Lögberg - 01.10.1914, Blaðsíða 2

Lögberg - 01.10.1914, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. OKTÓBER 1914. Nýr leikritahöfundur ' frá Islandi. 1 bókmenta bálki hins velþekta^ tímarits “Literary Digest”, birtist ritgerS með þessari fýrirsögn, er, hljóðar á þessa léið: “Enn virðast Norðurlönd hafa gefið heiminum leikrita höfund, sem kann vel aö lýsa skapferli og atburðum og lítur þá og lýsir þeim með skáldiegri andagift og orð-| færi. Frá fslandi er kominn snill- ingur, sem farið er að telja jafn-| oka Ibsens, Björnsons og Strind- bergs. Þeir sem beztar vonir gera sér. segja jafnvel, að Johann Sig-^ urjonson muni mjög bráðlega fara fram úr þeim frægu þremenning-1 um, enda er hann ungur enn, á fjórða árinu um þrítugt. “Það leikrit Mr. J. éigurjóns- sonar, sem mest er látið af, Fjalla- Eyvindur, hefir fengið mjög svo góðar viðtökur á helztu leikhúsum Xoröurlanda, og leikið hefir það verið á hirðar leikhúsinu í Múnch- en, og stóð til að leika það í Vín- arborg og Hamborg, í Bremen,' Köln og Essen, áður en stríðið skall á. “f Parísar timaritinu La Revue, heftinu frá i. og 15. júní, hefir Mr. Leon Pineau. forseti lista- og hókmentadeildar í Clermont-Fer- rand, lokiö miklu lofsorði á rit j þessa skálds og leikja höfundar. Ritgerð hans fer mestmegnis í þá átt, að rekja þráðinn i leikritumj Jóhanns, þremur þeim helztu, og j eru langir útdrættir tilfærðir úr þeim. EfniS í því fyr'sta, “Dr. j Rrnig er næsta einfalt. Leikhetj- an er þar aS reyna að finna lyf viö berklaveiki. 1 “Hann er að leita áð eitri, er drepiö geti þá sóttkveikju er veld-1 ur þeirri óttalegu veiki. Hann hefir gert tilraunir á hérum, en er: ekki ánægður meS þær. En eftir langa leit sér hann fram á, að mögulegt er aö búa til sérstakt, lyfjaefni, sem er vöm gegn veik- inni. Hann lýsir þvi fyrir vini sínum Otto Locken, meS þessum orðum: I Otto.—‘En þú hugsar ekki til að revna það á sjálfum þér?’ HaroIdRung.—‘Það er eina ráð- ið til þess að komast aS óyggjandii niSurstöðu....Eg hef gert marg-| ar tilraunir á dýrum. En til allr-! ar ógæfu þolir ekkert þeirra nógu | sterkan skamt af eitrinu. ÞaS I verður að verka i langan tíma og þess utan með vissum styrkleika. Nú þolir maðurinn stærri skamt af eitrinu, heldur en nokkur önnur skepna....... Eg ætla að “setja” mér berklaveiki í handlegginn og taka eitrið inn jafnframt í stækk- andi skömtum, þangaS til eg er kominn að niðurstöSu.” Otto er ungur að aldri og skáld, fullur lífsgleði og frá sér numinn af gleði og dýrS veraldarinnar og hennar gæða; hann er svo úr garði geröur af skáldinu, til þess aS því meira beri á Harold, sem er vís- indamaður eins og þeir gerast nú, leitar sannleikans umfram alt og hefir til að bera brennandi löngun til að leysa mannkyniS undan þess bágindum og böli. Astarþáttur leiksins er sá, aS Vilda, systir Ottos er heitmey Dr. Rungs; hún reynir aS fá hann ofan af áformi hans, en er það ekki tekst, þá vill hún ekki við hann skilja. Þegar lyf hans vinnur ekki á þann sjúkdóm, sem ha?m hefir sjálfur valdið, þá fremur Harold sjálfsmorð með því óvenjulega móti, að hann spýtir seinvirku eitri í vínber, með verkfæri, sem til lækninga er brúkað, og etur þau svo. Hann gefur Vildu sum berin að eta, og má það skoðast ólíkt hans innræti, að hann segir henni ekki frá þvi, að þau séu banvæn. En Mr. Pineau segist finna í þess- um leik glöggan skilning, ýkjulaust orðfæri og mjög svo nærfærna lýsingu á sálarlifi, svo og þessu samfara fjörugar, eðlilegar og skáldlegar tilfinningar. Þessir kostir segir hann enn- fremur að komi enn glögglegar fram í því leikritinu sem næst komi, en það var “Bóndinn á Hrauni”. “Fólkið sem leikurinn lýsir, á heima i þeim afskekta parti ís- lands, þarsem höfundurinn er upp- alinn og lýsir hann háttum þar, einföldum og fomlegum, . meS ástúðlegri nákvæmni. Eru þaS ekki heimahagar hans ? — bóndabýliö með fimm birkihrislum, moldar- veggjtim og torfþaki, búri, smiðju, fjósi o. s. frv.” Efrið í leiknum er hin æfa- gamla barátta rnilli ástarinnar til jarðarinnar og elskunnar til af- kvæmisins. þegar livor stríðir móti annari. Bóndinn Sveinungi og Jórun kona hans eiga eina dóttur, Ljót, er þau vilja gifta bónda- syni i nágrenninu, staðföstum manni en ekki skáldlega sinnuöum, en velmetinn ungur maöur er þaö og mundi sitja jörðina vel og gera henni til góða. En Ljótunn hefir fest ást viö feröamann, er hún sá aðeins í eitt skifti, ungan jarðfræð- ing sem fór um til að skoSa landið. Fyrst er hinn rausnarlegi bónda- bær sýndur og ríkir þar friöur og eining. En í næstu sýningu er heimafólkið statt úti á hlaöi, eftir jarSskjálfta, sem eytt hefir nokkru af bænum og fjárhúsum. Með því aS láta bæinn hrynja kemur höf- undurinn því kænlega aS í leiknum, „ó syna þá sterku ást til jarðar- innar, sem er svo rík í óöalsbónd- anum. Hann vantar ekki mikiS til; að formæla guði og deyja, er hann! hugsar til þess að annar kippur geti sett alt í rúst. Hann segir j einfaldlega frá tilfinningum sínum en þó ha-skáidlega. Hann talar þannig viö Jórunni; Sveinungi "Það var þá nótt, sem þú hélzt aS eg hefði orðið úti í stórhríðinni. — Þá logaði ljós í efsta glugganum, mér þótti vænna um að sjá það heldur en þó eg hefði mætt hvaöa manni sem var. — Og þegar hund- urinn fór að gelta inni í göngunum — það var eins og bærinn talaði, það var eins og hann væri hávær af gleöi, | eg hefi aldrei oröiö fegnari að heyra nokkra mannsrödd, og þegar eg opn- aði dyrnar og kom inn í göngin — Mér fanst myrkrið taka utan um mig, engin manneskja hefir nokkurn tíma tekið eins vel á móti mér, ekki einu sinni dóttir mín þegar hún var barn." — — — “Ef eg flýði, þá verð- skuldaði eg að bærinn hryndi Jbend- ir á bæinnj. Þarna hefir hann staS- ið og beðið mín kvöld eftir kvöld, síðan eg man eftir mér. Eg hefi séö rúðurnar rauðar af 601, eg hefi séð þær votar af regni, og eg hefi séS þær hvítar af frosti — við höfum I verið saman síöan eg var barn, eg! klifraðist upp á veggina eins og eg klifraðist upp á öxlina hans pabba niíns, eg stóð uppi á burstinni og fanst bærinn lyfta mér til þess að eg sæi betur yfir.”---------- Hann vill, í stuttu máli sagt, alls ekki son, sem tekur Ljót burt með sér og yfirgefur jörðina. Hún veröur að gera annaðhvort, halda trygð við elskhuga sinn eða gera að vilja fööur síns. Hún hafnar hinu síðara, hrygg : huga en óbif- anleg. Það virðist svo sem engin ráS séu til að leysa þennan hnút, er tvennu afskapi slær saman og hvor- ugt lætur undan, en þá kemur Jórunn til sögunnar, móðirin sem elskar barn sitt og hlýöir bónda sinum. Hún kemur því fram, að sætta þau, og er þaö indæl og hjartnæm sýning, en það veröur með því að hún rninnir bónda sinn á, aS Ljót inuni líklega eignast börn og aS vel geti svo fariö, að sonarsonur þeirra taki aS sér það ræktarstarf, sem tengdasonurinn hafnar. Jórunni farast þannig orð : “Dóttursonur er oft líkari afa sín- um en föður. Þaö veiztu eins vel og eg”. Fortölur hennar ráöa úr- slitum og þegar tjaldið fellur, er öllu vel borgið, og allir una vel málalokum. 1 Fjalla-Eyvindi lýsir höf. ætt- landi Sinu bezt cfg þar er aö finna átakanlegastar og þróttmestar myndir af mannlegum ástríSum. Söguhetjan er útilegumaður. Hungur geröi hann að þjóf, en fiann strýkur undan, vendi réttvís- innar. “Hann þreytist á einverunni, kemur til bygöa. þarsem enginn 1 þekkir hann, nefnist þá Kári og gerist vinnumaður hjá ungri ekkju, efnaSri, er heitir Halla. Hrepp- stjórinn í sveitinni er mágur henn- ar og vill eiga hana vegna efnanna, en hún vill ekki viö honum líta. Hún kemst að leyndarmáli Kára. en játar honum ást sína............ Hún flýr með honum til fjalla. Hún eignast tvö börn. HiS fyrra fæðist, þegar hún er stödd í svo miklum hörmungum, bæði and- legum og líkamlegum, aS hún skil- ur þaö eftir i snjónum og lætur dauðann taka það með því móti. Annað barnið er indæl lítil stúlka, er móðirin elskar af hjarta. En hatur hreppstjórarrs er óslökkv- andi og á endanum kemur hann að e ' stað þeirra á fjöllunum með marga menn. Þá er eins og Halla gangi af vitinu, hún vill ekki að bamiS komist í henclur hatursmann- inum og í ofboði hleypur hún að fossinum og kastar barninu sof- andi í hann, en í sömu svipan rek- ur Eyvindur hreppstjórann í gegn. Þau verða enn aS flýja. Þau reika nætur og daga í sífeldum byl, Iiungrið sverfur aö þeim og ógnir auðnar og vetrar, ást þeirra kuln- ar út, þau kvelja hvort annaö meS brigzlum, þangaS til þau á endan- um, yfirkomin af þrautum og kvíöa, farast í blindhríSar byl. “í þessari umgjörS sýnir skáld- iö margar myndir af lífi og háttum íslendinga, og eru allar einkenni- legar, ekki síður en þær sem liann sýnir í “Bóndanum a Hrauni”.; Baðstofan á bæ Höllu, með vegg- föstum rúmum og marglitum prjónuöum ullar ábreiSum, svo og skjágluggar, útskornir lárar og málaöar kistur, — alt er þetta ný- stárlegt og einkennilegt.” Rúmið levfir ekki að birta neitt af þeim vel orðuðu og átakanlegu samtölum, sem Mr Pineau tilfærir, en nokkur niðurlags orð í ritgerð hans skulu hér þýdd. “Fjalla-Eyvindi hefir veriö af- bragðs vel tekið, hvar sem hann hefir verið sýndur. Helztu sýn- ingarnar eru hver annari ólíkar og mjög tilkomumiklar .... umfram alt ástin, hin ofsa þróttuga ást þessarar undursamlegu Höllu, er slítur sig frá öllu vegna karlmanns — þjófs, vinnumanns, er hún elsk- ar, sú ást, er hungriS hefnir fyrir og drepur og endar loks í æöi og tryllingi, skýrir alt og ruttlætir alt. “En sumir geta ekki fyrirgefið henni þann tvöfalda stórglæp, barnsmoröin. í rauninni stjórnast þessi kona, svo stilt og staðföst, sem hún annars virðist vera, af snöggum tilhneigingum.......Höf. segir svo sjálfur. 'Eg ætla mér að leiða fram persónu, sem stjórnast í vissu falli, eingöýgu af ósjálfráS- um hvötum........Undir klaka ís- lands brennur eldur í jörðu. .... . Satt að segja afplánar Halla meö sínum hryllilega dauðdaga þá synd, aö ganga í móti siöum og lögum þjóSfélagsins, til þess að njóta ástar sinnar’. “Hér er hvergi að finna, segir Mr. Pineau, neitt dularfult rósa- eða líkinga mál, ekkert þokukent hugmyndaflug, ekki hneyxlanlegar skoðanir, né jafnvel nýbreytni í framsetningu — ekkert nema skáldskap. Ekki orðaprýði eða skáldskapur bundinn viö hina töfrandi, táli blöndnu “orðsins list”, ekki skáldskapur, bundinn við hreim né hendingar né glæsilegar líkingar .... heldur háleitur, skap- andi skáldskapur er leiðir fram menn meö holdi og blóði. einsog vér sjálfir erum .... mannlegar verur, er Jóhann hafir blásið í lífi síns eigin anda. Vakning. Á fegurstu stund þeirra er árdegið á flaut elfur í gull-ljósa straumum. LífiS þeim sætasta blundi brá og blóðrjóö stóð Aurora röðli hjá rétt vöknuð af vornætur draumum. Á sumarmorgni með silfurtár sól byrgir þokan og strauma. hún bylgjast sem ylgja á bökkum ár því blæviörið' stígur—sem andvarp- an sár eftir nætur dulráönu drauma. Nóttin tálhvílu einungis á | þeim æskunnar hálfvöku-draumum; en elfar á bökkunum blakta strá, er blásvölum hjúfrandi daggperlum g'já, sem titri í tárastraumum. Elfurin streymir með stiltum nið en straumþunga jöfnum í hafið, og stráunum tárugum tekur hún viö og táldraumum nætur og hylliboðs , 1 friö— ’ 1 og þá er alt gleymt og grafið. Jón Runólfsson. Hvaðanæfa. fvlki Canada hafa lagt nokkuð af mörkum, auk liösmanna er gefið liafa sig fram sjálfviljuglega til herþjónustu. — Titlaður embættismaður í Berlín, hefir heitið 5000 dala verð- launum þeim manni, er fyrstur lætur sprengikúlu detta frá loft- fari á enska lóö. SkilyrSi fyrir útborgun þessara verölauna er þaS, aö sprengikúlan springi ekki á víSavangi, heldur i þéttri manna- bygö, og geri þar skaða. ÆFIMINNING Píslarvotturinn. Þrengt af verstum þræla fans, þyrnum flestum krýndur, sér vann beztan sigur-krans sá, sem mest var píndur. H Id. Rússakeisari segir í bréfi til frænda síns í Kaupmannahöfn, að alt það fé sem Þjóðverjar hafi krafist af Belgjum, muni þeir verða að borga með rentum í aust- ur hluta Prússlands. — Rikiserfinginn á Tyrklancji varð ósáttur við hermálaráðgjaf- ann Enver Pasha um daginn, og komst í háa rifrildi á milli þeirra; loks tóku þeir upp skambyssur sinar og skutu hvor á annan. Ráögjafinn varð svo hættulega sár í þeirri hríö, að hann lézt nokkrum dögum síðar. — Varakonungur Indlands hef- ir þegar þegiö tilboö frá tólf ind- verskum þjóöhöfðingjum, um IiS- styrk í stríöinu við ÞjóSverja, bæði riddaraliö, fótgönguliö og jafnvel herlið á úlföldum. Mikið af þvi liði er þegar flutt til Frakklands. — Ontario stjórn hefir gefiö 250.000' hveitipoka til stríöskostn- aðar. frá Manitoba komu 50,000. Alberta sendi hafra, kartöflur og ýmislegur annar jarðargróði er| sendur af fylkjunum eystra,! British Columbia 1.200,000 könn-1 ur af niðursoönum laxi, en Sask- atchewan hefir veitt 750,000 dali til herskostnaðar. og sendir meðal annars 1500 reiöskjóta. Öll níu Konan Guðrún Solveig Pálsson, fædd 15. Jan. 1892, dáin 31. Júlí 1914, 22 ára; hún giftist 21. Júlí 1909 eftirlifandi manni sínum, Sig- urbirni Pálssyni, Geirmundssonar, Eiríkssonar og Guðfinnu GuSmunds- dóttur frá BreiSuvík í BorgarfirSi eystra; þau eignuSust einn son, Stefán Ingvar aS nafni, fæddan 21. Agúst 1910. Foreldrar Solveigar heitinnar voru Jón Eiríksson (sonur GuSmundar Jónssonar og Solveigar Eiríksdóttur af JökuldalJ og Vilhelmínu Vil- hjálmsdóttur Jónssonar frá Strand- höfn í Vopnafiröi og konu hans Þorgeröar Jónsdóttur Jónssonar frá Kumlavik á Langanesi JVilhelmína dó 1893J. Hin alþektu sæmdarhjón Stefán JJohnsonJ Sigurðsson, Jónssonar frá Kumlavík á Langanesi, og kona hans Margrét Jóhanna JJohnsonJ, dóttir Halldórs Jónssonar frá Litlabakka í Hróarstungu, sem mörg undanfarin ár hafa átt heima aö 694 Maryland St. í Winnipeg, tóku Solveigu sál- ugu til fósturs 8 mánaða gamla, og reyndust henni sem beztu foreldrar til dánardægurs. Á Solveigu sál. sannaöist orðtæk- ið, “þeim líkir sem hjá ríkir”, því fósturforeldrar hennar og foreldrar Jóhönnu og systur, sem Solveig ólst upp meö, er alt viðurkent sóma- og heiöursfólk í hvívetna, og það er á- reiöanlegt, að hún tók þaS bezta úr heimilislífinu sér til fyrirmyndar og eftirbreytni, og var þvi vinsæl og vel metin af öllum þeim, er kyntust henni. Hún var indæl kona og ást- rík móðir, og unni öllu því sem hún áleit að hefði betrandi áhrif á mann- félagið. Hún tilheyröi Fyrsta lút- erska söfnuöi í Winnipeg og Good- templarastúkunni Heklu og vann í þeim félögum með dygð og dáð á meðan heilsan leyfði. Hennar er því sárt saknað, ekki' einunigis af eftiriþreyjandi egta- manni og fósturforeldrum, heldur mörgum fleirum (vinum og vanda- mönnum. Blessuð veri hennar minning. Vinur. ■Tl LAUGARDAGS KJÖRKAUP í Meðallagi þykkur brezkur nœrfatn- aður Vanav. $1.25 Söluv. “BUCKLEY” HATTAR $1.45 Allar nýjustu baustgerð ir. Veljiðúrfyrir . . Vanaverð $3.00 Miklar byrgðir komnar af nýjustu am- erísku skyrtum. nýjasta gerð Vanav. alt að $1.50 Sölu- verð 50c. Alveg n "PROGRES fínasta twee Vanav. (Ji alt að v1 ýkomið feikna úrval af hinum fræga S“ fatnaði. Karlmanna föt gerð úr d og worsted dúkum 10.00 £?& $1U5 Nú er h vetrar yfirhí beztu tegunt Vanav. (J alt að *P lentugi tíminn til að kaupa hau ifnir. Vér höfum hinar tegur fir sem til eru í horginni, lágt1 nc nn Þér getið valið ( GlliUU úr þeim fyrir 1 ist og stu og verð. 19.90 Vér höfum allar tegundir af hinum vel þekta “ STAN- FIELD” nærfatnaði. Nóg að vita nafnið. Kjörkaup á peysum prjóuðum, með einföldum og tvöföldum krögum. Vanaverð $3.00 á I/l/C* Mikið úrval af ullarnœrfatnaði handa drengjum. Allar stærðir. Vanav. CA Sölu- ; verð 25c. Þetta verð stendur frá 1. til 5. Október að báðum dögum meðtöldum 488 Main Street WHITE STORES 659 Sargent Ave.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.