Lögberg - 27.08.1914, Síða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. ÁGÚST 1914
Or fánabókinni.
Efnahagur Islands, borinn saman
?hð efnahag annara þfóða.
Einn kaflinn í ritgerS GuSmund-
ar Björnssonar í fánaskýrslunni
er um þetta "efni, og fara aöalat-
riðin úr honum hér á eftir.
Fyrst er tafla, er sýnir fjárhag
og sérverzlun allra höfuölanda
heims. Er hér taliö upp lands-
sjóðstekjur á mann (i. dálkur),
landsjóSsskuldir á mann (2. dálk-
ur) og loks sérverzlun á mann (3.
dálkur). 1. 2. 3.
kr. a. kr. a. kr. a.
Abyssina 5.40
Afganistan 3.60 10.80
Argentina Austurríki 69.30 260.10 342.00
og Ungarn 77.40 280.80 83.70
Bandaríkin 40.50 41.40 114.00
Belgía 79.20 384.30 777.60
Bolivia 11.70 24.30 81.90
Brazilia 23.40 152.10 93.60
Bretland 73.80 286.20 410.40
Indland 4.50 17.10 16.20
Canada 59.40 169.20 434.70
N.-Foundl. 54.00 336.00 360.00
Australia 72.00 982.80 529.20
N.-Zealand 180.00 1,358,10 638.10
S.-Afríka 51.30 351.00 281.70
Bulgaria 28.80 102.60 61.20
Chile 79.20 222.30 270.00
Columbia 8.10 8.10 22.50
Costa-Rica 43.20 91.80 184.50
Danmörk 61.20 128.70 417.60
Dominiko 25.20 102.60 92.70
Ecuador 20.70 69.30 55.80
Egiptaland 27.90 151.20 90.90
Sudan 9.00 29.70 23.40
Frakkland 85.50 439.20 254,70
Algier 18.90 153.90
Marokko 23.40
Tunis 40.50 105.30
Grikkland 36.00 266.40 83.70
Guatemala 7.20 54.00 27.00
Haiti 12.60 63.00 18.00
Holland 51.30 290.70 1509.30
Honduras 12.60 198.90 26.10
ÍSLAND 24.86 32.56 371.00
Italia 58.50 268.20 114.30
Japan 20.70 93.60 36.00
Kína 1.80 6.30 5.40
Kuba 67.50 91.80 426.60
Liberia 0.90 0.90 3.60
Luxemburg 37.80 97.20
Mexico 11.70 49.50 57.60
Montenegro 9.90 33.30 35.10
Nicaragua 7.20 60.30 45.00
Noregur 54.00 153.90 315.00
Panama 28.80 113.40
Paraguay 18.00 7.20 45.00
Persia 4.50 11.70 28.80
Peru 14.40 27.90 71.10
Portugal 49.50 481.50 74.70
Rumenia 56.70 162.90 105.30
Rússland 32.40 103.50 29.70
Salvador 15.30 25.20 51.30
Servia 31.50 159.30 56.70
Siam 13.50 23.40 38.70
Spánn 37.80 351.90 72.00
Svíþjóf 45.90 111.60 245.70
Sviss 3330 596.70
Tyrkland 27.90 135.90 50.40 j
Uruguay 122.40 448.20 278.10
V'enezuela Þýzkaland 21.60 59.40 54.00!
26 ríki 43.20 277.20 242.10
magnið mjög lítiS í hlutfalli viS
ríkistekjur; sé hins vegar litiS á
efnuSustu þjóSimar, t. d. Breta
Hollendinga, ÞjóSverja, Dani o.
fl., þá kemtir heim, aS þar er
verzlunarmagniS margfalt á viS
ríkistekjur.
2. Ríkisskuldir ("landssjóSsskuId-
ir). Þar er sama aS segja —
lítiS aS marka “skuldabyrSi á
mann’’. — Því til sönnunar skal
nefna eitt meginatriSi, sem þar
kemur til greina. Efnahagurinn
fer hér sem ávalt eftir því, hver
munurinn er á eignum og skuld-
um. Ef arSbærar eignir eins rik-
is nema meiru en sículdir þess, þá
er þaS vel stætt; ef ríkisskuldirn-
ar nema miklu meiru en eignir
ríkisms, svo aS réttendisarSurinn
af eignum og atvirnurekstri hrekk-
ur ekki neitt þvílíkt fyrir vöxtum
af skuldunum, þá er landiö illa
stætt, því aS þá verSur aS taka
skattpeninga og tollgjöld þjóSar-
innar upp í skuldirnar frá ýmsum
brýnum þjóSarnauSsynjum. Mjög
mörg fullveldisríkin eru nú á þess-
ari hálu braut; sum aS vísu alls
eigi í neinni hættu (t. d. Frakk-
land, sjá bls. 40), en mörg komin
langt á leiS eSa alla leiS aS gjald-
þrotum og sjálfstæSistjóni í bráS
og lengd (sjá Tyrkland, Liberia,
Egyptaland, Guatemala, Hondur-
as, Haiti, Nicaragua o. fl. höfuS-
ríki i A. G., I. Wh. og St. Y.) ; í
Haiti ganga bankaseSlarnir fyrir
yk—Yi af nafnverSi; í Guatemala
heitir ríkismyntin peso = £ (18
kr.ý en 1912 voru 90 pappírspeso
(bankaseSlar) 18 kr. virSi; þar
gengu lika meira en helmingur af
öllum rikistekjum upp í skuldir.
3. 1 s I an d. Sé nú litiS á
efnahag Islands, þá er fljótt frá
að segja, aS hann er alt öSru vísi
en alment mun vera álitiS í öSrum
löndum. Þar ganga víst víSa þær
sögur, aS ísland sé eins konar
Guatemala eSa Haiti. En þaS er
öSru nær. Efnahagur Islands er
í ágœtu lagi, ef á önnur lönd er
litiS. Arðbœrar eignir landssjóðs j
ncma miklu meira en skuldir hans.
Hér þarf ekki aS gera neinar gyll-
ingar; hér þarf ekkert aS hylja,
heldur þvert á móti, hér er þaS
þjóSarnauösyn, aS skýra frá því.
sem er satt og rétt, en flestum
ókunnugt, landinu til mikils meins.
I hlutfalli við verzlunarmagnið
cru álögurnar miklu m'mni hér á
landi, en víðast annarsstaðar, og
cr það ótvírœtt vetmegunarmerki.
fínn fremur er það augljóst merki
um óruggan efnahag Islands (land-
sjóSs), að hér eru landssjóðs-
skuldir á mann svo óvcnju litlar í
hlutfalli . við landssjóðstekjur á
Minningarljóð*
DR. SÉRA JÓN BJARNASON.
Nú drúpir þjóS, en dauöinn klæSi breiðir
á drottins þjón, hér skilja tímans leiðir;
í helgri lotning-klukkur allar klingja
frá kirkju-turnum Vestur-íslendinga.
í framandi landi eg lít mína þjóS,
sem leitar aS bjartari dögum;
í æSunum fossar hið fornhelga blóS,
úr feöranna kynsælu högum.
En margt er á frumbýlings leiðinni ljón,
sem letja vill hugann og þoriö;
þá reynir á göfgi og guölega sjón,
svo glatist ei trúin á voriö.
En frumbyggja-hópurinn átti þar einn,
sem offraöi hendi og tungu
og gekk fram í sókninni hugstór og hreinn,
svo hjartfólginn þjóölífi ungu.
Hann kendi og fræddi meö Iifandi lund,
er lýsti hvert fátæklings hreysi,
og sáði þeim vísi á vestræna grund,
sem vex þó aö stormarnir geysi.
Frá íslenzku hjarta meö einurð og þor,
þín eldheita kenning var sprottin;
já, hreinskilni, dygSir og drengskapar spor
um dagana báru þess vottinn.
Á andlegum velli þú veifaðir hjör,
af víStækri þekking og huga,
og hopaðir aldrei í hólmgöngu-för
viS hámark aS stríða og duga.
Þú virtir og elskaðir móSurlands mál,
þar máttur og fegurSin glóSi,
meS viðkvæma, hrausta og heilbrigöa sál
úr heilögum ættfeöra sjóði.
Vér eigum þaS letur, sem lofar þitt nafn
og lifir meS íslenzkum fræöum
í þakklátri minning, viS sögunnar safn,
á sólríkum menningar hæSum.
Sjá kvöldroöinn vígir hiö veglega starf;
til viðar er lífsrööull genginn,
en þjóSin fær söguna, andlegan arf-,
þann auS, sem meS stríöi var fenginn.
En drotni sé þökk fyrir dýrmæta gjöf;
hver dygö, sem aS ljómar á jöröu,
er sannleikans bending á bjartari höf,
sem ber oss í straumunum hörðu.
/
Á andlegu starfsviöi lifir þín leiS,
paS ljós er oss hvöt til aS striðá,
og minningin geymist í hjörtunum heiö,
viS háreysti byltinga tíöa.
Frá kirkjunnar hástóli hljómar þin dygS
til himins meS eilífu gjöldin;
svo vítt, sem aS íslenzkir eiga hér bygö,
þín orS eru rituS á skjöldinn.
M. MARKÚSSON.
löndum, eins og sjá má
skránni.
tölu-
Athugasemdir:
1. Ríkistekjur (landsjóSstekjur).
Þess ber vel aS gæta, aS á ríkis-
tekjum á mann verSur lítiS mark-
Islafid leggur þar til sinn drjúga skuli verSa aS sæta miklu verri
skerf, fyllilega á viS sína hags- lánskjörum en mörg önnur lönd,
Réttcndis (nettó) tekjur af eign- muni. Og um varðskipsútgerðina sem eru miklu ver stödd og ekki
um landsjóðs eru ááetlaðar þannig má víst óhætt segja, aS Færeyj- líkt því eins ábyggileg. Og það
áríS 1914, i fjárlögunum — 1) af! ingar hafa alveg efalaust engu er lika meir en mál til komiS fyrir
fasteignum og (ræktunarsjóSi) minni hagnaS af íslenzkri land- þessi tvö lönd, Danmörku og Is-
29.100 kr., — 2) leigur af skulda-1 helgi, en Islendingar at danskri land, aS gera sér ljóst hvaSa hag
bréfum og veröbréfum, sem land-; landhelgisvörn. Þ.ó er ótaliö rúm eSa óhag þau hafa hvort um sig
3) arður 20.000 kr., og þar er tvent alþingi af sambandi sínu, íhuga þaS af
72.500 kr., | til minkunnar: 10.000 xr. til land- fullri skynsemd, í staö
sjóSur á 110.535 k'r-
af símum landsjóSs
aö um eínahag eSa gjaldþrot eöa samtals kr. 212.135. Hér er slept mælinga og styrkurinn til að gefa eiga í sífeldum stjórnmáladeilum
álögubyröi einnar þjóðar. I hverju ársarSinum af vitunum, 24.000 kr. út Isl. fornbréfasafn; landmæling- og þjóSréttarrifrildi — af lítilli
landi ber fyrst aö greina sundur
ríkistekjurnar í tvo höfuSliði. sem
eru þessir; — 1. Tekjur (réttindis-
tekjur) af eignum ríkissjóðs (jarS-
eignum, verSbréfum o. s. rvf.), og
arösömum fyrirtækjum ("símum,
járnbrautum o. s. frv.), og — 2.
a ari. En þá er eftir 60.000 kr. ar danska liSsforingjaráðsins eru skynsemd.
Til frekari skýringar á efnahag
úr rikissjóöi Dana. leigur af því1 prýðilega af hendi leystar og því
fé, sem ísland átti þar inni, þegar, til mesta sóma, en Islandi til stór-
fjárhagsskiftin urðu (1871). (1! gagns — þess vegna minkun aS al-
samningsuppkastinu 1908 var ráö- J þingi skuli ekki hafa tekið aS sér
allan kostnaðinn.
ÞaS er síður en svo, aö þessar
gert að greiSa Islandi höfuðstól
inn með 1,500.000 kr.) Lands
skattar og tollar (beinir og óbein- sí°Sur hefir «« árciðanlega um \ lausafréttir, og þetta fréttaleysi af
ir skattar), sem er sú eiginleo-a 265-ooo kr. réttendis árstekjur af j Islandi í Almanach de Gotha og|
útgjaldabyröi alþýSumanna. Dærfii:
fasteignum sinum, sjóðseignum ogiöörum merkustu alþjóöabókum sé
meinlaus.t ÞaS er Islandi óefaö
til stór baga. Islenzkir fjármála-
menn verða að veita þessu athygli,
New-Zealand virSist fljótt á aS arðbœrum fy-nrtœkjum, og hér á
lita verst statt ; þar gelst í ríkissjóS | ,andi hafa tekjuáætlanirnar ávalti
árlega £10 (= 180 kr.) á mann; reynst veh 1
en þar er líka þess aö gæta, aS I vexti af landssjóSsskuIdum1 nyíf tagstofan ok ar. Efna.-
allsendis ^brutto) tekjur af jarö- ganga nú árið 1914, 102.872 kr. 101
eignum ríkisins, póstgognum, jam- au. ÁrsarSurinn ('réttendis tekj '
brautum og simtim gera samtals ur) af eignum landssjóðs er
6-11. af öllum tekjum ríkisins (A.! meira en tvöfaldur á viö
landsins er nú hér sett yfirlit yfir
eignir og skuldir landssjóös voriö
1914, samið í fjármálaskrifstofu
stjórnarráSsins; kann höfundur
skrifstjórnstjóranum miklar þakk-
ir fyrir aS mega birta þessa ljósu
og glænýju greinargerö fyrir efna-
hag landsins. Vert er aö vekja
athygli á því, aS hér er ekki seðla-
fúlga Landsbankans (750.000 kr.)
talin til skuldar, og ekki eignameg-
in höfuöstólsgildi árgjaldsins frá
Danmörku (1.500.000 kr.) :
G. bls. 941) og hinn hlutinn (bein-
ir og óbeinir skattar) þá ekki
nema 5-11. eða ca. 82 kr. á mann,
sem íráleitt mun ofvaxiö gjaldþoli
þeirrar þjóðar, meö því aö verzl-
pa
ársvexti!
af skuldum hans. Þetta er sann-
ieikur. En af honum hafa aSrar
þjóSir ekkert aS segja. Hann er
hvergi aS finna í alþjóöaárbókum.
Ein sú frægasta, Almanach de
unarmagn hennar er svo geysimik- Gotha, nefnir ekki fjárhag Islands
ið* Hinsvegar er það víst, aö ílá nafn, en flytur þá fregn út um
mörgum ríkjum er ekki um tekjuríallan heim, líklega upp úr dönsku
aS ræða af eignum eöa aríbærum fjárlögunum, eöa “Statistisk Aar-
fyrirtækjum, svo neinu nemi, og; bög’’ Dana, aö Damr verji 267.-
hagur Islands er í svo ágætu lagi.
aö þaö er alveg óþolandi, aS þaS
Hagnr landssjóðs 1914 (í Mars-byrjun.)
1. Skuldabréfa eign. (a) dönsk ríkisskuldabréf á 3
kr. 225,000 — á 4% kr. 52,000 .....................kr.
(b) Bankavaxtabréf viðlagasjóös .. .. kr. 108,000
keypt fyrir lániö 1909..................— 792,100
fyrir lán lífsábyrgðarstofnunar.........— 241,700
277,000
1,141,800
(c) 4% og M/2% skuldabréf sveitafélaga, stofnana
og einstakra manna í viölagasjóöi........................ 1,362,952
svo neinu nemi,
rikistekjurnar aö mestu eða öllu
fólgnar i sköttum og tollum.
En fjárhagsskýrslur flestra ríkja
eru þannig útgefnar, að þatr eru
300 kr. til aS stjórna Islandi
(“Administration d’Island). Þetta
orðalag í dönsku fjárlögunum
(“Udgifter Island vedkommende’ )
kr. 2,781,752
harla óglöggar (sbr. bls dj), og °8 fréttaleysið af fjárhag Islands
sízt af öllu verður gjaldþol þjóð- er fádæma áheppilegt fyrir Islend-
anna markað af þcim. bar er þá 'n£a/ Þv* ab aörar þjóðir hljóta aS
verzlunarmagnið (sérverzlun á taka það svo, að Island sé ekki
mann) býsna góð vísbending, af j sjá!fbjarga, sé Dönurn til byröi,
þrí að vörutollar cru nú jafnan ein þessi útgjöld eins konar ölmusa
stœrsta og víðast langstœrsta ríkis- handa Islandi. En þaS er f jarri
tekjugreinin; mjög lítið verzlunar- J sanni- AöalatriSin í þessum
ntagn merkir því venjulega fátœkt, gjaldaliö dönsku fjarlaganna “viö-
vesaldóm, lítið gjaldþol og lítið komandi Islandi” eru ArgjaldiS
lánstraust ríkisins. Lað leynir sér til Islands (60.000 kr.), tillag
ekki ef að er gáð, að verzlunar-
magnið er afartnikilsvcrð vísbend-
ing um efnahag hverrar .þjóðar,
gjaldþol hcnnar og lánstraust. Hér
i álfunni ganga t. d. miklar sögur
af fátækt alþýöu og þungum álög-
um i Portugal, Spáni, Italíu, Tyrk-
landi og Rússlandi, og má sjá, aö
í þeim Iöndum er líka verzlunar-
Dana til sæsímans (54.000 kr.) og
varSskipsútgeröin (áætluö 130.500
kr.). Arsgjaldið er reikningsskil
frá því er fjárhag landanna var
skift, en ekki styrkur. Tillag
Dana til sæsímans kemur sannar-
lega danskri verzlun hér og í Fær-
eyjum að svo miklu liði, aö þaS
veröur ekki taliS í íslands þágu;
Eignir: (a) byggingar opeinberar, er leigja þyrfti, ef
ekki væru til, brunab.virS. á þeim eru.. kr. 925,900
spítalar pg sóttvarnarhús............... 274,148
vitar (þeirra vegna fæst vitagjaldiS) .. 168,626
(b) ÞjóSjarSir gáfu af sér 1912 brúttó kr. 30,620
Silfurbergsnámur........................ i 3,884
Tekjur af ræktunarsjóði, sem andvirði
seldra jaröa rennur í................... 9,537
1,368,674
Séu tekjurnar kapitaliseraðar á 4% .. .. kr. 44,041 — 1,101,000
(c) KirkjujarSir, sem eru komnar á landsjóðs hend-
ur. gáfu af sér 1913 kr.. 25,234, veröa kapitaliseraöar 630,800
Alls eru kirkjujarðir metnar 11,006 hundr., sem ættu
að vera 1,650,000 kr. virði í peningum.
(d) Stmalínur landsins, til þeirra hafa gengiö .... 1,423,000
Penfngr í sjóöi hjá bönkum..............kr. 874,000
Innieign erl. yí 1914 .................. 275.000
Hjá gjaldkera............................ 160,000
1,309,000
Kr. 8,614,226
Skuldir landsjóðs 1914, 26. ebrúar:
LálniS frá 1908 ................... .. kr. 366,666.67
LánS frá 1909.. '...................... 1,275,000.00
LániS frá 1912. , .. ................. 241,666.67
Hafnarlániö 1912..........'............ 446,666.66
5. Ritsímalán 1913
500,000.00
kr. 2,850,000
ísland hefir hvorki útgjöld til hers né flota.
ÞjóSareignin er áætluð 60,000,000 kr.
ASfluttar vörur voru 1912 kr. 15,350,000.
Útfluttar vörur voru sama ár 16,760,000.
—Isafold.
Hernaðarkonur á
Englandi.
BlöSunum hefir, eins og eðlilegt
er, oröiö tíörætt um konur þær á
Englandi, sem hafa byrjaS óspekt-
ir og gripiS til ofbeldisverka í því
skyni aö knýja þaö fram, aö réttur
kvenna til þess aö kjósa til lög-
gjafarþingsins veröi leiddur í lög
meö Bretum.
Eftir því sem talaS er um þessar
konur, mundu menn, sem alókunn-
ugir 'eru málinu, hafa ástæöu til
aö ætla, aS þær séu eitthvert ill-
þýði, afhrak og hreinsun veraldar.
Sjaldan eru þær nefndar annaS en
“kvenvargarnir”, “pilsvargarnir”
eöa öörum smánarheitum. En
hverja hugmynd sem menn gera
sér um þaö, hvort þær fari hyggi-
lega aö ráSi sínu eöa ekki, þá er
þaö sannleikur um þessar komir.
aS foringjar þeirra eru meS hinum
gáfuSustu, mentuðustu og beztu
konum Englands, fullar af mann-
ást og logandi þrá eftir aS bæta
kjör smælingjanna — aS eg nú
ekki nefni ótrauöleikann til sjálfs-
fórnar, sem er álíka mikill eins og
hjá píslarvottunum á fyrstu öld
kristninnar.
Ekki vil eg mæla meS ofbeldis-
verkum. Sjálfsagt er aS öllum
jafnaöi rangt aö fremja þau. ÞaS
má vel vera aS þaS sé æfinlega
rangt, þó að vér skiljum ekki aS
fullu, hvemig mannkyniö hefði
getaS losnaö viö sumt af því, sem
hefir þjáö þaö og aftrað þroska
þess, annan veg en meS ofbeldi.
En hvað sem því líður, þá hafa
menn alt af verið aS og eru alt af
aö vinna ofbeldisverk á vorum tím-
um, til þess aö koma hugsjónum
sínum í framkvæmd. Til dæmis
aö taka hefir alt af rekið aS óspekt-
um og stjórnarbyltingum, þegar
landstjórnirnar hafa gerst andvig-
ar kröfum manna um aö fá full-
trúa á löggjafarþingin. Og ekki
á þetta siður viö um Englendinga
en önnur lönd. Alt frá JA'í þegar
Englendingar fengu sína miklu
réttindaskrá, Magna Charta, á 13.
öld og fram á vora daga, hafa þeir.
herjaS út réttindin meö lögbrotum
og óspektum. SíSast 1884, þegar
verkamennimir úti um sveitirnar
fengu atkvæðisrétt til þings, voru
töluvert megnar óspektir út af
mótspyrfnmni gegn því að þeir
fengju þessi réttindi, og Chamber-
lain hótaöi að fara meS herliö, sem
nam xoo þúsundum verkamanna.
gegn þinginu. Og einmitt nú, á
þessu ári, þegar þeirn, er völdin
hafa á Englandi, virSist koma svoj
sérstaklega vel saman um það, aö,
þaö sé óhæfa aö konur hefji ó-
spektir í því skyni að fá kosninga- j
rétt, ér nærri því helmingur brezka
þingsins á þeirri skoSun, aS þaS
sé fyllilega réttmætt af Ulsterbú-;
um á Irlandi aö hefja uppreisn!
meS hernaði, til þess aS afstýra;
heimastjórn Irlands.
Sumir mestu menn Eglendinga
hafa unnið mest aS því aö innræta
þjóöinni þaö, aS þaö sé rétt aö
sækja réttindi sin meS valdi í hend-i
ur stjórnar, sem vill halda þeim
fyrir mönnum, og aS verja þau
meö valdi, ef á þau sé ráðiö. Allir. J
sem lesið hafa sögu Englands eftir
frægasta sagnaritara Englendinga.
Macaulay, vita það, aö biskupa
kirkjunni ensku finnur hann eink-
um til foráttu kenningar hennar
um það, að nxenn eigi ekki aS veita
valdstjóminni mótspyrnu — kenn-
ingar, sem hún hefir aldrei staSið
viö, þegar hún telur sjálfa sig
liafa orðið fyrir rangsleitni. Og
jafnvel út af glæpum írsku Fení-
anna komst Gladstone meöal ann-
ars svo aö oröi:
“ÞaS er sannfæring mín, að ekk-
ert spilli svo hverju þjoStélagi sem
er, eins og það aS sætta sig mót-
spymulaust viö óverðskuldaða
kúgun...... Mér þykir fyrir því
að verða að segja þaS, aS ef íbúar
þessa lands hefðu á úrslitatímum'
stjórnmálanna aldrei fengiö aörar
hvatningar en þær, aS menn ættu
aö hata ofbeldi og elska góSa reglu
og sýna þolinmæði, þá mundu
frelsisréttindi þessa lands aldrei
hafa fengist.”
Þaö er ómótmælanlega skoöun
Englendinga, aö þaS sé rétt aö
koma hugsjónum sinum í fram-
kvæmd með ofbeldi, ef þaS ekki
veröi gert meS öörum hætti. Þeir
menn, sem hafa hafist handa fyrir
velferö almennings, og lagt í söl-
urnar tímanlega velferS sjálfra sín,
hafa yfirleitt verið taldir mikil-
menni og velgjöröamenn þjóðanna.
— þó aS þeir hafi beitt ofbeldi.
ÞaS má deila um þaS, hvort
þetta er rétt skoSun eöa ekki, þaö
má halda því fram, aö ofbeldisverk
eg skilji þá skoðun mæta vel. En
hitt fæ eg ekki skilið, aö þau verk.
sem eru talin lofsariileg, ef karl-
menn vinna þau', veröi alt í einu
eingöngu svívirSileg, ef þau eru
unnin af konum. Mér finst þaS
væri því broslegt, ef þjóS, sem
jafnmikiS hefir beitt ofbeldinu,
eins og Englendingar óneitanlega
hafa gert, og þaS alt fram á síö-
ustu daga — aS sömu mennimir,
sem, til dæmis aö taka, hafa klapp-
aö Gladstone lof í lófa fyrir aS láta
skjóta á Alexandríu og hafa lagt
út í Búaófriöinn og leitt hann til
lykta meS öllu því takmarkalausa
ofbeldi, sem þar var beitt — skuli
láta sér vaxa þaö svo afskaplega í
1 augum, aö enskar konur hafa látiö
1 leiöast út í þaö að brjóta rúður,
| kveikja í nokkrum mannlausum
I húsum, gera hávaða á stjórnmála-
fundum og í kirkjunni og skemma
j lístaverk. Karlmenrnrnír hafa ó-
J neitalega gert það, sem er miklu
verra, til þess að gæta sinna rétt-
inda og sinna hagsmuna. Þeir
hafa ekki hirt um þaS, þó að líf
óteljandi saklausra manna færi í
súginn. Enn hafa ekki konurnar
orSiS valda,r aS líftjóni nokkurs
! manns.
Samt eru þessar konur uppreist-
! arkonur, hernaðarkonur. Eftir 50
ára baráttu fyrir kosningaréttin-
| um hafa þær komist að þeirri niS-
urstöðu, að þær fái hann aldrei meö
| löglegum ráðum. Þær segja sig
j úr lögum viS valdhafana, eins og
aðrir uppreistarmenn. En þær
hafa engin vopn. Þær geta ekki
fariö fylktu liSi um landiS í her-
sveitum. En þær gera þaö, sem
þær geta í hernaðaráttina. Þær
spilla eignum manna. Og þær
vekja hávaöa og óspektir þar sem
menn vilja vera i næði. Auðsjáan-
lega ætla þær sér aS láta þá, er
laganna eiga aö gæta, ekki aö fá
nokkum friS, fyr en þær hafa
! fengiS sitt mál fram — hvað sem
| þaö kostar þær sjálfar.
ÞaS getur vel veriS, aö þessi
stefna þeirra sé röng. ÞaS getur
fyrst og fremst vel veriS, aS öll
ofbeldisverk séu röng, eins og eg
hefi áöur minst á, þó Englendingar
líti alls ekki svo á. Það getur líka
veriö að þessar aöfarir spilli en
bæti ekki fyrir málstaS kvenna, aö
þær vinni sjálfum sér ógagn eitt
meö þessu. Um þaS skal eg ekk-
ert segja. Sumir fulyröa það.
Aörir neita því afdráttarlaust.
Fari svo, þá yrSi þaS fyrir þaS, aS
konumar hafa ekki nóg bolmagn
til aS/fylgja þessari stefnu fram. i
ÞaS er bersýnilegt, aS ef þær eru1
nógu liðsterkar, þá vinna þær aö;
lokum mál sitt meö þessu móti.1
Þær gera aS öSrum kosti ólíft á'
Englandi.
Þær telja sig nógu máttugar, til
þess aö fylgja sinni stefnu fram.
Og það veröur aS líta á máliS frá
þeirra sjónarmiöi, ef menn vilja
sýna þeim sanngimi. ÞaS er mik-
iS vit í þeirri stefnu, sem þær hafa
tekið — ef ekki veröur unt aö bæla
þær niöur.
Um þetta mál mætti auðvitað rita
ógrynnin öll. Eg liefi ekki tíma til
þess. Og Lögrétta hefir ekki rúm
fyrir þaö. En mig langar til í
næsta blaöi, eða þegar þaö getur
komist aS í blaðinu, aö skýra nokk-
uS frá því, er eg hygg aS sé dýpsta
rótin aö þessu máli, meö öllum
þeim ofsa, sem í það er kominn. * I
Það er réttarstaða xvenna á
Englandi.
Hún er ill. Og hún hefir á
mörgum stöSum valdiö hörmung-
um. sem skiljanlegt er, aö góöar
konur geti ekki horft á meö róleg-
um skapsmunum. Þegar menn
áfella hemaðarkonurnar ensku.
þá er aS minsta kosti sanngjamt
að gæta þess, aS þaö er mikilsvert,
sem fyrir þeim vakir aö laga, þeg-
ar þær hafa fengiS ldutdeild i
völdunum í landinu.
Ewar Hjörleifsson.
—Lögrétta.
dult, þ|aS má ekki ein einasta sál
hafa nokkra minstu 'hugmynd um
þaö. Ekki dugar heldur aS rölta
erindislaus á heimili hennar, setj-
ast framan í hana og glápa áhana
eins og tröll á heiöríkju; þaS þætti
álkulegt ©g verSur, eins og hitt,
til aS vekja gmn.
Þaö liggur því í augum uppi aS
hér þarf hjálparmeðal, sem gerir
viökomandi persónum mögulegt aS
kynnast, án þess aS “vekja grun’”;
og þetta hjálparmeðal eigum viS
og notum svikalaust, og þaö heit-
ir datis. ;
ViS piltarnir keppumst af öllum
mætti viS verkin okkar, búum okk-
ur í snatri í spa'rifötin okkar og
'e&gíum a staS undir nótt, máske
í slæmri færS, langan veg til aS
sækja skemtun sem ekkert hefir aS
bjóSa annað en dans, og erindið er
í raun og veru ekkert annaS en aS
útsjá sér konuefni. Ef hún er þar,
sú sem okkur þá er ríkust í huga.
fáum viS aS sjá hana alla nóttina
og dansa við hana nokkrum sinn-
um og máske tala viS hana fá orS
um daginn og veginn. ViS döns-
um viS hinar stúlkumar bara til
málamynda, höfum lítiS eða ekk-
ert gaman af því. ESa meS fáum
oröum: Menn leggja á sig langa
göngu, næturvöku og fleiri óþæg-
indi til aö geta *ötiS fárra sælla
augnablika, og máske unniö sér
inn dálítinn fróöleik um stúlkuna
sem efst er í huganum. ÞaS væri
víst nógu góöur viSauki viö hvem
dansleik ef hugsanir allra, sem þhr
voru, væm lesnar upp áöur en
samkvæminu væri slitiS. —
Margir halda því fram, aS lítiS
jSé hægt aS kynnast fólki á skemti-
samkomum; en þaS er ekki alls-
kostar rétt. Ef ungur maöur hef-
ir haft augun hjá sér, getur hann
talsvert kynst stúlkunni þó ekki sé
nema á skemtun; hann hefir til
dæmis séS hvort hún er fríö, því
hann hefir átt kost á aS nærskoSa
andlit hennar í öllum þeim blóma
sem þaö hefir til, sömuleiðis vaxt-
arlagiS og framgönguna. Hvort
hún er myndarleg, getyr hann tals-
vert séö af klæðaburðinum, hvort
hann er smekklegur og látlaus eöa
fullur af tildri og smekklausum
íburSi, og hvort hún er skynsöm
getur hann ráöið af því hvemig
hún kemur fyrir sig oröi viS hann
og aðra o. s. frv.
Þetta .er nú heilmikil vizka um
eina stúlku, þó ekki sé fengin
vitneskja um hana í öllum grein-
um. Og segi þeir dansinn einskis
viröi sem hafa betri hjálparmeSul
í þessum efnum!
Hér er aöeins skoöaö frá sjón-
armiöi okkar piltanna, en mjög
jjykir mér sennilegt aö líkt sé því
fariö meö stúlkurnar, j)(ó ekkert
vilji eg fullyrSa um þaS. En af
því eg er ógiftur, jxorT eg ekki aS
segja þeim hvaS eg heiti, því þá
býst eg viö aö þær vilji ekki dansa
viS mig fyrst eg sagði þetta, og þá
fer í verra.
Dansmaður.
—Suöurland.
Canadískar kcnur mótmœla
stríðinu.
Regla sú sem fylgt er í Canada
aö enginn kvæntur maöur megi
fara í stríSið, nema því að eins aS
lcona hans samþykki þaS, hefir
valdiS því aS fjöldi þeirra, sem
annars heföu farið, verSur aS sitja
heima. Fjöldamargar hermanna-
og herforingjakonur hafa neitaö
þvi gersamlega, aS samþykkja að
menn þeirra fari í stríðiS. Þetta
hafa oröiS talsverS vonbrigði fyrir
hermálamennina.
Dansinn—hjálparmeðal
(Gaman og alvara).
Fátt af því sem menn fram-
kvæma þarf eins mikla gætni viS
eins og það, aS velja sér konuefni,
og þó er þetta mörgum erfiöleik-
um háS; þar getur vel staöið svo
á, að þaS sé annaS en hægSarleik-
ur fyrir mann aS kynnast stúlk-
unni, sem hann hefir hclzt auga-
staS á; þaö er ekki, nema náttúr-
legt, þótt hann langi til aS vita
ýmislegt um hana, svo sem hvort
lnin er fríö, vel vaxin, myndarleg.
skynsöm o. s. frv. En til þess að
vita þetta þarf maðurinn meira en
rétt aö sjá stúlkunni bregða fyrir.
Ekki dugar þó að fara aS spyrja
náungann um þetta, paö veröur til
þess aS hann fer aö gruna hvað til
stendur; en þetta verður sem von-
legt er, aS fara svo lifandi ósköp
Ef maðurinn er skáld.
Vrkir hann uiji alt, sem hefir líf,
alt, sem burtu nemur sorg og kíf.
alt, sem virðist einhvern hafa þrótt,
alt, sem lífiö gerir kyrt og rótt.
Alt, sem glæðir, alt, sem nærir sál,
alt, sem færir hita og kveikir bál;
alt, sem nokkru áfram komið fær,
alt, sem nokkru lífi’ og þroska nær.
Alt, sem ltf og andi vitni ber,
aít, sern getur laðaS mann aö sér;
alt, sem drottins alvalds hendi’ er frá;
alt, sem maöur kanh aS nefna’ og sjá.
Huld.
íslendingar bjarga skipshöfn.
í bréfi frá Vancouver dagsettu 10.
Ágúst, er þess getið, aö John F.
Leifson og tveir synir hans hafi
bjargaö 8 manns af gufuskipi frá
Seattle, sem átti aS flytja vörur til
Prince Rupert. SkipiS rakst á klett
á staS, sem heitir Seymour Narrows,
og brotnaSi gat á botninn. SkipiS
sökk samstundis aS heita mátti. Þeir
feögar, Jón og synir hans tveir, voru
staddir J)ar rétt hjá á báti, og náSu
jxeir mönnunum öllum og fluttu þá í
annað gufuskip, sem tók þá heim til
sín. Þetta skeöi 5. Júlí. Jón og
synir hans eru úr VatnabygSinni;
fluttu vestur frá Foam Lakv. fyrir
tveim árum.