Lögberg - 13.06.1901, Síða 2

2
LOGBERG, FJMTUDAGINN 13 JUNÍ 1901
Nýjustu bókmentir Dana.
það er sagt að bókmentir Dma
sóu nó farnar að sýna tnerki þess,
að brezkur andi sé farinn aS hafa
ahrií’ á þær, en um leið er það tekið
frnm, að þetta sé þvínær nýtt í sögu
danskra bókmenta. Og með því
enskir og ameríkanskir rithöfundar
eru t'arnir að læra dönsku, þá virðist
ekki ólíklegt að frændsemis-bandið
milli rithöfunda þessara þjóðflokka,
s- m eru svo nákomnir að ætterni,
styrkist enn meir við þetta. M ss
Margaret Thomas, sem hefur verið
að læra dönsku og kynna sér dansk-
ar bókmentir, ritaði grein um hina
helztu dönsku rithöfunda, sem nú
eru uppi, í London-tímarit’ð Litera-
ture, er út kom 20. apríl síðastl., og
segir hún, meðal annars, það sem
fylgir um þetta efni:
„þegar þýzk konungsætt settist
í hásæti Danmerkur á flmtándu
öldinni, þá núði þýzk tunga og
þýzkur hugsunarhattur yfirhönd í
hinu litla danska konungsriki.
Hirðin og hærri stéttirnar í laudinu
töluðu þýzka tungu eingöngu.
Skáldið Klopstock, sem Christian
konungur VII. galt laun til að búa í
KaupmannRhöfn, varð leiðtogi í
bókmentum Dana á þeirri tíð. það
voru risavaxnar bókinentir, sem
gstu st.ært sig af mönnum eins og
((hlenschlager, Mad vig, Kjerkegaard,
Heiberg, Paladan-Muller og ýmsum
öðrum rithöfundum, sem voru því-
nær, ef ekki alveg, jafningjar þeirra,
sem taldir hafa verið.
„En með dr. Georg Brandes
(hann er fæddur 18+2) byrjaði ný,
andverkandi stefna, sem ómögulegt
er að gera ot’ mikið úr og sem ein-
göngu á rót sína að rekja til hans.
l)r. Brandes, sem er sórlega skarp-
skygn ritdómari og hefur þá gáfu
kynflokks síns (hann er af Gy'inga-
ættum) öllu fremur að samlaga sér
hugsanir annara en að *kapa sjálf-
ur, tókst að vekja brennandi áhuga
hjá ungmennum Dana fyrir bók-
mentum og að mynda nýjan skóla
af rithöfundum, sem fá innblástur
sinn frá frönskum uppsprettum (en
ekki þýzkum, eins og áður átti sór
stað).... það er of snemt að geta
til lulls metið starf dr. Brandesar.
Hann heíur enn þá ekki talað sitt
síðasta orð, og hann má enn heita á
bfzta skoiðiætí, æfiskeiði, sem
hann hefur eytt í grimmum og
heitum deilum. Fram að þessum
tíma er þýðingarmesti ávöxturinn
af baráttu hans sá, að hann hefur
kent mönnum að hugsa sjálfir, í
staðinn fyrir að gera sig orðalaust
anægða með kenningar aunara, um
hvaða efni sem er, og hann hefur
vakið nýjan og sfvaxandi áhuga
fyrir bókmentura í föðurlandi sínu
(Danmörku. En samt sem áður
hefur hann orðið fyrir sömu örlög-
um og aðrir umbótamenn, sem oft
hi ffast lengra, á móti vilja sínum,
en þeir höfðu upprunalega ætlað
sær að fara.
"Hann reyndi að hreinsa burt
rykið, sem safnast hsfði saman á
undanförnum öldum, á þann hát.t
að brjóta herbergisgluggana. Hinn
sterki, ferski loftstraumur, sem
hann hleypti þannig inn, hefur ef
til vill einungis þyrlað rykinu upp,
svo það *etjist aftur þar sem það
var. í áhuga sínum að umbæta
hefur hann farið að líkt og þjón-
ustustúlka sem, þegar hún er að
laga til í lestrarherbergi, fleygir
bii't öllum lausum bliðurn, sem hún
tínnur, og eyðileggur þaunig, ef til
vill, hina dýrmætustu fjárjóðu hús-
bónda síns — skrárnar ytír endur-
minningar hans, hugsanir hans, og
drauma hans. Slíkt var vafalaust
ekki ttform Brandesar, en það var
óhj ikvæmilegt að svo færi í upp-
þotiuu, sem hann kom á stað."
Miss Thomas segir, að á meðal
hinna kraftmestu dönsku rithöf-
unda á s Sari árum hafi verið J. P.
Jacobsen, sem fann upp að búa til
hinar sálarlífslegu dönsku skáld-
sögur. Annar vinsæll höfundur
nseðal Dana er Amelie Skrara, sem
hefur veriö talin með Zola annar
af ,hinum tveimur sönnu og ráð-
vöndu náttúrlegu rithöfundum' í
Evrópu. Miss Thomas telur Holger
Drachmann ,hið mesta danska skáld
sein nú er uppi' og segir, að hann só
einn af hinum .eftirtektaverðustu
jnönnum í Danmörku'. Haao byrj-,
aði feril sinn sem sjðmj’nda málari,
og lifði í mörg ár meðal sjómanna
og fiskimanna á Skagannm, eyði-
legum tanga eða landodda, sem
gengur út í Norðursjóinn, þar sem
Kattegat og Skagerak mætast.
Skáldsogur, -sjónleikir, ritgjörðir og
‘ýms af hinum fegurstu ljóðum, sem
nokkurn tíma hafa verið rituð á
danskri tungu—Danir eru rneistar-
ar í Ijóða-skáldskap'—b8r vott um
gáfur hans, segir Miss Thomas.
Hún heldur áfrm í ritgerð sinni og
segir:
“Eg veit ekki betur en að
Danir hafi nú aðgang að öllum
hinum gullaldarlegu bókmentum
vorum (Englendinga) á sinni eig’.n
tungu. þeir þekkja Shakespeare sinn
miklu betur en Englendingar gera
að jafnaði. þeir (Danir) hata sérílagi
mætur á Dickens og Kipling, og eg
varð forviða þegar eg komst að því,
að þeir voru vel heima í hinum síð-
ustu ritverkum eftir Ouida og Marie
Corelli; en vór (Englendingar) erum
algerlega ókunnugir öllum þeim
bókmentum sem Mr. Go3se með
réttu segir um: ‘Engar af hinnm
smærri þjóðum (ríkjum) í Evrópu
geta bent á iafn nafntogaða menn
eins og þá Örsted, öhlenschlager,
Madvig og H. C. Anderson voru
hver í sinni grein.‘ Sá af þessum
f jórum, sem mest er kunnur hór á
Englandi, er rithöfundurinn sem
fylt hefur barnaherbergi vor með
huldufólki og álfum, og fylt skóla-
herbergi vor með skáldskap, smíðað
þann sambygðar-hlekk, sem um
aldur ogæfi mun tengja börn beggja
landanna saman — nefnilega Hans
Christian Andersen. Hann var
augasteinn landa sinna; liver og einn,
sem þekti hann í sjón og mætti hon-
um eðft si hann á strætum Kaup-
mannahafnar, tók ofan eða snerti
höfuðfat sitt og sagði: ‘Guð blessi
þig!‘ Mrs. Browning ritaði hinar
síðustu línur sínar til hans, og hann
þreyttist aldrei á að segja vinum
sínum frá því“.
Hafísinn í norðurhöfunum.
V. Gard», kapt. 1 sjóliCinu danska,
hefur ritað um hafísmn 1 norðurhöf-
unum tvö siðstu árin, eftir skýrslum
þeim sem fengist hafa að undirlagi
h'ns alpjóðlega landfræðingamóts.
Samt hefur ekki tekist að fá skýrslur
frá hafinu norðanvert við Amaríku,
pví ekki hafa hvalaveiðamenn í Amer-
Iku fengið í tæka tið I hendur sýnis-
horn skýcslnanna. Af skýrslu pessari
má sjá, hvernig isrekið hefur hagsð
sér fr& Nowsja Semlja, norður af
austur-Rússlandi, til vesturstrandar
B íf nsflóans og Djlvís sunds. Hefur
árið sem leið verið mikill is i Birenz-
hafi (milli Spitsbergen og Nowaja
Ssmlja) og krirgum Spitsbergen og
meðfram austurströud Græalands.
ísinn var l moðallagi við suðvestur-
strönd Grænlands og mjög litill við
Labrsdor og 1 B-ffiusflóanum. í
skýrslunni fyrir 1899 er pess getið
til, að mikill ís rauni verða árið 1900
við austurströad Grænlands, og studd-
ist psð við pær sennilegu llkur, að af
pví lítinn ís hafði rek ð suður i haf
1899, mucdi verða meiri „útflutairg-
ur“ af isnum að norðan 1900. X>essi
ppádómur hefur ekki ræzt; pvi árið
1900 var lika lltill ís á pvl svæði,
sem hér er um að ræða, eins og UDd-
anfarin ár, rema við Sp’tsbergen.
X> /í hafa menn ekki porað að spá
neinu um petta á-.—Dessar skýrslnr
eru fenguar frá 51 skipi; voru 34
peirra dönsk og 17 norsk.
Búist er við að pessar rannsókD-
ir leiði til pess, pegar tímar liða, að
unt verði að fiana pær reglur, sem
ísrekið fer eftir.
[Mun annars ekki ísinn í norður-
höfunum vera að minka? Margt
virðist benda á pað ]—Fjallk.
Vínsölubanns-málið.
Eg hef verið að vonast eftir, að
sjá einhvr-rn dóm I isl. blöðunum
bérna viðvikjandi opna fundinum,
sem haldinn var á Northwest Hall
hinn 14. f. m. I sama skyni og aðrir
opnir fundir Goodtemplara, nefnil. að
vekja atbygli utanfélagsmanna á
Btefnu og starfi Goodtemplara gagn-
vart ofnautn áfengis, en enn sem kom-
ið er hef eg ekki séð eitt orð pví við-
vikjsndt. Í>e8s vegna dsttur mér í
hug að biðja yður, herra ritstjóri, um
rúm 1 bl»ði yf ar fyrir nokkrar at-
hugasemdir par tð lút&ndi.
I>ó margt sé búið sö talft, ræða
og rita um bindind smálið og vin-
sölubanns-málið, sem Gondtemplarar
i Cauada hafa, eius og kunnugt er,
verið að burðast með slðastliðin ár,
og sem enn er efst 4 dsg'krá peirra,
pá virðist sem litið só farið að dr»g-
ast rrer sameiginlegri ályktun i huga
og vilja almennings um pað, hvaða
œeðulum og stefnu beita skuli til að
vinoa sigur, j4, algerðan sigur, eftii
herópi Goodtemplara, á drykkju-
djöflinum, sem peir svo kalla.
Egr vil geta pess hér, að mér
pótti fróðlegt og skemtilegt að hlusta
á ræðumennina S. Júl. Jóhannesson
og Jóhann P. Sólmundson 4 ofan-
nefudum fundi, að heyra pá mælsku
og straum kjarnmikilla orða, sem
peim er svo lagið að beits, hverjum
fyrir sig. I>að vir eyðaodi tima í að
ljá pv( eyru. I>að er eins með p tta
mál sem önnur alpjóðleg mál, að menn
verða sjaldan á eitt sáttir með pað,
hvernig verkið skuli unnið. Báðir
ræðum. bata drykkjuskapar-óregluna
og vilja vinna bót á peim afloiðingura,
sem af henui hljó'ast. S. Júl. Jób.
heimtar vinsölubaDn, en Jóh. Sólm.
að bindindismenn vinni með öflugum
féUgaskfp mðti drykkjuskapnum,
vitki mannkynið, og fái með p9ss-
konar fihrifum hina uppvaxandi kyn-
slóð til að fá viðbjóð á ofdrykkjunni
og allskonar ósiðsemi. Mismunurinn
4 skoðunum peirra er p&nnig s4, að
annar vill rota, en hinn dauðrota,
annar vill útrýma öllu á'engi úr land-
inu, en hina opna augu fólks fyrir
8kað8emi vinnautnarianar og kenna
pvi að forðast hana, svo aðvíniðverði
eins skaðlaust I heiminum og hvert
annað efni, sem er gagnlegt i sjálfu
sór til ýmsra hluta, en verður hættu-
legt við misbrúkun pess.
Eg efast ekki um, að pegar hin-
ir hygaustu mean íhuga málefnið
nákuæmlega, pá muni peim ekki
blandast hugur um pað, hver ræðu-
mHÖurinn hefur réttari stefnu í pvf.
£>að er ekki tii neins fyrir Goodtempl-
ara eða aðra að slá pvi föstu með ofsa-
fullu hrópi, að vínið só sá vesti djöf-
ull, sem til sé I heiminum, og geri
ekki annað en ilt, pvi læknisfræðin
sýair, að pað er nauðsynlegt og ó-
bjákvæmilegt að nota pað. Moð
réttilegri brúkun er vin eða vinandi
lifsvökvi sem lifgar, og deyðir lika ef
p&ð er vanbrúkað, eins og öll efni
náttúrunnar, sem guð hefur skapað
mönnunum til gagas og nota. I>að
er ekki af pvi að meðalið—efnið—só
vont I sjálfu 8é*, að vér mennirnir ger
uoo ilt með pví pegar vér brjótum
lögmál guðs og notum pau efui rang-
lega, sem puð hefur skapað I náttúr-
unni og gefið oss skynsemina til að
færa oss réttilega I nyt, nota oss til
gagns og gleði. Mnrgra alda nátt-
úrufræðislegar rannsóknir sýna, afí
ekkert ei pað til í sköpunarverkinu
sem ekki er í sjálfu séa gott, ef við
kunnum með pað að fara, með öðrum
orðum, ef vér höfum siðferðislegt
prek til að varast misbrúkun pess, en
notum réttillega öll efni, öfl og hluti,
og alt pað, er forsjónin hefur lagt oss
1 hendur til léttis, gleði og lifsviður-
halds. Efling fegurðar- og velsæmis-
tilfinningarinnar og proskua róttlæt-
istilfinningarinnar gagnvart sjálfum
oss og öðrum mundi verða öflugt
með&l til að menn forðuðust alla van-
brúkun pessara hluta. Msður hlýtur
pvi að komast að peirri niðurstöðu, i
flestum tilfellum, að p*ð er að kenna
skorti 6 siðferðislegu preki eða pekk-
ingarleysi, að vér gætum ekki hæfi-
legs hófs i aliri nautn, og lifið verður
pvi helmingi harðari barátta en ella.
Af pessu leiðir, að peir sem skilja
lífsskyldur sínar og sem næst fara
um réttilega notkun hlutanna ættu
að hafa pað augnamið, að uppfylla
pá köllun sfna, að gera pað að lifs-
starfi siuu, að kenna peim sem falla,
peim, sem verða að herfargi óhófs og
(Niðurl. á 7. bls.)
Canailian Paeifie Railwav
Tlme TaUle.
LV, AK
Montreal, Toronto, New Vork & east, via allrail, dai'v. ex Fn Montreal, Toronto, New York & east, via rail, daily ex Tues 16 0o
lo 15
Owen Sound.TorontO, NewYork, east, via lake, Mon., Thr.,Sat. OwenSnd, Toronto, New York& east, via lake, Tucs.,Fri..Sun.. Rat Portage, Pt. Williara & Inter- mediate points, daily ex Sun.. OO OO
8 00 18 0(
Portage la Prairie, Brandon.Leth- bridge,Coast & Kootaney, dally 16 30 I4 2o
Portage la Prairie Brandon & int- ermediáte points ex. Sun 7 80 22 3o
Portagela Prairie,Brandon,Moose Jaw and intermediate points, dally ex. Sunday 7 30 22 30
Gladstone, Neepawa, Minnedosa and interm. points, dly ex Sund Shoal Lake, Yorkton and inter- mediate points... .Tue,Tur,Sat 7 3° 22 3.
7 30
Shoal Laká, Yorkton and inter- mediate points Mon, Wed. Fri 22 3o
Can. Nor, Ry points Tues. Thurs. and Sat 7 30
Can, Nor, Ry points Mon, Wed. and Fri... 22 3o
Gretna, St. Paul, Chicago, daily i4 Io 13 35
West Selkirk. .Mon., Wed., Fri, 18 30
West Selkirk. .Tues, Thurs. Sat, Io oc
Stonewall,Tuelon,Tue.Thur,Sat. 12 2o 18 50
Emerson.. Mon. and Fri. 7 4° I7 10
Morden, Deloraine and iuterme- diate points daily ex. Sun. S 20 15 45
Glenboro, Souris, Melita Alame- da and intermediate points daily ex. Sun 9 o5 4 3r
Prince Albert Sun., Wed. 16 Oo
Prince Albert Thurs, Sun. 14 20
Edm. ton. Sat Sun,Mon,Tue,Wed 16 oO
Edm.ton Thur,Fri,Sat.,Sun,Mon 14 2o
JAMES OBORNE, C. E. McPHERSON,
G: neral Supt, Gen Pas Agent
VBDDiappplr
Meiri birgðir hcf t • af
VPgfíjapappír f" ■ l.m sinni
fyrr, sem eg s I fyrir 5c. rúll-
una og upp. Betn og billegri
tegundar en eg iief áður haft,
t. d. gylt.an pappír fyriröc.
rúllan. Eg heí ásett mér að
selja löndum mínum með
afslætti frá söluverði í næstu
tvo mánuði, mót peuingum
út í hönd.
Einnig sel eg mál og mál-
busta, hvít.þvottarefni og
hvítþvottarbusta, alt fvrir
lægsta verð.
Eg sendi sýnishorn af
veggjapappír tif fólks lengra
burtu ásamt verðskrá. Pant-
anir með póstum afgreiddar
fljótt og vel.
5. Anderson,
651 BANNATYNE AVE., WINNIPEG
Allir^----
VHja Spara Peninga.
IGE CREAM.
Heildsala og smásala.
Búið til úr vandaðasta efni.
Veitingastofa og búð
370 Main St.
Vitið hvaS þið getið fengið
ICE CREAM fyrir hjá mér á
samkomur og ic nics áðu r en
þér kaupið annarstaðar. Ég
dreg athygli yðar að því, að
mitt Ice Cream er búið til úr
ómenguðum rjóma.
W. J.~BOYD.
Þegar fcið þurflð skó (.S komiö og
verzlið við okkur. Við höfum alls
konar skófatnað ogverðið hjá okk-
ur er lægra en nokkursstaöar
bænnm. — Viö höfum islenzkan
verzlunarþjón. Spyrjið eftir lir,
Gillis,
The Kilgonr Rimep Co„
Cor. Main & James St.
WINNIPEG.
Giftin ga-ley fl sbréf
selur Magnús Paulson bæði heima hjá
sér, 660 Ross ave. og á skrifstofu
Lögbergs.
BICYCLES
rescent -“.i- 1 arnival
^resc
^arni
Vönduð hjól og ódýr. Skilmálar við hvers
manns hæfi.
Brúkuð hjól óskemd og í góðu lagi fyiir $13.00
°g upp. Hægt að komast að ágætis kaupum nú sem
sem stendur.
Ný stykki til í Fulton og Featherstone Hjólin.
Viðgerð fljót og vönduð og ódýrari en áður.
Bicycle lampar, bjöllur og alt hjólum viðkom-
andi fæst fyrir iágt verð.
ANDRE SPECIAL BICYCLES
fást nú. Númer 1 að gæðum með Dunlop tyres o. s.
frv. fyrir $35 00. einungis 15 af þeim komin. Komið
fljótt og náið í þau. Það borgar sig fyrir yður að
koma til mín áður en pór kaupið Eg óska eftir
viðskiftum landa minna og bréflegum fyrirspurnum.
Komið inn 0g skoðið hjá mér þó þér ætiið ekkert að
kaupa.
Búðin er opin til kl, 10. á kveldin.
5 prct. afsláttur í næstu 15 daga.
Karl K. (llliBrt,
Fimtu dyr í suður frá Portage Ave., að austanverðu á Main St.
Næstu dyr við O’Connors Hotel.
GLADSTONE FLOUR
Yður hlýtur að geðjast að því mjöli. það er
Snjóhvítt og skínandi fallegt.
Að prófa það einusinni, mun sannfæra yður.
% Pantið það hjá þeim sem þór verzlið við.