Lögberg - 12.06.1902, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, 12 JÚNÍ 1902.
a Jögberg
er irefið dt hvern fimtndair af THE LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co. (löggilt). að
Cor. William Ave. or Nena St.. Winnipeo.Man.
— Kostar 52.00 um árið (á Islandi 6 kr.) Borgist
fýrir fram. Einstök nr. 5 cent.
Published every Thursday by THE LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co. (Incorporated),
et Cor. William Avb. and Nena St., Winnipeg.
Man. — Subscription price $2.00 per year, payable
In advance. Single copies 5 cents.
> v ritstjóri (editor) :
^ ' Magnua Paulaon,
^ BUSINESS manager:
Jotxn A. Blondal.
AUGL'ÍSINGAR:—Smá-augHsingar í eitt skifti
25 cent fyrir 30 orð eða x þuml. dálkslengdar, 75
xent um mánuðinn. A stærri auglýsingum um
Jengrl tíma, afsláttur eftir samningi.
BÖSTAÐA-SKIFTI kaupenda verður að til-
kynna skriflega og geta um fyrverandi bústað
jafnframL
✓
Utanáskrift til afgreiðslustofu blaðsin9 er?
The Lojjbere: Prtgf. <3e Lbut). Co.
P. O..Box 1203
Telephone 221. ___ Winnipe{r.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Editor Logrh»erer,
P O. Box 1202. Winnipeg, Man.
t£*u.Samk væm t landslögura er uppsögn kaupanda
£ blaði ógiid nema hann sé skuldlaus, þegar hann
segirupp.—Ef kaupandi, sem er í skuld við blaðið,
flytur vistfet lum án þess að tilkjrnna heimilisskift-
in, þá er það fyrir dómstólunum álitin sýnileg
*önnun fyrir prettvíslegum tilgangi.
I FIMTUDAGINN, 12. Júní, 1902.
Um friðinn í Suður Afríku.
Síðan stríðinu í Suður Afríku
var lokið að kveldi kins 31. Maí
síðastl. hefir mátt segja, að um ekk-
ert annað hafi blöð landanna talað;
siman má kalla að þeim beri um
þið, að Bretar bjóði Búum mjög góð
kjör algerlega ótilneyddir, þvl að í
rauninui áttu Búarnir um enga aðra
kosti að velja en gefast upp fyrir
Bretum. Samkvæmt loforði voru
birtum vér hér útlegging af skjal-
inu, sem Bretar og Búar skrifuðu
uadir í Pretoria og brezka stjórnin
sarnþykti og lagði fyrir parlament-
ið 2. þ. m. Innihald skjalsins hljóð-
ar þannig:
„Hans excellency Milner lá-
varður, fyrir hönd brezku stjórnar-
innar; hans excellency herra Steyn,
Bremner hershöíðingi, C. K. DeWet
hershöfðingi og Hertzog dómari,
fyrir hönd Orange Free State, og
Schalkburger hershöfðingi Reitz
hershöfðingi, Louis Botlia hershöfð-
ingi og Delarey hershöfðingi, hver
fyrir sinn flokk Búanna, sem æskja
þess, að ófriðurinn taki enda, ganga
að eftirfylgjandi skilmálnm:
Fyrst—Her Búanna, sem nú er í
hernaði, leggar niöur vopn s(n nú
scrax og afhendir Bretum allar byss-
ur og íifla og hergögn, sem þeir eiga
eða hafa undir höndum, og veita
enga frekari mótspyrnu, og viður-
kenDa Edward konung VII. sem
löglegen konung sinn. Aðferðina
og öll atriðin ( sambandi við að gef-
ast upp koma þeir sér saman um
Kitchener lávarður og hershöfðingj-
arnir Botha, De’.arey og DeWet.
LAUSN STKÍDSFANGa’
Annað—Allir Búar utan landa-
mæra Transvaal og Orange River
nýlendunnar og allir stríðsfangar,
sem nú eru utan Suður Afríku, sem
eru Búar, verða, jafnskjótt og þeir
formlega samþykkja að verða þegn-
ar lians hátig.iar, fluttir til heim-
kynna sir ia strax og flutningur
fæst og skilyrði eru fengin fyrir því,
að þeir geti hafi ofan af fyrir sér.
þriðja—Búar, sem þar íig koma
heim aftur, verða hvorki sviftir per-
sónulegu frelsi né eignum.
Fjórða— Engin málsókn, hvorki
einkoniál né sakamál, skal hafin
gegn Búum, sem gefast upp eða
fluttir eru heim afiur, fyrir neitt í
sambandi við heuaðinn. Hluun-
indin í grein þessari ná ekki til
vissra verka, sem stríða gegn hern-
uðarreglum og búið var að kunn-
gera herforingjum Búanna; öll slík
mál skulu rannsakast fyrir herrétti
að stríðinu afloknu.
HOLLENZK TUNGA.
Fimta—Hoilenzk tunga verður
kend í alþýðuskólum í Transvaal
og Orange River nýlendunni, þar
sern foreldrar barnanna æskja þess,
og hún verður ennfremur leyfð við
dómstólana til þess að greiða fyrir
gangi mála og skilningi á þeim.
Sjötta—Kúlubyssur verða mönn-
um I Transvaal og Orange River ný-
lendunni leyfðar til sjálfsvarnar ef
þeir biðja um leyfi til þess sam-
kvæmt lögum.
Sjöunda—í stað herveldis stjórn-
ar í Transvaal og Orange River ný
lendunni skal koma borgaraleg
stjórn eins fljótt og kringumstæð
urnar leyfa. Fulltrúa fyrirkomu-
lag skal verða innleitt, er leiði tii
sjálfstjórnar.
Áttunda—Atriðið um borgaraleg-
réttindi Afríkumanna (natives)verð-
ur ekki ðkveðið fyr en sjálfstjórn
hefir verið innleidd.
Níunda—Enginn sérstakur skatt-
ur skal leggjast á landeignir manna
(Transvaal eða Orange River ný-
lendunni til afborgunar herkostn-
aðinnm.
HJÁLP TIL VIDREISNAK BÚNADI.
Tíunda—Strax og kringumstæð-
urnar leyfa skulu skipaðar nefndir
manna, ein í Transvaal og önnur í
Orange River nýlendunni, og skulu
nýlendumenn eiga sæti í nefndun-
um og nefndar-formenn vera dóm-
arar eða aðrir embættismenn. Verk
nefndanna skal vera að koma mönn-
um til heimila sinna og eigna og
hjálpa þeim, sem vegna eignatjóns í
stríðinu ekki geta koimst af hjálp
arlaust, um mat og skýii, nauðsyn-
legt útsæði, skepnur og áhöld, sem
óhjákvæmilegt er til þess að geta
stundað iðn þeirra. Stjórn hans
hátignar leggur nefndum þessum til
þrjú miljón pund sterling ($15,-
000,000); og víxlarnir, sem gefnir
voru út samkvæmt lögum Suður
Afríku lýðveldanna árið 1900 og
allar viðurkenningar, sem afhentar
hafa verið herforingjum fyrrum
lýðveldanua, skal leggjast fyrir lög-
fræðinganefnd, sem stjórnin skipar,
og reynist vfxlar þessir og viður-
kenningar að hafa verið gefið út
gegn fullu verðmæti, þá skal slíkt
gilda sem sönnun þess, að þeir, sem
víxlana og viðurkenningarnar fengu
í upphafí, hafi orðið fyrir því tapi
vegna stríðsin3.
LÁNTÖKULEYFI.
Auk hins áður nefnda þrjú mil-
jón pund sterling gjafafjár, er stjórn
hans hátignar fús að ieggja fram fé,
í sama augnamiði, sem lán, og skal
það vera rentulaust fyrstu tvö árin,
en sfðan afborgast í árlegum afborg-
unum með þrjú pró cent vöxtum.
Enginn útlendingur eða uppreistar-
maður verður þessara hlunninda að-
njótandi."
KOSTIR UPPREISTARMANNA.
Eftir að Mr. Balfour hafði lesið
8kjal þetta upp í þinginu, sagði liann:
„það eru viss þýðingarmikil atriði,
sem ekki eia tekin fram í skjalinu,
sem eglas, en voru undirskrifuð á
laugardagskveldið. Eg ætla því að
lesa upp frétt frá Kitchener lávarði
til hermálaráðgjafans, sem dagsett
er 30. Ma( og hljóðar svo:
„Eftir að eg hafði afhent full-
trúum Búanna afskrift af samnÍDg-
unum, þá las egþeim ogafhenti svo-
látandi yfirlýsingu: Stjórn hans há-
tignar hlýtur að lýsa yfir því, að
menn þeir frá Cape Colon-y og Na-
tal, sem uppreist hafa gert, og sem
nú gefast upp og fara heim aftur í
nýlendurnar, verða meðhöndlaðir af
nýlendu dómstólunurnogsamkvæmt
nýlendu lögum, og allir brezkir
þegnar, sem gengið hafa í lið með ó-
vinunum, verða meðhöndlaðir sam-
kvæmt lögum þess liluta brezka
i.kisins, sem þeir tilheyra.
Cape Colony stjóinin hefir lát-
ið stjóia hans hátigaar í ljósi svo
hljóðandi álit sitt um það, hveinig
inenn þá úr þeirri nýlendu skuli
meðhöndla, sem nú eru ( liði óvin-
anna eða hafa gefist upp eða verið
herteknir síðan 12 Apríl 1901: Við-
víkjandi réttum og sléttum liðs
mönnum, þá ættu þeir, eftir að þeir
gefast upp og leggja niður vopu sfn,
að skrifa undir skjal frammi fyrir
dómara héraðs þess, sem þeir gefast
upp í, þar sem þeir játa sig seka um
landráð, og að hegning þeirra, svo
fraroarlega sem þeir ekki hnfa gert
sig seka um morö eða annað, sem á
móti hernaðarreglum strfðir, sé í því
innifalm, að þeir fái aldrei að greiða
atkvæði í rikis eða iýlkja eða svcita-
tn&lurn.
Friðdómarar eða nokkurir þeir,
sem hafa haft embætti & hendi fyr-
ir Cape Colony-stjórnina, eða hafa
haft nokkur rnannaforráð á hendi
eða forustu í uppreistar eða Búalið-
inu, skulu vera kærðir um landráð
fyrir almenuum dómstólum lands-
ins eða sérstökum dómstólum, sem
hér eftir kunna að verða settir, og
hegning þeirra að verða samkvæmt
áliti slíkra dómstóla, að því einu á-
skildu, að dauðahegning só ekki
beitt, Natal-stjórnin álítur, að upp-
reistarmenn þar ætti að meðhöndla
samkvæmt lögum þeirrar nýlendu.
„Fyrirkomulag þetta,“ sagði
Mr. Balfour, „hefir stjórnin aðhylst."
Ahrif Roblin-stjórnarinnar
á innílutning fólks.
þegar afturhaldsmenn voru við
völdin i Ottawa þá ákváðu þeir, að
ekki nema viss hluti landsins ( Mani-
toba og Norðvesturlandinu skyldi
ganga til innfiytjenda og landtak-
enda sem heimilisróttarlönd. Mik-
inn hluta landsins létu þessir rang-
látu ráðsmenn þjóðarinnar ganga til
járnbrautarfélaga og annarra auð-
félaga, eða settu til síðu og ákv&ðu
að þannig skyldi verða varið með
tímanum. Og si hluti eða þeir
hlutar landsins, sem þannig var ráð-
stafað, var ekki tekið af lakari end-
anum, heldur þar, sem landið er
byggilegast og frjósamast. Af þessu
leiðir það eðlilega, að af þeim mönn-
um, sem hyggja beztu svæðin á
Manitoba og Norðvesturlandinu,
verður fullur helmingurinn að kaupa
bújarðir sínar, og í því liggur það að
ekki svo lxtlu leyti, hvað hið fagra
og frjósama Norðvesturland byggist
hægt og seint. því að jafnvel þó
Manitoba hafi fengið orð á sig fyrir
góða og mikla hveitið, sem þaðan er
'Srlega flutt, þá er fylkið ( rauninni
ekki hálfbygt. Menn, sem hingað
flytja og gjarnan vildu setjast hér
að, reka sig á það, að jafnvel þó nóg
sé alls staðar af auðu landi þá er
?að eign félaga eða einstaklinga og
’æst ekki til ábúðar nema fyrir upp-
sprengt verð. Og svo halda þá
menn þessir áfram ferðinni vestur
á bóginn, þangað sem heimilisrótt-
arlönd eru fáanleg.
þegar svo er komið, að heimil-
isréttarlönd eru ekki fáanleg þar í
landinu, sem innflytjendur kjósa sér
íelzt að setjast a?<, þá Hggur í aug-
um uppi, að ákjósanlegt er að lönd-
in, sem auð standa, fáist keypt sem
allra ódýrast og með sem allra bezt-
um kjöium. En vegna hinnar illu
ráðsmensku stjóinannnar, sem áð-
ur er umgetið, gefst auðfólögum og
land spekúlöntum færi á að marg-
falda peninga sína með því að ná
öndunum og selja þau aftur út frá
sér. Ekkert hefir staðið Norðvest-
urlaudinu meira fyrir þrifum en
fyrirkomulag þetta.
Á sí ustu áiunum, sem Mr.
Ureenway var við völdÍD í Mani-
toba n&ði harin fyrir hönd fylkis-
ins tniklu landi með fram Manitoba
og Norðvestur járahrautinni sem
borgun fyrir ábyrgð þá, sem Mani-
toba-fylki tók upp á sig um árið
ægar Norquay-stjórnin sat að völd-
um. Mr. Greenway, sem ætíð bar
velferð landbúnaðarins fyrir brjóst-
inn, lýsti yfir því, að land þetta
skyldi seljast beint til landtakenda,
xað er að segja, möDnum, sem
ceyptu löndin í þeim tilgangi að
setjast að á þeim, en ekki til að
iranga á þeim og ef til vill geyma
þau óseld árum saman til þess að
lofa þeim að stíga í verði. Og við
þessa stefnu má reiða sig á að Mr.
Greenway hefði staðið ef hann hefði
haldið völdunum.
En hin núverandi fylkisstjórn
— Roblin-stjórnin — hugsar meira
um sinn eigin stundarhag en fram-
tíð landsins. Hún hefir á slðasta
ári haft allar klær úti til að koma
löndum þessum í peninga og mestaf
því, sem hún hefir selt, hefir lent í
höndum spekúlanta, svo að lönd
þau, sem stjórnin seldi fyrir fáum
mánuðum á $3.50 ekruna, fást nú
ekki fyrir helmingi meira verð.
þessari aðferð stjórnarinnar til
afsökunar halda vinir hennar því
fram, að þeir, sem löndin kaupa í
því skyni að selja þau aftur fyrir
nærra veið, auglýsi landið og styðji
eftir megni að innflutningi svo að
landið hyggist þeim mun fljótara.
En slík afsökun er einkis virði. Inn-
flutningsmálin eru f höndum Dom-
inion-stjórnarinnar og þeim hefir
verið þar vel borgið ft síðari árum,
Svo að í því efni er landið all« ekki
upp á spekúlanta komið. það, sem
landið þarfnast, er, að þeir, sem inn
í það flytja og ætla sér að setjast
þar að, fái löndin, sem alls staðar
standa óunnin og þeir hafa auga-
stað á, fyrir sanngjarnt verð, en
ekki með uppsprengdu spekúlanta
verði. það er ranglátt og öfugt
fyiirkomulag að gefa spekúlöntum
og fjárglæframönnum kost á að
stöðunni. Senatórarnir í öldunga-
deild congressins hafa á þingi þessu
ekkert lútið ógert til þess að draga
úr &)iti þjóðarinnar á honum og
veikja haan sem forsetaefni við
næstu forsetakosningar. Eins og
kunnugt er hefir forsetanum verið
það mjög mikið áliugamál að koma
fram þremur stórmálum á þiuginu,
sem öll virðast vera mjög þýðingar-
mikil. Mál þessi eru: um stjórnar-
fyrirkomulagið á Philippine-eyjun-
um, uin gagnskiftasamninga við
Cuba-lýðveldið og um Nicaragua-
skipaskurðinn. Öll þessi m&l hafa
leiðtogar repúhlíka flokksins í öld-
ungadeildinni lagt á hilluna.
þegar Roosevelt varð forseti á
svo snögglegan og óvæntan hátt þá
urðu ýmsir metorðagjarnir repúblík-
ar fyrir vonbrigðum, og stjórn hans
síð8n og stefnufesta, án þess að leita
ráða til hinna svo kölluðu pólitísku
leiðtoga eða bera gjörðir sínir undir
álit þeirra, hefir aflað honum marga
óvini úr flokk þeirra, hæði leynilega
og opinbera. það er sagt, að sumir
þeirra geti ómögulega fyrirgefið
honum það, hvað ungur hann komst
upp í forsetasætið. Sumir geta ekki
þolað það, að haun beiti embættis-
valdi sínu án þess að hafa þá í ráð-
um með sér; og enn aðrir, sem sér-
staklega hafa verið og ei a að bera
víuiaar ( forseta-embættið, ætla sór
að koma Roosevelt-stjórninni fyrir
kattaiaef, og það jafnvel þó það kosti
stinga vissri fjárupphæð í vasa sinnf sundrung repúbhka-flokksins. þeir
gera sér von um, eftir því sem frétta-
ritari blaðsins New York „Hérald“
segir, að geta sannfært þjóðina um,
að þeir haldi fram réttu máli en for-
setinn röngu.
Nú er farið að líða að þinglok-
um, og öll m'l, sem forsetinn hefir
mælt fram með, hafa verið sett til
síðu. En svona lagaðar senatóra-
brellur hafa þekst áður í sögu Banda-
ríkjanna. Hið suma átti sér stað á
forsetaárum Lincolns, Harrisons og
Grants; og demókrata senatórar
gerðu sig seka í hinu sama þegar
Cleveland var forseti. Og samt
voru allir forsetar þassir tilnefndir
á flokksþingi og endurkosnir. Roose-
velt forseti á fjölda marga vini, sem
veita þessu háttalagi senatóranna
nákvæma eftirtekt. þeir halda því
fram og trúa því, að ef ltoasevelt
reynist þjóðinni eins og hann hefir
gert, þá beri hann sigur úr býtum,
en óvinir hans ekki. Alt til þessa
hefir hann tekið aliri óvildinni með
ró og stillingu. Hann hefir aldrei
sökt sér niður i pólitík. Alla sig-
urvinninga sína hefir hann unnið án
s. Hann berst nú fyrir almenn-
um hagsmunum allrar þjóðarinnar,
og komi hann þeitn okk’: fram vegna
persónulegraróvildarvissrasenatóra,
þá má treysta þjiíðinni til þess að
skella skuldinni á réttu mennina.
Bandaríkjaþjóðin mun ekki svona
fyrst um sinn viðtaka nó vernda
neitt rússneskt stjórnmálafyrir-
komulag í landinu.— Witness.
í hvert skifti þegar iunflytjendur
eignast bújörð. En því er miður,
að alt of mikið af þess háttar við-
gengst. Og um þetta er gömlu aft-
urhaldsstjórninni í Ottawa að kenna.
það er fyrir hennar aðgerðir, að
heilir landsflákarnir eru í höndum
járnbrautarfélaga og land-spekú-
lanta.
Og í kjölfar þeirrar stjórnar
siglir Roblin-stjórnin, svo að áður
en kjörtímabil heraar er á enda og
mönnum gefst færi á að taka af
henni lyklavöldin rerður víst háv-
aðinn af löndum fylkisins komið í
hendur auðfélaga og spekúlanta—
og peningarnir fyrir löndin eyddir.
Um þetta og annað eins fæst
ekki „Heimskringlu“-asninn með
„Doukhobora“-róusóttina, en hann
rymur og rembist yfir því, að Dom-
inion-stjórnin lætur ekki óhlut-
vanda yfirgangsseggi fara illa með
nýkomna útlendinga.
Se u atóra-brellur.
það er alvanslegt ( „pólitíkinui",
að mestu stjóinmálamenniinir eru
lagðir í einelti og reynt á allan hátt
að rýra álit þeirra og sverta þá í
augum þjóðarinnar og fyrst og
fremst í augum þess pólitíska flokks
sem þeir tilheyra. þetta er svo Utt
og alvanalegt, að enginn maður
skyldi gefa sig við stjórnmálum, sem
ekki er við því búinn að láta vissa
menn og flokka ausa sig illmælum
°g *egg)a a"ar gjörðir sínar illa út.
En skdningur jijóðariunar, flokk-
anna og einstaklinganna í lundinu
er eða ætti að vera svo þroskaður,
að eigingiini, metorðagiiad og öfund
vissra manna ekki komi stjórnmála-
brellum sínum fram öllum nema
sjálfum þeim til tjóns. En út yfir
tekur þegar menn taka beztu menn-
ina úr sínrm eigin pólitíska flokk
og leggja þ& í einelti til þess að geta
komiðöðium mönnum að í þeirra
stað, sem þeir búast við að geta haft
sjálfir persónulegan liagnað af. Fyr-
ir þess konar ofsóknum verða vana-
lega mestu menn þjóðarinnar—
menuiiair, sem upp yfir það eru
vsxnir að láta hagsmuni einstakra
pólitískra fylgismauna sinna og
flokksbræðra sitja í fyrirrúmi fyrir
almennum hagsmunum þjóðarinnar.
Ein.s og við var að búast, hefir
Roosevelt Bandaríkjaforseti ekki
farið varhluta af þessu þann stutta
tíma, sem hann hefir gegnt forseta-
Mordon-hneyksliai.
Allmiklu hneyksli veldur það
manna & me*al, að Rohlin-stjórnin
hefirgert ritstjóra blaðsins „Empiref
sem út kemur ( bænum Mordon, að
umsjónarmanni albýðuskólanna íþví
hygharlagi. Blaðið er stækasta
flokksblað og beinlfnis eða óbein-
línis í hendi stjórnarinnar. Maður
þessi hefir $1,500 í laun úr fylkis-
sjóði sem embættismaður stjóin ir-
innar og heldur jafnframt því úti
mjög óþvegnu flokksblaði. Annað
eins og þetta er gersamlega óþolandi
í hvaða opiriberri stöðu sem maður-
iati væri, en út yfir tekur að láta
það viðgangast með umsjóna' mann
bataaskólanna.
Hvað mundu afturhaldsmenn
hafa sagt hefði Mr. Greenway gert
sig sekan í öðru eins athæfi og þessu
þegar liaun var við völdin?