Lögberg - 15.01.1901, Síða 7

ALDAMÓTABLAÐ LÖGBERGS 1901.
7
Flýum ekki, flýum ekki, flýum ekki þetta land !
þaö er aö batna, böliö sjatna, báran enn þó knýi sand.
Bölvan öll er blessan hulin, bíöum, meöan þverrar grand.
Flýum ekki, flýum ekki, flýum ekki þetta land !
Neytum kapps aö nema’ í tíma, nauösyn vor sem heimtar kent:
nýjan búnaö, nýja verzlun, nýjan iðnaö, list og ment.
Fyrir alt, sem bregst og bilar, býðst oss aftur tvent og þrent,
Neytam kapps aö nema’ í tím-e, nauðsyn vor sem heimtar kent.
Hafa’ ei otal hundraö raddir heillar aldar fram oss h v a 11 ?
ótal spáný öfl og meöul anda mannsins goldiö skatt?
Hvaö er þaö, þó margur missi margt sem hefir stutt og glatt,
reynist oss og bjóöist betra, — bara vari rétt og satt!
Flytjum saman, byggjum bæi ! bæir skópu hverja þjóö,
einangriö er auönu-voöi, etur líf og merg og.blóö.
Strjálbygöin er stefnuleysi, steypir lýð á feigðarslóð.
Flytjum saman, byggjum bæi, bæir skópu hverja þjóö.
Fjölmenniö er fóstra þjóöa, færum saman kotin strjál;
borgarlíf er brunnur dáöa, borgir kveikja líf og sál,
leysa fólk úr deyföardróma, dumbum gefa heyrn og mál.
Fjölmennið er fóstra þjóða, færum saman kotin strjál.
F'lýum ekki, flýum ekki fóstru vora Garðarsmey !
aldrei sólu sigurvænni sá né heyröi Snælandsey.
Hver, sem móöur sína svíkur, sífelt er og. verður'grey.
Flýum ekki, flýum ekki, fóstru vora, Garöarsey !
Lofum guð vér héldum heila, heila þeirra, er voru menn ;
vart mun gamall kraftur köggla klakalandsins bila senn.
Meöalmanni meiri þjóöa mæta þorir frónskur enn.
Lofum guð vér höldum hreysti, hreysti þeirra’, er voru menn.
Vonarglöö hin mikla móöir mælir nú sitt hinsta kvöld :
..Gefðudærin, gefðu færin, góöa dóttir, nýja öld!“
Færin gefast, fólkið.þiggur frelsi, þekking, dáö og völd.
þökkutn guöi skarpan skóla, skömm er aö flýja býlin köld !
hast viö merkið, fast viö merkiö,frjálsir sveinar, leggjum bein.
Fram til sigurs, sveitir íslands, sveitir íslands, hver og ein !
Lf vér landiö sjálfir svíkjum, sveltum vér viö skömm og mein :
Fast viö merkiö, fast við merkið, frjálsir sveinar, leggjum bein !
Flýum ekki, flýum ekki, flýum ekki þetta land !
h lóttinn, óttinn einmitt sannar afturför og þrældómsband.
Mesta lán og lífsins yndi lands síns er aö hefja stand :
flýum þvf ei fóstru vora, flýuin ekki móöurland.
Áttafflt, JoclutmöBon.
l’m Nítjándu öldina.
Miklaréru þær breytingar er orðid
b:« fa i h liminum á hinni útlíðandi 19.
ölil; að visu hafa bieytiiiaarnar orðið
inikilfeiugastar meðal stórþjóðanna, en
bær hafa einnÍK verið að sínu leyti eigi
litlar ú hinu fámenna og afskekta sett-
landi voru.
Svo má heita að um lok 18 aldar
væru horfnar hinar siðustu leyfar af
sjálfsforræði því, er landsmenn áður
höfðu, og framan af öldinni vh ðast menn
lítið hafa saknað þess, en undir miðbik
aldarinnar var alþing endurreist og um
samaleyti fór að vaknatöluverður áhugi
á alnaennum málum. Með sveitarstjórn-
arlögunum og stjórnarskránni hefur al-
menningur svo fengið rétt til að ráða
miklu um þau.
I'raœan af öldinni mátti heita, að
latmuskólinn væri hin eina mentastofn-
un landsins, en um miðbik aldarinnar
var prestaskólinn stofnaður og síðar
læknaskólinn; enn fremur hafa verið
settir á fót búnaðarskólar, gagnfræða-
skólar, kvennaskólar og fjöldamargir
barnaskólar, en aftur hefur heimilis-
kenslan víða farið minkandi á síðasta
mannsaldri. Allan fyrri helming aldar-
ínnar var að eins ein prentsmiðja til á
landinu, en nú eru þær 8, og það sem
prentað er, hlöð og bækur, hefur þó til-
tölulega vaxið miklu meira.
Framan af vöru að eins 6 lærðir
læknar í landinu, en nú eru þeir orðnir
yfir 40; aftur á móti hefur prestum fækk-
að að mun.
I byrjun aldarinnar voru engir vegir
til, nema götur þær, er hestarnir tróðu,
og að eins tvær eða þrjár ár brúaðar;
póstskip fór allan fyrri hlut aldarinnar
að eins tvisvar sinnum á ári milli landa;
póstferðir voru þrjár á ári, en burðar-
gjaldið var svo hátt, að þær voru lítið
notaðar fyrir annað en embættisbréf.
Nú eru miklar vegabætur komnar á öll-
uui alfarajeiðum, þrýr eru komnar á
margarstórár landsins og fjöldamargar
af hinum sroærri; gufuskipaferðir eru
í tíðar bæði með ströndum fram og til út-
landa og þess utan 15 landpóstaferðir
á ári.
Peningastofnanir voru engar til, og
beir sem peninga áttu geymdu þá arð-
lausa, þangað til þeir áttu kost á, að
kaupa jörð; hinn fyrsti sparisjóður var
settur á fót á síðasta þriðjung aldarinn-
ar, en 1897 var eign manna í sparisjóðum
orðin 1742 þús. kr. Árið 1886 var Lands-
bankinn settur á fót,
Um næstliðin aldamót var mann-
fjöldi hér á landi talinn 47 þúsund manns.
en 1898 var hann rúmar 76 þúsundir. I
vei-zlunarstöðunum hefurfólkinu fjölgað
mest, svo að það nemur næstum helm-
ingi þess, sem mannfjöldinn liefur vaxið
í landinu; í Reykjavík hefur fólkstalið
átján-faldast á öldinni. Um 1870 hófust
mannflutningarnir til Norðurameríku og
munu þeir, sem farið hafa, vera alt að
20 þús. að tölu. Séu íslendingar í Yest-
urheimi taldir með, muneigi fjærri fara,
að þeir sem íslenzka tungu tala séu tvö-
falt fleiri nú við lok aldarinnar. en við
byrjun hennar.
Um tölu kvikfénaðar i landinu eru
eigi prentaðar skýrslur til fyrri en 1804
og eigi síðar en fyrir 1898.—Af þeim má
sjá, að tala nautgripa hefur vaxið að eins
úr 20 þúsundum upp í 22 þúsund, og að
tiltölu við fólksfjöldann hefur þeim
reyndar fækkað að mun, en þess má
geta, að meðferð á kúm hefur stórum
batnað á þessari öld, og gjöra þær því
meira gagn nú en áður. Sauðfénaður
hefur aftur á móti fjölgað mikið, því að
1804 var hann að eins talinn rúm 200 þús-
und, en 1898 yfii-500 þúsund; hestar voru
1804 taldir 26 þúsund, en eru nú 41 þús-
und, þeim hefur því f jölgað hér um bil
jafn-mikið og fólkinu. Opin skip og bát-
ar voru i byrjun aldarinnar rúm 2000 að
tölu, og er það nokkuð meix-a en nú er
til, en þá gekk ekkert íslenzkt þilskip til
fiskiveiða; 1897 vox-u þilskipin aftur á
móti 128 að tölu. Garðyx-kja var svo
litil, að 1804 voru eigi full 300 kál- og
Gudrídur Agústa Tliovdarson.
v6 ára gamalt barn Guðm. Thordarsonar
1 Winnlpeg).
Hví er yndið föður síns ástfólgnast
og augasteinn móður sinnar
nú hnept niðri’ í kistu hai-ða fast
í helörmum jarðarinnar?
Hví er blómi við ástar ljúfa lind
ei leyft sig mót eygló að teygja?
Og henni’ ei vissi af vonzku og synd
alls varnað nema’ eins—að deyja?
Hví viðkvæmur faðir og ástríkur á
með angri við verk sitt að standa,
en móðir dauðhrygg í djúpi" að sjá
og dulinna mæna til stranda?
Yér skynjum svo litið, og skiljum ei
neitt
hví skella’ okkur hörmungar yfir.
Vér vitum það fagnaðar erindi eitt,
hver engill, sem hverfur oss, lifir.
Þeirri eilífðar von verðurialdregi
breytt
vér öðlumst það bezta er við þráum,
og engin er mannssál er unnum vér
heitt
að aftur vér hana ei sjáum.
E. H.
Þetta seinasta erindi hefur verið
grafið á legstein litlu stúlkunnar.
kartöflugarðar til á landinu, en þegar
kom fram um miðbik aldarinnar voru
þeir orðnir nær því tuttugu sinnum fleiri.
Framan af öldinni var búskaparlag-
ið yfir höfuð það, að hver bóndi bjó sem
mest að því, sem búið gaf af sér, og forð-
aðist að verzla mikið í kaupstað; afrakst-
urinn afbúummanna hefurþvíeigi vax-
ið að sama skapi, sem útfluttar vörur
hafa aukist, en eigi að síður hefur hann
vaxið mikið; það er fyrst fyrir árið 1806
að til eru prentaðar skýrslur um verzlun
landsins; þá var útfluttur saltfiskur og
harðfiskur til samans rúm 4 þús. skpd.,
en 1897 78 þús. skdp. Útflutt ull var
1806 260 þús. pd., en 1897 1707 þús. pd.
Aftur á móti voru 1806 útflutt 181 þús.
pör af sokkum og 283 þús. pðr af vetling-
um, en 1897 var það orðið mjög lítið.
1806 voru fluttar út 3 þús. tn. af salt-
kjöti, en 1897 næstum 9 þús. tn., auk þess
sem 22 þús. kindur voru fluttar útlif-
andi. Útfluttur æðardúnn var 1806 rúm
2 þús. pd. en 1897 næstum 7 þús. pd.—
1806 voru útfluttar 2500 tn. af lýsi, en
1897 55 þús. tnr , en mestur hluti þess
var reyndar hvallýsi frá hvalveiða-
stöðvunum. Auk þess var 1897 ýmis-
legt flutt út. sem ekki var verzlunai’vara
1806, svo sem síld, lax. hestar o. fl.
Þegar á hinn bóginn er litið á að-
fluttar vörur til latidsins, þá má sérstak-
lega geta þess. að aðfluttar kornvörur
voru 1806 16 þús. tn., en 1897 71 þús. tn.
Ölföng voru 1806-160 þús. pt , en 1897 yfir
600 þús. pt. Kaffi aðflutt og kaffirót
1806 var eigi full 9 þús. pd., en 1897 yfir
840 þús. pd. Sykur og síróp var 1806
rúm 23 þús pd. en 1897 2157 þús. pdj
Trjáviður sem til landsins fluttist 1806
hefur eigi þótt teljandi í skýrslum, en 10
árum síðar voru aðflutt borð, plankar og
spírur samtals 16 þús að tölu, en 1897
yfir 300 þús. og auk þess var þá fluttur
til landsins unninn viður fyrir 121 þús.
kr, og þakjáx-n fyrir nær því annað eins.
Sýnir þetta bezt, hvað margfalt meiru er
kostað til bygginga nú, heldur en fram-
an af öldinni. 1897 var til landsins flutt
vefnaðax vara og tilbúlnn fatnaður fyrir
hér um bil 960 þús, kr , en 1806 var það
ekki teljandi að neinu, og líkt má segja
um maigt annað.—Þetta bendir til þess,
hvað margfalt meira menn nú geta lagt
i kostnað en áður. Tekjur manna lxafa
aukist stórum, síðan í byi-jun aldarinn-
ar, en mestur hluti þeii-ra verður eyðslu-
fé, og því hefur efnahagurinn ekki batn-
að að sama skapi sem þær hafa aukist,
Á hinni útlíðamli öld hafa hin ytri
kjör manna batnað að mun og ýmis kon-
ar menning stórum aukist, en menn una
þó eigi betur hag sínum; menn heimta
meira af lífinu en áður og finna vanmátt
sinn til að ná því; menn þrá meiri lifs-
gæði, meiri menning og fullkomnax-a
félagslíf.—Gefi guð, að mönnum lærist á
Þessi mynd er af Assiniboine-ánni, fyrir vestan Main-strætis brúna í Winni.
peg Brúin, sem sést. er Osborne-brúin, er iiggur suður yfir ána skamt fyrir vestan
fylkis-þinghúsið.
hinni komandi öld, hvers fyist ber að
leita til þess að alt þetta veitist þeim.
E. Bkiem.
[Úr Almauaki pjódvinafél. fyrír áríd 1901).
Vöxtur Bandar.—N’íöurlag. „
Að endingu birtum vér hér skrár
yfir íbúatölur, hinna ýmsu ríkja
Bandaríkjanna, eins og síðasta
manntal sýnir hana, og fleirí skrár
í því sambandi. Og neðan við
þær prentum vér skrá yfir fólks-
fjölda í nokkrum löndum heimsins
til samanburðar:
Ríki og ,,territory“ Bandaríkj-
anna, talin í röð eftir fólksfjölda:
New York................7,26$.009
Pennsylvania............6,301,365
lllinois...............4 821,550
Ohio ................. 4,157.545
Missouri................3,107,117
Texas.................. 3,048,808
Massachusetts.........'.‘,805,346
Indiana.................2,516,463
Michigan...............2,419,782
Iowa....................2,251,829
Georgia................2,216.329
Kentucky................2,147,174
Wisconsin...............2,068,963
Tennessee...............2,022,723
North Carolina......... 1,891.992
New Jersey..............1,883,669
Virginia ..............1 874,184
Alabaraa...........•... .1,328,697
Minnesota...............1,751,395
Mississippi.............1,551,372
Califoi-nía........ .. .1,485,053
Kansas..................1,469,496
Louisiana...............1,38Í,627
South Caiolina..........1,340,312
Ai-kansas...............1,311,564
Maryland...............'. 1.189,946
Nebiaska................1,068,901
Wekt Virginia............ 958,900
Connecticut.............. 908,355
Maine.................... 694,366
Colorado................. 539.700
Texas................... 813,305
Massachusetts........... 566.403
Ohio.................... 485,229
Minnesota .............. 447.701
New Jersey............ 438 736
Missouri................ 427,933
Wisconsin............... 380,426
Georgia..... ........... 378’976
Iowa................... 339,983
Oklahoma. Territory .... 330,484
Michigan................ 325,893
Indiana................. 323,959
Alabama................. 315,680
Kentucky................ 288.539
California.............. 275,374
North Cai-olina......... 274,045
Louisiana............... 263,040
Mississippi............. 261,772
Tennessee............... 255.205 .
Vii-ginia............... 198,204
West Virginia........... 196,106
South Carolina...........189,163
Ai-kansas............... 183,385
Washington............ 165,751
Connecticut........... 162,097
Indian Teri-itoi-y...... 155,745
Maryland.............. 147,556
Floi-ida................ 137,120
Noi-th Dakota......... 131,629
Colorado................ 126,945
Montana............ ... 100,384
Oregon................... 99,765
Rhode Island ............ 83,050
Idaho.................... 75,039
Utah..................... 67,188
Hawaii................ 64,011
South Dakota............. 61.809
Dists ict of Columbia.... 48,326
Kansas................ 42 400
Arizona Territory..... 37,938
New Mexico Territovy.. 37,247
New Haxnpshire .......... 35,068
Maine ................ 33 280
Wyoming.................. 31.826
Delaware................. 16,242
Alaska.................. 12,00<1
Vermont.................. 11,219
Nebi-aska................. 9,991
Nevada (decrease) .... 5,'92
Skrá er sýnir íbúatölu Banda-
ríkjanna, eins -ogjhin tíu’’manntöl
á undan þessu síðasta hafa sýnt
hana:
Oklahoroa Territory...
Indian Tei-ritory......
North Dakota..... ....
District of Coiumbia ...
528,542 Ar. Fólkptala. e Fj’Mgun. , Fjdlg.anoi)
517,672 1790... . .3,929.214 *
428,556 1800... . .5,308 483 1,379,269 35.10
413,532 1810... . .7.239.881 1,931,398 36.38
411.588 1820... . .9,653.822 2,393,941 33.07
401,559 183Q... . 12,866,020 3,232,198 33.65
398.245 1840... .17,069,453 4,203,433 32.67
891,960 1850... .23,191.876 ■ 6,122,4 ‘3 35.87
343,641 1860... .31,443,321' í 8,251,445. s 35.5S
319,040 1870... .38,i 58,371 7,115,050 22 63
278,718 1880... .50,155,783 11,597,412 3o.08
276.565 1890... . (53.060,756 12.913,973 25.75
243,289 1900... . 76 295,220 13,225,464 20 96
193,777 181.735 Skrá er sýnir íbúatölu hinna
Idaho.................. 161,771
Hawaii................. 154,0(1
Arizona Terrltory...... 122.212
Wyming.................. 92,531
Alaska (estimated) .... 44,000
Nevada.................. 42.334
Ríki og ,,territory“ Bandaríkj-
: anna, talin í röð eftir fólksfjölgun,
sem orðið hefur í þeim síðasta
j áratug sem er:
New York..............1.266,445
Pennsylvania..........1,043,351
Illinois............... 995,199
annara helztu ríkja heimsins, eins
og íbúatalan er sýnd.í World Al-
manac fyrir árið 1900:
Austurriki*(og Ungarn)!. ."41,827,700
Kína....................402,680,900
Frakkland.................. 88 517,975
Þýzkaland..........,....... 52.270,901
Stórbi-etaland (og írland). 137,888,439
Indland (hiðbrezka).....287,223,431
Italía.................. 29,699.785
Japan...................41.08!),940
Rússland ..................128,932.173
Spánn ................ 17,550,216
Tyrkland................ 33,559,787
Þessi mynd sýnir einn hinn elzta af gönxlu g-nmnristu Rauðár-gufubátunum, ,,Cher
enne“, í lendingu sinní við norðurbakka Assiniboine-ávinnar, rétt fyrir ofan ármótin' Brúin
sem sést, er Aðalstrætis-brúin, sem tengir samau Wianipeg og Fort Rouge,