahela-dalnum, sem getið er
um að ofan, og hefur stjóru t>jóðverja
lfitið bora bfiðar þær holur, til þess að
fá að vita hvað djfipt kolalögin þar I
landi næðu niður í jörðina. Hin
dýpri af þeim er n&lægt Parusohowitz
f Efri-Silesfu, þar sem borinu komst
niður 1 jörðina þ& afarmiklu dýpt
6 570 fet, en grynnri holan er hjft
Scbiadeback, nfilægt Leipsig. Vér
setjum hér fyrir neðan skrfi yfir hinar
dýpstu holur, sem boraðar hafa verið
niður I jö.-ðina:
Fet.
Parusohowitz (I Efri Sllesia).. 6,570
Schladenback (n&lægt Leipsig) 6,265
Monougahela (eins langt og
komið ,er)................ 5,532
Wheeling (I Vestur-Virginia).. 4,920
Sperenberg (I gvps-námum n&l.
Berlin)....................4,559
Lietb (nfilægt Altona)..........4,388
En (nfilægt Stassfurt)..........4,241
Lubthen (I Mecklenbarg)....... 3,949
St. Louis (í Missouri-rlki)... 3,843
Sennewitz (nfilægt flalle).... 3,644
Inowrazlaw (I Posen)........... 3,624
Friederichsame (n&l. Aschers-
lebeD).................... 3,542
Flestir af aríösíara-brunnunum
hér I Amerlku eru frfi 200 til 1,000
fet fi dýpt, og meðaltsls-dýpt brunna
þeirra, sem grafnir eða boraðir hafa
verið I vesturhluta Bandarlkjanna I
vatnsveitinga skyni, er 210 fet. Deg-
ar um n&magöng er að ræða, þfi eru
hin dýpstu þeirra, sem til eru I ver-
öldinni, I Bandarfkjunum. I>að var
byrjað & einum af göngum þessum fi
Houghton-b&lfeyjunni firið 1895, og
þau verða ekki fullgjör fyr en firið
1901. GöDg þossi verða hin dýpstu
ní magÖDg I veröldinni, og, þegar þau
eru fullgjör, taka þau þ mn heiður frfi
göngunum I Columet- og Hecla-nfim-
nnum, sem liggja beint niður I jörð-
ina, og verða þessi nýju nfimagöng
4,900 fet fi dýpt. t>au eru ekki nema
um eina mflu frfi Calumet og Hecla-
n&munum.
( enskri mflu eru 5,280 fet, eius
og kunnugl er, svo að þannig hefur
verið borað mikið meira en eina milu
niður I jörðina, og nftmagöng hafa
verið grafin beint niður hartnær heila
mílu.
Hestasala fi á Ameriku.
Brezka stjórnin hefur lfitið kaupa
svo mikið af hestum hér I Ameríku
slðan ófriðurinn I Suður-Afrlku byrj
aði, til notkunar fyrir herliðið þar, að
hestar hafa stlgið allmikið I verði.
Bretar keyptu mest af hestum þessum
I Texas—nokkur þúsund þar ein-
göngu—og borguðu figætt verð fyrir.
Herar Evrópu þjóðanna vaxa sífolt,svo
óvlst þykir að hægt sé að ala upp nóga
hesta I löndum þessum ogþvl verði
fleiri þjóðir að fara að kaupa hesta
hér vestra fyrir herlið sitt. Vér álít-
um, að þaðgæti orðið gróðavegur fyr
ir bændur hér l Manitoba og Norðvest-
ur-landinu að ala upp hesta, I þvf
skyni að selja þft til Evrópu fyrir her-
liðið I hinum ýmsu löndum. En þeir,
sem það kynnu að gera, yrðu auðvitað
að útvega sér n&kvæmar upplýsiugar
um hvaða tegundir af hestum mundu
verða útgeDgilegastar og haga sér
eftir því með kycið, sem þeir ælu
upp. I>að hefur verið gerð fiætlun
uin, að helzlu þjóðiruar jmrli eiua
railjón af hestum banda hrrliði slnu,
og m& uærri geta að fjarska raarga
hesta þarf fi hverju firi til að viðhalda
þessari tölu. Kússar þurfa að h*fa að
minsta kosti 300,000 hesta & ófriðar-
tlmum, I>jóðverjar 200,000, Frakkar
200.000, Bretar 100,000, Bardaríkiu
100,000, o. s. frv.
Hjálmarskviöa hugarstóra.
Ort af Sigurði Bjarnasyni 1860.—
Endurprentuð af Jóni Hann-
essyni 1898.
„I>ess er að geta sem gjört er“.
l>að hefur verið leitað fast á mig
af ónafngreindum mönnum hér 1
Norður-Dnkota með það, að ég léti í
ljósi filit mitt um útgfifu þessa, en
þegar ég hafði kynt mér h&na, varð
eigi filit mitt næg hvöt til þess að ég
gripi til framkvæmda (svo fileit ég
það nauðsynlegt), þar eð engin rödd
hafði framkomið fiður í þfi Att.—Ef sú
siðavendni vaknar I hugum yðar,
beiðruðu lesendur! að filits birting
mln komi ft eftir tlmanum, þfi vil ég
forlfka það m&l við yður & þann veg,
að ég er ungur I þessu landi. Aðeins
búinn að lifa I því níu mfinuði, og gat
þvl eigi fitt kost & að kynnast út-
gfifunni fyr.
Ekki verður því ncitað, að bók
þessi elur bæði kosti og lesti I skauti
slnu, en fihalli þeirra andutæðinga er
fi svo h&u stigi, að annars gætir lítið
fyrir veldi hins. Ég ætla, I þetta sinn,
að nafa fi mér hæst móðins veraldar-
sona sið. R&ðast fi lægri garðinn
fyrst og leiða kostina I ljós.
Hinn ytri búningur útgfifu þess-
arar er eini og aðalkosturinn. Letur
ágætt og papplr I góðu meðal lagi.
Mér datt 1 hug að geta þess meðal
kostanna, að & f&einum stöðum sjfist
orð með réttara stýlformi, en I hinni
frumlegu útg&fu; en þ& kemursfi skolli
úr sauðarleggnum, sem spillir þeim
kosti, aö yfirleitt er m&lform útg&f-
unnar afar ófikveðið. Sumt skekkir,
þó sumt lagi. Lltur út fyrir algjört
handahóf, fin þess föstum m&lreglum
ffllenzkrar tungu sé fylgt, seni skyldi.
Hún er stórkostleg sú axarskafta-
samkoma, sem beldur sig I þessu
kveri. t>að er hvorttveggja, að öxin
er nauðsynja vopn til verklegra fram-
kvæmda 1 landi þessu, enda er von-
andi að Ibúar þess verði ekki I axar-
skaftahraki fram um aldamótin. Synd
væri að segja aö fi þeim væri dverga-
smfði; nema ef vera skyldi I sömu fitt
og maður heima fi Fróni sagði eitt
sinn um fyrirhyggju konu sinnar:
„I>að er mesta foistandskona, hún
góða, en það er alt til eyðileggingar.“
t>að eru bæði margar og magn-
aðar villur I útgfifu þess&ri, fi svo h&u
stigi, að ég hef eigi séð þvlllkt, eins I
Islenzkum bókum, sem út hafa komið
fi seinni tlmum.—Kverið hefur að
geyma margar villur, þannig: í stað
formlegra orða eru settar mfilleysur, á
ýmsa vegu afbakað, og ómögulegt að
koma fslenzku hljóði að sumum orð-
um; setningum er raskað og orð þeirra
(samkvæmt niðurröðuninni) tileinkuð
öðrum orðfiokkum, en hið upphaflega
gildi þeírra vtsaði til; Eddu-kenning-
um snúið úr hinu fegursta formi I hel-
bera vitleysu. Og & marga vegu vik-
ið frfi völdum þvl fagra skfildskapar-
gildi, sem frumlega útg&fan öðl&öist
upphaflega frfi hendi höfundarins.
6g ætla að benda & ffiar af þessum
mörgu villum. t>að mfi samt eigi filftast
sem fullnægjaDdi leiðrétting fi út-
gfifunni. l>að yrði alt of langt mfil.
En þær, sem ég framvfsa, mega skoð-
ast sem dæmi af hinum.
A 2. bl&ðsfðu, 3. vlsu, stendur:
„G&rnlir skjala vinir vært vægðar tali’
í sinni“—fi að vera: vægðar tali sinni.
þarna er hinu upprunalega sagnorði
„sinni“ breytt I nafoorð; einnig for-
setningunni „1“ bætt inn I setning-
una. Við þetta uxu alt 1 einu horn fi
setningunni, sem fóru að stangast,
en þfi hefur átt að bæta ú óeirðun-
um moð þvf, að auka úrfellirnum llka
inn I hana, í viöbót við hitt krydd-
metið, til þess að draga úr smfða-
lýtunuum. — í næstu vlsu stendur:
„fírs um bruuna fræau staf“-fi að vera:
frægan; og í næstu vlsu þar fi eítiy;
„vlða fór sá frkgðir bar“ — & að vera:
frægðir bar. Á 6 bls, 4. v., stendur:
„Bfi ei Rlnar brestur þann“ — A að
vera: Bál ei rínar brestur þann. Ekki
skartar nýi búningurinn betur fi þess-
ari setningu; orðið „bfil“ gert að mfil-
leysu og kenningin aö vitleysu. En
sú óverðuga tign, sem sameiginlega
nafnorðið „rín“ hlýtur; það er van-
skapað I eiginnafn og ritað með upp-
hafsstaf.—A. bls, 2. v., stendur: „ÖDd
og meutin ljóia“ —& að vera: ljósa;
einnig I sömu visu: „filma þund skar
annan mór“—& að vera: skal annan
mér. A sömu bls., 6. v., stendur:
„skrfmnisheiða nanna“ — fi að vera:
skrfmnis eiða nanna. Á 8. 1 ls, 1. v.,
stendur: „Vfgs um slóðir varma skal ‘
—& að vera: vartnar. Á 10. bls , 2.
vlsu, stendur: „tagurt gull & fingur
dróg“—ft að vera: fagurt gull & fing-
dró. Á 12. bls., 3. v., stendur: ,,&st-
arglóð og hrygðum hrærð“ — & að
vera: setn hrygðum hrærð. Á lS.bls-,
4. v., stendur: „trfi veböndum blfð-
unnar“ — & að vera: frfi veböndum
bliðunnar. Á 17. bls., 3. v., stendur:
„andlfit þundust viður“ — & að vera:
bundust. Á 20. bls„ 1. v., stendur:
„hræðslu gætta kauða“ — & að vera:
grætta. Á sömu bls., 8. v., stendur:
„óðins hrannar ljósa“—fi að vera: 6ð-
ins ranna ljósa. Þirna kemur eitt
nýja, óekta eddukenninga - formið.
t>að væri óskandi, að endurprentar-
inn hefði eigi gengið úr augnaköllun-
um við að fæða af rér þessa leiðu
vanskapninga. — Á 21. bls., 2. vlsu,
stendur: „sfzt með hótin fítu“—& aö
vera: flnu. Á 22. bls., 6. v., stendur:
„gellnum slóu roða“ — fi að vera:
gullnu.n. Á 81. bls., 6. v , stendur:
„Ðr&inn sterka biðja’ ep vinn“—& að
vera: Bl&inn sterka. Á 85. bls., 6.V ,
stendur: „bezt sem hrópa vinnum“—-
& að vera: hrósa; ég er hræddur um,
að við þennan nýgjörving hafi komið
öfugstreymi I stuðlahljóð vlsunnar.
Á 38. bls., 6. v., stendur: „H&an
skrýðir sk&lan þar“— & að vera: N&a
skrýðir skfilann þar.
Ég sleppi nú hjfi þeim mörgu
ótilfærðu vitleysum I kveri þessu, en
hef leitt þær framanskr&ðu 1 ljós til
sönnunar um gildi útgfifunnar og sér-
staklega þeim til athugunar sem lesa
yngri útg&funa, en hafa ei kynst
þeirri eldri. Dað tekur hvorki sklr*
sn mann né langa stnDd að tilfæra úr
þessu litla kveri villur svo tugum
skiftir, fi hftu og lfigu stigi, frfi því,
sem eldri útgfifan tilvfsar, og er
vandalftið verk að færa rök fyrir þvf
með glöggari tilfærslu. t>að virðist
sem bæði óvandvirkni og upplýsÍDg-
arskortur hafi verið & h&u stigi við
endurprentun þessa. Fyllsta útlit er
fyrir, að eigi hafi nokkur prófarka*
lestur fram farið, og svo eigi ein vill*
leiðrétt af þeim ótalmörgu, sem út-
gftfan hefur. Mér fellur stór-illa að
sjfi hið viðurkenda, fagra sk&Idverk
dáins frænd-vinsr þannig afmyndað,
og mér kemur ei til hugar að hefl*
með hræsni utan af þeirri skoðuu
minni, að ég ftlít algjörlega óviðeig-
andi og óréttmætt að taka lista-sk&ld'
verk liðinna ljóðsnillinga til endur*
preutunar i sllku formi. t>að ætti
enginn að nota sér þannig þar.n
réttar skort, sem Islenzku rlmkvftðin
hafa orðið að lifa við meðal íslenzku
þjóðarÍDnar. I>au eru sk&ldlistar*
gullkorn þeirra tfma og þeirra rlm-
mæringa. sem hlutu að lifa fin ment-
unar, eingöngu við slnar frumlegu,
fögru og víðtæku hugsjónir, og þú
eru mörg sk&ldverk þeirra þeim list-
um prýdd, að þau virðast einatt lif*
sem ung væru og leika d4tt fyrir
þeim nútlðarsonum og dætrum, se®
viiða gildi þeirra að verðugleikum.
I>að hefði verið langtum fallegrn
tfikn þessara tlma, að eitthvað af
þeim mörgu og fögru Ijóðum eftir
Sigurð sfil. Bjarnason, sem liggja orp*
in gleymsku og athugunarleysi, hefðu
birzt 6 prenti í réttu nútlðar Islenzku
mftlformi, heldur en að Hj&lmarskvið*
endurprentaðist 1 þeim hamaskiftuiUi
sem orðið hafa.
Ingim. Lkví Gcðmundsson.