Lögberg - 13.06.1901, Blaðsíða 4

4
LÖUBERG, FIMTUDAGINN .13 JÚNÍ 1901
LÖGBERG.
#r eeflð fit hvern flmtndasr af THE LÖGBERO
RINTING & PUBLISHING CO., (L-griH), aé 309
l^rin Ave , Winulpeg, Man. — Koatar f'-J.OO ura ário
á falandi 6 kr.). Borgiat fjrirfram, Einstök nr 5c.
Pnhliwhed every Tharaday by THE LÖGBERG
PHINTING fc PUBLISHING CO., (lncorporatedj, at
309 Elgin Ave., Winnipeg,Man — Subacription price
t* 00 per year, payable lu advance. Singlecopies 5c
Ritstjóri (Editor): SlGTR. JÓNASSON.
Business Manager: M. PAULSON.
aUGLYSINGAR: Smá-anglýaingar i eltt akifti 25c
fyrir 30 ord eéa 1 J*ml. dálkalengdar, 75 ets um
mánuéinn. A stwrri auglýaingnm um lengri
tíma, afaláttar efiir aamningi.
BUSTAD A-SKIFTI kanpenda verénr ad tilkynna
sk riflega og geta nro fyrverandi bústad Jafnfram
Utanáskripttll afgreidslastofbbladsinser t
The Logberg Printing & Publishing Co.
P.O.Box 1202
Winnipeg,Man.
Utaniakrlpfttllrltftjóra&a ert
Eillor LAgbergf
P ‘O. Box 1292,
Winnipeg, Man.
—- ^arakvæmt landslögnm er nppsflgn kanpanda i
b*sdi <gild, nema bann sé skaldlans, þegar hann seg
upp.~Ef kanpandi,sem er í sknld vld bladidflytn
▼ftsttenum, in þess ud tilkynna heimilaskiptin, þá er
t 'yrir ddmstdlnunm álitin sýnileg sönnumfyrir
prettvísam tilgangi.
-- FIMTUDAGINN, 13. JUNI 1901. —
Orðabókar-málið.
í síPasta nánieri „Hkr.‘• heldur
Mr. Sig. J úl. Jóhannesson því fram,
a* dr. Valtýr Guðmundsson og vér
munum hafa misskilið þá sem ritaS
hafa um hið svonefnda orðabókar-
mál í ,.Hkr.“, að „flutningsmenn"
þess muni hafa átt við íslenzk-ís-
lenzka orðabók, en dr. V. Guðmunds-
son og vér séum að tala um ensk-
íslenzka orðabók, o. s. frv.
Útaf þessu skulum vér segja,
a'S umrseðurnar um þetta mál í
„Hkr.“ hafa verið svo óljósar, að
því er snertir hverskonar orðabók
það er, sem fyrir greinarhöfundun-
um vakir að nauðsynlegt væri að
semja, að það lítur helzt út fyrir að
það atriði sé í reyk fyrir þeim. Auð-
vitað talaði Mr. H. J. Halldðrsson
(sem S. JúL Jóhannesson nefnir
„flutningsmann" málsins) um það í
fyrstu grein sinni („Hkr.“ 17, janj,
að það væri „undravert að enginn af
hinum mörgu og góðu íslenzku
skáldum og rithöfundum vorum
skuli ekki hafa tekið sig fram með
að semja al-íslenzkt orðasafn." Og
síðar í sömu greininni segir hann:
„Hver er ástæðan fyrir þvl að eng-
inn eða engir málfræðingar heima á
Islandi hafa ekki samið eina full-
komna orðabók ?“ þetta er alt og
sumt sem „flutniugsmaður" málsius
segir um það í fyrstu grein sinni
hverskyns orðabók það er, sem fyr-
ir honum vakir að nauðsynlegt só
að fA samda, og álíka greinilegt er
það sem aðrir hafa ritað í „Hkr.“
um þetta atriði málsins. það er
auðséð á hinum tilfærðu orðum
„flutningsmannsins" og ýmsu öðru,
sem ritað hefur verið um þetta orða-
bókarmál í „Hkr.“, að hvorki hann
nó hinir aðrir, sem um það hafa rit-
að, hafa glögga hugmynd um hvað
til er af orðasöfnum og orðabókum
yfir íslenzka tungu og bvað verið er
að semja nú. Vérerum viss um, að
það er ekki jafnmikið af góðum
orðasöfnum og orðabókuur yfir
nokkra tungu í heiminum, sem jafn
fáir menn tala og rita á, svo íslenzka
þjóðin þarf ekki að bera ne'nnkinn-
roða gagnvart öðrum þjóðum í þessu
efni; og eins og vér höfum oftar en
einu sinni tekið fram í blaði voru,
þá er engin hætta á að islenzkan
sálist eða afbakist lökum orðabóka-
leysis. það er um að gera að menn
noti það sem til er, og láti ekki ís-
lenzkuna deyja hér 1 landi á meðan
verið er að semja nýja orðabðk—
búa til þetta „patent“-meðal, sem á
að viðhalda íslenzkunni.
það má vel vera, að það hafi
vakað fyrir , flutningsmanni“ máls-
ins, að semja skyldi íslenzk-íslenzka
orðabók — samkyns bók og hin
tr.ikla Webster’s orðabók er yfir
enska tungu—, en hvorki hann nó
aðrir hafa sagt það beint út í „Hkr.“
En það er auðsóð að það hefur vak-
að fyrir „flutDÍngsmanninum" og
öðrum, er um málið hafa ritað í
„Hkr.“, að bókin ætti að vera sérí-
lagi fyrir Vestur-íslendÍDga—vera
þeim lijálparmeðal við nám íslenzkr-
ar tungu og til að geta ritað hana
rótt. Með því þetta er augnamiðið
með bókina, þá væri sjálfsagt að
láta semja íslenzk-enska orðabók,
sem næði bæði yfir forna og nýja
málið, ef nokkur ný orðabók væri
samin, eða helzt bæði í&lenzk-
enska og ensk-íslenzka orða-
bók, fullkomnari en þær sem til
eru. þegar þess er gætt, aö fjöldinn
af hinum uppvaxandi íslendingum
hér í landi skilur og kann ensku
miklu betur en íslenzku — og þetta
mun aukast með hverju árinu sem
líður—hvaða gagn væri þá i þeirri
orðabók fyrir þá við íslenzku-nám,
sem hefði einungis íslenzkar þýð-
ingar eða skýringar ytír (slenzk orð?
það væri jafn praktískt eins og að
ætla að kenna þeim grísku með
grískri orðabók, sem einungis hefði
grískar skýrÍDgar á orðunum. þess
vegna hefur bæði dr. Valtýr og vér
gengið út frá því, að ef nokkur
orðabók væri samin, 1 því skyni að
Vestur-íslendingar hefðu verulegt
gagn af henni við íslenzku-nám, þá
þyrftu að vera enskar þýðingar og
skýringar yfir íslenzku orðin. En
niðurstaðan, sem vér höfum kotnist
að í þessu máli, er sú, að vér sjáum
enga brýna nauðsyn á að Vestur-
Isleudingar kosti stórfé til neinnar
orðabókar, eins og stendur—sfzt af
öllu til íslenzk-fslenzkrar bókar.
,,Eimreiðin.“
í því númeri blaðs vors sem út
kom 30. f. m. gátum vér um part
af innihaldi 2. heftis af 7. árg.
„Eimr.“ og gerðum nokkrar athuga-
semdir útaf því, einkum viðvíkj-
andi ritdóma-þvættingi afadnkaða
„Tjaldbúðar“-prestsins Hafst. Pét-
urssonar, og lofuðum vér I nefndri
grein að geta um það sem eftir var
af innihaldi „Eimr.“ í næsta blaði
voru. Vór höfðum ekki pláss fyrir
niðurlagið 1 sfðasta númeri Lög-
bergs, en nú kersur það.
Ritsjá (niðurl.) 14. Mjög lítill
skákbæklingur, líklega eftir próf.
W. Fiske í Florence. Ritd. er eftir
ritstj. „Eimr.“, og er það sem hann
segir um bæklinginn rétt og sann-
gjarnt.
'Nokkur Ijóðmæli, eftir Ólöfu
Sigurðardóttur. þau ná yfir 6 bls.
af „Eimr.“ og er ýmislegt f þeim
luglega sagt. Oss minnir að skáld-
kona þessi hafi fyrir nokkru gefið
út dálítið ljóðasafn eftir sig.
Dansinn og dauðinn, skáldsaga
eftir H. G. Hún nær yfir 8 bls. af
„Eimr.“ Saga þessi á að sýna hina
óstjórnlegu dansfýsn ungra kvenna
í sveitum á íslandi. Hún er heldur
vel skrifuð og lýsingarnar náttúr-
legar.
Hringhenda, eftir Guðm. Frið-
jónsson, 14 erindi laglega kveðin, en
þau hafa lftið annað til síns ágætis
en það að sýna bragarháttinn og
rín-hæfileika höf.
Latínunámið, ritgjörð eftir próf.
R. B. Anderson (ritstj. blaðsins
„Amerika" i Madison). Höf. er
andvígur hinu mikla latínu-námi,
sem tíókast í lærðum skólum. Hann
vill láta leggja meiri stund á að
læra grísku og íslenzku f skólum
tevtónsku kynfiokkanna, því hann
telur ný-grfskuna lykil að hinum
fornu bókmentum heimsins, en ís-
lenzkuna lykil að miðöldunum og
hinum frægu norrænu eddum og
sögum. Ritstj. „Eimr.“ hefur þýtt
ritgjörðina (eða þenna kafla úr rit-
gjörðinni), og er frótlegt að lesa
hana. Hún er einungis um 2 bls.
Isienzk hring&já heitir síöasti
kaflinn í þessu hefti „Eimr.“, og nær
yfir liðugar 6 bls. Vór ætlum ekki
að fara neitt út í þenna kafla, sem
inniheldur ritdóma eftir ýmsa um
nokkrar bækur og rit um íslenzk
efni, er út hafa komið á s ðasta ári,
eða jafnvel lengra til baka.
Enn um Hafst. Pctursson.
Vér gerðum ráð fyrir því í síð-
asta númeri Lögbergs, að gera
nokkrar athugasemdir f þessu eða
næstu númerum blaðsins útaf lyga-
þvættings-grein afdankaða „Tjald
búðar“-prestsins, Hafst. Péturssonar
(með fyrirsögn: „Séra Oddur V.
•Gíslason“), er vér prentuðum upp
úr ,.þjóðólfi,“ dags. 29. marz síðastl.,
og birtum í Lögbergi er út kom 6.
þ. m., en vissra orsaka vegna slepp-
um vér að gera nokkrar athuga-
semdir í þessu númeri blaðs vors
út af nefndri dellu séra Hafsteins
og látum það b!ða næstu blaða. Til
þess að lesendur vorir fari samt ekki
algerlega varhluta af Hafsteins
Péturssonar góðgæti í þessu númeri
blaðs vors, höfum vér þýtt og preut-
um hér fyrir neðan greinarstúf eft-
ir hinn afdankaða, sem birtist í
Kaupmannahafnar-blaðinu „Danne-
brog,“ er út kom 8. f. m. (nraí).
Greinarstúfur þessi er gott sýnis-
horn af þvf sem Hafst. Pétursson
ritar i dönsk blöð (og vitnar síðan f
til að sanna með lygar sínar í „þjóð-
ólfi“ og annarsstaðar!), og hann er
þar að auki sönnun fyrir því, sem
vér höfura áður sagt í Lögbergi, að
afdankaði „Tjaldbúðar“-presturinn
eyði tíma sínum í að skrifa níð um
eftirmann sinn í „Tjaldbúðinni."
Greinarstúfurinn hljóðar sem fylgir:
„Ólögleg hjónábönd.
Hinn 6. nóvember 1899 dæmdi
hæstiréttur (f Khöfn) íslenzkan
prest nokkurn í tólf mánaða betr-
unarhússvinnu fyrir þjófnað. Síðan
var hann sro settur af embætti sínu
á íslandi. Sama ár slapp hann úr
gæzlufangelsi á íslandi yfir til
Ameríku. Hann tók sór bólfestu í
bæjunum Selkirk og Winnipeg, í
Manitoba, s»m margir íslendingar
eru í. Hann gaf sig út fyrir að
vera löglegur prestur og gekk hinu
fslenzka kirkjufélagi í Am.til handa.
Nokkrir íslendingar, sem ekki
þektu undangengin æfiferil hans,
létu hann gera prestleg embættis-
verk fyrir sig t. d. hjónavígslur,
sem haun ekki getur gert á lögleg-
an hátt. Samkvæmt lögum kirkj-
unnar og hinna sérstöku safnaða
má enginn söfnuður kjósa hann
sem prest. En skilyrðið fyrir að
geta gert prestsverk í Canada er
það, að söfnuðurinn kjósi prest sinn
f samræmi við eigin lög kirkjunnar
og f afnaðarins.—þetta nPl eru nú
sem stendur íslenzk blöð, er út koma
I Winnipeg, að ræða.
H. P.“
það blandast naumast nokkr-
um manni hugur um það, að grein-
arstúfur þessi er ritaður af hatri til
eftirmanns H. P. sem prests í „Tjald-
búðinni". þá á það víst ekki að
vera kirkjufélaginu ísl. til heiðurs,
að gefa dönsku þjóðinni það i skyn, í
einu af blöðunum ( höfu'>stað henn-
ar, að það (kirkjuféliigið) hafi veitt
móttöku manni sem hæstiréttur
hafi dæmt í 12 rnánaða betrunar-
hússvinnu fyrir þjófnað, en sem
strokið hafi undan dómnum. En
því skýrir H. P. dönsku þjóðinni
ekki frá þvf, að þessi prestur só
eftirmaður hans sem þjónandi prest-
ur, úr því hann fór að skrifa um
þetta efui? Skyldi honum þykja
skömm að því fyrir sjálfan sig og
hið kirkjulega starf sitt hór i
Winnipeg? En H. P. gat ekki látið
vera að ljúga því að maðurinn, sem
hann á við, hafi „gengið íslenzlca
kirkjufélaginu í Ameríku til handa.“
Lesendur íslenzku blaðanna hér í
Winnipeg geta dæmt um það sjálfir,
hvað mikið hæft er í því, að það sé
verið að ræða þetta mál, sem H. P,
ritar um, f þeim (blöðunum), eða
hvort það hafi nokkurn tíma verið
rætt í þeim.
Svona hefur nú H. Pétursson,
sem var átrúnaðargoð allmargra
hér vestra um t(ma, reynst. þetta
ætti að vera Vestur-íslendingnm
ytír höfuð lexía ( þá átt, að hefja
ekki fláráða hræsnara og „prakk-
ara“ upp, og láta þá ekki fleka sig
til að snúa bakinu við mönnum og
málefnum sem eru þeim til gagns
og sóma, en hreykja þeim (flögurun-
nm) upp í staðinn.
Nýja fclagið.
Mr. Sig. Júl. Jóhannesson skor-
aði á oss f „IIkr.“, er út kom 30.
f, m., að segja álit vort um hið svo-
nefnda íslendingafélag, sem stofnað
var í Chicago í byrjun þessa árs, og
skulum vér nú verða við þeirri á-
skorun hans með fáum orðum. En
áður en vér gerum það skulum vér
taka fram, að vér játum, að það hef-
ur dregist lengur en vór höfðum
ætlað oss í fyrstu að segja álit vort
um þessa félags-hugmynd. Og á-
stæðan fyrir drættinum er sú, að
þegar vér fórum að athuga málefnið
vandlega þá komumst vér að þeirri
niðurstöðu, að félagsskapur þessi
mundi ekki hepnast eða verða lang-
gæður, og álitum því ekki rétt af
oss að mæla með honum eða hvetja
menn til að ganga í hann. Vér á-
litum samt réttast að láta hann
hlutlausann— mæla ekki á móti
honum—, því þótt vér álítum að
hann mundi ekki hepnast, þá gát-
242
elta það uppiJ' I>i sögðuð þér, að þér skylduð
borga mér huadrað dollara, ef eg gerði eina og þér
segðuð fyrir, og eg hugaaði strax með mér, að eg
v®ri svo gott búinn að rinna fyrir penlngunum. I>á
sögðuð þér við mig: ,Sam, það er kona þarna í hús-
iuu og það er lfklegt að hön brcyti um bústað f dag.
Pegar hön flytur burt fir þessu hfisi, þá vil eg að
þér veitið henni eftirför.' Þásagðieg: ,Já, þó hfin
færi á enda veraldarinnar, þá skal eg gera það.(
,Gi tt og vel,' sögðuð þér. ,Dað er leiguvagn þarna
hinumegin við strætishornið. Farið með þenna miða
til ökumannsins, og þá mun haan hlýða skipunum’
yftar. Konan ekur lfklega burt f vagni, og eg skal
gefa yftur teikn um að veita henni eftirför. Komist
eftir upp á hár hvert hfiu flytnr sig, og þá hafið þér
unnið fyrir peningunum, og skulað fá þðkk hjá mér
í ofanálag*. ,öldungis rétt, herra minn,' sagfti eg;
,eg skal koma til búss yftar kl. 8 f kvöld, eða eins
nærri þeim tíma og mér er mögulegt, og þá mun eg
ver&a til afi taka á móti hundraft dollurunum.' Hana
nfi, þetta er það sem okkur fór á milli, og þér m»tt-
uft spyrja mig úr spjörunum f heilan dag, án pess aft
eg yrði tvfsaga f þessu málefni. Hvernig lízt yður
á þetta?“
j.M'nni yðar er mjög áreiðanlegt," sagði Mit-
c’iel. „En þegar pér lofuðust til að ganga í þjón-
ustu mfna, þá skýrðuð þér mér ekki frá, að þér vær-
uft nauðbeygður til að hlyða skipunum annara, því
ef eg beifi vitað það, þi hefði eg útvegað mór alt
251
„Eg svaraði einni spurningu, og eg svara ekki
fleiri," sagði Sam. „Lofið mér að fara fram hjá yð-
ur, því annars skaða eg yður.“
Um leið og Samúel sleipi sagði þetta, lyfti hann
handleggnum upp ógnandi, en Mr. Mitchel var við
einhverju þessháttar bfiinn, og greip því utan um
hinn upplyfta handlegg og reyndi að halda honum.
En maður þessi átti viðurnefnið sleipi með réttu, því
hann losaði handlegg sinn með mjög snöggri hreif-
ingu, stökk í hnút undir handlegg Mr. Mitchel’s, og
var kominn fram að hurðinni áður en hægt var að
hindra það. Mr. Mitohel flýtti sér á eftir Samfiel,
eo þá dró hann skyndilega upp oddhvassan, blað-
langan hnff, otafti honum að Mitchel og hrópaði:
„Standið kyr þar aem þér eruö, því annars eruð
þér sama sem dauður maður!"
„Mr. Mitchel, sem kom þetta algerlega á óvart,
var hikandi eitt augnablik um, hvað hann skyldi
gera, en á meðan hepnaðist Samúel sleipa að snúa
handfanginu á hurðinni, með þeirri hendinni sem
hnffurinn var ekki f, og augnabliki síðar var hann
bfiinn að opna hurðina og kominn fit. Mr. Mitohel
stökk á eftir honum fit á pallinn fyrir utan hfisdyrn-
ar, en sá einungis á eftir honum þar sem hann þaut
burt I myrkrinu. Mitchel stóð kyr f nokkur augna-
blik og horfði á eftir manninum. Hann sá, að það
var algerlega gaguslaust að elta Samúel sle'pa, og
hann var að hugsa um þenna undarlega viðburð.
„Hvað vissi Samfiel sleipi um Mora-morðið, og
240
„Komiö hingað klukkan tfu í fyrramálið og far-
ið með mig til konunnar, og að því bfinu skal eg af-
henda yður nýjan eitt hundrað dollara bréfpening,"
sagði Mitchel.
„Nei, svo sannarlcga sem þér lifið skuluð þór
ekki gera þaí,“ sagði Sam. „I>ér skuluð afhenda
mér tvo nýja hundrað dollara bréfsoðla, eða eg hætti
við alt saman.“
„ímyndið þér yður, að þór getið leikið á mig,
aulinnyðar?" sagði Mitchel.
„Þetta er ekki að leika á yður, og eg er heldur
enginn auli," sagði Samúel sleipi. „I>ér gerðuð til-
boðið, og eg uppfylti samninginD, en nfi hafið þér
riftað honum. Með þvl er fyrri samningurinn bfiinn
að vera. Nfi er röðin komin að mér að setja skil-
mála. Eg hef upplýsingar, sem þér viljið fá. Ef
þær eru ekki tvö hundruð dollara virði, nfi, þá vær-
uð þór auli ef þér keyptuð þar. l>ér verðið að
dæma um það sjálfur, og 6Dg;nn neyðir yður til að
kaupa upplýsingarnar. I>ér getið fengið þær eða
látið þær vera, og eg veit ekki nema sé miklu ó-
hultari ef eg þvæ hendur mfnar af öllu saman. Eg
hef svikið félaga mfna yðar vegna, og eg veit ekki
mód hverjum eg er að vinna. Eg er ef til vill að
vinna á móti einhverjum af smáseiðunum, en það
getur líka verið að eg sé að berjaat á móti áformum
einhvers af hinum allra-hættulegustu mönnum f fé-
laginu. Ökumafturinn vildi ekki segja mér hvcr
það var, sem ekki vildi láta mig veita konunni eftir.