Lögberg - 28.09.1905, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. SEPTEMBER 1905
Kafli úr meirihluta-nefndar-
áliti í hraðskeytaniálinu.
Eftir Þjóöólú.
Hvaöa hfaöskeytaaöfcrö cr grciö-
ust, gagnlegust og öruggust.
Milli landa er ekki nema um
tvær aðferöir aö ræöa: sæsima eöa
J>ráölausa firðritun.
Aö því er snertir samanburð á
þcssum tv'eim aðferðum.teljum
vér nægja aö vísa til álits verk-
meistaranna Krarups og For-
bergs. Krarup er í þjónustu
danska rikisins og yfirmaður rík-
isritsímanna í Danmörku hefir
vísað á hann sem dugandi mann.
Forberg er Norðmaöur og hefir
yfirmaður ríkisritsímanna í Nor-
egi útvegaö hann til ráöa og
framkvæmda í þessu máli. Er
cngirj minsta ástæða til að ætla,
engin minsta á stæöa tl að ætlai,
aö þessir menn, sem aö öllu leyti
eru óháöir Mikla norræna félag-
inu, ráði oss til annars, en þeir
mundu ráða hver sirini þjóö, enda
«r oss fullkunnugt um, að skýrsl-
ur þeirra eru í fullu samræmi við
Iþær skoöanir, sem ríkjandi eru
um allan hinn mentaða heim með-
al allra þeirra, er vit liafa á hraö-
skeytamálum og líta óhlutdrægt
á þau.
Vér veröum þvi aö hallast aö
þeirri skoðun, að því er áhrærir
sambandið viö önnur lönd, að sæ-
símasamband sé, þegar á alt er
litiö, bæöi öruggara og um leið
miklu gagnlegra.
Um innanlandssamband er
nokkuð öðru máli aö gegna. Þar
er um þrjár aöferöir aö ræöa,
þráðlausa firöritan, simritun og
símtal.
Menn sjá sér ekki fært aö hafa
loftskeytastöövar annars staðar en
á andnesjum, þannig aö skeytin
berist yfir sjó, en sena minst yfir
land. Þessu fylgir sá mikli ó-
kostur, aö flestar stöövarnar koma
að litlum eða engum beinum not-
unt, at' því þær standa langt frá
mannabygöum eða í strjál-
bygð; annar ókostur engu
minni er í því fólginn, að skeytin
komasis ekki stanzlaust milli fjar-
lægra staða, heldur fara þau eins
konar selflutningu mfrá eShni stöð
til annarrar; hver millistöö tekur
við af næstu stöð bak við sig og
sendir þau áfram til næstu stöðv-
ar framundan; verður þannig að
afrita orösendingarnar eins oft og
millistöðvarnar eru margar. Ef
t. d. er farið eftir uppáitungunni
í fylgiskjali 5, I ^tilb. Marc.fél)
verður að afrita orðsendinguna
frá Rvík til Akureyrar 6 sinnum,
sem sé á Reykjanesi, Færeyjum,
Hvalvik,langane«i, Rauðagnúp og
Gjögri. Þessi selflutningur skeyt-
anna er afar tafsamur og kostnaö-
arsamur, og auk þess mjög hætt
við, aö skeytin skekkist á leðinni
(mislesturj.
Þar viö bætist svo sá annmarki,
að skeytin (ætherbylgjurnar)
fara frá hverri stöð í allar áttir,
°g geta þvi skeytin , ef stöðvarnar
eru margar og vinna margar sam-
tímis, öll farið í rugling og alt
orðið óskiljanlegt. Er engin full
trygging fengin fyrir því, aö
þessu verði varnað. Loks getur
4)etta samband truflast heila og
hálfa daga af veðrabrigðum eða
breytingum á rafmagni loftsins,
og gæti sá truflunartími orðið
býsna langur alls yfir á ári hverju.
Símasambandi er alt ööru vísi
háttað. Þar fara orðsendingarn-
ar (rafmagnskippir) ákveðna leiö,
gegn um málmþráöinn; þau fara
líka keina leiö, fram hjá viökomu-
stöðum, eru ekki afrituð þar og
send þaöan aftur; auk þess er
hægt að senda miklu fleiri orð á
hverri mjnútu gegn um þráð en
milli loftskeytastöðva.og það kem-
ur naumast fyrir, að skeytin verði
misskilin. Það eitt er líkt, að
með báðum þessum aðferðum
koma stafirnir út á pappírsræmu á
viðtökuáhaldinu, söm punktar og
strvk; hver stafur hefir sitt merki,
samsett af punktum og strykum.
Þá er og hægt að leggja síma
um allar sveitir, hægt að leggja
sambandsleiðina þar, fcem hún
kemur að mestum notum, hægt að
hafa viðkomustöðvar á leiðinni
svo margar sem þörf gerist, t.d.
18 eða fleiri á leiðinni frá Reykja-
vík til Seyöisfjarðar, og hægt að
komast hjá stöðvtim, sem ekkert
beint gagn gera.
Oss getur ekki dulist, og vér
hyggjum, aö allir muni geta gert
sér ljóst, hversu rnikla yfirburði
símasamband innanlands hefir
yfir loftskeytasamband.
Og þó er enn ótalið aðalgagnið,
sem hljótast mundi af landsima,
þeir megin-hagsmunir, að hann
veitir landsbúum færi á aö talasF
við, þó að þeir séu staddir sinn í
liverri sveit, sinn á hverjum
landsenda, og getur samtalið far-
ið fram í gegn um þræðina, þó að
samtimis sé verið að senda orð-
sendingar eftir þeim með símrit-
unaráhöldum. Ekkert annað hrað-
skeytasamband kemst i hálfkvisti
við þetta; munurinn er þvi likur
sem milli bréfaviðskifta og munn-
legs viðtals. Og hér við bætist
svo, að talsimastöðvar eru mjög
óbrotnar; til þess aö gæta þeirra
þarf enga sérstaka mentun; það
gietur hver maður gert; en til þess
að gæta loftskeytastööva þarf
mikinn lærdóm, og ritsímastöðvar
þurfa einnig manna með talsveröa
undi rbúningsmentun.
Ef menn vilja íhuga alt þetta
og gæta þess enn fremur, hversu
oft menn geta lokið vandasömum
erindum á fáum minútum, ef
kostur er á munnlegu samtali, er-
indum, sem taka mundu afarlang-
an tíma með bréfaskriftum, og
einnig verða býsna tafsöm og
kostnaðarsöm, þó að kostur væri
á að senda rituð hraðskeyti, þá
ætlum vér, að engum geti dulist,
aö talsímasamband, það eitt og
ekkert annaö, getur komið til
mála sem aöalhraðskeytaaðflerð
innanlands—eins hér og í öllum
öðrum löndum.
Ef löftskeytastöðvar eru reistar
á andnesjum, verður ekki hjá því
komist að leggja þegar j byrjun
síma inn í landið á sumum stöðum
og óðar mundu kröfurnar vakna
um sima inni í landinu milli hér-
aðanna. Hver og einn getur hug-
leitt hvað þetta mundi kosta. Og
þar sem 4ími væri kominn og
kostur fenginn á samtölum, rnundi
dnginn, nota annað.
Ef hins vegar lanílsími væfi
Iagður frá Seyðisfirði til Reykja-
víkur, þá væri þegar fengið tal-
simasaniband milli. fjöldamargra
héraða, og öðrum héruðum mörg-
um og einstökum sveitum innan-
handar að gera álmur frá liöfuð-
kiðinni heim til sin, víða með
litlum kostnaöi.
Að því er snertir bilunarhiættu
á landsíma, þá er hún ekki meiri
hér en í mörgum öðrum löndum^
og sjálfsagt minni en víða annars
staðar, er síðar skal að vikið. Að-
gerðir á þráðunum, þá er þeir
slitna, eru heldur ekki erfiöari íen
viða á sér stað. Viljum vér t.d.
benda 4 eitt dæmi. Bærinn Björg-
vin í Noregi hefir c. 70,000 íbúa;
þaðan er enginn sæsimi til útlanda.
Skpyti til útlanda verður fyrst að
fara til Kristjaníu. Höfuðsíminli
(ritsími og talsimi) milli Björg-
vinar og Kristjaníui liggur beina^
leið yfir hátt og breitt fjalllendi,
og er sú óbyggða leið lengri en
hér er nokkurs staðar milli bygða
á fyrirhugaðri leið landsímans frá
Seyðisfirði til Reykjavíkur.
Það er því eindregið álit vört
um innanlandssambandið, að þar
komist lóftskeytaaðferðin ekki í
nokkurn s^mjöfnuð við talsima-
samband, að því er gagnsemi
snertir fyrir almenning.
Kostnaöaráœtlanir — Tilboö um
loftritun. — Símakostnaður.
Vér höfum tekið kostnaðarhlið
málsins til rækilegrar íhugunar.
Nefndinni hafa borist ítarleg og
sundurliðuð framboð um loftrita,
bæði milli Islands og útlanda, og
eins innanlands, og vér höfum átt
á nefndarfundum tal við umboðs-
menn þeirra tveggja félaga, er
framboðin hafa gert, en það er
Siemens & Halske i Bferlín og
Marconifélagið x London. — Til-
boð þeirra höfum vér látið prenta
n>eð þessu voru áliti og vísum
hér til hinna prentuðu skjala. —
Þessum tilboðum fylgja og upp-
dregnar línur, er sýna staði þá, er
ætlast er til að settir verði í sam-
band viö loftritun.
Til þess að geta boriö saman
kogtnaöinn við tilboðin öll, eftir
sama mælikvaröa, þá höfum vér
reiknað niður, hve hátt árgjald
landsjóður íslands þarf að greiða
á ári i næstu 20 ár, þegar neiknað-
ur er árlega áifallandi kostnaöúf
við rekstur, viðhald og. fy'rning,
og hinum útlagða bvggingar- og
stofnkostnaði breytt í 20 ára af-
borgun með 4)4 prct. vöxtum eða
1 afborgun og vexti 7)4 prct. á
ári.
Að því er snertir tilboðin frá
félaginu Siemens & Halske í Ber-
Hn, þá var nefndin öll samdóma
um, að það eina af tilboðum þess
félags, er komið gæti til álita,
væri tilboð það, er auðkent er V.
Eftir tilboðinu er kostnaður
við efni, flutning til landsins og
b. vgguig stöðva kr. 736,500.00 og
aö auki r Grunlnar, loðir og flutn-
ingur innanlands áætlaður kr.
54,000.00. Kostnaður við by ■crrr-
ing landlína kr. 88,000.00. °A-
ætlað alls af umboðsm. félagsins
kr. 878,500.00.
Sé þetta eftir fyrirgreinduni
mælikvarða reiknað senx árlegt
gjald í 20 ár eru það á ári kr.
65.887.50.
Arlegur reksturskostnaður er eft-
ir áætlun umboðsmannsins kr.
106,692.00. Árskostnajjur alls kr.
172,57900.
Nefndin er öll á einu rnáli um
það, að ekki væri tiltækiliegt að
ganga að þessum kjörum, þar sem
kostnaðurinn er svo mikill, og
meirihluti ne.fndarmanna auk þess
taldi vafasamt, að þetta reyndist
vel, auk þess sem fyrirsjáanlegt
var, að leggja þurfti mikið af
landlínum út frá þessum útnesja-
stöðvum, ef landið ætti alment að
hafa gagn af þessu fyrirkomulagi.
Til þess var ætlast, að tekjur
allar af loftritunum rynni í land-
sjóð,en rekstur loftrit. átti svo
landstjórnin að annast,og umboðs-
maöúr félagsins vildi eigi binda
félagið til þess að annast rekstur
stöðvanna.
Trygging af hálfu þessa félags
hefir eigi vjerið framboðin önnur
en að landsjóður greiddi bygging-
arkostnaðinn með árlegum af-
borgunum, er þá mætti halda inni,
ef illa reyndist, enda er nefndi'nni
kunfiugt um,1 að félag það, er hér,
á hlut að máli, er mjög áreiðan-
legt í viðskiftum og að dómi sér-
fróðra manna lengst á veg komið
allra þeirra félaga, er við Ioftrit-
un fást, að því er sambandsöryggi
og nákvæmni snertir.
Hin önnur tilboð þessa félags
eru talin svo ónóg og dýr í hlut-
falli við gagnsemi, að hér þarf
eigi frekar að þeim að víkja.
Þegar ?vi næst er litið til þeirra
tilboða, ;er komið hafá fram af
hálfu Marconifélagsins i London,
þá er það að eins eitt af tilboðum
þess félags, er komið getur til á-
lita, sem sé hið fyrsta. Þar býðst
félagið til að setja upp loftrita-
stöðvar á Skotlandi og Færeyjum
og koma þeim stöðvum í samband
viö hina fjóra kaupstaði á land-
inu fyrir (£35,000) 637,000 kr.
stofnkostnað og áætlay, að árleg-
ur reksturs- og viðhaldskostnað-
ur verði £4,278 eða 77,859 kr. á
ári. En jafnhliða eða til vara
býðst félagið til að taka að sér
stofnun, riekstur og viðhald sam-
bandsins fyrir árlegt gjald í 20 ár,
c. 128,000 kr. á ári. Tekjurnar
tilfalli landsjóði og stöðvarnar séu
eign landsjóðs eftir 20 ár.
Um hin önnur tilboð af hálfu
þessa félags virðist eigi ástæða til
að ræða frekar, þar sem þau eigi
fullnægja þeim kröfuni, að koma
á hraðskeytasambandi er til álita
geti komið utan og innanlands og
gagnsemi þeirra því er minni.
Trygging fyrir því, að stöðvar
þessa félags reynist áreiðanlegar
hefir eigi verið boðin, en félagið
hefir um mánaðartíma haft við-
tökustöð hér í Reykjavík og birt
nokkur loftskeyti, er stöðin hefir
tekið á móti.
Þá er þar næst að taka til at-
hugunar væntanlegan kostnað við
sæþráð frá Hjaltlandi til Austur-
lands og talsíma þaöan um Akur-
eyri til Reykjavíkur.
Hinn fyrsti liður í þeirri áætlun
er hið árlega tillag um 20 ár, 35,-
000 kr. á ári til sambandsins milli
landa. Af sæþræðinum hefir land-
sjóöur eigi aðrar tekjur en hinn
svonefnda „terminal"-taxta, eða
landgjald,er ætla má að verði nál.
7 aurar af hverju orði, eða sé af-
greiðsla m(eð þræöinum áætluö
200 orð daglega í 300 daga ár
hvert, þá 4,200 kr. á ári. Að liðn-
um þessum 20 árum, er landsjóð-
ur, ef félagið eigi heldur áfram
án styrks, eigandi að 1-3. af sæ-
þræðinum, er áætlað er, að allur
muni kosta 1,800,000 kr.. Sé nú
svo talið, að þráðurinn sé í hálfu
verðgildi eftir 20 ár, en endingar-
tími sæþráða er nokkuð yfir 40 ár
að minsta kosti, þá ætti hluti Is-
lands í þræðinum að vera 300,-
000 kr. virði.
Iiinn annar liður í þessari kostn-
aðaráætlun er bygging landsíma
frá Seyðisfirði, landtökustað þráö-
arins, um Akureyri til Reykjavík-
ur. Um þennan kostnað liggja
fyrir áætlanir, og vér álítum, að
áætlun sú, er verkfræðingur Olaf
Forberg hefir gert ,eftir aö liann
var búinn að rannsaka veginn og
kynna sér alla staðháttu, sé hin á-
bvggilegasta. ,
Yér gerum síðar i þessu áliti enn
ítarlega og sundurliöaða gfein
fyrir hinum leinstöku atriðum í
þessari áætlun, en í þessum sam-
anburði álítum vér rétt aö nefna
svo háa upphæð, að vér séum þess
fullvissir, að jafnvel þótt eitthvað
færi mjög óheppilega, þá væri
upphæðin næg. Vér setjum aö
efni í og bygging landsímans
kosti 480,000 alls; þar frá drag-
ast 300,000 kr., sem er tillag M.
N. félagsins, og yrði þá landsjóö-
ur að borga í eitt skifti 180,000
kr., sem jafngildir 13,500 kr. á
ári í 20 ár (7)4 prct.ý. Það eru
engar líkur til, að kostnaðurinn
nái þessari upphæö, ef alt gengur
þolanlega, hvað þá, að hann fari
fram úr henni, eins og ítarlegar
verður gerð grein fyrir siðar.
Þá er hinn þriðji liður kostn-
aðarins: Reksturkostnaður, við-
hald og fyrning.
Þar hefir verkfræðingur O.
Forberg, sem hefir um nokkur ár
verið yfirmaöur yrfir land- og sæ-
þráðastöðvum í norðanverðum
Noregi, þar sem líkt háttar til og
hér á landi, áætlað 33,375 kr. alls
á ári. Þótt vér aö vísu teljuin
það mjög líklegt, eins og' síðar
verður gerð grein fyrir, að áætlan
þessi reynist nærri vegi, þá vilj-
um vér í þessum samanburði
hækka hana upp í 39,500, til þess
að vera þess fullvissir, að franx úr
henni þurfi ieigi að fara. Hinn
árlegi kostnaður við landsíma og
sæþráð er því í hæsta lagi talinn:
1. Till. til sæþráöar .. ..35,000
2. Afb. og vext. af 180000
í 20 ár................ I3,5°°
3. Rekstur og viöhald
landsíma...............39,500
Eða alls .. ..88,000
Tekjur allar af landsímanum
falla til landsjóðs, og síminn er
allur hans eign. Þess má geta,
aö eftir skilyrðum þeim, er sett
voru af hálfu Danmerkur 1898 og
sem alþingi 1899 aðhyltist eða
sætti sig við, átti M. N. að hafa
ttkjur af landsímanum móts við
tillag sitt, 300,000 kr., og eignar-
rétt að honum eftir sama hlutfalli.
Þessi íslandi nxjög svo óhagfieldu
skilyrði hafa verið feld burtu, og
befir það mikla þýðingu fyrir
málið.
Því -næst er að athuga hverjar
tekjur liklegt er að lantþjóður
fái árlega af loftritunum og af
símasambandinu. Af loftritasam-
Ixandinu rnilli landa gerum vér ráð
fyrir, að tekjurnar, ef alt reyn-
ist vel, gæti orðið alt að 20,000 kr
á ári, en teljum engar líkur til, að
þær fari fram úr þeirri upphæð,
sérstaklega vegna þess,hve ógreitt
sambandið verður yflr hinar
mörgu millistöðvar, einkum norð-
anlands og vestan. Það hefir og
talsverð áhrif, hve hátt gjald yrði
sett fyrir skeytin.
Af sæþræöinum milli landa hef-
ir landsjóður ,eigi neinar tekjur,
“EIMREIÐIN”
Fjölbreyttasta og skemtilegasta tímaritiö
á íslenzku. Kitgjörðir, myndir, sögur og
kvæði. Verð 40C. hvert hefti. Fæst hjá
H. S. Bardal og S. Beigmr nn.
THE CANADIAN BANK
Of COMMERCE.
á. liorninn á Kon ov Inabel
Höfuðstóll $?,roo,<X)o.oo Varasjóður $3,500,000.00
SPARISJODSBEILDIS
Innlög $1.00 og þar yfir. Rentur lagðar
við höfuðstól á sex mánaða fresti.
Vfxlar fást 6 Englands hanka
kb eru borganleglr á /»laodi
Aöalskrifstofa í Toronto.
Bankastjóri í Winnipeg er
°----JOHN AIRD------o
THE DOMINION BANK.
Borgaður höfnðstóll, $3,000,000 00
Varasjóður, - 3,500,000.00
Eitt útibú bankans er á horninu á Notre
Dame og Nena St.
Alls konar bankastörf af hendi Ieyst.
Sparisjóðsdeildin tekur við innlögum, frá
$1.00 að upphæð og þar yfir. Rentur borg-
aðar tvisvar á ári, í Júní og Desember.
T. W. BUTUER,
Bankastjóri.
Imperial Bank ofCanada
Höfuðstóll.. $3,500,000
Varasjóður.. 3,500,000
Algengar rentur borgaðar af öllum inn-
lögum.—ÁvíSANIR SELDAR X BANKANA X ís-
LANDI, IJTBORGANLEGAR í RRÓNUM.
Utibú í Winnipeg eru:
Aðalskrifstofan á horninu á Main st. og
Bannatyne ave.
N. G. LESLIE, bankastjóri.
Norðurbæjar-deildin, á horninu á Main st
og ^elkirk ave.
F, P, JARVIS, bankastjóri.
DR A.V. PETERSON
• 1
Xorskur tannlæknir.
Room 1 Thompson Block
PHONE 3048. opp. Clty Uall.
Bí@yEi þer þurfið að láta hreinsa,
fylla eða gera við tennurnar
þá komið til mín. Verð
sanngjarnt.
Dr.M. halldobsson,
FeipIc Rlvep, 3XT ZD
Er að hitta á hverium miðvikudegi
í Grafton, N. D., frá kl. 6—6 e. m.
STÆKKAÐAR MYNDIR,
16x20 Crayons á $2.00 hver
16x20 með vatnslitum $3.00.
MYNDARAMMAR:
16x20 rammar frá $1.00 og þrr
yfir. Vér búum til myndaramma
af öltum stærðum. Komið og
skoðið þá.
GOODALL’S
Myndastofur
616/4 Main st. Cor. Logan ave.
5 36yft Main st. cor. James st.
Taylor st. Louise Bridge.
á hærra stig og með meiri list en á nokk-
uru öðru. Þau eru seld með góðum
kjönam og ábyrgstum óákveðinn tíma.
Það ætti að vera á hverju heimili,
S L BARROCLOUGtí & Co.
228 Portage ave. Winnipeg.
LYFSALI
H. E. CLOSE
prófgenginn lyfsali.
Allskonar lyf og Patent meðul. Rit-
föng &o.—Læknisforskriftum nákvæm-
n gaumurigefinn.
MaiiIeLeafRcoovatingiWorks
Við erum nú fluttir að 96 Albert st.
Aðrar dyr norður af Mariaggi hotelinu. Föt
hreinsuð,lituð,pressuð og bætt. TEL. 48a.
Dr. W. Clarence Morden,
tannlœkmr
Cor. Lofitan ave. og Main st.
620J4 Main st. - - ’Phone 185.
Plate work og tennur dregnar úr
og fyltar fyrir sanngjarnt verð.
Alt verk vel gert.
Thos. H. Johnson,
íslenzkur lðgfræðingur og mála-
færslumaður.
Skrifstopa: Room 83 Canada Life
Block. suðaustur horni Portage
Ave. 4. Main st.
Utanáskrift: P. O. box 1864,
Telefón.423. Winnipeg, Manitoba
IORKAR
MORRIS PIANO
Tónninn'og.tilfinninginer framleitt
-Pimib cftiu
— þvi að —
Eflfla’s BuDDingapappir
heldur húsunum beitum* og varnar kulda. Skrífið eftir sýnishorn-
um og verdskrá til
TEES & PERSSE, L™.
áQENTS, WINNIPEG.
Winnipeg Picture Frame Factory,
Búð: ' 495 Alexander ave.
Vinnustofa: 246 Isabel st.
’Phone: 2789.
Allar tegundir af myndarömmum búnar til. — Stækkum myndir.
Við þurfum umboðsmenn víðsvegar til að selja fyrir okkur.—
Hsilisala og* atirsla.
P. Cook, Eigandi.