Lögberg - 29.08.1901, Blaðsíða 2

2
IOGBERG, FIMTUDAGINN 29. ÁGÚST 1901
Meðfferð á ungbörnum.
Eptir dr. Móritz Halldóhs.son.
Jeg álft f>að sjálfsagða skyldu
lieki.is, að gjöra allt, sem í hans valdi
Rtendur, til f>ess að fyrirbyggja veik-
indi, 6Dgu sfður en að reyoa að lækna
f>au f>@gar ft hann er kallað; einkum
er f>að sky'da fslerzkra lækna hjer f
landi að reyna til að leiðbeina lönd-
u m sfnum f heilbrigðisfræðilegum
efnum, af f>vf, hvað fslenzku byggð-
irnar eru hjer strjiilar og fllt og kostn-
aðarsamt að Dá til iæknanna. Jeg
hef f>vf í tómsturdum mfnum verið
að rita um /œislegt, er að heilbrigðis-
fræði lýtur, og f>ótt tó i stundirnar
sieu fáar, ætla jeg mjer að halda
f>essu áfrara, og vona jeg, að mínar
leiðbeiningar geti komið einhverjum
landanum að notum, enda hef jeg
orðið var við, að menn taka fegins
hendi siíkum bendi igum og færa sjrr
f>rer f nyt.
Gott i.oi’T.—Ef nokkurri lifandi
voru skiptir pað miklu, að hún fái að
anda að sjer góðu lopti, pá er J><tð
ungbarnið. Lungun eru aðal við-
skiptastaður blóðsins og lífsloptsíos.
l>ar losar blóðið sig við skaðleg efni
og óryt og fær aptur vý efni og
heilsusamleg. Um heilsusamlegu
efnin fer pó stuDdum miður en
skyldi, og ef foreldrarnir hefðu nokk' a
hugraynd ura, h'-ers kyns lopt peir
opt I jóða bö-nunum, pá er varla
slikt illmenni skap«ið milli h'mins og
jarðar, að pvf myodi eigl ofbjóða.
I>ar sem gluggar e>u hafðir lokaðir
mestan hluta Arsins og engin göt A
baðstofunni eða fveruherberginu, sem
auk pess opt og einatt er bæði matar-
stofa og svefnhús f eiuu, nema dyrnar
og strompurinn, eu óprifnir foreldrar
með kAssu af börnum inni fyrir, pA
verður naumlega ver að verið. I>á
er loftið fullt af óhollnustu og óbrein-
indi frá góifi til mæri’S, og opt kveð-
ur svo mikið að pessu, að loptið úlda-
ar og rotnar í grenjunum inni og
leggur af mega stækja, svo vanaleg
koppslykt er sælgæti hjá peim 6-
fögouði. I>að má nú pykja ólíklegt,
að nokkur maður til vits og Ara kom-
inn sje sá skyDskiptingur að sjá eigi
af sjá'fura sjer, hver Ahrif petta hefur
A börnin, og merkin A peim eru he!d-
ur eigi ósyaileg. I>au eru par ætfð
föl og punnleit og pað pó pau hafi
allgott viðurværi, pvi ef pau lifa f
banvænu lopti, pá verða pau aldrei
hraust eða bragðleg, hvað mikinn
mat sem pau fá og góðaD, neraa pau
pá sjeu svo stálpuð, að pau geti
bjargað sér sjálf út úr svínastfunum.
I>eg8r svo par lið bætast veikindi
ymisleg, pá parf engan spámann til
að segja fyrir, hver endir par á verði.
Sje alvara í veikindunum, pá faila
par auðvitað öll húsráð máttlaus til
jarðar, og optast eru engin efni eða
tæki til að vitja læknis, enda er pá
optast svo um hnútana búið, að hann
getur ekki að gjört. t>egar læknir-
inn kemur inn,verður honum pað auð-
vitað fyrst að bragði að opna gluggs,
ef nokkur er á hjörum, og pess eru 1
dæmi, að læknirinn hefur orfiið að
pröngva með harðri hendi mönnum
til að láta taka glugga úr pegar hann
sá, hveisu Astatt var inni; einu sinni
v&rð j 'g að brjóta glugga úr með
hendi minni til pess að ná inn nyju
lopti og var eigi laust við, að bónd-
anum, sem par bjó, pætti nóg um
yfirgaog læknis. — Hvað sjer pá
læknirinn? Hann sjer pað fyrst, að
barnið liggur par og berst við dauð-
ann og pað af engu öðru en langvar-
anlega illum aðbúnaði oglopt’ey i;
stundum er pað pá ekkert annað en ’
hreint lopt, sem barnið parfnast með,
og rfður pá A, að ráðum læknisins sje
fylgt, en pá er fáv'zkan svo óútmæl-
anleg, að glugginn er tíðast látinn
aptur pegar læki.irinn er kominn út
úr hlaðvarpinu og eigi cpnaður sfðan.
Anðvitað deyr barnið. Stundum eða
optast gefur læknirinn önnur ráð
jafohliða eða lætur lyf af hendi, sem
geti ljett barninu, en af pvf að loptið
vantar, deyr pað engu að sfður. A
eptir er s,ro sagan sögð A p tsia leið:
Læknirinn er handóaytur, hann vissi
eugin rkð og skipiði btra að opaa
glngga og ekkert annað. En láti
hann lyf af herdi, pá verður oTboð-
lítill orðamunur, pvf p4 sendi hani
eitthvert meðalagutl, en vissi ekkeit
bvað að barninu gekk, svo pau komu
að engu baldi. Og hsfi skottulæknnr
eða kerlinga bækur komið par að, pá
hafa foreldrarnir s/o sem hreina ssm
v:zku, og pá gjört allt sem í peirrr
valdí stóð. Þetta er pó eigi svgt a
hnjóði til skottulækna og alpyðuráða,
pvf að pau geta opt að góðu komið,
og stundum er gjört minna úr peirr
en réttlátt er, en aptur A móti mur.
pað pó fágætt, að skottu’æknar hafi
skípið að opna glugga. Því sfður e-
petta sagt til að bera á foreldrana um-
hyggjuloysi eði illvilja, pvf að mjög
gauga pjáningar barnsins pðim ríkt
til hjarta og pau harma pað innilega
látið. Þeim finr st pá dauðinn vera
miskunarlaus hörmungagestur eða
p»u r.ugga sig við, að guðs alvizku
hafi nú pótt hentast að taka barnið til
tía, óspillt af heiminum. Eu pfð
gæti pó verið spurningu undirorptð,
hversu vel skaparanum lætur pessi
lofgjörð f eyrum, pvf að undarleg til-
högun mætti paö vera og ó’íkt guð
legri ráðstöfan, að láta foreldrana
smá-kvelja llfið úr afkvæmi sínu með
loftleysi og sóðaskap. Og á dauðan-
um sannast pað, að fár sje svo illur
að eigi megi á hann Ijúga, pví að
hjer gjö ir hann pó eigi annað en
binda endahnútinn á athafnir foreldr
anna og leyaa saklaust barnið úr
böðla höndum og gjöra enda á kval-
irnar.
Að hafa glugga á hjörum og pær
8vo, að gluggann megi opua, kostar
svo lítið, að pað munar eDgan um
pað. Geti bóndinn eigi smíðað pær
sjálfur, pA getur hann keypt pær f
bverii búð, og pær kosta eigi meira
en svo sem 25 cents, og pó hann væri
svo vesall, að pað munaði í svipinn
eða hann yrði að kaupa hálfu krff -
pundi minna, pá getar hann pó hugg-
að sig við pað, að pessi kostnsður er
eigi A hverju Ari, pvf margra manna
búskapur varir eigi svo Jengi, að peir
nái að slfta einnm hjörum og pví
sfður tvennum, og að verja einum 25
centum A æfinni til slíkra lffsnauð-
synja, er engum manni ofraun. Hitt
gæti verið meiri ástæða að hleypa
eigi kuldaoum inn við pað að opna
glugga. Á sumrin er pó pessi við-
bára pýðingarlaus; pá geta allir opn-
að glugga bæði kvöld og morgna og
jafnvel látið hann standa opinn öllum
dögum. Á veturna er síður hætt við
slæmu lopti, en pó er nauðsyn að
opna glugga litla stund dag hvern
pegar veður leyfir og gluggar eru ó
frosnir, pað parf eigi að vera nema
svo sem hálfa klukkustund um miðj-
an daginn, og sje sólskin úti, er næsta
litill kuldi að pví. Þegai svo pess
er gætt, að bæði fullorðnir menn og
einkum börn prfíast miklu betur f
hreinu lopti, pvi pá verður peim
betra af öllum mat og hafa miklu
betur not af öllu, sem pau borða, pá
er pað hreinn og beinn sparnaður, svo
pó eigi sje nema sparn&ðarins vegra,
pá er pað hreinn og beinn hagnaður,
Á mörgum prifaheimilum er gluggi
opnaður nær hvem dag bæði vetur
og sumar, og er eigi heitara par en
annarsstaðar.
Þ?.ð ætti og að varast að purka
vot föt í baíatofunni eða par sem
sem barns vaggan er, og eins föt
barnsins sjálfs, og eins' að láta psu
liggja p r óhrein eptir að barnið hef-
ur vætt pau eða saurgað. l>á er af
peim ópefur, sem barninu er óhollur,
og auk pess er pað ávallt ópverra-
legt. Það verður og að búa svo um
barnið f vöggunni, að loptið fái sð
leika óhindrað um vit pess, og purfi
að hlífa pvf við ryki eða reyk, verður
pað, sem lagt er yfir andlit pess, pví
að vera bæði ljett og gisið, svo að
pað fái að anda sem frjálsast.
*
* *
Atii. — Samkvæmt beiðni hins
heiðraða höfundar höfum vér látið
grein pessa birtast með stafsetaing
poirri, er bann fylgir.—Hitstj.
Nu-lslGnúlngar!
Leyflð mér að tala við ykkur fáein orð! Eg skal ekki verða
langorður! Og ekki þurfið þið að óttast pólitíska
orðmælgi, því ekki er eg kandidat!
Eg ætlaði einungis að leiða athygli ykkar að pvf, að nú er haustið í
aánd, og eg er 1 óða önn að búa verzlun mfna undir, að geta uppfylt parfir
ykkar, hvað alls konar harðvöru saertir, áður en veturirm gengur f garð.
Eins og að undanförnu, vorður verzlun mfn vel byrg af öllu pví, sem ykkur
er nauðsynlegt og verð á öllu svo lágt, að par getar enginn hér í Ný-íaland
boðið verzlun minni býrginn. Eg ksppkosta jafafr-amt, að hafa vaadaða,
vörur, pvf eg veit, að Ný-Islendiagar vilja ekkiannað.
Svo ekki meir að sinni!—Ea næst pegar eg næ ykkur tali, mun eg
segja ykkur verðið á vörum mfnum. Ea pegar
,,Svífur að liaustið og svalviðrið gnýr,“
pá gerið svo vel að ganga inn í verzlunarbúð mína á Giuili, bæði til að ylja
ykkur og til að lfta á vörurnar, sem eg hef að bjóöa yskur.
H. P. TÆRGESEN,
GIMLI,
MAN'
I0í - 25s AFSLATTUR!
Ilvar fást slik Kiörkaup?
Iljá G. Thorsteinsson & Co.
KARLMENN!
Leyflð oss að leiða athygli yðar að þvf, að NÚ seljum vér karl-
mannafatnað með 10 prct, til 15 prct. atslætti.
KONUR og MEYJAR!
Vér vildum sömuleíðis benda yður á, aö vér höfum mikið og
vandað upplag af allskonar álnavöru, svosem PRINTS, FLANN-
ELETTES, HVlT LJEREFT, fallega KJÓLADÚKA, FLJÖEL
og margskonar tegundir af SILKIBORÐUM, sem vér seljum NÚ
með 10—15 prct. afslætti; og sömuleiðis fleiri tegundir af strá-
höttum, sem vér látum iara með 15—25 prct. afslætti.
yíÐINES-DYGÐAR- og ÁRNES-BÚAR!
Oss er sönn ánægja, aö geta tilkynt yður. að vér höfum ávalt mikl-
ar byrgðir af öllum hinum algengustu tegundum af HVEITI-
MJÖLI, HAFRAMJÖLI og FOÐURBÆTIR, og verð á þeim svo
lágt, að vér á'ítum að enginn geti selt þær ódýrari en vér. Sömu-
leiðis heflr verzlun vor ávalt nægar byrgðir af „Orocerie8“ og alls
konar matvöru, ásamt mörgn fieiru.
KOMIÐ og HEIMSÆKIÐ OSS!
GIMU,
Vér erum ávalt reiðubúnir til að sýna yður vörur vorar.
G. THORSTEINSSON & CO.,
MAN.
DR- J. E. ROSS,
TANNLÆKNIR.
Hefur orð á sér fyrir að vera með þeim
beztu i bænum.
Telafoa 1049.
428 Main St.
„EIMREIDIN“,
fjölbreyttasta og skemtilegast*
tímaritiö á islenzku. Ritgjörðir, mynd
ir, sögur, kvæöi. Verö 40 cts. hvert
hefti. Fæst hjá H. S. Bardal, S
Bergmann, o. fl.
SÉR8TÖK SALA
I
TVÆR VIKUR.
Saumavélar með þrcmurskúffum Verk-
færi sem tilheyra. öil úr nickel plated
stáli, ábyrgst í 10 ár . . . . . ^25 QQ
Sérlega vðnduð Drophead Saumavél fyr-
ir aðpiBS.............$30.00
National Saumavéla-fél. býr þær til og
ábyrgist. Við kaupum heil vagnhlöss
og seljum því ódýrt.
THE BRYAN
SUPPLY C0.
Y.M.C.A. byggingunni A Portage Ave.,
Winnipeq,
Heildsöluagentar fyrir
Wlieclcr & Wil.son Sauinavélar
JOHN W. LORD.
VátrygKinir, lán.
Fastcignavcrzlun.
Viljið þér selja eða kaupa fasteign
bænum, þá flnnið míg áskrífstofu minni
212 Mclntyre Block. Eg skal í öllu líta
eftir bagsmunum yðar. 20 ára rey Dsla,
Mr. Tb. Oddson hefur æflnlega ánægju
af að skrafa um „business” við landa
sína, Þér megið snúa yður til hans,
JOHN W. LORD,
212 Mclntyre Block, Winnipeg.
BEZTU-
FOTOGRAFS
í Winnipeg eru búnar til hjá
w
ELFORD
COR.7MAIN STQ'
& IPACIFIC AVE-
AVinnipegf.
íslendingum til hægðarauka
hefur hann ráðið til sín Mr.
Benidikt Ólafsson, mynda-
smið. Verð mjög sanngjarnt.
OLE SIMONSON,
mælirmeð sinu nýja
ScandioaviaD Hotel
718 Maiiv Stbekt,
FæÖi $1.00 á dag,
BO YEAR8'
EXPERIENOE

Trade Markb
Debiqns
COPYRIGHTS Ac.
Anvono pendlng a akotch and descrlptlon may
quickly uscertain our oplnlon free whether aq
lnvent.lon is probably patentable. Communlca-
tions etrtctly confldentlal. Handbook on Patenta
aert froe. Rdest agency for securing patentt.
Patonts uiken through Munn A Co. recelre
ma
Sckafifk flfiKrkan.
A handsomely iBustrated weekly.
culatlon of any scientiflc ionrnal.
* ‘ Told * **
Largest clr-
____ Terms, $3 a
byall newsdealers.
yoar; four roonths, f L 8ol
MUNN&Co.^’^^'NewYork
Braocb Offlce. 6») F St-, Wa•hlIl«ton,(, N C.
í
fc
é
6
$
s
IWIKID VILL MEIRA.
þó kaupendur Lögbergs fjölgi nú daglega þá eru auðvitað nokkrir ís-
Pndingar og ef til vill, fáein íslenzk heimili þar sem blaðið er ekki keypt-
Uessum fáu sem ekki kaupa Lögbejg bjóðum vór eftirfylgjandi
KOSTABOD.
NÝIR KAUPENDUR LÖGBERGS
sem senda oss fyrirfram borgun ($2.00) fyrir næsta (15 ) árgang, fá í kaupbætir alt sem eftir
er af yíirstandamli árgung og liverja af þessum sögum Lögbergs, sem þoir kjósa sér:
ÞOKULÝÐUltlNN.656 hls. 50c. virði | RAUÐIlt DEMANTAR.551 bls. 50c. virði
SÁÐMENNIRNIR.551 bls, 50c. virði ' HVÍTA HERSVEiTIN.715 bls. 50c. virði
PHROSO.....495 bls. 40c. virði | LEIKINN GLÆPAMAÐUR .. .364 bls. 40c. virði
í LEIÐSLU..317 bls. 30c. virði |
Og auk þess hverja aöra af ofannefndum bókum fyrir hálfviröi meSan þær endast.
$
9
9
9
9