Lögberg - 23.05.1901, Blaðsíða 2

2
LOUtítíKU, FlM.TlJDA.UlNN 23. MAl 1901
Frá hinum aldnmótunum.
Nú hcfur uro hilð mjðg veridrœttog
ritaðum aldamót þau, er um gardgengu
fyrir fáum Tikum, og verður enu langa
etund öðrum þraeði.
En fróðlegt er þá til samanburðar
að rifja upp lítils háttar merkra manna
uinmæli um hin aldamótin, næstu á
umlan, þeirra er þá voru uppi.
Jón Espólin, sagnaritari vor hinn
mikli, og eini, er þvi nafni er nefnandi á
síðari öldum, kemst þnnnig að orði um
18. öldina eða stakkaskifti þau, er þjóð-
iu hafði tekið frá þvi um uæstu aldamót
á undan:
,,í*að sýnist einna mestu muna, næst
þekkiiigunui, seiu yfrið mjög hafði auk-
ist hjá mörgnm, hve almenningur var
liygrjumeiri, gætnari og öruggari og
réðet pó i ineira en fyr hafði verið; þó
h«fði jafnframt almennari orðið fédrátt-
ur og minni virðjng fyrir yfirhoðurum
sinum; en rikismenn voru miklu ofsa-
minni og óstórlátari og eirnari en á dög-
uin Odds Sigurðssonar; róttargangur all.
ur vissari og hættuminni, og meira virð-
ir menn eftir framferðum en fyrri, því
hinir rikustu voru mest virtir fyrrum,
hversu sem þeir höguðu ráðisínu.--------
Var nú og meiri jöfnuður með mönnum;
því að dýrleiki sá, er á ðllu var orðinii,
var ein orsök i, að varla mátti einn vera
ofurefiisraaður aunarra fyrir fjár sakir
En við það, að drykkjuskapur hafði
mjög minkað og þekking var vaxin, voru
hryðjur nær engar.--------Margt var þó
ösamþykt með mönnum og öfundsamt,
stjórnleysi á alþýðu, þvi að ekki varð
sáð fyrir héraðsstjórninui sem þurfti,
sjálfræði lausingja var stm áður og í
því framar en fyrri, að sérhver gifti sig,
sem svo réð við hoi fa, þótt eiuskis ætti
úrkosti, og mátti því eigi hamla. — En
við sjálfræði lausingja og vanefni þeirra
gjörðust hjónaböndin svo laus. að hvað
hljóp frá öðru, þegar minst varði; var
þá og búðarfólk næsta margt í endi ald-
arinuar og all-óskilsamt, Hjátrú var
að mestu horfin og varla heyrðu menn
nefnt fjölkyngi eða álfa, þar sem upp-
lýsingiu var helgt, en eigi var örvænt,
að helzt til margt væri efað, er eigi
skyldi.“
Annar mestur maðurinn, þeirra er
téð aldamót lifðu hér og minst hefir þá-
liðinnar aldar i riti, Magnús Stephenseu
konferenzráð, fer um hana og aldamótin
þá svo feldum orðum í ,,Eftirmælum 18.
aldar“ (og „Minnisv. tlð.“):
Tímabil þetta, frá Vordögum 1799 t'l
Mid-sumars 1801, «r 1 fieiru en einu til-
liti markvert. Vér höfum á því full-
qvadt 100 ára öld, þá tignarlegustu og
heillasömustu einhverja frá Krists burdi,
nl. þá I8du öld; hana höfum vér qvadt,
og mátt qvedja med undrun yfir Guðs
vísdóinsfullu og födurlegu stjórnun sér-
hvörra hennar merkilegu og minni til-
fella til ens besta, til fullkomnunar ens
heila og til almenn>ar farsældar. Hvörr
sem þau yfirvegar nred athygli og greind,
má undir eins vidurkenna þetta med
lotningu og med þacklæti, ecki síst vór
Garðars Hólm-búar, sem notið höfum
fridarins sífeldu heilla og rósemdar öld-
ina út, og lönd vors Konungs í undan-
farin 80 ár, á medan, eins og Baggesen
qvedur: „skarkali stríds og ógnana
„dunar allt 1 kríngum vorn jarðar-hnött
„hulinn tvldrægnis skruggu-skýjum, og
„Norðurálfan syndir nakin fram i blóds-
„og tára-flödi til nýrra bardaga.11
Vér höfum sjed, edur ad minnsta
kosti mátt sjá og reyna, ad þessarar 18du
aldar upplýsiug hefir farid vaxandi fram
ár frá ári, og útrýmt miklu af van- og
hjá-trúar myrkri, mildad sidi og þekk-
ingar-hátt manna, og qveikt enn al-
raennara umburdarlyndi.bródur-ástsemd
og sambeldi 1 manna lijðrtum; einungis
sá öupplýsti og grimmhjartadi finnur
nú ánægju i ad smána í ordi og verki
aldarinnar framfarir og gódra vidleitni
ad ebla almennings heillir; hann heldur
sig fullnuma, ogdiegursigí sitt myrkva
skúma-skot. og blæs þadan öfundar og
mannhaturs eitri, en adgætir ecki, ad
hann ined þvf ávinnur alls eckert, nema
sjálfuiu s«r vanjiðck og smán; liann sver
sig á ný undir venjunnar gönilu þræl
döinsmeiki, en enginn er, sem vyrdir
hauu tillits né öfundar af vistinni þar.
Vér höfum auk þess sjed, ad samfara
upplýsingunni, hefir mildi og réttvísi
tekid ad útbreidast um vor lönd til al-
menníngs heilla, andlegt og borgaralegt
frelsi gjört vidast cnda á andarkúgun-
um, leyst fjötur vorra næríngar útvega,
endurlífgad hvörs og eins mód, verndad
löglega atvinnu og eignir, leidt velmátt
og ánægju allvída inn i aumíngjanna
hrcysi, sendt oss nýja líkn í sóttum og
sjúkdómnm, í örbyrgd og hallærum; í
stuttu máli, sú 18da öld gaf oss minnis-
»t*d rnerki um Guils dásömu stjórnun
vors heims og gædsku vid oss, kénndi
oss ad kaunast vid hvörttveggja, bendti
til að fbuga og læra að þeckja manneskj-
unnareiginn verðugleika, vora áqvörd-
un, vor sðnnu og audfengnu heilla meil-
öl, þeckja náttúruna, vorar skyldur yfir
höíud, dygdina, þá cnunkölluðu dygd, í
hennar réttu tign. lðstinn og hans ófarir,
mismuninn á réttu og rgungu, á ljósi og
myrkri, á hj'ggindum og hjátrú og Ijós-
ar og skilmerkilegar enn nockur undan-
anfarin óld. Gladir af hennar heillum,
qvöddum vér bana hálf-nauðugir.
Þú ert framlidin, eilíflega ertú mér
horfin, þú Átjánda Krists Öld! þú, sem
ert mér minnisstædust af öldunum, af
því þú varst liin sidasta, sem eg misti,
og breytilegasta einhvör að lunderni,
hradadir þér á fund þinna eldri systra,
géckst til hvíldar hjá þeim þá seinustu
nótt ársins 1800, en ris aldrei framar
upp mér til ynd's edur adstodar. Mér
ertu horfin, kjæra öld!á 27da ári ennar
lOdu aldar frá minni byggingu vardst
þú ö)I. Hýrleitari miklu qvaddir þú
mig, enn þegar þú fyrst heilsadir; þú
frídkadir hvad mest í ellinni, neraa þar
sem úngdóms skrámur þínar stæckad
hðfdu og uýjarábættst, Ynndæl varstú
mér undir skilnadinn.og stúrandi horfdi
eg lengi eptir þér, á meðan eg í sfdasta
sinni fóck litið purpurageisla þíns skraut-
lega búnings. Mig ángradi þá, ad þú
vildir yíirgefa mig svo einmaua, þegar
síðasta qvöldid i árinu 1800 dró upp sitt
dymma næturtjald yfir höfud á mér, svo
ad eg aldrei framar fengi þig litid.—Þú
liafdir að sönnu til skilnadar heitid mér
ýngri systur þinni til umsjónar eptir
þig, en vodalega hafdi mig til hennar
dreymt, þóktist eg sjá hana taka vid
stórvöxnum Lurki af hendi þinni, en
heyra þig tindir eins segja: láttú Island
til lurka finna! kom hún svo til mín
med lurkinn uppreiddan, eins og eldri
systir þín (Seytjánda öldin hófst árid
1601, med miklum hardindavetri, sem
því nefndist Lurkur, eptir hvörn fylgdi
Pínings-vetur árid 1602," en Eymdar-
ár 1604), og hótadi mér hördu, sem hún.
Eg qvídi því fyrir misjafnri medferd af
henni. — Fagur er að sðnnu búningur
þeirrar Nítjándu Aldar, líttegur úngdóm-
ur hennar, blid og ástúdleg hennar allra
fyrsta qvedja, þar sem hún nú brunar
fram á gullrodnum skýjum og med
himneskri dýrd stigur ofan til mín.
Fögnudur fylgir hennar komu; jafnvel
örvasa k> rlar lifna vid; hátidleg veitsla
er til reidu í hvörri krá; feitir uxar og
geldsaudir steiktir eda reyktir á bordum,
og nægil af sambodnum öl-faungum. —
Mínir Yfirmenn, mínir synir og þær
dætur minar búast um í besta skart,
sumar i nýbreyttann búning; minn
B i s k u p skundar i flugjelsvængjudum
heidurs skrúda og mjallhvítum kraga af
þrennum pípna-röðum, til að kunn-
gjöra im inni Dómkirkju.í tveiro.
ur kirkjum sama dag, adnú
sé mikil Fagnadar og Jubil-
hátfd og mikid um dýrdir; ýmsir
kennimenn minir eru málsnjallir nóg
um sama, hvörr í sinni kirkju; skært
hvella O r g e 1 - pípurnar, hundruðum
saman, vid adkomu hennar; kluckna- og
hljóðfæra og hátidlegra saungva-glaum-
ur bodar mér vída ad, nýkorana
Fagnadar og Jubil-hátíð. —■
Hér og livar vid flædar-mál mitt leyptra
fallstyckin og þruma út þenna fögnud,
og þar blakta öll flöggí sömu minningu;
á skraut-mennin blánkar af fegurð; livit-
ir mjölpúdurs-meckir krýna þeirra kolla-
tinda til ad auka dýrdina; glæsileg hý-
býli, kræst ylmandi bord, ljúffengir
dryckir, liprir dansar, fjöldi af litlum,
stinnum máludum blödum, gulls-
og sylfur-hrúgna-glaumur við þau á rík-
ismanna borðum, sjálí nóttin sumstadar
dagbjört af mörgum ljómandi ljósum og
hátt blossandi, tjörgudum vitabrennum,
allt—allt bodar mikla Fagnadar-
hátid hjá m ó r, þó fjöldi sona minna
og Kennimauna minnist hennar varla.
Mun allt þetta gjört til heidur þér?
min Framlidna! —ónei! til heidurs þinni
nýfæddu systur! En hvörju er þá hellst
fagnad? máske því, ad þú, k j æ r a
Átjánda Öld! ert mér horfin til fulls,
en yngri systir Komin mér til adstodar—
æ! henni fæ eg ennþá ecki fagnad, því
eg óttast ad hún leyni L u r k i n u m,
sem migdreymdi um, undir Gull-skyckju
sinni. Máske fagnad só enn meiri
heillum og minni óheillum, sem vini
mína og syni dreymi fyrir í N í t j á n d u
Aldarinnar heldur en í þinni fylgd?
Æ! fár veithverju fagna skal;
Þú ert samt framlidin, kjæra. Á t-
j á n d a Ö 1 d! eu — þó að margir f a g n i
þvíog minuist þin lítid hédau af, fagna
eg þó hægt um sinn, en vil held-
ur minnast þín lengur og unna þér sann-
mæla; þú varstnockuðmislynd,
sem þid allar Systurnar mun-
udega ætterni til, eptir mód-
ur yckar Tíd; mér varstú, eins
og eg þess vegna mátti vidbúast, blíd
og stygg á víxl, euhvörtheld-
ur var optar eða lengur vil eg
nú stuttlega leida rök til af f á e i n u tn
m e r k i s-a t r i ð n m, svo þar af ráda
megi, hvört eg heldur hafi orsök ad
sakna þín, ellegar fagna koinu
systur þinuar. Þau skulu undir
eins vera þév tnaklegust E p t i r m æ li
frá mér!
Hvað hefi eg þá helzt ad telja þér til
gyldis og Æruminningar? mín Fram
lidna! Uppá þessa sídustu spurningu
gét eg nú, ad lyktum, verid íáord, med
því ad vísa til þess marga, sem eg í und-
angeugnum Eptirmælum þínum liefi
þér til hróss upptalid, nefnilega: stórum
aukna og sí-vaxandi upplýsingu og hjá-
trúar-hneckir; stórum endurbætta Lög-
gjöf og Kéttar-framkvremd; mildun sida
og hardýdgis; mannkjærlegri medferd á
sonum mínum, og sæmdarmeiri um-
gengni vid þá; almennt vaxandi frelsi
þeirra; mikilsverda lausn og rýmkun
allra minna bjargrædis útvega og nýrra
inuleidslu, en umfram allt: sifelldt ó-
breytta födurlega rikisstjórn, hennar
dæmalausu og úþreyttu umhyggju, ör-
læti og velgjördir mér til frelsis í öllum
bágindum, og til vonar-fullrar viðrétt-
ingar þess á milli, krýnda fridarins ó-
vidjafnanlegu stödugu heillum, hvörjar
aldrei liafa um þína tíd nád ad raska í
nockru minni hagsæld og ró, og fyrir
hvör öll ómetanleg gædi eg af hjarta
prísa Guds födurlegu forsjón, og fel./nig
örugg enni sömu framvegiá!
Far þvi vel, ástkæra Átjánda Öld!
Fridur só æ med þinni loflegu Minn-
ingu, min Framlidna!
Þá mundu og skáldin láta til sín
heyra, eins og nú. Höfuðbraginn orti
Benedikt (Jónsson) Gröndal, lætur þær
kveðjast og kveðast á, mæðgurnar, 18.
öldina og 19.,—og er þetta upphafið:
Mér er glatt í geðinu, dóttir!
Gömul stár eg hundrað ára.
Þeir hafa margir minum fargað
Meyjardómi í æskublómi;
Fjöllj-nd var eg,en fram mór lirundu
Fólkumdjai fir mínir arfar;
Man eg það, af kostakyni
Komu drengir, frægir lengi.
Miðurlag kvæðisins eru þessar fagur-
lega orðuðu hendingar:
„Lið eg burtu hálft með hjarta
Hrædd og glöð frá minum stöðvum,
Lifðu sæl! vór léttum tali.
Lyfti þér jafnan hálig gifta".
Hjá öðru aldamótaskáldi.Arnóri presti
Jónssyni, kendi heldur svartsýni i garð
liðnu aldarinnar. Hann kvað:
„Annars víst þó er að raestu:
Engu harmdauð varð lijá mengi
Sú oss kvaddi öld, og eyddist,
Áralöng var nóg í göngu!
Öskruðu fjöll, því eldi fullar
Æðar þungu jarðar sprungu,
Spúðu ógnum, eitri dauða,
Undir frónið skalf og dundi.
Sauði sló hún kaunum kláða,
Kvaldi pestum gripi flesta,
Faldi jörð í klaka köldum,
Knúði þorsk frá landaflúðum;
Stundum blið var lýð og laudi,
Listir vandar allra handa
Kendi bezt, og hjátrú hrinda
Hðnduglega fórst í löndum*-.
Taugaveiklad flak,
ÞANSIG VAR ÁSTAND .MIS8 GILLIS í
ÁTTA ÁK.
B»zta lækna og spítala hjúkrun gat
ekki hjálpaO henni, og hún hér
um bil búin aO missa alla von
um, að hún fengi nokkurn tima
heilsuna aftur.—Einlæg ráðlegg
ÍDg hennar til annara, sem liða.
Einn i tOlu hinna algengustu,
jafniramt einn á meOal hinna óttaleg-
ustu sjúkdóma, sem þjáir fólk hér t
lacdi pessu, er taugaveiklun. Upp
tbkin til veiki peirrar eru margvisleg,
of hörð vinua eða áhyggjur eru á
meðal hinna algongustu. En, hver
helzt, sero upp*ökiu eru pá er veikin
pesi kyns, að bún gerir manni iífið að
byrði. Þannig pjáðist til margra ár«
Miss Margaret Gillis fri Whim Road
Cross, P E I. Uf hennar var pvi
nær eitt end laust str 0, og hún var
farin að lita pannig á ástand sitt, að
hún væri ólæknandi pegar athygli
hennar var dregið að Dr. Williams’
Pink Pills og uú á hún pvi 1 fgardi,
tauga styrkjandi meðali heilsu sfnx
og Íífsgleöi að pakka. Miss Gillis
sky>ir á pessa leið fri sjúkdóm síoum
og beilsubót: „í sfðastliðin átta ár
befur líf mitt verið eitt endalaust
stríð. Taugakerfi mitt var bilsð og
ex varorðin líkHmlegt flak. Veikindi
min byrjuðu í vosæld, sem svo iðu.
lega ásækir kvenfólkið. Allan tiro-
aon var eg ópolinmóð os hugfallin
og leidd st n ór pví lffið. í sjö ár var
eg undir læknishendi. Eg fór jafn
vel til Boston og var par á sjúkra.
húsinu um tíma. A meðan eg dvafd’
par batnaði roér nokkuð rétt i b>-áð.
ina, en svo versnaði mér aftur fljót
lega, að eg varð verii eu nokkru
sinui áður. Loks fékk eg krampa-
flog af taugaveikluninni og tók eg pft
meira út en eg get sk^rt frft með orð
um. Við pau tækifæri fanst mér
vera verið að tæta mig alla i sundur.
Oft misti eg rænuna og var stundum
hftlfa klukkustund f pví ftstandl.
Stundum hcf eg feugið sc* sUk
krairpaflog ft viku, og enginn maður,
sem ekbi hefur sjálfur reynt hiö s vma,
getur ímyodað sér panu niðuidrfttt.
preytu og eymdarftstand, eg gekk í
gegnum á eftir hverju íiogi. Lækn
arnir virtust ekkert geta lijalpað aé-
og mun eg aklrei gleyma pessum
neyðarftrum miuum. Svo fór eg að
brúka Dr. WiHiams’ Pink Pills og
fann eg pað inuan lítils tiina, að pær
bættu mér. I>á kom alt f einu Jækr.
ir, sem sagðist geta lækuað mig. Eg
hætti við pillurnar, og oins og hund
urinn 1 dæmitöguuni, reyndi að grfpa
skuggann og misti hiJ verulegn.
Innau lítils tlma var eg orðin jnfn
aum eins og nokkru sinm aður. Pill-
urnar vorn h>.ð eiua, sem rokkuð bætti
mér og bvrjaði eg pví ft pe:m ft \ ý
Eg hé.t áfram við pær í hartnær nfu
máouði. Veikindin li nfu smátt og
srnfitt en pó stt'.ðugt og nú er eg búin
pví sem næst að fá fuíla heilsu og er
laus við pft llf-byrði, sem eg bjóst
ekki við að losast undm. Eg get
ekki nógsamlcga lofað Dr. Wllliarus’
Pink Pills, i é get eg nógsamlega
r&ðið peim, sem pjftst ft l>k>in hátt, til
pess að reyna sllkanundr unarverðan
beiisugjafa'*.
í mörg púsund tilfellum he.fur
paö verið sauuað, að Dr. Williams’
Pink Pill8 byggja upp bló'ið og
styrkja taugsrnar betur en nokkurt
annað meðal, srnn meðalafræðin hefur
uppgötVHð. P.liurnar verka Hjótt og
beinlfnis á blóðíð og taugarnar og
komast parnig að upptökum veikinn-
ar og gefa pví fullkominn og varan-
legan bata. (Vinur meðöl eiga ein-
ungis við sjúkdóms einkennin, og
svo kemst sjúklirigurinn í sama veik-
inda fistardið strax pegar hann hættir
við pau. Það er enginn sft sjúkdóm-
ur til, ef hann stafar af lélegu blóði
eða veikluðum tsugum, sem piilurnar
iækna ekki. JÞeira, sem er veikir eða
veiklaðir, er fastlega ráðið til pess að
reyna meðel petta til hlítar og jafn-
framt eru peir varaðir við eft'rstæl-
ingum, sem S'imir reyna að ha'da
fraro. Réttu p llurnar lnfa æfnlega
fult nafnið „Dr. Williams’ Pink Pills
for Pale Peop!e“ ft uabúðunum utan
um hverjar öskjur.
James Lindsay
Cor. Isabel & Pacific Ave.
Býr til og verzlar með
lius lamþa, tilbúið mál,
blikk- og eyr-vöru, gran-
ítvöru, stór o. s. frv.
Sj álfli i t anleg PreasnJ áru.
alveg hættulaus. Sprenging ómöguleg
Þarf að eins þrjár mínútur til að hitna
Það er hættulaust, hreint og liraðvirkt
og vinnur betur enn nokkurt ttnnað
pressujám sem nú er á markttðnum.
Verð Sö 00 fyrirft am borgað. Sendið
eftir upplýsingum og vottorðum.
Karl K. Albert,
337 Hain Str.
Aldamót.
'Sjónleikur með söug-
um o<r kórum eftir
Matth. JocIiuiuhsou,
mcð mynd höf. —
l'*T til sölu hjd Öllutn Isl.
bóksölunum hér vestra og undirskrif-
uðum. Verð 15c.
Ólafur S. Thorgeiksson,
6’fi II illiam Áve , JVi?inipcgt
The Umted States
Cream Seperator
Með nýjustu umbótum; ódýrust; sterk
ust; áreiðanlegust; hægust að hreinsa;
nær öllum rjóma og er eins létt eins og
nokkrar aðrar. Hvar annarstaðar getið
þið fengið skylvindu, sem aðskilur 17|
gallónur á klukkutímanum, fyrir ?50?
Hvergi. Hun endist helmingi lengur en
fiestar aðrar, sem taldar eru jafn góðar,
Hjóltennurnar inniluktur svo þær geta
ekki meitt börnin. Það er einungis tvent
i skálinni, sem þarf að þvo. Þið gerið
rangt gagnvart sjálfum ykkur ef þið
kaupið skilvindu áður en þið fáið
allar upplýsingar (Catalogue) um
“Tlie United States“
lijá aðal umboðsmauninum í Manitoba
og-Norðvesturlandinu:
Wm. Scott.
206 Pacific /^ve., Winnipeg,
Blikk}>okum og vatns-
rennum sértakur gaum-
ur gefinn.
DR- J. E. ROSS,
TANNLÆKNIR.
Hefur orð á sér fyrir aö vera með þeiru
beztu í bænum,
Telefoq 1040.. 342 Main St.
Dr. Dalgleish,
TANNLÆKNIR
kunngerir hér með, að hann hefur sett
uiður verð á tilbúium tönnum (set of
teeth), en þó með því sxilyrði að borgað sé
ut í hönd. Hann er sá eini hér í bænum,
sem dregur tít, tennur kvalalaust, fylllr
teunur uppá nýjasta og vandaðasta máta,
og ftbyrgist alt sitt verk.
416 IVlclntyre Block. Main Street,
Autoinatic Bi=pedal vjel tii ad skerpa
Ljái o;>- allsk&nar smíðatól.
iiylting- í biýnslu-
aðferð .. .
Leggið niður gamla og
Rpjnlega og lej’diuleíra
saml-hverfisteiniim. Bi«
pedal ryður þeim alvejf
úr veei, Bádar hendur
Jausar til at) iiahla við
verkfærit). Geta skerpt
plóga, Cultivators, skófl-
ur, axir, ljái, linífa og yf-
ir hdfud aJt sein bóndinn
þarf ad láta brýna. (iO
eóa íXi grain tool emery
steinn la«öur til med
Jtverri vél.
Vinna vel ojo1 eru
með sanngjörnu
vcrði-
Nordvestur deild :
WINNIPEQ,
MAN.