Lögberg - 24.12.1903, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG 24. DESEMBER 1903.
Bæ k ur.
JónJíínsson: íslenzkt þjóöerni.
Eftir Pájl Briem.
I.
Höfundurinn er þejrar orðirn
kunnur fyrir ritstörf sfn. Hann hefir
■k?ít snildarlejra frá lyðháskólum
]) ma 0(r hann hefir samiC sagnfræði
ri um Odd lögmann,8em er bókment
um vorum tiJ mikiJs sóma. Höfund
u inn er st'trfsroaPur og f>Hð, sem hann
vinnur, er allri þjóðinDÍ til gagns
sóma. Hvernig er þetta m»tið af
f illtrúum þjóðarinnar? t>að er met
eias og vinna, sem hver óvalinn mað
ur getur leyBt af herdi updirbúningS'
litið. £>jóðin kallar sig söguþjóð oy
sa nt á hGn enga sögu um s tt ei^iðllf
um margar aldir og hún kann ekki að
meta sagnarit.
Eg segi þetta af J>ví, að f>að legg
ur farg á alt mentalff pjóðarinDar
þegar ritsnild og bókmeDtir eru JitiJs
m->tnar, og f>að veldur pvf, að góði
ri thöfundsr geta ekki potið sín. Þett
kernur berlega frsm f rituro manr
hér á Jacdi rg meðal snnsrs f riturn
J óos sagnfræðiog s.
Fyrir f>etta verður sjórdeildar
hringuiÍDn frrengri og ritin eÍDhliða
Géður rithöfuDdur frarf tugiog hundr
uðsfbókum við hendioa. Ein ein
avta grein getur kostað margra dag»
l“8tur, og *f>að er fátt, sem er eins
kveljaDdi eits og að geta ekbi fundið
h;ð sanna og rétta. af f>ví að vitneekj
una vantsr vegna bókaleysis. t>að er
a'veg sama tilfinningin, sem f>á gsgr
tekur rithöfundinn, eins og siómann
Bem vaDtar ár á bátino sinn og verðu
f>vf að láta berast fyrir straum og
vindi.
Til fiess að skilja Eggert. ó afs
aon, Skúla Magnússonog umleið ein
hver mikilvaegustu tfmabil í sögu
pjóðarinnar, f>arf, auk ótal margs
anuarp,*að finna f>*r licdir, srm f>eir
hafa drukkið úr, og kynBa sér rit pau
sein bafa haft mest áhrif á J>á.
En*auðvitað er eigi til mikils að
tala um f>etta. Eg aegi petta að eins
til f>ess að benda á f>að. Vér megum
maira að segja f>akka fyrir, að sumir
af þjóðfulltrúuDum gátu fergið f>vf
f ramgengt, að ritstörf Jóds sagDfræð
ings voru cokkurs metin. t>jóðio
■jálf syuirjjpað vonandi, að hún hefir
vit á að meta rit hans, með f>ví að
k rupa pau og lesa.
„ísJenzkt pjóðerni“ er alpyðu-
f yrirlestrar.J [Eg sleppi pví öllum ein-
■ tökum atriðum, sem eg hefi við að
atbuga. t>rlr menn gengu út um sól-
arupprf.s og sáu döggvardropa. Einn
■ á eigi geislabrotin í dropanum og
■agði, að harm væri litarlaus; hinir sáu
pau, og sagði annar, að döggvardrop-
inn væri rauður og hinn að hann væri
blár. Út af pessu fóru peir að deila.
Hver fyrir sig sagði um hÍDa, að pe.ir
blytu að vera annaðhvort frámunalega
▼ itlausir eða samvizkulausir lygarar.
Sfðan skiftist pjóðin f flokka út af
pessu. Enn pá er deilt út af pessu,
ea hver flokkurinn sigraði við slðustu
kosriingar, man eg ekki.
Jón sagnfræðingur hefir séð
geislabrotin í lífi pjóðarinnar. Eitt
af pvf marga, sem hann ræðir um,
er bókmentalífið hér á landi að fornu
og myndun fslenzks pjóðernis.
Hann leitast við að fiona aðal-
■kilyrðið fyrir proska bókmentalffsins
og myndun pjóðernisins. Hann hefir
©igi fundið petta bjá oss sjálfum og
leitar pvf til írlands. £>ar finnur hann
bókmentalff og skáJdskap og par finn-
nr hann sundrungaranda. ,,Gott og
vel,“ segir hann, „par er lykillinn.“
Alt, sem hann segir um petta efni, er
gaman að lesa, en bin háreista, fagra
Inn á hvert heimili!
Almanak
Ólafs S. Thorgeirssonar
fyrir árið
1904
er nú bomið út og er til söln hjá
honum og hjá útsölumönnum'hans
í bygðum tslendingafyrir 25 cents,
Innihald:
Um tímatalið — myrkvar — plánet-
urrrar — páakadagnr — súllimi —
Uppskerutuniíl—Stæi ð útlmfanna
— Lsndmælínp—lét’J'ýli jarðar-
innar............ bls. 1-4
Til minuis um I-land.. “ 4—6
Tímatalið.............“ 7—18
BjörnStjerne björuson. með fjórum
myndum............bls, 19—32
Theodór Rooseveit, forseti Banda-
ríkjanna, með rnynd ., ,bls. 32—40
Uauðinn. Smásagr. tftir tíunnst.
Eyólfsson......... bla 41—47
Safn til landnámssöjíu Islendinga í
Vesturheimi : Sn(;a fsl nýjend-
unnai í fiænuin " innip'g. Eftir
síra F. J. BeiKinann_. .bls 48—103
Björn Jönsson, ritstj Isaf. ldar. með
niynd. EftirF.J B...bls. 104—110
ViRið mikla við Húð-onstlóann.
Saga frá 18. öld .bls. 110—114
Smávegis ........bl*. 114
Úr búskaparsösru Ve-tur íslendinKa
með inynd af Skafta sál. Ara-
syni............bls. 115—117
Smávegi*.............bls. 117
H'dztu viðburðir otr inaiiiiaiát meðal
ísl. í Vesturheinri.... bls. 118—122
Þetta er 10. átgangur Almanaks-
ins, og hefir það aldrei verið betur
úr garði gert enn nú—12 ! I laðsíður
af efnisríku og skemtilegu le*máli
með myndum. Það er lan?-ódýrust
íslenzk bók.eftir steerð, á markaðin-
um. Ætti að vera keypt og lesið á
hverju íslenzku heimili í þessari
heimsálfu.
Inn á hvert'heimili!
Jafn-harðan og Almanakið kem-
ur úr höndum bókbindarans verður
það sent til útsölumannanna.
Þéi, sem eigi náið til útsölum.,
getið sent útgefandanum 25c. i frí-
metkjum eða peningum, og skal yd-
ur þá sent Almanakið samstnndis.
Munið eftir að senda vinum yðar á
íslandi Almanakið. „Fólk er sólgið
í landnlmssögu-þættina þar heiraa.
Almanakið sent til íslands án auka-
borgunar.
Inn á hvert heimiii!
Ólafur S. Thorgeirsson,
644 William Ave.,
WINNIPEG, MAN.
bygging er sem hús hygt úr spilum
t>að má ekki anda á hana, pvi að pá
fellur hún um koll. Sannanirnar
vantar og lfkurnar eru litlar. -
Bókmentirtíra eru svo ólllkar og
fjarlægar fslenzkum bókmentum, að
bein áhrif geta eigi komiö til mála.
Málið er jmiklu fjarlægara en latfna
og grfska. Menn vilja ef til vill
draga út Júr orðum höfundarins, að
bókmentir íra* hafi haft bein áhrif á
bókmentir íslendinga, en hann full-
yrðir ekkert fjpvf efui.
t>að, sem höfundurinn aðallega
byggir á, erjkynblöndun Norðmanna
og írlendinga. Við hana segir hann,
&ð hafi myndart sérstakt pjóðerni,
fslenzkt pjóðerni. t>ðssi kynblöndun
segir hann að hafi að líkiudum verið
aðalskilyrðið fyrir proska bókmenta-
lffsins. Eu hér byggir höfundurinn á
ósönnuðu og ósannanlegu atriði. Dr.
Andr. Hansen segir, *ð frumbyggjar
Noregs hafi verið af mongólsku kyni.
£>egar Arfarnir komu til Nocegs, seg-
hann, bældu peir frumbyggjana
ndir sig héldu peim f ápján og ó-
frelsi afarlangan tfma. Hann álftur,
að Arlarnir og frumbyggjarnir hafi
fyist farið að blanda blóði saraan rétt
áður en söguöldin hófst. Með ein-
hverjum rétti gætu menn fagt, að að
alskilyrðið fyrir protka bókmeutalffs-
ins væri blóðblÖDdún pessara fja*-
skildu pjóðfiokka. t>að gæti verið
gaman að fá ritgjörðir um petta. En
slfk bygging væri pó sem spilahús.
Menn hafa ótal blóðblacdanir um alla
Norðuiflfuna pvera og endilanga án
pesi að nokkurt bókmentalff bafi
myndast fyrir pað.
t>sð getur vel verið, að blóð-
blöndnnin bafi haft einbver áhrif, en
sfðan eg^ hefi bynst Norðmönnum,
h>’fir trúin á pau áhrif minkað stórum.
íslen dÍDgar eru aö ynsu leyti næsta
ólfkir Dönum, en f egar eg var I Nor-
egi, fanst mér eg vera eÍDS og heima
hjá mé'-.
Einu sinni var Englendingur í
Parlsarhorg. Götudrengirnir voru
stöðugt f hælunum á honum að benda
á hann. lionum leiddist petta og lét
pvf hárskera og klæðasala skera hár
■itt. og færa s>g I önnur föt og flutti
sig f hinn hluta horgarinnar. Eu alt
vsr til Óryti8. £>egar götudrentrirnir
par komu auga á bsnn, sáu peir peg-
ar, að hann var EDglendingur. Eng-
lendíngurÍDn fór pá til vinar sfns og
spurði hsnr, á hverju væri hægt að
sjá, að bann væri Englendingur. Ea
vinur hanssvaraði: „Á engu og öilu.“
Fas og lim&burður og alt látbragð
auðkendi EnglendÍDginn. íslending-
ar og NorðmeDn hafa verið aðskildir
um hundruð ára, en fyrst peir eru enn
svo lfkir, að eigi er hægt að pekkja
pá sundnr, pá kveður eigi mikið að
blóðblöuduriinni við íra.
t>að pa>f heldur eigi að leita að
b óðblöad íninni til p-»«s að tíana or-
sakir 8undrungarandans, pvf að hann
ligRur fullkomlega f bJóði allra arfzkra
pjóðflokka. Pair haf* jafuan legið I
illdeilucn og ófriði innbyrðis. t>jóð
verjar hafa fyrst á sfðari árutn tekið
höndum saman og Norðurlandabúar
hafa aldrei getað og munu Ifklega
aldrei geta setið á sáttshöfði hver við
annan.
En nú skúlum vér hverfa aftur
til fsl. bókmentanna.
£>egar er að ræða um fagra bygg-
ingu, spyrja menn ekki: „Eíver er
aðalstoðÍD?1’ £>atta kemur af pvf, að
stoðirnar eru svo margar^ og enga
peirra taá missa, til pess að bygging
in geti staðið. Dað er lfkt með proska
fslenzkra bókmenta. Dar eru margar
stoðir og allar nauðsynlegar.
Burtförin Jrá Noregi, ættgöfgi
landnámsmanna, utanfarir íilendinga,
vera peirra við hirðir konunga o> há-
skóla aunara landa eru alt sam&n mik-
ilsverð skilyrði. En aðalskilyrðin eru
alpÍDgi, stjórnarfyrirkomulagið og
kirkjan.
Höfundurinn befir alveg réttilega
tekið pað fram, að alpin^i var skóli
fyrir lfhð. En pað var einnig llfs-
nauðsynlegt fyrir bókmentirnar. Bók
eios og Landnáma er alveg óbugsan-
leg án alpingis. £>r4tt fyrir öll blöð
og bækur nú á tfmum, er alvegóraögu-
legt að fá sannar sögur af pvf, sem er
að gerast hér á landi. En ef vér
kæmum saman á einn stað, eins og
menn gerðu á £>ingvöl!um að fornu,
fá pyrfti sá, sem vill fá sannar sögur,
e:gi anaað en spyrja og rannsaka.
Fyrir fræðimanninum eru menn oft
eins og lifandi bækur. Alpingi að
fornu var eins og lifandi bókaaafn og
forusögur vorar sýna, að fræðimenn
irnir hafa kunnað að nota safnið. Höf-
uaduriun talar fögur orð og rétt um
alpÍDgi, en afturá móti verður stjórn-
arfyrirkomulagið, og sérstaklega
kirkjan, eigi fyrir réttum dómum.
Dað, sem höfundurinn segir um
stjórnarfyrirkomulagið, erí fullu sam-
ræmi við skoðanir manna bæði utan
lands og innan. Menn segja, að hér &
landi hsfi veriö höfðingjastjórn; menn
miða alt við goðana. Johan Ottosen
kallar goðorðin ríki og segir, að bér á
landi hafi verið stofuuð 36 ríki. Höf.
tekur undir peesa kenningu og segir:
„Hvert goðoið var eins og sjálfstætt
smárfki.“ Kentiingar Mturers um
stjórnarskipunina hér á landi voru
snildarlegar og bygðar á miklum lær-
dómi og skarpskygni. En nú finnast
mér öfg&rnar vera fyrirboði pess, að
peim sé fa.ll búið bráðlega. Eg hefi
haldið fram gagnstæöum kenaingum
í Andvara 1889, en auðvitað hafa
menn ekki skilið neitt, hvað um var
að ræða. Orð er á pvi gert, að ís-
lendiugar séu allra manna gestrisn-
astir, og að peir útbýsiengum; en eg
pekki pó einn, sem peir oft útbýsa
með harðri hendi, að minsta kosti
pegar hann kemur f fyrsta sinn, og
pað er sá, sem bernafnið: Sannleiknr-
En eg veit pað lfka, að ef peir veita
Sannleika húsaskjól, pá er hann eigi
lengi að reka kellu p4 út, sem fyrir
er, og pvl segir hið fornkveðna: „aft-
ur rennur Jýgi, f>egar sönnu mattir.“
Að cafcinu var arfgeng höfð-
íngjastjórn hér á landi. En grund-
völlurinn, sem alt hvfldi á, var vilji
pjóðarinnar. Goðinn hafði upphaf-
lega miklu minui tryggingu fyrir
valdi sfnu en nokkur embettismaður
nú á dögum: Almenningur gat svift
hánn pvf valdi, livenær sem hana
vildi. Goðiun var alveg háður al-
mennipgi. Goðorðið var manna for-
ráð, en hrer pingmaður gat sagt sig
úr piogi meó goðanum og hvað varð
pá um mannaforræðið? £>etta eitt
nægir til að sýna, að valdið var hjá
pjóðinDÍ. Þjóðvaldið var að sfnu
leyti eins og konungsvaldið sfðar,
(Niðurl. á 7. bls.)
SKJOL GRAVORU FATNADAR
er komið undir gœðunum, fegurðin undir litnum og tilbúningi,
Við höfum grávörufatnað fagrann oghiýjann, hentugan fyrir Mani-
toba, Verð sérlega Iágt. LESIÐ! LESIÐ!
Kvenna Lodfatnadur
Jackets úr ekta prænlenzku selsk.,
bryddir með lambnkin. S22 50og
$25 virði. SSluverð $18
Svartir Astrachan Jackets. $30.00
virði. Okkar verð að eins $20.
Svartir Astrachan Jackets, af raörg-
u « b°tri tegundum, með sam-
svarandi niðursettu verði.
Astrachan Wallaby, að eins fáeinir
til, $2Ö 50 virði, íyrir $15,
Vic’.orian Wallaby, betri tegundir;
samsvarandi niðursett verð.
Racoon Jackets, 24, 30 og 36 þml.
langir, með svo miklum afslætti,
að furðu gegnir.
Tasmania Coon, Canadian Coon,
Silver Coon ogElectric Seal Jack-
ets, skreyttir og óskreyttir. Við
höfum svo margar tegundir, að
eigi má lýsa þeim nákvæmar liér,
Komið og skoðið. Verðið er frá
$45 02 niður i $35.
Persian Lamb Jackets, gráir, af
ýmsum gæðum. Komið og skoð-
ið þá.
Bokhara Jackets, svartir og mjög
góðir.
Ru«sian Lamb Jackets af beztu
tegund.
Half Persian og Otto Seal Jackets,
ýmÍ8konar gerð og ýmsir pris&r
Skreyttir og óskreyttir, eftir því
sem hver óskar.
Sjáið alt sem við höfum til af svört-
um Persian Lamb Jackets og
fkta suðurh. selskinns Jackets.
Karlm lodfatnndur
Loðfóðraðir yfirfrakkar, með rottu-,
marmot- og Labrador selskinna-
fóðri, frá $125 niður í $27.50
—Sjáiö þá og yður mun undra
stórlega. Ef þér kaupið annars-
staðar án þess að skoða hjá okkur
verðið þér óánægðir
Racoon kápur.—Mikið af þeim teg-
undum. sem þér aldrei áður hafið
getsð fengið fyrir minna en $80,
$90 og $100 Þær eru af ýmsu
verði, alt niðnr i $37.50, og nokkur
úr Upiongo Coon á $30,
Wombatkápur: Fullkomnar birgð-
ir, seldar með niðursettu verði.
Sjáið Cape og Russian Buffalo káp-
urnar okkar með niðursettu verði,
Egta kinverskar geitarskinnskápur,
gráar, með niðurs. verði, frá $15.
Loðhúfur — Grenslist eftir niður-
setta verðinu frá $1.50 og upp.
Loðskinns-glófar.— Spyrjið um nið-
ursetta verðið.
Loðkragar úr oturskinni. Persian
Lamb. Tasmania Beaver, öerman
Otter og margsk. canadiskum loð-
skinnum; frá $2.f0 og upp
Smærri lodskinnav.
Kragar:
Marmot, Canadian Mink, tíerm.
Mink, Canad Marten. Alaska Sable
80 þml. og 50 þml., Alaska Sable
breiðari og lengri. Rock Bear, Black
Thibet. Rock og Stone Marten,
Verð frá $65 niður í $3.
Muffs
úr German Mink; Black Bear, Al-
aska Sable, fallegar gráar og svart-
ar Persian Lamb, Can. Mink, Stone
Marten, Astrachan, Cbilian Stock
og margar aðrar tegundir. Gætið
að hinu ákafiega niðursetta verði:
Frá $65 niður i $2.
Capes og Caperines
Capes með niðursettu verð, svört
og mislit:
35......... 4 $22 50
30..........á 18.50
25..........á 16.60
Caparines af allra nýustu gerð með
afarlágu verði, frá $5 og upp.
Loðfóðraðir kvenna Ulsters með
niðursettu verði. Fallegasta úrval.
Komið hingað að kaupa loðfatnað
úr vísunda og moskus uxa skinni og
ýmsum öðrum loðskinnum.
Verð niðursett.
1
m
Skrifiö til póstpantanadeildarinnar eftir upplýsingum. Fljót afgreiðsla.
Chevrier & Sou,
452 Main St.
BLU5 STORE