Lögberg - 14.02.1901, Síða 4

4
LCxöBBflO, FíMTftö VOWíS 14. FiEBBtíAR tóOl.
.■.'
LÖGBERG.
er.’oteflð fit bver»> flmtnd*? »f THK LÖGBKRO
BINTING k FUBLI8HING CO . (1'gKl’t), nó 309
lfrm Av« v ulnDipeg, Man. — Ko*tar $2 0 » árlo
& Ulnndl 6 kr.]. Borgíst Grirfrnm. Kfnst'Mc nr 6c.
VnMUhel every Thnrsd’«v hy THE I.ðGBERO
PKINTING fc Pl BL18HINO COM lncon>'»rated .. at
ÍW Elgin Ave., Wii.nipeg.Mwn — 8.<hscr1i)tton price
$‘Á00 p«r yeur. payable ln advance. Singíecopies 6c
Kitstjóri (Editor): Siotr. JAnasson.
Busídcss MaDa^er: M. Paulson.
aUGLYSINGARj Sm&.anglýsingar í eltt skífti cJf>c
tyrír 30 ord e<3a 1 þml. dfllkslengdar, 76 cts am
mánnðlnn. A staerri anglýsingnm nm lengri
tima, afliláttur eflir sammngl.
BUSTAD \-8KIFTI kanpenda verðar að tllkynna
skriflega óg geta uro fyrverandi bústad jafnftram
Utenáskrlpttil afgreidslnstoflibladains er t
fRe Logberg Printing & Publishlng Co.
P.O.Box 1888
Wtnnlpeg.Msn.
7toniit rt jxtti 1 rltat)órani «r >
Edltor LDftbgrr,
P *0. Box 1808,
Wlnnlpeg, M»n.
— 8»mkv»mtl»ndBlðgnin »r nppsflgn kanpsnda &
t>Udlðglld,n.niB banneé sknldlana. l>egar hann seg
f npp.—Kf kanpandi,sem er f sknld vld bladldflytn
▼tstltorlnm, 4n þesa ad tilkynna bslmilasklptln, þá er
ed yrtr ddmstdlnnnm &lltlc sýnlleg sönnnmfyrlr
prettvfBnm tllgangl.
— FIMTUDAGINN, 14. FEB. 1901. —
Klaðanienska á tuttugustu
öldinnl.
Mr. Alfred Harmsworth, hinn
nafntogaði enski blaðamaður, tók
sér feið á hendur til Bandankjanna
f siðastl. desembermánuði, og eins og
nærri má geta hafa blaðabræður
bans hér í Ameríku haft ýmislegt
um hann að segja og um skoðanir
hans á ýmsum málefnum. En það
sím blöðunum hér f landi hefur orð-
ið tíðræddast um er sú skoðun Mr.
HarmsWorth’s, að á tuttugustu öld-
inni muni myndast stórkostlegt
fréttablaða fólaga samband (Trustý
sem muni í raun og veru ráða yfir
útgáfu allra fréttablaða í Banda-
ríkjunum. þessari skoðun Mr.
Harmsworth’s hefur verið gefinn
sérstakur gaumur sökum þess, að
honum sjálfum hefur orðið fjarska-
lega mikið agengt í þá átt á Eng-
laudi, að ná tangarhaldi ú ýmsum
blöðum og tímaritum þar. Auk
þess að vera einhver allra nafntog-
aðasti og ríkasti blaðatnaður f ver-
öl linni, þá er Mr. HarmsWorth mjög
merkur maður að öðru leyti. Hann
er öflugur stuðnÍDgsmaður ýmsra
þartíegra fyrirtækja og vísindalegra
rannsókna. það var Mr. Harms-
worth sem getði út leiðangurinn til
Franz Josefs-lands, undir forustu
Jackson’s kapteins, er bjargaði Frið-
þjófi Nansen og felaga hans—eftir
að þeir höfðu reynt að komast frá
skfpi s'nu „Fram'' til norðurpólsins,
en orðið að snúa aftur og haft vetr-
arsetu á ey nokkurrí fyrir austan
Franz Josefs-land. Oss þykir þvi
líklegt að lesendur Lögbergs fýsi að
heyra nokkuð um þenna merka
blaflamann og um skoðanir hans við-
víkjandi t'ramtíðar - blaðamensku,
svo vér birtuua hér fyrir neðan
nokkurn samtíning af því, sem
Bandaríkja-blöð hafa sagt um hann
nýlega:
Chicago-blaðið Tribune sagði
mcðal annars: „Mr. Alfred Harms-
wortf/á þrj»tiu ensk tímarit, auk
hins mikla fréttablaðs Daily Maií,
í London. Fyrir tveimur mánuð-
um síðan var sagt, að hann væri að
semja um að kaupa hið alþekta stór-
blað Times, t London. Mr. Harms-
worth byrjaði blaðamensku-feril
sinn sem vikapiltur við blaðið Tid-
Bits (t London) fyrir 20 árum síðan,
og var kaup hans 10 shillinns
($2.40) um vikuna. Tveimur árum
síðan varð hann ritstjóri vikublaí's
nokkurs, sem gefið var út f sam-
bandi við The Illustrated London
Newa. Á sjö árum sparaði hann
saman $7,000, og með þeirri upp
hæð stofnaði hann fyrsta blaðið, er
hann átti sjálfur, vikublaðið Ans-
wers. Bræður hans gerðust þá sam-
verkamenn hans, og siðan hefur
hann smátt og smátt aukið tölu rita
þeirra, er hann gefur út, þar til sam-
anlögð útbreiðsla þeirra nú nemur
15 miljónum eintaka ú viku. Eitt
af tímaritum þeim, er hann gefur
út, er Harmaworth Magazine, sem
út af fyrir sig hefur útbreiðslu er
nemur 1 miljón eintaka. það, hnað
honum befur hepnast vel, er því að
þakka, að hann tók upp Bandaríkja-
aðferð við útgáfu tímarita sinna.
Mr. Haransworth er sonur lögfræð-
ings á Englandi. Hann (Harms-
worth yngri) er nú 34 ára að aldri,
og á 21 ári hefur hann grætt 20
miljónir dollara á ttmaritum þeim
og blöðum, er hann hefur gefið út“.
Mr. Harmsworth fianur það
einkum að fréttiblöðum—dagblöð-
um—vorra daga, hvað þau eru „frá-
munalega klunnaleg f laginu, mælg-
isfull hvað efnið snertir, og sérlega
ófullkomin sem saga viftburðanna".
í grein, er hann ritaði f janúar-núm-
erið af North American Review,
heldur hann því frarn, að „með því
að nota umbættar vélar mundi vera
mögulegt að gefa framtíðar-frétta-
blöðin út í þvf sem augsýnilega er ,
hið rétta snið þeirra—útgáfur sem
væru f smáu broti, meðfærilegar aS
öllu leyti og með þægilegu efnis-
yfirliti, væru í svipuðu broti eins og
North American Review, en að(
þykt og útliti likar New York-tíma-
irtinu Outloók". Hnnn hælir Out-
look um leið og kallar það hið „bezta
vikulega viðburða-yfirlit". Mr.
Harmsworth heldur því fram, „að
nú sé að byrja þv'lík framþróun f
fréttablafta fyrirtækjutn, að hið um-
liðna muni verða smávaxið í saman-
burði við hið komanda". Að þvf
búnu bendir Mr. Harmsworth á hin
þrjú fróttablöð Mr. Hearst’s (sem
gefin eru út f New York, Chicigo
og San Francisco), hin tvö blöð Mr.
Pulitzt-r’s, (sem gefia eru út í New
York og St. Louis), hin tvö blöð Mr
Bennet’s (sem gefia eru út I New
York og París), á Galveston-blaðið
News (sem gefið er út alveg á sama
ttma bæði í Galvoston og Dallas),
og á hin tvö b!öð sjálfs sín (sem
gefin eru út á sömu stundinni bæði
í London og Manchester á Englandi.
Um þetta efni farast Mr. Harms-
worth orð sem fylgir:
„Eg get látið hugmynd mfna
um fréttablöð 20. aldarinnar í ljósi
í stuttu máli þannig : Hugsum oss
eitt af hinum miklu frettablö^um
Bandaríkjanna — t. d Sun, í New
York, sem að mfnu áliti hefur el'
til vill haganlegri niðurröðun en
nokkurt annað blað í Ameríku —
undir stjórn manns er heföi jafn-
mikla blaðameusku-hæfileika og Mr.
Delane, hinn mesti af fyrverandi
ritstjórum Times í London, vissu-
lega hinn mesti pólitiski ritstjóri f
sögu blaðatnensku heitnsins, og að
blaðið hefði að baki sér jafn full-
komið félags-skipulag eins og Stand-
ard Oil-félngið og að það væti gefið
út jafnhliða á hverjum morgn'.segj-
um í New York, Boston, Chicigo,
Pittsburg, St. Louis, Philadelphia
og öðtum helztu stöðum Bandaríkj-
anna; eða í London, Liverpool, Man-
chester, B'istol, Edinburgh, Belfast
og Newcastle á Bretlandi. Er ekki
augljóst, að áhrif sliks blaðs gætu
orftið svo mikil, að vér höfum ekki
séð neitt þvilíkt í sögu blaðamensk-
unnar? Og mundi eícki þvílíkt blað
endurreisa að fullu hin rénandi á*
hrit' fréttablaðanna á líf og hugsun-
arhátt þjóðarinnar?"
Siðan gerir Mr. Harmsworth
ráð fyrir, að afl það, sem þvilíkt
blaðfélag hefði f hendi sór að selja
lægra en aðrir útgefendur, „mundi
reka mörg blöð inn í félaga-sam-
bandið, og smátt og smátt mundu
útgefendir, sem væru að keppa við
fólaga-sambandið, verfta svo kraft-
lausir, að þau af blöðunum, sem
ekki vosluðust algerlega upp, mundu
fást keypt fyrir tiltölulega lágt verð
og renna þaunig inn f sambandið."
Afleiðingin yrði auðvitað sú, segir
hann, að „forkólfar félaga-sam-
bandsins næðu fréttablaða einveldi í
öllu landinu". þegar þetta væri
komið í kring, færu menn að finna
verkanir þessa fjarskalega áhrifa*
mikla blafis. Um þetta atriði far-
ast Mr. Harmsworth orð þannig:
„Með þvf að gefa sama blafiið
út á ýmsum stöftum t landinu á
sömu stundu, jiá stæ^u kaupendur
þess í fjarlægum landshlutum jnfnt
að vígi eins og þeir sem' báa í höf-
ufistaönum. Eins og nú h«gar til,
ver^a þeir sem búa í fjarlægum
landshlutum annafthvoit að gera
sér að góðu lólegri blöð, sem gefin
eru át í nágrenni þeirra, efta bifta
þangað til soint á daginn, að stór-
hlöðin koma með járnbraata-lestun-
ura. þegar hitt fyrirkomulagið
væri komið f gang, fengi menn a'nl
frótt.ablað land-ius með morgun-
matnum sinutn.
„Að minu áliti getnr fréttiblað
það, sem eg er að tala um, verið í
göfugri snda og fylgt hærri bók-
mentalegmn mælikvarða en vana-
lega er mögulegt að gera nú. þvð
gæti staftið við að sleppa þvf sem
kalla mætti ,non-news‘ (fréttleys-
um). Eg á við hinar smasmuglegu
og þýðingarlausu fréttagreinar og
hið óuppbyggilega rusl, sem sér-
h'>ern hei'arlegan ritstjóra sárlang-
ar til að útiloka úr blaði sínu, en
getur ekki fleygt eins og sakir
standa nú. Rttdómarar, sem ó-
kunnugir eru blaftnmensku, spyja
oft, því þes«u ónauðsynlega efni sé
ekki fieygt í bréfarusls körfnna.
Svarið er innifalifi ( hinni núverandi
samkepni milii blafianna. Ef ein-
hver ritstjóri t. d. s’eppir að mtnn-
ast á eitthvert æsandi efia kitlandi
lögregluréttar inál, en sem er langt
frá að vera uppbefjandi í efili sfnu,
þá veit hann vel að keppinautur
hans muni taka þafi í blaft sitt, og
muni á eftir grobba af, að frétta-
dálkar hans séu fullkomnari! Eng-
inn ritstjóri getur staftið við að lata
jafnvel hinn grunnristasta blaða-
dómara ímynda sór, að hann hafi
ekki verið vel vakandi. Á hinn
bóginn gæti blað sem hefði emveldi
algerlega útilokað allar þe^sháttar
fréttir. Eg legg sterka flherzlu á
þetta atrifti vegna þess, að í því er
ffllin ráðning gátu, sem hefur lengi
ollaft vanda öllutn blaðamönnum
er bera bina sönnu hagsmuni þjóð-
arinnar fyrir brjóstinu."
Menn munu eftlilega spyrja,
hvaða þátt þannig lagað blaft mundi
taka t pólit k hluta'eigandi lands.
þessu atriði svarar Mr. Harmsworth
á þessa leið:
„Eg álít, aft þannig* blaft hefði
enga ástæfu til að vera tíokksblið.
... .Eg álít, aft eitt af hinnm góðu
áhrifutn þvíliks blað einveldis yrði
þaft, aft þaft ynni í þá átt, aft minka
pólitiskt ósamlyndi og að sameina
hugi manna og starf. Mikið af
flokka rígnum og beiskjunni beggja
vegna Atlantzhafsins staf ir af þvi,
að þetta er nært og uppfóstrað af
vissum æsinga-blöðum, sem eiga
útbreiðslu sína eiungis undir þvf að
geta haldið uppi pólitiskum æsing-
um. þetti útbreiftslu-spursmal
mundi ekki snerta stórblað, sem gef-
ið væri út á sömu stundinni á raorg-
um 8töðura; þaft heffti fríar hendur
að berjast fyrir beztu hagsmunum
landsing, og hefði miklu meiri og
víðtækari áhrif í þá átt en nokkurt
blað hefur hingað til haft, .. .þann-
ig mundum vér í rauninni komnir á
það stig að blöftin stjórnuðu, en á
meðan þaft. væri hift sama sem að
fólkið stjórnafti, þarf enginn að ótt-
ast þær horfur'*.
Hvort sem að þessi spi Mr.
Harmsworth’s, að stórkostleg blafta-
félaga sambönd myndist á þessari
öld, rætist efta ekki, þ.í bendir margt
t l að svo geti farið. Stefna vorra
tíma er sú, aft samvinna í afar-stór-
um stíl eigi sér Stað í hverju sem er,
og er þaft afleiðing af samgöngubót-
um og telelgraf-sambflndi votra
daga. það væri auðvitað hægt að
vanbrúka þau feikna-áhrif, sem því-
likt blaða-sambarid eðlilega befði, en
þó virftist oss að minni hætta sé á
að þaft yrði gert, en tneð sum önnur
félaga sambönd. Og eins og Mr.
Harmsworth bendir á, hlyti slíkt
blaftafélaga samband að hafa ýmis-
legt gott f för með sér, sem ef til
vill meir en vægi upp á móti því
sem viftsjárvert yrði við þetta fyrir-
komulag. það væri regluUgasta
landhreinsun að því að fjöldi af
blöðum, sem nú eru getin út, liðu
undir lok—blöð, sem hafa ekki ann-
að markmið og lifa einungis á að
kitla og æsa upp þaft sem verst og
skaftlegast er í eðli manna, og bjófia
lesendum sínum Utið annaft en ó-
þverra og ósannindi dagsdaglega,
bera á borð fyrir menn spilta og
eitraða andlega fæðu, í staðinn fyrir
óspilta og heilnæma fæftu. Mikið
af binu núverandi illendi I hinutn
mentafia heimi er að kenna sarn
vizkulausum blafia útgefendum, enda
er svo komið, að almenningur er
farinn að sjá, að hann getur ekki
treyst fjölda af blöftum, en þetta
hefur haft það í för með sór, að áhrif
blafa á skoðanir almennings hafa
stórum minkað, þvf þar sem tor-
trygnin einu sinni kemst inn,
drekka saklausir menn oft af þvf
jafnt sem hinir seku. Röksemda-
færsla fjölda margra er sem sé þossi:
, Eg h.ef rekið mig ft, að blaftið
H—lygur, þess vegna ljúga öll blöð“.
þessi röksetndafætsla er reyndar
ekki samkvætn hugsunarfræði þeirri
sem kend er f skólum, en það er
ekki til neins að tala um hvernig
menn œttu að hugsa og álykta; menn
verða að taka hlutina eins og þeir
eru Og eitthvert ráð verfiur að
ttnna til að hefja blaðamenskuna
upp úr þeirri fyrirlitningu, sem|ó-
vaadaðir og samvizkulausir menn
hafa að nokkru leyti þegar dregið
haaa niður f, og eru daglega að
draga hana dýpra niður 5.
dS
tumtr sögtu sð hanti væri kvennhatari, en aðrfr
■ögðu að þetta væri ósatt og staðhæfðu, að hann
sneiddi sig hjá kvennfólki vegna þess, að hann hefði
beðið stúlku, sem hann vildt fyrir hvern mua giftast,
en hún neitað honum. Hvað sem um þetta var, þá
var pað vfst, að hvenær sem ofurstanum þóknaðist aft
heiðra einhverja samkomu með nærveru sinni, þá var
hann ætlð viss um að boaum yrði vel fagnað. Hann
eyddi vanalega kvöldunum & klúbb sfnum, og bar
þ&r ætíð & honum við whist borðiðj og hvort sem
hann kom sér vel eða illa bj& kvennþjóðinni, þ& er
það áreiftanlegt, að hann naut virðingar karlmann.
anna, og þeir sóltust jafnvel eftir að vera með hoo.
um gem ágætum lagsbróðir og manni, er segði sðgur
óvanalega vel.
„Mér er mikilgleði í aðhitta yður, Mr. Mitchel“,
hiópaði ofurstinn strax og hann kom auga á h&nn.
„Eg hélt að þér væruð hinumegin við hafið?“
„Eg kom til bska rétt nýskeð með gufuskipinu
Pari*1', sagði Mitchel. „Eg sé að þér eruð á hinu
vanalega ferðalagi yðar. Dér eruð að skoða eina af
uppáhalda liknarstofnunum yðar?“
„Nú, það er varla hægt að segja það“, sagði
ofurstinn hlnjandi. „Eg læt ekki lfknarstofnanir,
ema og þér nefnið það, eyða öllurn tfma mfnum. Eo
bér er sórstakt tilfelli, sem eg ætla sjálfur að lfta
eftir. Dór hafið ef til vill lesið í blððunum í morgun
Vim binn hryllilega atburö?“
þér litla, nakta ungbarpið, sem fanst I
47
Detta barn hafði samt einhvern veginn dregið
foratöðukonuna að sér meir en nokkurt annað barn,
ef til vill fyrir þá sök, að kringumstæðurnar við
fund þess voru óvan»lega sorglegar, svo að hún
þyktist jafnvel við að því væri hælt, ef hólið var
ekki óhóflegt. Húu lyfti þvf bnrninu upp í fang sór
og hélt þvf stðan út frá sór þannig, aö þeir gætu
eem b zt séð það.
„Hafið þið nokkurn tlma séð svona fallega fæt-
ur?“ sagði hún um leið. „Lltið á tærnar á henni;
þær eru eins fullkomnar eins og nokkuft sem drott
inn hefur skap&ð. Og lltið á spékoppana á andlitinu.
Eru þeir ekki elskulegir?“ Hún kysti spókoppana,
hvern fyrir sig, áfergislega, og hólt slftan áfram ræðu
sinni: „Lftið bara á hendurnar á henni. Pær eiu
nógu fallegar til þess að hún væri komin af stór.
ættuðu fólki. Dað er skoðun mín, að hendurnar
■egi betur til um kyn en nokkuð annað, og annað-
hvort foreldra þessarar lftlu stúlku er af góCu kyni,
•f eg ber nokkurt skyn á þessháttar hluti“.
Forstððukonan leit í kring um sig með þannig
■vip, að hún ögraði hverjum sem væri til að mðt-
mæla þvl, er hún sagði, en hvoruguj karlmannanaa
kærði sig um að þræta vift hana um þetta atriði, svo
framburður hennar stóð óhrakinn, eins og framhurð-
ur allra sérlega æfðra manna ætti að vera.
„Hún hefur vissulega fallegar hendur“, sagði
Mr. Mitchel, I þvf akyni að ná vinfengi forstöðukon-
unnar. „Lttið bara á þær, ofuisti“.
42
foreldrarnir kynnu að heimta bðrnin aftur, þá mundu
foreldrarnir ekki bera þau tit. Ef vér einnig réttum
foreldrunum hjálparhöod, útveguðum þeim atvinnu
sem borgaði BÍg betur, gerðum þau vonbetn, þá
fengju þau meira starfsþrek og mundu brátt læra að
sjá fyrir börnum, sem þau nú láta fljóta út f straum-
inn. Börnin mundu þá einuDgis eyða fyrstu æeku.
árum sfnum & lfknarstofnunum, og yrðu þá tekin
heim aftur þegar þau væru orðin nógu gömul til að
kunna að meta hvað heimili þýddi “
„Oi? hver er hinn flokkurinn?“ spurði ofurstinn,
og nú var enginn hæðni* hljómur f röddinni.
„Ahl Dað er flokkurinn bem erfiðara yrði að
halda 1 akefjum, og sem þess vegna vssri nauðsynlegt
að gera enn harðari ráðstafanir á móti“, sagði Mit-
ohel. „Dau börn, sem sá flokkur ber út, eru óskil.
getin börn. Hegniogin ætti að vera sú, að neyða
föðuiinn til að giftast móðurinni og orsorga hana og
barnið sfðan. t svona tilfellum geta mæðurnar ver.
ið, og eru oft, jafn áfellisverðar sem feðurnir, en
karlmennirnir eru samt freistararnir. En börnin eru
vissulega saklaus, og r kið ætti að veita þeim fulla
vernd. Fyrst og fremst ættu þau að vera gerð skil-
getin fyrir lögum, á þann hátt að foreldrarnir giftist,
og I öðrm lagi »tti að skylda föðurinn til að leggja
sinn skerf til uppeldis barns síns.“
„Ah, þetta er nú mjög fallegt sem kenning“,
hrópaði ofurstinn. Honum þótti v»nt um, að hann
fann veikan blett 1 rökeemdafærs! u Mr. Mitobels