Lögberg - 11.01.1912, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN n. JANÚAR 1912.
+ +
♦
+
+
♦
+
♦
+
♦
+
♦
+
1 Breiðdal fyrir 60 árum
eftir
ÁRNA SIGURÐS^ON, Mozart, Sask.
+
♦
+
♦
+
+
♦
+
♦
• ♦+♦+♦♦+-£+♦+•♦
FJALLGÖNGURNAR
á haustin voru æriö tilhlökkunar-
efni allra ungra manna og ung-
linga, sem á annað borS voru orð-
nir svo stálpaðir. að þeir gætu tek-
ið einhvern þátt i þetm, enda þótt
fjölmcnni mikið væri hvergi við
réttir, né heldur stór fjársöfn.
Tilbreytingin
svo gag'nólík
í mörgum bugðum innan úr dal
botni og út að sjó. Og svo fjöll-
in, þau böðuðu sig nú í hinu gullna
morgunskini haustsólarinnar. Jók
það eigi ali-lítið fegurð þeirra og
tign. Þessi mörgu og margbreyti-
legu fjöll, er lykja um Breiðdal-
inn, f jallagarðarnir stórskornu,
með öllum sínum hnúkum, gnýpum
var svo nýstárleg, I og tindum, er teygja sig upp í him-
smalaröltinu Iteima i inblámann. Mér j>ótti svo vænt
og heyskaparannrikinu. Þeirlum fjöllin jjegar eg var heima og
hlökkuðu til að ganga upp urn dali
og liáfjöll jjar sem þeir höfðtt
aldrei komið áður, — aðeins heyrt
talað um það. Man eg það, að i
fyrsta skiftið sem eg fékk að fara
í haustgöngur, hefði eg langtum
heldur kosið gönguna heldur en
brúðkaupsveizlu, j>ótt eg hefði átt ar heysátum að lögun.
kost á; þótti það þó ekkert smé- af er Klukkutindur.
ræðis, gleöiefni að vera boðinn í
veizlu á þeim árum. Þar sem eg
átti heima þá, er landslagi háttað
þannig: — Nokkru utar en um
miðjan Breiðdalinn gengur dalur
suðvestur t fjallgaröinn, sem er
milli Berufjarðar og Breiðdals, er
kallast Fagridalur. f dalsmynninu
stenclur bær samnefndur dalnum;
þar bjó faðir minn alllengi, og
þar ó'st eg upp. Múli allhár geng-
ur fram milli Suðurdalsins í Bréið
dal og Fagradals, nefndur Fagra-
dals-múli. Skamt fyrir innan bæ-
inn skiftist dalurinn i tvo dali .—
Hinn nyrðri kallast Fossdalur, en
hinn syðri Fagridalur. Hátt fell
þykir vænt um þau enn, að eg fæ
elcki stillt mig urn að nafngreina
þau helztu.
Sunnanmegin er yzt Goðaborg,
all-hátt fjall og veglegt. Uppi á
henni eru hnúkar tveir, er kallast
Sátur. Aö sögn eru þær næsta lík-
Þar innar
Frá vissu
sjónarsviöi, er hann mjög líkur
kirkjuklukku á hvolfi. All-langt
þai; inn af er Kjalarfjall, likast
skipi ájivolfi. Ber kjölinn þráð-
beinann við himin. Þá er Hrossa-
tindur, ægilega hár og stórhrika-
legur, hvert hamrabeltið upp af
öðru neðan frá rótum og upp í
topp. Nokkru innar er Breiði-
tindur, fyrir botni Fagradals, stór-
fenglegur en allfagur tilsýndar og
afarhár. Þá er Grænafell áður-
nefnt, hátt og fallegt. Eftir miðju
fellinu gengur hjalli — engi-hjalli
—fyrir innan hann ei' fellið iðgrænt
á sumrin alt upp undir hamralælt-
in, sem eru efst i fellinu.
er milli dala þessara. kallað Græna I Norðan við botn Fossdals eru
fell. Árnar, sem renna eftir döl- j Kvensöðlar,háir og hrikalegir. Þar
unum, koma saman spölkorn fyrir j innar af er Slöttur, afarhár með ó-
innan Ixeinn, og J>ar i tungusporð- j reglulegum liamrabeltum: ]>ótti
inum er fjárréttin. í döluin þess-j mér liann ávaít ljótur. All-langt
um er afréttarland nokkuð og gott. j þar inn af er Flögutindur, svartur
Ráku jiangað venjulega f jórir bú- j hamrahnaus, er gnæfir viö himin.
endur geldfé sitt og lömb á hverjui Heyrði eg sagt siðar, að í skriðun-
ári og lögðu svo til auðvitað menn i um niður-undir hömrunum í tindr
í göngttr á haustin. | j>essum, væri mikið af hrafntinnu.
ALMANAK
1912
cr komið út og er nú til sölu hjá út-
gefandanum og umboðsmönnum
hans víðsvegar. 128 bls. að stærð—
Verð þa<5 sama og áður, 25 cent.
INNIHALD, AUK TlMATALSINS
OG MARGS SMÁVEGIS:
Selkirk jarl, með mynd. Eftir Bald-
ur Jónsson, B. A.
Nokkrir þættir um Islendinga austan
Manitoba-vatns, og umhverfi's
Grunna-vatn. Eftir Jón Jónsson
frá Sleðbrjót.
Stutt ágrip af landpámssögu Islend-
inga í Alberta-héraði. III. kafli,
með mörgum myndum. Eftir Jón-
as J. Húnford.
Afi tekinn að láni: — Saga.
Helztu viðburðir og mannalát meðal
Llendinga í Vesturheimi, ogfleira.
Ólafur S.
THORGEIRSSON,
678 Sherbrooke St., Winnipeg
sú lotan varð nokkru stytzt. Þá
hættu þeir að berjast og stóðu all-
langa stund með tæpu faðms milli-
bili og horfðu hvor á annan. Virt-
ist mér ]>eim renna reiðin og yfir-
bragðiö blíðkast. Svo runnu þeir
af stað og stefndu til fjalls, gengu
]>éttfast hvor við annars hlið og
lögðust hvor á annan með svo
miklum ]>unga, að þeir urðu hvor
um sig að spyrna fast á móti til að
I halda jafnvægi. en þeir voru svo I
hnífjafnir að öllu, að ekki mátti
í milli sjá. Svona héldu j>eir áfram
all-langan spöl upp í höll nokkura 11
]>ar, er meira brattlendi tók við.
Þar létu þeir staðar numið og lögð
ust og lágu lengi. Eg gaf þeim 11
gætur. hafði gaman af að sjá
hvernig striðinu lvktaði Loksins, 11
]>egar hrússar stóðu upp, fóru þeir j
á beit. Uppfrá þeirri stundu átt- |
| ust þeir aldrei ilt við, en fylgdust |
einlægt að meðan þeir lifðu báðir.
Viðureign hrúta eins og þessi, er
nú var lýst, var einkar sjaldgæf,
og aldrei sá eg slika, hvorki fyr né
síðar. Sá eg þó hrúta ótal sinnum
berjast, en ávalt lauk bardaganum j
svo. að annarhvor varð yfirsterk-
ari, svo hinn máttminni sá þann
kost beztan að flýja. Sigurvegar-
inn elti hann og barði stundarkorn,
staðnætndist svo og hvíldi sig hróð
ugur í huga, en hinn rölti sem
j lengst í burtu kæruleysislegur á j
svipinn.
í Breiðdal er fénaðar geymslajl
-------------- , --------------tt? víf)a all-ervið framan af vetri,
mjúk eins og silki og svo mikil að l’egar srjólausf er og góð tíð. Féð
j hún bara klæðir klaufina.” ! sækir mjög upp í dalina og fjöllin, j
! Aðal litur sauðfjár, sem öllum en ]>ar er það víða hvar illa stat't, j
j mun kunnugt, er hvíti liturinn. ]K>!ef snögglega gerir ikafaldsbyl. j
j er það algengt. að sumt hvítt fé Þurfti því að smala fénu ná- j
tekur litaskiftum yfir sumartím- lega á hverjum degi. Þar, semegj
j ann í afréttum á íslandi. Aít þaö ólst upp, vorum við tveir, stundum
! fé sem hélt sig stöðugt 1 háfjöllun þrír, sern höfðum þann starfa. Við ,
i um í grasgeirum og botnum innan 1 fórum jafnan að heiman þegar
i um skriður og urðir, varð blakt á: sauðljóst var á morgnana; þá.var j
j lit, eins og skólplitur á toginu. svo j ekki veriö að tefja sig við kaffi-,
blakt að |>að sást óglögt ef langt i
SASK ATCHKWAN
BŒN'DA liYLA FYLKTD
Þar búa þeir svo tugum
þúsunda skiftir á . . . .
ÓKEYPIS LÖNDU
Skrifið eftir nákvæmum upplýsingum,
landabréfum og ágoetis bæklingum til
DEPARTMENT of AGRICULTURE
Regina, Sask.
ORÐ í TÍMA TIL BÆNDA
I.Si^Kostið kapps um að þreskja allt fyrir vorið. Þér munuð hafa marg-
bhi^ víslegt tjón af að geyma korn í drýlum eða stökkum, eftir að regn og snjóar
fara að ganga, og geyma að þreskja það þar tjl eftir sáningu.
2. Reynið tilað senda korn yðar eitt sér í járnbrautar vagni, eða þá með
einum eða tveim nágrönnum, heldur en að selja það í sleðahlössum til korn-
myllu. The Grain Growers Grain Co. eða hvert annað kornsölu félag í
Winnipeg, mun selja það fyrir yður og senda yður andvirðið. Fulltrúi járn-
brautarfélagsins á næstu stöð, mun sýna yður hvernig þér eigið að útbúa
farmskrána. __
3.
Dagurinn, er eg fór í fyrsta sinn
í fjallgöngu, rann upp í logni, heið-
skír og fagur. Jeli liafði kastað
Þá er Berufjarðartindur, allhár.
Austanmegin við hann liggur fjall-
vegur yfir Berufjarðarskarð. Innst
yfir um nótti'na, svo aðems var ,sunnanmegin dalbctnsins er Dý-r-
grátt i rót um morguninn.
Heiddi svo á afturbirtunni og
gjörði frostkul fyrir sólaruppkom-
una. Þegar dagsbrún t austri var
komin upp á móts við f jöllin, lögðu
göngumenn af stað, þrír í Fagrá-
dal, f jórir í Fossdal; var eg einn
af þeim. Foringi okkar hét Árni
Bjamason, bóndi á Randversstöð-
um, tæplega méðalmaður að vöxt,
frískleikamaður og léttur á fæti,
glaðlyndur og' skemtinn í viðræðu,
og þötti nokkuð harður í horn að
taka ef þvt var að skifta. Þegar
við vorum komnir skamt eitt upp í
múlabrekkumar skipaði foringinn
einum okkar að ganga fyrst inn í
Fossdals-mynnið og bíða þar þang-
að til hinir væru komnir upp í múl-
ann; hann árninti hann lika ræki-
lega um það, að vera ávalt á eftir
þeim, er næstur lionum væri fyrir
ofan og taka al’ar þær kindur, er
sigað yrði ofan. Það var almenn
regla við g'öngur þar i fjöllunum,
að sá, er neðstur gekk, skyldi áva t
vera seinastur, en liin.i efsti fyrst
ur, svo að kindur þær sen hvorj
ustindur allhár. Að norðanverðu
er Tó, afarhá, fögur tilsýndar og
tignarleg. Út frá Tó gengur fell
mikið og hátt, milli Norðurdals og
Suðurdals, er nefnist Ásunnar-
staðafell; nær það út á móts við
Tröllhamra. í fellinu em hamra-
belti mörg og mikil. Fyrir neðan
hamrana eru skriður miklar ofan-
undir jafnsléttui Það var trú
manna þar um íiiiðsveitina, — að
minstakosti um Jiáttinn,—að þeg-
ar grjóthrun mikið varð í fellinu.
boðaði það ncrðvestan átt og þurk.
en aftur á móti ef grjctbrun varð
Tröllhömrum, bcðaði það suð-
austan átt, óþurk og regn. Af
Norðurdalsf jöllum er Vaðhorn
merkast, hæst allra Breiðdalsfjalla.
Á fjallgarðinum milli Stöðvar-
fjarðar og Breiðdals eru margir
hnúkar og tindar, en engir þeirra
ýkja háir. Innst á þeim fjallagarði
er Gunnarstindur, fagur tilsýndar.
Mænir hann hátt yfir smælingj-
ana, sem fyrir utan eru, tignarleg-
ur sem konungur.
Þegar er eg haföi nú fengið all-
uin sig sigaði ofan frá «■■*. vrðn álgott yfirlft yfir alt það, er mér þótti
vegi þess, er næstur gekk fyrir I inerkilegast af þvi. er þarna var að
neðan. \*ið hinir þrír héidnir svo sjá og Árni þar að auik frætt mig
áfram alla leið up,> i múlakol!, er um fjöldamörg örnefni liingað og
það all-!angt og mjög bratt. j þangað um sveitina, héldum við af
Þá var orðiö bjart nokkuð. en ; sfað aftur og skildum l>á; sagði
ekki svo að útsýnBins yrði notiö ! bann mér greinilega fyrir hvað eg
aö fullu. Er þangað kom skipaði í skyldi ganga og ákvað livar við
Árni einum okkar enn að ganga í skyldum hittast aftur. Sjálfur
inn brúnirnar, gæta þess vel að ' kvaðst hann þurfa vestur i Kven-
engar kindur yrðu eftir, og svíkj-i söðulsbotn. I>eir eru efstu kinda-
ast ekki um. Mér til mikilíar gleði stöðvar um það svæöi> X . .
fekk Cfi að fara m?ð fonngjamim Aldrei verður ofsogum sagt af
enn nú liærta úpþ. Yið Arni geng- því, hvað sauðfé á íslandi er fall-
um svo inn hámúlann, langan veg.' egt á haustin, l>egar það kemur úr
i>ar ti! alt í einu varð fyrir okkurj afrétt í góðu og þurru veðri. Það
Iiá og br' tt 5x1. kölluð Tröllhamra- j er svc undur frjálslegt og ánægju-
öx!. Norðan i henni eru svartir j legt og sællegt. Svipurinn lý^sir
og einkennilegir hamrar, er heita svo kröftuglega ]>essu óviðjafnan-
Tröllhamrar; þar er engri skepnu lega sakleysi og meinleysi sauð-
fært. Þegar upp á öxlina kom skepnunnar, En þó er féð' jafn-
var sólin fyrir stundu komin upp.' framt gáfulegt, og ef svo mætti að
\rið stöldrúðum þar stundarkom | orði komast, djarfmannlegt. Hreif-
til að kasta mæðinni. Þá gaf mér ingar ]>eás allar svo framúrskar-
að líta fagi’rt og all-stórfelt út- j andi fjörlegar, syo kvikar og létt-
sýni. er eg aldrei mun gleyma. —! ar, að yndi er á að horfa. Vita-
Fyrir utan lá hafið spegiíslétt og j skuld eru jafnan kindur á stangli
stórtignarlegt i sólarljómanum svo j innanum, sem eitthvað gengur að
langt sem augað náði. Inn til og geta þvi ekki notið sín. Það
land.sins sást djarfa fyrir hálendi levndi sér heldur ekki að mönnum
þvi.og heiðum, sem eru innar af! vfir’eitt þótti vænt um féð sitt. —
Fljótsdalshéraði, en sást óglögt því j Þegar í bili og búið var að inm-
vegalengdin er mikil. Bláin, engja! byrgja féð.' þurftu allir sem við-
flæmið stóra og undirlendið í Suð-1 staddir voru, inn í réttina til að |
urdalnum, var því líkast til að sjá, ■ leita uppi sínar uppáhalds kindur.
em lögð væri yfir það móbleik á-| Heilsa upp á þær nýkomnar úr
livítum
hreiða, öll ofin Iivítum bekkum,
skjöldum og rósum allavega lögnð-
um. Það voru slægjurnar er
slegnar höfðn verið um sumarið.
Sniófölið, sem komiö hafði um um með þessum og því'íkum orð-
um: “Sko! hvað hún kolla rnín
er falleg og feit, svp stór og húst-
fjallafrelsinu, tala, við þær. kalla
þær abkonar gælunöfnum, strjúka j
þær um vangana og hálsinn með
lófunum, o.s.frv. Sýna þær öðr-
nokkuð var tilsýndar.
| Það kölluðu menn urðalit eðla
fjallalit. Þessi litaskifti voru ekki
merkjanleg á öðru fé en hvítu. En
alt það fé sem hélt til í miðjum
hlíðum eða niðri í dölunum. var
fannhvítt á lagðinn.
Mislitt fé var fleira og færra á
liverju einásta heimili. Mórauði
liturinn var í mestu afháldi hjá öll-
uiw; er hann þrennskonar, dökk-
mórautt, ljósmórautt og grámó-
rautt. Gráa litinn ]>ótti mörgum
vænt um, einkunj ljósgrátt eða blá-
grátt, svo var og dökkgrátt eða
steingrátt. Svart var tvennskon-
ar: hrafnsvart og mósvart. Svo
var fé allavega flekkótt og rílótt,
smokkótt, kápótt, buxótt, bökótt,
leistótt, arnhöfSót, botnótt, golótt,
mcgótt, hálsótt, kúfótt, ibildótt, im-
ótt, munnsótt, dröfnótt, irautt, en
það kölluðu sumir gult; sá litur
þótti leiður sökum þess, að ull af
því fé var aldrei vel hvít.
Margvíslega var féð hyrnt, t. d.
upphyrnt, afturhyrnt, þöngulhyrnt
hringhyrnt eða ikringilhyrnt, gas-
hyrnt, úthyrnt, spjálkhyrnt, snúin-
hyrnt, klumbhyrnt, svo og hnífl-
ótt, og sauði með fóhníflum þótti
mönnum vænt um. Ferhyrndar
kindur voru til hér og hvar, en ör-
fáar.
Eintt atriði enn get eg ekki
gengið svo fram hjá, að eg eklki
minnist á það. Það eru hólm-
göngurnar sem hrútarnir háðu á
haustin. Hálf geigvænlegt var að
horfa á þær og þó um leið hálf-
gaman að jn i. I fóm orðum skal
skýrt frá einum slíkum ihrúta bar-
daga, er eg var sjómarvottur aðr
Einn góðan veðurdag að áliðnu
hausti, var a!t geldfé rekið heim í
Fagradal og teknar úr kindttr til
skuröar. Þegar svo fénu var sleft
út úr réttinni aftur tóku tveir hrút-
ar sig úr og fóru að berjast á litl-
um sléttum hala. Báðir voru þeir
þriggjavetra gamlir, álíka stórir og
þungir og mjög líkt hyrndir. Á
hólm^öngusviðimt gengttst hrút-
arnir að þannig: Þegar þeir byrj-
uðtt fyrstu atrennuna mun hafa
verið milli jteirra svo sem tveir og| höfð fifa. Allir bændur, enda þeir
Irálfnr faðrnur. svo gengu þeir aft-| sem ekkert voru lagtækir, áttu sér
tir á I»k hvor frá öðrum en horfðu j handöxi, hefil, tálguhníf, nafar, i
hvast hvor á annanrt og rendu svo eða 2 hamra, naglbít, sög og skar-
saman. Yið hverja atlögu lengd-! öxi. Hefilbekkur var á stöku bæj-
ist bilið ntilli þeirra, svo ]>að mun! ttm og þá að sjálfsögðu talsvert af
ltafa orðið loks hartnær sex faðm- smiðatólum. Vefs'ólþ var allvíða,
ar. Hlupu ]>eir eins hart og þeir með rakgrind, hafaldagrind og
máttu og mættust á miðju sviði.—Wiesputré með knekkhjóli í eða
Yoni ]>að voðaleg högg, er þeifKskreppu. Öll þatt hesputré, er eg
runnu saman á harða hlatipum meft | sá, voru 2 álnir, 2 kvartél og 2
öllum sínum ]>unga. Auðséð varl ]>umlunga. í hverri skreppu voru
það á svip þeirra að þeir voru ogj44 vafningar eða þræðir. t hespti
gagnteknir af heift og reiði; var I voru venjulega 12 skreppur. Þeir
]>ví likast sem eldur brynni úr| fáu. sem numið hófðu lítið eitt í
augum þeirra. og sjálfsagt lögðu reikningi, reiknttðu út hvað vefur
þeir fram alla sina lífs og sálar j yrði langur, sem búið var að tæta.
krafta til að yfirvinna. Er þcir' í, einhverja ákveðna tölu af hesp-
Iiöfðu nú barist af ákefð kanske 5j ttm, þannig: 2 ál., 2 kvart., 2 þml.
mínútur, tóku þeir hvíld, og þess : margfaldast með 44, þráðatölunni
>urftu þeir sannarlega, því báðir i hverri hespu. Pródúktið af því
heitingar. Okkur var skamtað öll-
iitn þremur i einum þriggja marka||
aski skyr all-þykt, en nokkuð súrt, 11
cg brytjaður blóðmör ofan í. Ljúf-j
fengur matur var þetta ekki, en 1
staðgóður. Svo þegar okkur tók
að hitna á göngunni, þyrsti okkur
allmjög; við lögðumst þá ofan að
einhverri uppsprettulindinni, sem j |
]>ar eru margar, og drukkum eins j
og hestar. Sjaldnast komum við |
heim á kvöldin fyr en um dagset-
urs bil, urðum iþá allfegnir mat
okkar, cnda fengum við þá æfin-
lega nt>g að éta. Þegar við svo
höfðum matast og setið stundar-
korn á eftir, var öll þreyta liðin
burt úr skrokk og fótum, svo við
hefðum getað hafið göngu á ný
og gengið fratn að miðnætti eða
lengur, hefði ]>vi verið að skifta.
BÚSÁTIÖLD INNANHÚSS:
Keröld undir skyr, tunnur undir
saltkjöt og til að geyrna í slátur og
’sýru. Biður og kollur, er mjólk
var bleypt í til skyrs á surarum.
Mjólkurbakkar, mjólkurskjólur og
mjólkurtrog; vatns&kjólur. Pott-
ar, stærri og smærri, með höldum
og hlemmum. Askar handa öllum
heimamönnum, nokkrar leirskálar,
leirdiskar og pjáturdiskar, horn-
spænir og tinskeiðar. Brauð-
hlemmur og brauðkefli. Hand-
kvörn í stokk. Vatnsmyllur voru
aö eins á f jórum Ixejum. Yog eða
reizla var til á hverju heimili.
Rokkar handa öllu kvenfólki, og
fylgdi snældustóll hverjum rokk;
handsnældur, ullarkambar, kembtt-
árar og ógrynni af bandprjóntrm:
voru þeir geymdir í útskornum
prjónastokkum. Ljósáhöld: Lamp-
ar úr járni eða kopar og kolur úr
járni. Mynd af íslenzkum lýsis-
larnpa er í „Islands Kultur” b!s.
26. Er hún svo sönn og rétt, sem
framast má verða. Lampamir
vont ávalt hafðir í baðstofti, en
kolnrnar til að ganga með um bæ-
inn. Til ljósmatar yar eingöngu
lýsi. Eampinn var ætíð hafður í
baðstofunni og á honrtm brent bá-
karlslýsi eða sellýsi. Á kolurnar
var nqtað ]x>rskalýsi. í kveyki var
R jómabú hefir stjórnin á þessum stöðum í Saskatchewan: Moosomin,
Qu’Appelle, Tantallon, Langenburg, Wadena, Shellbrook, Melfort, Birch
Hills. Flest af þessum rjómabúum vinna bæði vetur og sumar. S t j ó r n -
in borgar flutnings kostnað á rjóma yðar frá sendingarstöð til
nœsta rjómabúg. Ef þér getið því við komið, þá finnið einhvern ráðsmann
þessara rjómabúa eða skrifið honum eða skrifð Department of Agriculture,
Regina, og leitið upplýsinga þessu viðvíkjandi. :
4. Umfram allt Iátið reyna útsæði yðar áður en þér sáið í vor. Korn, og
einkum hafrar, koma ef til vill-alls ekki upp ef kuldi eða gaddur hefir komist
að því. Stjórnin reynir það fyrir yður án nokkurs endurgjalds. Sendið ekki
minna en 1000 sáðkorn ásamt nafni og hemili yðar, til Department of Agri-
culture, Regina. Eftir hálfan mánuð munuð þér fá svar aftur og tilsögn um
hve mörg korn af hundraði muni koma upp. _______
3. Ef þér eigið heima á svæði þarsem frost kemur oft að hveitl. á Tiaustin
• þá skuluð þér reyna að ná í „Marquis“ hveiti frá tilraunabúinu (Experi-
mental Fafm) í Ottawa, eða þá einhverju útsæðis félaginu í Regina, Winni-
peg eða Brandon. Það hveiti kemur fyrr til heldur en Red Fife
og aðrar algengar tegundir, gefur betri ávöxt, oger eins gott að öllu
öðru leyti.
Sendið allar fyrirspurnir eða kvartanir, á yðar eigin tungumáli, þessu eða hverju
öðru jarðræktar efni viðvíkjandi til
Department of
REGINA,
Agriculture
SASK.
nóttina, naut sín svo vel ennþá. Sól-
bafði enn ekki máð bað af.
in
Breiðdals áin eins og silfurþráður j in, og fannhvít á be’ginn. ullin
göptu þeir af mæði og skinn'ið a
hnakíianum sprungið á báðum og
dreyrði ofurlitið úr. Eftir litla
stund runnu þeir saman aftur og
börðust; var sú lota nokkru styttri
en hin fyrri. Tóku aftur bvíld;
gengust svo að í þriðja skiftið, en
margfalað með skrepputölunni 12,
þá kenutr út hvað langur er þráð-
urinn i einni hespu. Sú lengd
margfölduð með tölu hespanna,
segjum 42. Þá keyur út hvað
langur er þráðurinn úr ö'lum hesn-
unum til samans. Þá er ákveðið
hve þráðmargur vefurinn skuli
vera að breidd, segjumiioo; með
þeirri tölu svo dei.t þráðarlengd-
inni; þá kemur í kvóta lengd vefs-
ins, 52 al. — En gömlu vefararn-
ir og vefjarkonurnar, sem ekki
kunnu annað en hugareikning,
voru svo leikin í því að finna út
lengd og breidd vefsins, að aldrei
skeikaði , og voru enda fljótari að
því stundum en ungu reiknings-
meistararnir, sem þau kölluðu. —
Til gamans set eg hér eitt slíkt
hugareikningsdæmi. Jafnan var
bvrjað svo: 20 knekk í breiddina,
]>á verða 880 þræðir breiddin á
vefnum—of lítið. Bætt við 5
knekkum, þau gera 220 þræði, og
verða þá 1100 — liæfilegt. Þessi
25 kn'ekk eru 2 hespur og 1 knekk
betur. Eengdin er 2^2 al.—þess-
unt 2 þuml. var ætíð slept. Þeir
áttu að vega upp á rnóti þvi, sem
vefttrinn styttist við vefnaðinn, og
svo neðanafgangi og krummabux-
um (Tmúturinn um skaftið er byrj-
að var). Fjórar hespur og tvö
knekk gerðu þá réttar 5 álnir. Alt
svo hlutu 40 hespur og 20 knekk
að gera 50 álna langfan vef. — f
þessu dæmi eins og hinu, eru það
42 hespur, sem ætlaðar eru í vef-
inn, en í fyrra dæminu verður út-
reikningurinn tveimur álnum meiri
en í hugareikningsdæminu. En alt
kenmr i sama stað niðtir, því í
fyrra dæminu er engu slept, svo
þegar vefurinn er búinn, verður
voðin sem næst 50 álnir.
. 1
BÚSÁHÖLD UTANHÚSS.
Handbörur, trogbörur, hjólbör-
ur. Þó fyrir fáum árum vorti
hjólbörttr þvínær hvergi, en um
]>etta hil var alment tekið að nota
þær; mönntim duldist það ekki, að
einn maður gat komið í verk með
hjólbörum jafnmiklu og tveir með
handbörum. Hverfisteinn í stokk.
Trérekur með járnvari til aö moka
snjó. Járnrekur keyptar í kaup-
stöðum, sköftin á þær búin til
beima. Járnkall og járnsleggja
Steinsleggjur voru og allvíða, svo
tilbúnar; úr árfarvegi eða sjávar-
möl var va'inn steinn, sem næst
punda þungur eða meira; klöppuð
var hola alldjúp i miöja aðra hlið-
ina, sem smávíkkaði, svo að hún
varð víðust neðst, skaftið úr hörð-
um við, áréttað um leið og það
var rekið í steininn. Sleggjur þess-
ar voru einkum hafðar til að berja
með ltarðan fisk. Kláfar margir
og hálftunnur til að bera 1 hey
milli húsa á vetrum. Heyjárn, til
að leysa niður hey úr heystálum;
það var fleinn all-!angur, með
agnhaldi fyrir ofan oddinn, er var
allhvass; tréskaft á efri enda.
Göngustafir með járnhólk á neðri
enda, ferstrendur járnbroddur
stálsettur rekinn upp í stafinn og
fjórir veðrar fram nteð; voru það
kölluð broddfæri; á efri enda stafs
ins var einatt snúður rendur úr
hreindýrshorni; gerði það stafinn
svipfallegri. Skíði, ein eða tvenn,
voru mjög viða. Mannbroddar.
Torfljáir i skammorfi. Klárur,
orf, hrífur, Ijáir og brýni. Klif-
berareiðfæri á hvern áburðarhest.
Undirlagið í reiðfærum var oftast
torfa, skorin upp úr rótseigum
mýrum og þurkuð vandl^ga. Torf-
an var sniðin til svo að hún færi
sem bezt á hestinum, og þá kölluð
reiðingur. Tvídýnur eða klakka-
torfur lagðar utan á sín hvorurr.
megin og klifberinn þar ofanú; í
honum voru 3 eða 4 gjarðir, girtar
undir kvið hestsins. Smámsaman
tóku að leggjast niður torfreiðing-
ar; í stað þeirra voru gerðar dýn-
ttr úr segldúk, stoppaðar stórgerðu
heyi eða melrótum og stangaðar;
voru þær margfalt endingarbetri
en torfið. . Flestir bændur áttu
mikið af reipum, þóttust ekki byrg-
ir með minna en þrenn reipi fyrir
ltvern hest. við heyflutning; þess
utan ólarreipi við trjáviðarflutn-
inga.
REIÐTÝGT.
Gamlir menn áttu hnakka með
gamaldags-lagi; voru þeir lágir og
luralegir. Sætið klætt með eltu
sauðskinni eða selskinni; upp úr
framboganum var sitt hvorum
megin dálitlar brikur eða eyru
ur, en breið, voru negld með bólum
utan 'á hliðfjalirnar. ístaðaólarnar
hafðar innan undir löfunum;
hnakka þessa kölluðu menn. klúk-
ur. Þessar göntlu klúkur fækk-
uðu óðum eftir að tg mundi fyrst
til; allir hinir yngri, bændur og
vinnumenn, sóttu eftir að eignast
nýmóðins hnakkana, er þá fóru að
tiðkast, og sem síðan hafa verið
brúkaðir alment. Reiðlieizli áttu
nálega alltr fullorðnir karlmenn.
Höfuðleðrin voru sem oftast úr
sútuðu teðri að keyptu. Kjafta-
mélin fest í koparstengnr eða
kjálka, í efri endann fest höfuð-
leðriö, en neðri endann taumurinn.
Margir áttu stungna selskinns-
tauma ; þéir voru þannig tilbúnir:
Af rökttðu selskinni voru ristar
tvær ræmtirx mátulega langar í
helminginn af taumnum, en breidd
fór eftir því, hve grannttr eða gild-
ttr taumttrinn átti að verða. Ræm-
ur þessar urðu að vera nákvæm-
lega jafnar að breidd, lengd og
þykt, lítið breiðari í annan endann
o g mjókka jafnt við sig til hins
endans. Svo var stungið gat á
aðra ræmuna 5 til 6 þumlunga frá
breiðara endanum og hin ræman
dregin þar í gegn um, þartil breiðu
endarnir varu alveg jafnir; þá var
stungið gat á hana, og sú ræman.
sem áður var dregið gegnum, var
nú dregin þarna í gegn. Svona
var haldið áfram, stungin göt á
þær til skiftis og þær dregnar hvor
i gegn um aðra þar til voru eftir
að eins fáir þnmlungar af mjórri
endunum; en mestu nákvæmni
þurfti að viðhafa, svo hnifjafnt
væri á milli gatanna, og að þár-
ramttrinn sneri eins á háðum ræm-
unum. Hinn helmingur taumsins
var búinn til nákvæmlega eins, og
mjóu endarnir svo tengdir saman
með því að rtða starkong er svo
var ka'láð, tveggja eða þriggja
þumlun'ga langan, en gildari end-
arnir festir í beizíistengurnar.
Þessir taumar voru hinir sterkustu
og endingarbeztu, er hægt var að
fá, og auk þess snotrir og fallegir.
Svipu-ólar voru flestar stungnar
klædd skinni, skinnræmur negldar 'úr selskinni eins og taumarnir;
með látúnsbólum voru kringum j svipusköftin voru úr hörðum við,
því kringlóttur og allþykkur, 20! eyru þessi; löfin úr leðri, stutt nið- eik eða birki, og rendir látúnshólk-