Lögberg - 03.10.1907, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. OKTÓBER 1907
Kaupstaöurinn „at Gás-
Og hefir verið dýpra á«5ur á milli
I hennar og meginlandsins, má enn
sjá fjölda af lautum eða bollum í
stórri þyrpingu meS allþykkum
iveggjum um kring, og er enginn
var mjög tnikil verzlun aö vestan-jvaf. , ^ ^ ^ ^ leifar af
veröu viö Eyjafjorð, a þeim stað, hinum mjklu kaupmannabúðum,
er nefnist Gæsir; jafnaöarlegast
var sagt ‘ at Gásum”. Um og eft-
um,*
iÞaö er alkunnugt, aö í fornöld
ir 1300 sýnist nafnið “Gáseyri”, ^ ^ ^ vere]unin hefir
aö vera tiðast, hvermg sem á Þvi verjg ^ Qg hyað margt fó]k hef
enda hefir veriö svo álitiö alla tíð.
En fjöldi Þessara bolla og veggja
stendur, um sjálfan verzlunarstaö
inn. Staðurinn liggur ákaflega vel
við öllum nærsveitum þar viö
ir komiö hér saman, jafnvel þótt
ekki sé víst, aö þær hafi allar ver-
iö notaöar í einu. Ennfremur sést
fjöröinn og Þar var ágæt lendmg þag a{ því> sem ekki hefir veri8
og skipauppsát. Þaö er þvi engin nefnt enn> Qg þag er> ag mönnum
furöa, Þótt kaupmenn fyndu hefjr þóft þurfa a8 hafa kirkju
snemma þenna hagkvæma staö og þar ^ fil uppbyggingar. Hennar
notuðu hann í þarfir sínar.*ý. Á
10. öld er þar Þegar orðinn allmik-
ill kaupstaöur, og sögur vorar
segja frá ýmsum, sem lentu þar,
er getiö í annál við árið 1359 me®
þessum oröum: “Brotnaði kirkja
á Gáseyri.”
Þaö er ekki furða, þó þessi stað-
eða fóru Þaöan, ýmsum, sem komu m haf. vakjg athyg]i manna fyr
þar til kaupa. Þar var selt bæöi Qg sigat.; en jitt hefir hann verið
malt og timbur og sjálfsagt allar rannsakaður fyr en nú í sumar.
útlendar vörur, sem íslendinga Hann hefir allur veris mældur og
vanahgaöi um. 'teiknaður, og tekin svo nákvæm
Merkilegt er Það ekki síöur, að ]ýsing gem hægt er Til fulls er
talað er um fisk-verzlun; þetta þetta ekki hægt, bæði vegna þess,
hlýtur að eiga við innlendan fisk. sjóf hefir brotig þó nokkuð
Um allar eftirfarandi aldir, niður framan af ; og eins af hinu, aö
að lokum 14. aldar átti þessi verzl- greining milli hinna einstöku búöa
un sér stað. 1391 nefna íslenzkir er ekki ætig nogu glögg, svo hægt
annálar síðast skipkomu á Gásum. meg vissu ag segja, hvaö eigi
Af sögunum má ennfremur sjá, að saman jrftir skoðun þess, sem rit-
þar hefir veriö allniíkill fjöldi af þessar linur; hafa hér veriö 12
manna saman kominn, þar er oft __l6 aðalbuðir og ef til vill fleiri,
talað um mörg skip í einu, og en f hverri aðalbúö hafa bftast
kaupmenn í fleirtölu, og það sést, verjg 4_5 “herbergi» fega færri
að Þeir hafa verið Þar, búið þai, ega fleiri stundumý, en “herberg-
alt sumarið, eða mikinn hluta þess. in» »eru bQharnir eöa lautirnar, sem
Jafnvel aðrir en kaupmenn voiu enn sjást þ>'vers um frá noröri til
þar langvistum, Því að um Hrafns sugurs hefir veriö gangur eöa
sonu er sagt aö Þeir hafi dvalið gat3; og ski ftir hún aðalbúðunum
þar sumarlangt (1231). Hér er - tvent) efri og neðri röðina. í báö-
því um nokkurskonar verzlunarbæ um snýr inngangfurinn í hverja að-
eöa kauptún aö ræöa eftir kring- a]blfg ag sjónum og götunni, en þó
umstæðunum, en þó sjálfsagt ekki er inngangUrinn á stöku stað í efri
nema um sumartímann. Á vetrum roginni ag ofan örmul fleiri smá.
hefir alt verið hér jafndautt eins t6tfa sjásfi og eru sumar lausar
og alt var þar lifandi og fjörugt ffá aðalhvirfingunni.
á sumrin. Oft hefir þar víst ver-( j eina aðalbúöina með 5 bollum
ið glatt á hjalla og má meöal ann- f' iherbergjum“J hefir nú veriö
ars ráöa af því, sem segir um grafig. kom það Þá í ljós, aö einn
munka nokkra frá Möðruvöllum. hefir veris elclhús, og fundust þar
“Fyrir úskynsamlega meöferð fleiri öskulög en eitt, mishátt, og
ljós þess, er þeir höföu druknir sýnir það, aö einn hefir notað
meö farit um nóttina, sem þeir þetta eftir annan, en gólfiö hækk-
kómu af Gáseyri”, haföi kviknað í agj srnam saman af ösku og mold,
reflum þeim, sem í kórnum vóru, sem nigur hefir fallig. aska fanst
og í skrúðakistu, sem þeir luku og nokkur í öðrum bollum, og
upp, og brann klaustrið. Líka hef- kann þag ag koma til af þvi> ab
ir stundum verið róstusamt Þar og þeir hafi verið notaðir á mismun-
menn hafa borist vopn á, og Þar an(]i hátt á mismunandi tímum. í
drap Grettir feröalainginn, sem öðrum bollanum fanst allmikil
kunnugt er. steinlegging ferstrend nokkuð hátt
Einu sinni er talað um ófrið uppi> og mætti ætla, að hér sé t. d.
milli fslendinga og kaupmanna, og þQrð; í þeim þriöja annar minni
átti að ræna Þá (a 13. öldj. Kaup- stallur, en itm hann verður ekkert
•menn þessir hafa að líkindum fra Sagt með vissti; í eldhúsinu fund-
því fyrsta verið Norðmenn að ust engar hlóðir; í bolla í annari
miklu leyti, frá 13. öld vafalaust aðalbúö, sem grafið var í, fundust
að öllu leyti. steinar alveg eins og hlóðir væri.
f k>k 14. aldar sýnist verzlun j>essi “herbergi” hafa eflaust ver-
þessi að liafa 1-agst niður. Um or- jg svefnherbergi og voruhús. Fé-
sakir til þess skal hér ekki rætt. mætt fanst ekkert, nema einstöku
Bærinn. sem þar er nú, er mjög bein ár kindum, nautgripum og
gamall, Þótt ekki sé hans getið í fughim og Þó sáralítiö alls. Vafa-
Landnámu; um miðja fimtándu laust má telja, að allar aðalbúðir
öld er hans getið í bréfum og ma hafi verið hér um bil eins, og því
raSa af Því, sem þar segir, aö þýðingarlaust að grafa í þær
jöfðin var ekki álitin svo rýr. fleiri; þó hafa tilraunir verið gerö
Sjálfsagt hafa Gæsir verið ann- ar í marga bolla víðsvegar, en ekk-
ar mestur kaupstaður á íslandi un« ert frekar fundist ,("nema hlóöir
alla fornöld vora; hin var Eyrar á þær, sem nú voru nefndarj. Ofar-
Suöurlandi (nú EyrarbákkiJ. j lega í einum bolla fanst brýni;
Það, sem hér hefir verið dreprð hvað gamalt þaö sé, er nokkuö ó-
á eftir sögum og annálum styrkist vist. Ennfremur má segja að búö-
fullkomlega við Það sem staöur- irnar r“herhergin”J hafi þrengst,
jnn enn ber með sér sjálfur. Rétt Þvi lengur sem leið, vegna moldar,
við sjó og fyrir ofan hina eigin- ?em fél1 inn’ °S var ekki mokuö
legu Gaseyri _ allmtk.l sandeyn Meö fuHri vissu má álykta> að
j búðirnar hafi aö eins veriö úr
*) Kaupangur hefir líka verið torfi, og ekkert grjót i, og að þak
kaupstaður,en hann er mjög sjald- hafi ekki verið á þeim nema úr
an nefndur. vaðmáli eða dúkum.
Litlu ofar en búðaþyrpingin er
getur að lita lág hér um bil kringl-
ótt gerði; innan i Því sást votta
fyrir aflangri, hér um bil fer-
strendri tótt eða tóttargrundvelli.
Þáð eru leifar af kirkjunni. Inn-
gangurinn í hringinn er eðlilega
að austanverðu, andspænis búðun-
um. Hér var grafið til aö finna
grundvöllinn og þegar grassvörö-
urinn var tekinn af ("Þótt ekki væri
allsstaðarý kom i ljós óslitin stein-
röð ('steinarnir fremur siTiáir) á
allar hliðar; austanvert er kórinn
greinilegur. Dyrtiar voru eflaust
á suðurhljö, nær vesturgaflinum,
og fanst þar hella eða steinn fyrir
utan aðal steinarööina, auösjáan-
lega steinn til aö stiga á yfir
Þröskuldinn. Öll er kirkjan 40 fet
á lengd en 14 fet á breidd aö inn-*
an, kórinn 12 fet. Steinarnir eru
svo, að af þeim má ráða, aö þeir
hafi verið undirstaöa timburstokka
og kirkjan hefir verið ftr timbri
fsbr. og orðið “brotnaði” t annáln-
unij en þó sást enn merki þess, aö
utan um hefir veriö torfveggur til
stuöning, líklega ekki allhár (svo
sem 2 fetj.
Þetta er helzti árangurinn af
því, sem gert hefir verið til þess
að komast aö svo nákvæmri niður-
stöðu um þennan merkilega staö,
sem hægt var eftir kringumstæö-
unum. Hér eftir er varla annað
við hann að gera en grafa fleiri
eða flesta bollana, ef menn vilja.
Þ’ess skal aö síðustu getiö, aö
öllu verður komiö aftur í samt lag
sem næst Því sem Það var, áður
en grafið var.
P. J.
— NorSri.
Fréttir frá íslandi.
Akureyri, 12. Ágúst 1907.
Útflutningur hrossa. Það mál
er nú komið á dagskrá þingsins.
Hafa þeir Ólafur Briem og Magn-
ús Andrésson flutt frumvarp um
það á þinginu að banna skuli að
flytja á útlendan markað yngri
hross en 4 vetra, né eklri en 11, né
skjótt, glaseygð eða glámótt.
Hrossaflutningsskip séu hæfilega
útbúin og má ekki hafa hross á
þilfari milli landa. Skipa skal eft-
irlitsmenn meö hrossaflutningi í
útflutningskauptúnum landsins.
Auðsætt er að umræöur þær er
hér vont í blöðunum í fyrravetur
út af illri meðferð á útflutnings-
hestum, hafa borið árangur, og
má Norðurland vel við una.
Svíbjóö og Island. íslandsvin-
ttrinn Ragnar Lundborg, ritstjóri í
Uppsölum leggur mikið kapp á
það að koma á beinum gufuskipa-
feröum frá Sviþjóð hingað til ís-
lands.
Hefir hann leitaö sér upplýsinga
um væntanleg viðskifti hér við
land, sérstaklega hjá sænska kon-
súlnum hér í bænutn, Otto Tulini-
us kaupmanni, og telur víst að báö-
tttn löndunum geti orðið hagur að
viðskiftunum.
Styrklaust úr ríkissjóði Svía |
Þykir þó ekki gerlegt að byrja
þessar feröir, og er talað um aö til
þeirra þyrfti 20 Þúsund kr. styrk
árlega fyrst um sinn.
Mánudaginn 22. Júlí 1907 héldu
Aöaldælir og Reykhverfingar séra
Benedikt Kristjánssyni og konu
hans frú Ástu Þórarinsdóttur skiln
aöarsamsæti á Grenjaöarstöðum, í
minningu þess, aö þau á næstliðnu
vori fluttu búferlum úr sveitinni
eftir 30 ára prestsþjónustu hans
og búskap Þar. Voru þar saman
komnir um 130 manns. Aðaltöl-
una hélt Guðmundur Friöjónsson
og afhenti hann heiðursgestunum
jafnframt einkar-vandaöa stunda-
klukku sem menjagrip frá sóknar-
mönnum. Auk Guömundar og
séra Benedikts fluttu þessir menn
tölur; Sigfús Björnsson, Stgurjón
Friðjónsson, Árni Jónsson, Kon-
ráð Vilhjálmsson og Gunnlaugur
Snorrason. Indriöi Þorkelsson
flutti kvæði. Auk Þess var skemt
meö söng og glímum og fór sam-
kvæniið hið bezta fram.
Frv. um stofnun tveggja hús-
mæðraskóla bera fram í neöri deild
þeir Pétur Jónsson, Stefán í Fagra
skógi, Stefán kerinari, Jón Magn-
ússon og Þórhallur Bjarnarson.—
Skólarnir skulu vera í sveit og
ltafa jörð til afnota, og sé annar
fyrir Suður- og Vesturland, en
hinn fyrir Norður- og Austurland.
Bóklega kenslan á aðallega aö
fara fram meö fyrirlestrum í
fræðigreinum þeim, ér að liúsmóð-
urstörfum lúta, og skal lögð sér-
stök áherzla á kenslu móðurmáls-
ins, sögu landsins, og aö skýrö sé
þýðing konunnar fyrir heimili og
þjóðfélag: — Reikning og reikn-
ingsfærslu skal og kenna, og enn
fremur dráttlist, söng og leikfimi,
ef tími og kenslukraftar leyfa.
Verklega kenslan sé fólgin í
nntnnlegri tilsögn og verklegri æf-
ing í nauðsynlegum heimilisstörf-
utn kvenna, og skal þar einkum
kappkosta að innræta riemendum
hagsýni, þrifnað, áhuga í verkum,
reglulega vinnustjórn og heimilis-
forstööu. \
Aöal-námsskeiðið skal vera alt
aö 7 mánuðum Okt. til MatJ ár
hvert, en auk þess skulu vera tvö
stutt námsskeið, annaö aö vorinu,
þar sem nemendur fá tilsögn í
garörækt, og fleiri vorstörfum, en
hitt að haustinu, og skal nemend-
um þá veitt tilsögn í notkun og
geymslu garðávaxta, og matvæla,
sem og fleira, er að hausstörfum
lýtur.
Forstöðukonum skólanna eru
hvorri um sig ætluð 1,200 kr. árs-
laun auk leigulauss bústaðar. — í'
hvorum skóla er ætlast til aö 30
námskonur geti haft heimavistir.
Ekki er gert ráö fyrir aö skól-
arnir verði settir á fót fyr en hér-
uðin hafa skuldbundið sig til þess,
aö ábyrgjast 15 þús. króna fram-
lag til stofnunar hvorum um sig.
Akurcyri, 27. Ágúst 1907. t
Sigmundur Jónatansson heitir •
landi vor, sem heima á i Minneota,
Minn., í Bandarikjunum, og er hér
á ferð í sumar, ásamt tveim öðrum
félögum sinum íslenzkttm þaðan
að vestan.. Hann kom hingaö til
bæjarins núna í vikunni og hefir
liér að eins skamma dvöl.
Manns þessa hefir verið getið
nokkuð itarlega hér i blaðinu fyrir
nokkrum árum. Safnaöi hann um
þær mundir tiltölulega stórfé þar
vestra meðal landa til væntanlegs
sjúkraskýlis fyrir Höfðahverfis-
hérað. Gerði hann þaö einkum af
ræktarsemi viö sveit þá, er hann
var fæddur í, Flateyjardal í Þing-
eyjarsýslu og á hann lof skiliö
allra góöra manna fyrir þaö
drengskaparbragð. Er ánægja aö
heimsókn svo góðra gesta.
kastaði hann þá af sér klæðunum,'
og er það allra ntanna mál, er sáu,
að það hafi hann gert með frábær-
um fimleik; nokkur .ágreiningur
er um, hve löngum tíma það hafi
numið, en þaö mun hafa veriö hér
um bil fjórar mínútur. Og eigi
kemur mönnum lieldur saman um,
hve lengi hann hafi veriö að synda
yfir fjörðinn, en Steingrímur lækni
ir Matthiasson, er fylgdi honum á
bát yfir fjörðinn, hefir sagt oss, ‘
að það hafi numið 36 mínútum. j
Sumir segja 33. — Sjávarhitinn
var þennan morgun að eins 7 gr.,
enda var sundmanninum allkalt er
yfir kom, og þrekaður var hann
eigi all lítið, sem von var. — Karl
Ilansson, er fyrstur manna synti
þarna yfir fjörðinn um daginn,!
var 33 mínútur, en liann hljóp líka
klæðlaus út. Má vart milli sjá hvorj
þeirra er fræknari sundmaöur, en
þó er Lárus Rist þaö fræknarí, aö.
hann kastaði öllum klæöum á sund
inu, og er það eitt hið frækilegasta
verk.
Akureyri, 23. Ágúst 1907.
Einar Hjörleifsson á aö fá 1200
kr. styrk til ritstarfa á ári, næsta
fjárhagstímabil, eftir því sem
neðri deild ákvað við 2. umræðu
fjárlaganna. Hann bað um 2,000
kr. í erindi sinu til þingsins og var
óþarfi að klipa af því.

fór héðan 22. Þ. m. með pósti á-
leiðis til Vopnafjarðar og ætlar ut-
an þaðan meö Ceres i lok þ. m.—
Hann hefir lokið rannsóknum sín-
um hér í grend en ef timi hans og
tækifæri leyfir, ráðgerir hann að
koma hingað til landsins aftur að
sumri, og rannsaka ýmsa forna
sögustaði.— Er vonandi að honum
auðnist það, og mundi oss íslend-
ingum verða mikill gróði að því á
margan veg ef að svo skarpur vís-
indamaður sem prófessor Finnur
er, gæti rannsakaö sem mest af
fornum rústum, sem enn eru
kunnar, eða menn vita enn deili á
hvar helzt sé að finna. —Norðri.
ECTA
SÆNSKT
NEFTOBAK.
Thos. H. Johnson,
tslenzkur lögfræClngur og m&la-
færslumaCur.
Skrlfstofa:— Room 83 Canada Llf»
Block, suCaustur hornl Portagt
avenue og Matn st.
Utan&skrlft:—P. O. Box 1364.
Telefön: 423. Wlnnlpeg, Man.
Hannesson k Whita
lögfræðingar og málafærzlumenn,
Skrifstofa:
ROOM 12 Bank of) Hamilton Chamb.
Telephone *716
* /NAAA/Wa
on, >
t Office: 660 WILLIAM AVE. tel. 8,
> Ofwcb-tímar: 1.30 til 3 og 7 til 8 e, h.
I^House: 620 McDermot Ave, TeI'
Office ; tfownilam «ve. Tel, 8«.
Hours :f3 to 4 &17 to 8 r.M,
Residence: 620 McDermot «ve. Tel.4300
WINNIPEG, MAN.
I. M. Clegborn, M B
læknlr og yflrsetnmaður. 's'
Heflr keypt lyfjabúCina & Baldur, og
heflr þvl sjaifur umajön ft öllum meB-
ulum, sem hann lwtur frft sér.
Kllzabeth St.,
BAl.DUH, . MAJf.
P.S.—Islenzkur túlkur vltS hendlns
hvenœr sem þörí gerlst. ►
A. S. Bardal 121 NENA STREET, selur líkkistur og annast um útfarir. Allur útbún- aður sá bezti. Ennfrem- ur selur hann allskonar mimaisvarða og legsteina Telephone 3o6

KerrBawIfMaineeLtd.l UNDERTAKERS & EMBALMERS I 229 Main Street, Winnipeg Ráða yfir fyrirtaks sjúkravagni. Fljót og ■ góð afgreiðsla. Hrítur barnalíkvagn 1 FKRDIN.
Píanó og Orgel
enn öviðjafnanleg. Bezta tegunxi-
in setn fæst í Canada. Seld með
afborgunum.
Einkaútsala:
[HE WINNIPEG PIANO & ORGAN CO.
295 Portage ave.
Auglýsing.
Legstein yfir Niels Finsen á að
reisa á gröf hans um þessar mund-
ir. Steinninn er úr forngrýti frá
Færeyjum og er 16—1700 punda
þungur. Var hann nýlega fluttur
til Danmerkur á Ingólfi, hinu ný-
keypta skipi Thorefélagsins.
Geirfinnur Tr. Friðfinnsson á
Hólum var hér á ferð í vikunni.
Segir hann að grasspretta í Skaga-
firði hafi orðið með allra lakasta
móti í surnar og likja menn sumri
þessu við mislingasumarið 1882 að
því er sprettu snertir. Víða fá
menn af túnum sinum að eins 2-3.
af því sem fæst í meðafgrasári. —
Útlit er þó fyrir að fénaður á af-
réttum verði í meðallagi að hold-
um. — Norðurland.
Akureyri, 9. Ágúst 1907.
Lárus Jóhannsson Rist, sund-
kennari hér í bænum, efndi á
Þriðjudagsmorguninn er var heit-
strenging sína frá því í vetur; en
hún var sú, að synda yfir Eyja-
fjörð í öllum klæðum og sjóklæð-
um og stigvdlum; þó áskildi hann
sér rétt til þess að kasta af sér
klæðum á sundi. Hljóp hann út af
Oddeyrartanganum í öllum þeim
klæðum, er að ofan greinir og
synti frá landi allmarga faðma;
Búiö til af
Canada Snuff Co,
Þetta er bezta neftóbakiö
sem nokkurn tíma hefir
verið búið til hér megin
hafsins. Til sölu hjáj [j
H. S. BÁRDAL,
172 Nena Street.
Fæst til útsölu hjá
THE COMP. FACTORY
249 Fountain St.,-Winnipeg
Ef þér þurfið að senda peninga til fs-
lands, Bandaríkjanna eöa til einhverra
staða innan Canada þá notið Dominiop Ex-
press Company's Money Orders, útlendar
ávísanir eða póstsendingar.
LÁG IÐGJÖLD.
Aðal skrifsofa
482 Main St,, Winnipeg.
Skrifstofur viðsvegar um borgina, og
öllum borgum og þorpum víðsvegar ucn
landið meðfram Can. Pac. Járnbrautinni.
^Hunib eftir
— þvf að —I
iteldur húsunum heitumjl og varnar kulda. Skrífið eftir sýnishorn-
• um og verðskrá til
TEES & PERSSE, LI5-
ágents, WINNIPEG.