Lögberg - 10.06.1915, Blaðsíða 4

4
.ÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. JÚNl 1915.
LOGBERG
Oefi6 út hvern flmtudag af
The Columbia Press, Ltd.
Cor. WilUam Ave &
Sherbrooke Street.
Wlnnipeg. * - Manitoba.
KRISTjAN SIGURÐSSON
Edltor
J. J. VOPM.
Business Manager
Utanáskrift til blaCsins:
The COLUMBIA PRESS, Ltd.
P.O. Box 3172 Wlnnlpeg, Man.
Ctanáskrift ritstjórans:
EBITOR LÖGBERG,
P.O. Box 3172, Winnipeg.
Manitoba.
—
TALSlMI: GARRY 2156
Verð blaðsins : $2.00 um árið
Gamla lagið.
Vanhöld og slys íneSal con-
servativra valdsmanna hafa veriö
tíð hér í landi á síöustu misserum.
Fyrstur til að hrasa variS formað-
ur hinnar conservativu stjórnar í
New Brunswick, Fleming að
nafni. Hann varð uppvís að því,
að taka tolla af þeim samningum
um verk, sem gerðir voru fyrir
fylkisins hönd, og lauk með því
að hann losnaði við embœttið. í
hinu mikla innkaupa flóði til
stríðsins lenti hinn há-conserva-
tivi stjómarformaður í British
Columbia, Sir Richard McBride,
sem uppvíst varð með rannsókn
fjárlaga nefndar síðasta Dominion
þings. Hann var við riðinn kaup
á neðansjávar báti fyrir Canada
stjórn, en þeim báti var hafnað af
þeirri stjórn er hann var upphaf-
Igea smíðaðfh fyrir, þó keyptur
væri hann síðar fyrir geypiverð
af Canada stjórn, fyrir milligöngu
McBrides. Síðan hefir sá nafn-
kendi maður verið utan fylkis
síns og sagt óliklegt, að hann taki
þar nokkru sinni völd á ný. 1
sama flóðinu lentu þingskörungar
þeirra conservativu á Ottawa
þingi, sem öllum er kunnugt, með
þeim býsnum, sem innkaupum
bergagna fylgdu. Loks bætist of-
an á alt þetta hinn dæmalausi við-
skilnaður Roblinstjómarinnar í
Manitoba, sem alræmdur er lands-
hornanna á milli.
Þessi slys hafa öll hent hið
conservativa lið á siðustu tólf
mánuðum. Þau eru svo mörg og
bera svo ört að, að þau virðast
varla vera af tilviljun einni sam-
an, heldur stafa frá því sem í al-
mæli er, að conservativar stjómi
yfirleitt eftir Jjví sem hákörlum
flokksins hentar, en síður hipu,
hvað almenningi er fyrir beztu.
Allir geta hrasað, og máltækið seg-
ir að misjafn sé sauður í mörgu
fé, en þeir misjöfnu sauðir eru
ekki skildir frá höfrunum, nú á
tímum. Það virðist svo, sem con-
servativi flokkurinn álíti þá menn,
sem þetta hefir hent. jafn færa til
landstjómar eftir sem áður. Hinn
áður nefndi Fleming fór J>egar aðl
brjótast i að leita þingsetu á
Dominion ]>ingi, og skoraðj þann
á hólm, er helzt stóð fyrir að koma
upp um hann, að reyna við sig.
hvor meira fylgi hefði, — Jjóttist
standa jafnréttur hjá flokknum,
eftir sem áður. Það hefir ekki
hevrzt, að stjórnin í Ottawa hafi
látið höfða mál á hendur þeiin.
sem viðriðnir voru |>að fjártjón,
sem landssjóður læið við hergagna
fcaupin. Sir Richard McBride
lætur í veðri vaka, að vel geti
verið að hann snúist að Dominion
stjórnmálum og enginn efar, að
þvi er virðist, að hann fái sæti í
öldunga deikl ef hann vill. Hér i
Manitoba lætur flokkurinn þær á-
virðingar ekkert á sig fá, sem
hann hefir orðið fyrir. Það er
eins og forsprökkum hans skiljist
ekki, að f>eir hafa brotið af sér
traust almennings og unnið sér til
óhelgi með framferði sinu. Dæmi
af andanum i flokknum má draga
af þvi, sem nýlega er um garð
gengið hér í fylkinu, að conserva
tive fylkis þingmenn gerðut áskor-
un til fylkis stjóra að láta ekki
kosningar fara fram, fyr en rann-
sóknamefndin hefði lokið störf-
um. og upplýst þinghús bygging-
ar hneyxlið. í Jæirri áskorun tóku
samt fyryerandi ráðgjafar engan
þátt, en þeir þingmenn sem voru
meðlimir ineiri hluta reiknings-
laga nefndar, og harðast lögðu sig
fram til að standa móti rannsókn
málsins á þingi, létu sig hafa það,
að eiga þátt í henni. Þeir eru ó-
smeikir við almennings álitið.
Þvi liði virðist búa sá andi í
brjósti, að ekki geri til, hvað slett-
ist, heldur sé um það að gera, að
"slá uppá’’ og halda sér föstum.
Af þeim sama anda er sprottin
ádirepan til vor í mátgagm ílokks-
ins, er út kom í vikunni sem leið.
Hún er vesöl og veigalítil, enda
er hinn ráðni og roskni ritstjóri
óvanur því að fara með illindi á
hendur öðrum. Sú hranalega
kveðja ber aðeins vott um við-
leitni hans til að herma eftir ill-
hryssingum flokksins, því skemti-
lega og prúða liði, sem er svarið
“skammastu þín og svei þér!’’ til-
tækast, þegar J>að ræðir stjórnmál.
Vomm virðulega stéttarbróður er
það væntarflega sjálffátt, hvort
hann blettar blað sitt með klúrum
illyrðum framvegis, en hann má
alls ekki búast við, að það fæli
aðra frá að ræða stjórnmál hisp-
urslaust, hvort sem honum líkar
vel eða illa.
Ræða Wilsons.
í næstsíðasta blaði birtum vér
ádeilugrein á stjórn Wilsons for-
seta á utanríkismálum, í því skyni
að sýna hvernig surnurn Jjegnum
þess rílds varð við, er nusltamu
var sökt í sjó, en enganveginn i
þeirri vem, að leggja orðl í belg
um pólitísk deilumál þar í landi.
Til þess að sýna af'Stöðu forsetans
með lians eigin orðum, er hér birt
ræða hans um stjórnarstefnu þá,
er hann vill fylgja á, þessum
reynslutímum. Það er óþarfi að
geta þess, að þegar kemur tll þess
að halda uppi hag og heiðri
Bandaríkjanna út á við, Skipa sér
allir þegnar þess lands að baki
stjómarinnar, hverjum stjómmála
flokki sem þeir kunna að tilheyra,
einsog þegar hefir sýnt sig, að yf-
irlýsingar um það hafa borizt for-
setanum frá öllum flokkum og
stéttum. Stjórn Bandaríkjanna
stendur ekki óvið'búin við því sem
að hendi kann að bera á }>essari
skálmöld, því að fyrir utan það
ráðaneyti, sem forsetinn hefir sér
við hlið hafa hinir færnstu Inenn,
sem völ var á úr báðfum stærstu
stjórnmála^ flokkunum, verið
fengnir til Jæss, frá upphafi stríðs-
ins. að úthugsa fyrirfram hvern
vanda, sem ríkinu gæti stafað af
Jjví, og finna ,ráð við honum.
Niðurstaðan, sem pessir menn
hafa komist að. er forsetanum til-
tæk i hverju vandamáli, jafnóðum
og þau koma fyrir og má ganga að
þvi vísu, að hvað sem afráðið er,
sé vel grundað og íhugað með öll-
unt þess afleiðingum. Um her-
varnir Bandaríkjanna er J>að
kunnugt, að þeir sem fyrir þeim
hafa átt að ráða, hafa ekki legið
á liði sinu, síðan þessi mikla
styrjöld hófst í heiminunt. Banda-
ríkja stjórnin hefir ekki farið var-
filuta af Jieim áhyggjum og erfifiý.
«em stríðið hefir ’haft á hverja
landstjórn um víða veröld, og
hún hefir vafalaust gengið undir
Jiað með þeirri rögg og framsýni,
sem heimtað' er af hverri stjórn í
J>ví röggseminnar landi.
Kaupanefndin.
Það er margra skoðun að brýn
nauðsyn sé á hergagna ráðherra i
Canada, er flýti fyrir útbúnaði
sjálfboðalið'sins og taki þá byrði
af hermála ráðaneytinu. Það er
víða talað, að liðsmenn skorti bæðí
vopn og herklæði og jafnvel, að
kaupborgunin fari ekki fram á til-
teknum tímum og að margir farí
burt af þessum sökum. riermenn-
irnir eru ekki ófúsir til að> berjast,
en Jieim finst J>að ekki mega
minna vera, en að sá dalur og tíu,
sem umsaminn er í dagskaup,
komi fram á réttum tímum.
Kaupanefndinni, með þeim herr-
um Kemp, Laporte, og Galt, er
ætíað að koma í stað hergagna
ráðherra, en J>að! er fundið að
henni, að henni sé þungur fótur-
inn og óhægt um vik. Hún kemur
saman hvern virkan dag í te-
drykkju salnum í Chateau Lauri-
er — en te er þaðan útrýmt af
veigameiri efnum, — reykir með
spekings svip, opnar tilboð, rýnir
í skjöl og sýnir á sér mesta verka-
snið, en enginn veit, hverju hún
afkastar, því ráðstafanir hennar
eru vanllega faldar fyrir blöðun-
um, einsog vera l>er. Hingað til
ber mest á }>ví af hennar aðgerð-
um, að hún hefir vakið óhug hjá
Sir Thomas Shaugnessy, svo að
hann hefir lagt til, að kaupadeild
C. P. R. verði falið starfið. Sir
Thomas veit rétt vel, hve góð er
kaupadeild C. P. R. og hefir grttn
um, hversu lítilfjörleg hver önnur
kaupadeild hljóti að vera, sem
hefir ekki margra ára samtök og
reynslu að baki sér.
Hið sanna er, að kaupanefndin
hefir ekki frjálsar hendur. Það
er einhliða nefnd, sem verður að
svara pólitískum flokki til gerða
sinna og vinnur með þeim höml-
um. Hún gerir eins og henni er
ságt, en ekki einsog henni sjálfri
þóknast. Þrátt fyrir háliðlegar
yfirlýsingar stjórnarinnar, þá er
viðskifta vina skráin ennþá í góðu
gildi og nefndin gefur hénni góð-

THE DOMINION BANK
Ui IUUCND B. 08LEB, M. P., Prea W. D. MATTHKWH .Tkt-Pna.
C. A. BOGERT. General Manager.
SKIFTIS BRÉELEGA VI» BAXKASX.
ef þér dveljið langt frá útibúi Dominion bankans. það er
eins hægt aS láta póstinn flytja peninga til bankans eða úr
honum eins og að gera sér aukaferS til borgar I þeim eriindum
SparisjóSs innlög má hafa undir tveimur nöfnum — nafni
konunnar og mannsins, eSa annara tveggja —svo aS hvort um
sig getur lagt peninga inn og tekiS þá út eftir vild.
Notre Dame Brancli—W. M. HAMIDTON, Manager.
Seíkirk Branch—M. S. BURGER, Manager.
ar gætur, og kveður svo mikið að
þessu, að það er ekki til neins
fyrir nokkurn mann að koma
nærri nefndinni, nema nafn hans
standi á því ginn'helga skjali, og
ef hann hefir á sér svolítinn miðla
frá einhverjum úr ráðaneytinu,
þá stendur hann því betur að vígi.
Mr. Kemp, formaður nefndar-
innar, var meðlimur í innkaupa-
nefnd hermála ráðaneytisins og er
auðsjáanlega þeirrar skoðunar, að
ekki beri að breyta útaf J>eirri
reglu, að kaupa það sem kaupa
þarf einungis af conservative
föðurlands vinum. Hin núverandi
kaupanefnd sér að hinar sömu
reglur eru í fullum krafti, sem
áður var fylgt í því efni. Það er
svo að skilja, að ef þú 'hefir ekki
Jtann rétta háralit, þá færðu eng-
an sölusamning. Conservativar
með smáar verksmiðjur fá enn
stóru pantanimar og liberalar,
sem hafa yfir stómm verksmlðj-
um að ráða, fá þær smáu og alt
situr hér um bil við það sama og
áður heldur en reikningslaga
nefndin lét hendur standa fram úr
ermum.
Ekkert hefir breyzt, nema a'ð>
skift hefir verið um suma sem
fyrir kaupunum standa, og það út
af fyrir sig gerir lítið til né frá,
því að formaður nefndarinnar,
ráðgjafinn Kemp, vegur vel upp á
móti hinurn tveimur, ef á þyrfti
að halda. Þó að nefndinni sé alt
eins umhugað um og 'hverjum
öðrum, að stríðið taki sem> fljót-
ast enda, þá getur hún ekki
gleymt því samt, að eontraktors
liberala mega ekkert annað fá en
uggana og roðin. Með því móti
skilst ef til vill, hvernig á því
stendur. að útbúnaður liðsins er
stórmikið aftur úr framboðinu í
herinn, og }>að svo stórlega, að
hermenn fá herklæðnað sinn oft
og tíðum ekki fyr en þeir hafa
verið svo vikum skiftir i herbúð-
um á Englandi. Innkaupanet'ndin
mundi vera afkastameiri og mundi
skifta samningum jafnara og
ræfilegar, ef í henni sætu menn af
báðum flokkum, er gæfu hverir
öðrum gætur. En svo hátt hefir
sjálfsafneitun Bordenstjórnarinnar
ekki náð ennj>á. Þó aðl stjórnar-
formaðurinn kvartaði um að á
stjórn sinni lægi þyngri byrði en
nokktir .önnnr hefði haft að bera.
siðan allsherjar stjóm var sett í
landinu, j)á hefir stjórnin enga
löngun til að létta á sér ábyrgð
nema með J>ví av skifta hlenni
milli sín og konunglegra nefnda,
sem luin sjálf skipar. Þær nefnd-
ir eru orðnar margar, tala J>eirra
allra, sem í þeim sitja. afar há og
k'aup Jæirra nemur hundraðum
1 þúsunda árlega. Þá sögu skal
ekki segja i Jætta sinn. Hér er
aðeins vikið að því, vegna J>ess aðl
sú nefndin er þýrfingarmesta
starfið hefir af þeim öllum, ver
helmingnum af tímanum til að
sjúga fingur sína og hinum helm-
ingnum til J)ess að gæta þess, að
réttu fingurnir fái að komast i
askinn, en engir, aðm.
z Nefndarinnar aðal og eigin er
að halda öllu leyndu, þó að erfitt
sé að skilja, hvort 'herrrftðinum er
nokkru borgtiara með J>ví, að
leyna þjóðina þvi, hvers konar
skór eru keyptir og hversu mikiðí
er I>orgað fyrir pillur. Af þessari
dauðans leynd stafaði fyrir ekki
löngu skóa hneyxlið, þrjú hundr-
uð per cent pillur madömu Plam-
ondon, upphefð og niðurlæging
Garlands J>ingmatins, afsetning
Arthur De Witt Fosters, og ýms-
ir aðrir sviplegir atburðir. En
nefndarformaðurinn Kemp virðist
ekkert hafa lært af reynslunni,
J)vi að hann heldur áfram sömu
leyndinni, hvað sem tautar.
Ef almenningur getur á annað
borð gefið nefndinni leiðl>einingar
um nokkurn hlut, þá er það ttm
skó, því að af rannsókn þingsins
fékk hann þekkingu á prettum
]>eirrar iðnar, samsettu leðri og
öðrunt brögðum og nálega hver
heimilisfaðir í landinu, sem skó-
fatnað J>arf að kaupa, gæti sagt
nefndinni, hvað húnætti aðí fá fyr
ir peningana. En það er ekki
neftwiarinnar aðferð, að Ieita að-
stoðar hjá neinum, svo að skóa
tilboðin eru enn þann dag í dag
hulið leyndarmál.
Síðan stríðið byrjaði, hefir 425
miljón dala virði af vörum verið
pantað í Canada af Bretlandi og
bandamönnutn þess. Sennilega eru
þeir hundrað og fimtíu miljón
dalir þar fyrir utan, sem veriðl er
að eyða í Canada af stjóm þessa
lands. Það er óhætt að ganga út
frá því að þær hundrað og fimtíu
miljónir fara til þess að' efla con-
servative verzlunar hagi. Um hina
upphæðina er það ekki síður Mk-
legt, að henni sé veitt í sömu átt-
ina.
Hið nýja ráðaneyti
á Bretlandi.
Stjómarformaðurlnn Asquith
hefir skift um menn í ráðaneyti
sínu, haldið sumum af sínum
gömlu ráðgjöfum en tekið all-
marga nýja, af mótílokknum.
Ráðaneytið er nú skipað á þessa
leið: Forseti Asquith, Lands-
downe lávarður embættislaus með-
limur ráðaneytisins, dómsmála
ráðgjafi Sir Stanley Buckmester,
fjárrrfála ráðgjafi McKenna, ut-
anríkisráðgjafi Sir Edward Grey,
nýlettduráð'gjafi Andjew Bonar
Law, Indlandsráðgjafi A. Chamb-
erlain, innanríkis ráðgjafi Sir
John Simon, hermála ráðgjafi
Kitchener, hergagna ráðgjafi
Lloyd George, flota ráðgjafi A. J.
Balfour, Birell er írlands ráðgjafi
sem áður, en Winston Churchill
hefir litilíjörlega stöðu í ráða-
neytinu. E. Carson, sem stóð fyr-
ir vopnaðri mótstöðTi gegn heima-
stjóm Irlands, er gefið áríðandi
embætti í ráðaneytinu, Curzon lá-
varður er og í því og margir aðr-
ir helztu menn i liði conservativa
flokksins þar í landi. Fisher sá,
er flotamálum stýrði með Ohurc-
hill, hefir mist sitt embætti og
heitir sá Jackson er þeim stýrir
nú. Fylgismenn Asquiths hinir
fornu eru margir hverjir óánægðir
með að hann hefir gert mótstöðu-
mönnum sínumi • svo hátt undir
höfði, en fylgi verður hinni nýju
stjórn veitt sleitulaust, eigi að síð-
ur, af öllum flokkum. Einn af
verkamannaflokknnm er í Jjessu
ráðaneyti, Henderson að nafni.
Redmond foringja irska flokksins,
var boðin staða í því, en hann
vild'i ekki þiggja. Embætti J>að
hiði nýja, sem Lloyd George'er
fengið, þykir einna vandamest og
|>ýðingarmest, einsog á stendur,
og sýnir það álitið. á dugnaði hans
og hyggindum, að hann er settur
Kitchener til aðstoðar í stjórn
hermálefna. Hin nýja stjórn hef-
ir ekki lýst stefnu sinni ettn, og
bíða menn ])ess. Margra griinur
mun vera, að ]>að sé áform stjórn-
arinnar, að leggja herkvöðl á
vopnfæra menn, og eru um það
rniklar umræður nú sem stendur,
á Englandi.
Við skóla-uppsögn.
Rœða haldin, er slitið var Jóns
Bjarnasonar skóla vorið 1915,
af séra Hirti J. Leó-
Við komum saman í kvöld í síðasta
sinni áður en prófin byrja. Skóla-
árið er liðið hjá; endurminningarnar
einar vaka og vara. Hver gleði-
stund kennara eða nemenda eru nú
sem fjársjóðir er hlotnuðust og vér
eyddum, eins og ljósbrot, sem veittu
oss ánægju með birtu sinni; hver
þreytustund og áhyggju skilja eftir
í meðvitundinni endurminningar sín-
ar- Sorg og gleði eru oftlega syst-
ur, sem saman dvelja. Og í vetur
hafa þær báðar verið samferða, báð-
ar gert vart v'ið. sig á vegi þessarar
ungu og lítt reyndu stofnunar.
Að svo miklu leyti, sem vonir hafa
brugðist, hefir sorgin náð völdum;
gleðin hefir eflst og }>roskast við
hverja von, sent rættist. Hver ein-
asti nemandi hefir lagt sinn skerf til
þess að efla ríki annararhvorrar
Jtessara systra. Hvert óeigingjarnt
verk, hver alv'arleg tilraun til góðs,
hvert dagsverk dyggilega unnið,
hvert vinsamlegt tillit, hvert merki
um hjálpfýsi, skyldurækni og trú-
mensku hefir aukið gleðina; hvers-
konar ótrúmenska, sérhlífni, slæp-
ingsháttur og léttúð hefir breitt út
vængi sorgarinnar yfir skólann, ekki
aðeins meðal kennara, heldur einnig
meðal nemendanna. Gildi stofnunar-
innar hefir orðið mikið eða litið eftir
því sem hver einstaklingur hefir
reynst trúr eða ótrúr hugsjón skól-
ans. Þeir, sem trúir háfa reynat —
trúir foreldrum sínum, vandamönn-
um öðrum, þjóðarhrotinu, sem vér
erum hluti af,—en umfram alt sjálf-
um sér—, eiga sinn hluta í að byggja

NORTHERN CROWN BANK
AÐALSKRIESTOFA f WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) - - - $6,000,000
Höfuðstóll (greiddurj - - - $2,850.000
STJÓRNENDUR :
Formaður........... - - Sir D. H. McMILLAN, K.O.M.G.
Vara-formaðúr............. - Capt. WM. ROBINSON
Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G., J. H. ASHDOWN, II. T. CHAMPION
W. J. CHRISTIE, A. McTAVISH CAMPBELL, JOHN ^TOVEL
Aliskonar bankastörf afgrekld. — Vér byrjum relknínga við eln-
staklinga eða féiög og sanngjamir skllmálar veittir. — Ávísanir seldar
til hvaða staðar sem er á íslandi. — Sérstakur gaumur gefinn sparl-
sjóðs lnnlögum, sem byrja má með einum doilar. Rentur lagðar vlð
á hverjum sex mánuðnm.
T. E. THORSTEINSSON, Ráðsmaður
Cor. William Ave. og Sherbrooke St., Winnipeg, Man.

jjrariifgga^iTraysiTf^^
ééVi r/évTéé'T/éM rfévi frSMfriM r/sM r?éSi r7é\
upp Jjessa stofnun til heiðurst vest-
ur-íslenzkri menning og henni til við-
halds, svo langt sem áhrif skólans
má; hinir ótrúu hafa lagt sinn skerf
til að eyðileggja þennan skóla í
bernsku, íslenzkri menning vestan
hafs til hnekkis.
Því {>etta ár var reynsluár skólans,
alvarlegra tímabil mun hann aldrei
átt geta í sinni ævisögu, hvort hún
verður löng eða skömm. Og af þvi
við vorum svo fá, gætti svo mjög á-
hrifa hvers fyrir sig. Þeim yðar,
sem komu hér fram með áhrif til
góðs í einhverri mynd,, eru bæði
skólanefnd, kennrar og vandamenn
þakklátir. Að svo miklu leyti, sem
skólinn þessi hefir náð áhrifum og
áliti, er það yðar verk, framar allra
annara; þar eru ekki kennararnir
heldur undanskildir. Að dæma um
áhrif }>eirra, leiði eg hjá mér; mér
er málið of skylt til þess. Hitt er
víst, að á hverjum skóla læra nem-
endur mest hver af öðrum- — Eg á
hér ekki við þá þekkingu, sem út-
heimtist til að leysa af hendi þær
þrautir, sem prófum eru samfara. Sú
þekking fæst með hjálp kennaranna.
Þó er hitt jafnvíst, að það er enginn
kennari til, sem í rauninni kennir
nokkra námsgerin. Það dugar ekki
neitt, þó verkstjóri segi við mann:
Þarna er exi, þarna er páll eða reka,
])arna er steðji og harnar, ef verka-
maðurinn notar eki#i hendurnar til
að vinna með verkfærunum. Eins
er ]>ví varið með .skólagöngu. Ætli
það enginn, hvort sem svo er til ætl-
ast að námskeiðið verði langt eða
stutt, að það sé ekkert erfiði að
ganga á skóla. Sé tíminn notaður
réttilega, er skólaganga erfitt verk,
svo erfitt, að almenn vinna með
höndum er bæði hollari og erfiðis-
minni. Og eftir J>vi sem nemendur
vinna dyggilegar, er kensla léttari
og ljúfari starfi. Því hak við vinn-
una eru tilfinningar mannshjartans. |
Enginn kennari getur gert meira en
að raða hinum ýmsu hlutum náms-
greinanna svo niður, að auðstigið sé
næsta spor frá því, sem nemandi
stendur í á hverri stund. En vinnan
sjálf, hún er bæði ætlunarverk nem-
anda og skylda hans-
Þegar kennari getur reitt sig- á, að
alvarleg tilraun sé gerð til að læra
fyrirskipað verk, — ]>ó ]>ví sé ef til
vill ekki lokið,—þá er ljúft að kenna,
svo ljúft, að ekkert verk getur ljúf-
1 ara verið. En hitt er jafnvíst, að í
hvert sinn sem út af því bregður,
líður hver skyldurækinn kennari
kvalir. Ein vonbrigðin bjóða öðrum
heim. Og þar kemur um síðir, /aJS
hann hættir að vona, en spyr sjálfan
sig þess á morgni dags: Fyrir hvað
mörgum vonbrigðum verð eg i dag?
Og þegar kvöldar, er hann feginn og
fegnastur á föstudagskvöldum.
Og þetta er eigi svo mjög vegna
þess, að lexíur séu ekki lærðar, held-
ur vegna hins, að á hak við hverja
yfirhylmingu, hvert hrot, hverja
vanrækslu liggur J>að, sem er tífalt
sárara en það, að standa ekki próf,
en það er það, að hjarta nemanda er
ekki á réttum stað, fyrirætlanir óá-
kveðnar, upplagið gallað. Og þeg-
ar maður gætir þess, að þetta eru
meginstoðir þær, sem vonirnar um
heilladrjúga^ franitíð fyrir land og
lý®> — °S einstaklingana sjálfa,
hyggist á, næst traustinu á guðlegri
forsjón, J)á er ekki að furða, að sú
meðvitund sé sár. Því J>að er ekki
hægt að ganga að kenslu með sama
hugarfari og að Jjreskingu. Mis-
munurinn er auðsær. Annað er að
leiðbeina sálum manna; hitt að
stjórna dauðum vélum.
Og því er það, að eg Vil persónu-
lega, — og er viss um, að eg tala þar
fyrir munn allra kennaranna, —
bera fram þakklæti þeirra og mitt,
til þeirra allra, sem unnið hafa af
dygð; hvort sem gáfur þeirra eru
miklar eða litlar skiftir hér engu
máli. Þeir hafa gefið vonir um af-
rek á komandi dögum; þeir hafa
reynst hér, í mentalegum skilningi,
“súrdeigið, sem sýrjr alt deigið.” Og
um leið og við skiljum, vil eg leggja
fram minn litla skerf til að leiðrétta
misskilning nokkurn, sem í)ft gerir
vart við sig í hugum nemenda. Oft
hefi eg í vetur verið spurður á Jæssa
leið: “Er liklegt, að ]>etta korni upp
á prófunum?” Er það oft, að þeir,
sem “setja pappirana” spyrja spurn-
inga á þessa leið? “Hvað þarf eg
að ná mörgum mörkum í þessari
námsgrein til þess að fara í gegn?”
Hvað er það minsta, sem eg þarf að
ná í þessari námsgrein til að falla
ekki í gegn?” Vanalega voru það
}>eir, sem spurðu {jannig, sem mesta
hyskni sýndu. Flestir hinna spurðu
ekki oft slíkra spurninga, en þeir
hugsuðu þvl meira um námsgrein-
ina-
Eg svaraði þá sumum þessum
spurningum eftir atvikum. Eg vil nú
svara þeim öllum i einu lagi. Svarið
er: Þeir, sem velta því vandlega
fyrir sér hvað sé það minsta, sem
þeir komist af með til að sigra, verð-
skulda áð falla, þó }>eim hepnist að
ná ágætiseinkunn, enda hepnast þeim
vanalega hið fyrnefnda. Því það,
sem varðar mestu við lærdóm, er
ekki námsgreinarnar sjálfar, heldur
þrautseigja, dygð og staðfesta. Próf-
in eru mikils virði, en þau eru ekki
]>að helzta. Eftir fá ár verða vel-
flestar námsgreinarnar horfnar að
mestu eða öllu leyti úr meðvitund-
inni. En til livers er þá að læra, —
er það þá einskis virði? Langt frá.
Námsgreinar ertt nokkurs virði fyrir
eigið gildi sitt; hitt er þó mörgum
sinnum nteira virði, að }>ær eru við-
fangsefni fyrir hugann að fást við,
skerpa sálargáfurnar, efla og styrkja
karakter nemandans. Hver dagur,
sem vel er notaður, er spor t þessa
átt, eins og hver leikur sem yngri
börn temja sér, á að miða til J>ess að
þroska og venja Tikami þeirra fyrir
komandi áreynslu.
Þetta er það, sem mest er um vert
við alla skólagöngu. Að öðrum kosti
getur svo farið, að skólinn sjálfur
verði gróðrarstía ódygða og lasta,
hvað sem liann heitir og hverjjr sem
kenna. Því mannleg hugsun getur
ekki verið tóm, — vacuum, eins og
það er kallað á öðru máli; , fyllist
hún ekki af heilnæmri fæðu, Ieitar
hún sér óhollrar. Iðjuleysið er verra
en óheilnæmasta tegund heiðarlegra
verka.
Þeir yðar, sem hafa lagt sig fram
og reynt það, sem kraftar hafa leyft,
hafa unnið meira en allir aðrir,
hvernig sem prófin fara- Þér hafið
Verið að læra að vera manneskjur,
með ákveðna stefnu; hinir hafa tap-
að á skólagöngunni, hvernig sem
prófin fara, og hefðu tapað minna
og grætt meira með því að eyða
tímanum við kappleiki, eða eitthvert
nytsamt, likamlegt verk. Get eg
þessa nú vegna þess, að flest af yð-
ur eiga lengra eða skemmra náms-
skeið fyrir höndum. Þeir einir eiga
]>angað erindi, sem eru reiðuhúnir að
“vinna meðan dagur er.”
Annað atriði vil eg minnast á
stuttlega. Sumir byrja að vinna með
haustinu og halda }>ví áfram til
W)rs; ætla sér af, en vinna jafnt.
Þetta er affarasælasta aðferðin, og
sumir hér innanhúss hafa gert það.
Aðrir liafa trassað verk vetrarlangt,
en hlaupa svo til með vorinu og
segjast ætla að nema á fám vikum.
En vanalega fer fyrir þeim eins og
froskinutn svanga í dæmisögunni.
Þeir opna munninn, en flugurnar
koma ekki.
Verkefni undirbúningsdeildar há-
skólans eru erfið viðfangs, en eigi
meir en svo að hver maður með með-
algreind og sæmilegan undirbúning
getur lokið fyrirsettu verki á réttum
tíma. En hitt er öllum ofætlun, að
nema ársverk á fáum vikum. Eg
man það, að einu sinni vann eg 48
klukkutíma i einu við að nema inni-
hald bókar cinnar, sem mér leiddist
og nenti ekki að lesa allan veturinn.
Eg fþr f gegn með fyrstu einkunn í
þeirri námsgrein. Eftir mányð vissi
eg ekkí neitt af þvi. Og til hvers var
]>á öll áreynslan ?
Jæja, við erum þá skilja. Undan-
tekningalaust óska eg ykkur öllum af
heilum hug hepni við prófin, — að
þið útskrifist úr öllum deildum þessa
skóla “Magna cum lande.” En sú
ósk er ekki nema lítill og óverulegur
hluti stærri óskar, þeirrar, að er ]>ið
komið úr Jóns Bjarnasonar skóla, og
þeim öðrum, ^em þið eigið fyrir
höndum að stunda nám við, út á leik-
svið og verksvið mannlifsins, verði
starf yðar alt , mannfélaginu til
heilla, yður sjálfum til. ánægju og
þroska, og guði til dýrðar.
Að svo miklu leyti, sem þessi ósk
verður að áhrínsorðum, verður til-
gangi skólagöngu yðar, nú og æfin-
lega ellá, náð. Lífsstarfið verður
afleiðing námsstarfsins, í sama anda
og sömu einkunnarorðum, sömu
]>rám, sama árangri. I skólunum
sést æfibrautin í smásjá.
Friður guðs og virðing góðra
manna fylgi yðtir æfinlega.
Vita það ekki.
Þótt fullir tíu mánuðir séu liðn-
ir síðan órfiðurinn í Evrópu hófst,
hafa enn ekki allir þeir er teljast
til hins siðaða heims heyrt hans
getið. t suðurhluta Atlantshafs-
ins er eyjabálkur sem kallaður er
Tristan da Ctinha. Hafa engar
fregnir borist J>angaðl frá utnheim-
inum síðan styrjöldin byrjaði.
Eyjar Jiessar liggja fullar 1500
mílur frá landeignumi Breta í
Suður Afríku. Líður oft meira
en ár á milli þess að íbúar eyjar
innar fá fréttir frá umheiminum.
Eru flestir þeirra afkomendur
skipbrotsmanna er sest hafa þar
að. — Iquitos heitir hérað á aust-
urhluta Peru. AS líkindúm vita
íbúar þess ekki heldur, að ‘heimur-
inn á í stærra stríði en áður em
dæmi til. Þangað hefir enginn
póstflutningur komið síðan
snemma í fyrra sumar. — Mundi
ekki mörgum bregða við ef þeir
ættu að setjast að á þessum slóð-
um?
Leðurblöðkur útrýma mýflugum.
Leðurblöðlkur hafa reynst svo
vel til að útrýma mýflugum í San
Antonio, Texas, að með öllu hefir
verið bannað að veiðia leðiurblöðk-
ur í borginni og leðurblöðkurækt
er stunduð }>ar af miklu, kappi og
víða í grendinni.
Nokkur ár eru liðin siðan
mönnum hugkvæmdist ]>etta ráð
til að útrýma mýflugum (mos-
quitoes). Voru þá reist skýli fyr-
ir leðurblöðkur, þar sem þær gátu
verið í ró og næði og fengið aðí
lifa eins og þeim bezt líkaði.
Skifta njú dýrin þúsundum er lifa
í þessum nýlendum. Leðurblöðk-
ur sofa helzt á daginn, sem kunn-
ugt er. Þegar J>ær fljúga út á
kveldin, er hópurinn svo stór, að
engu er líkara en ský eðiai reykj-
armökkur svífi yfir skýlinu er þær
sofa í á daginn. Það er gert úr
tré og stendur á liáum stólpum.
1 héraðinu umhverfis Mitdhell
vatnið, J>ar sem fyrsta Skýli þess-
arar tegundar var bygt, var svo
mikiö af mýflugunum, að engri
skepnu var við vært úti á kveldin
og með því að bit J)eirra var eitr
að, var héraðið illa þokkað. Síð-
an tekið var aS hæna leðurblöðk-
ur ]>ar að, er 'héraðið orðið eitt
hið heilnæmasta í landinu.
Leðturblöðkur eru álíka sólgnar
i mýflugur og veiðihundar í dýr.
Telst svo til að hver leðurblaðka
verði að minsta kosti 250 til 400
mýflugum að bana á hverju kveldi
ef svo margar veröa á leið þeirra.
Ámsra ráð'a er leitað til að liæna
leðurblöðkur að þar sem nýlend-
ur hafa verið stofnaðar fyrir þær.
Fornleifar fundnar í Noregi.
Á eyju í Kristiansund sem ekki
er meira en tæpar tvær mílur á
Iengd, hafa fundist níu bustaðir
steinaldarmanna. Ekki er rann
sóknum enn lokið, en svo mikið
befir þegar fundist að eyjan er nú
jafnvel talin auðugasta fornmenja-
búr landsins. Hefir fundist á
eynni mjög mikið af tinnuáhöld-
um, J)ótt óvíða hafi þau |áður
fundist í Norgei, bæði hnifar, bor-
ar og örvaroddar, Auk þess hafa
fundist áhöld úr öðrum steinteg-
undum, einkum flugusteini, axir
bnífar, hamrar og sökkur og
nokkrir ör\>aroddar, enn fremur
nokkur á'höld sem ekki hafa áður
J)ekst. Þá hafa og nokkrir hlutir
fundist, sem benda á að l>eir sem
hér hafa búið, hafa liugsað um
fleira en munn og niaga. Má með-
al annars benda á stein er risput?
hefir verið á mynd af bami í
reifum. Eflaust stendur þessi
niynd á einhvern hátt i sambandi
við guðsdýrkun steinaldarmanna.
Er ekki ólíklegt að J>etta sé einn
af heimilisguðum þeirra.
Nýr brunalúður,
Háværri brunalúður og að ýmsu
leyti hagkvæmari en áður hafa
]>ekst, er nýlega fundinn. Þegar
hann var fvrst reyndur, komu ör-
fáum mínútum eftir að hann
'heyrðist, fyrirspurnir úr nær-
Hggjandi héruðum með telefóni
livað um væri að vera. Hafði
heyrst til lúðursins í seytján mílna
fjarlægð.
Lúðurinn er festur á meeni á
hau rúsi og gengur fyrir þriggja
hestsafla mótor. Þegar eldsvoða
ber að höndum, geta þeir sem eru
á lögreglustöflinni eða telefónstöð-
inni sett mótorinn í hreyfingu.