Lögberg - 10.06.1915, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. JÚNÍ 1915.
Æskuminningar
Eftir Önnu Thorlacius.
Spil fengum við aldrei nema ann-
aö hvort ár. Þá gekk nokkuð á fyr-
ir jólin með aS yngja upp spilin.
Hvernig er fariö aö því? spyrja
unglingarnir núngi, sem fá spil, þeg-
ar þeir v'ilja, á hvaöa tíma sem er.
AöíerSin er þessi: Þaö er tekinn
tólgarmoli og nuddaö eftir spilunum
beggja megin, og svo nuddaö með
ofurlitlu togi, nokkuð fast, um spilin,
unz þau eru orðin hrein; þau síðan
pressuð lítið eitt og lögð stundarkorn
á ofninn- Verða þau þá linari en ný
spil, vitaskuld, en fullgóð fyrir
krakka.
Auðvitað átti pabbi altaf ný spil,
sem hann spilaði með við gesti sína.
Hvaöa spil tíðkuðust? spyrja hinir
ungu nú. Þaö var danskt “treikort”
og "picket”, sem faðir minn spilaöi
við séra Einar á Setbergi og Árna
sýslumann Thorsteinsson í Kross-
nesi. Eg held þeir hafi lært ýms
spil hjá Hans A. Clausen í Ólafsvík,
því hann hélt tíðum gildi, og meðal
boðsmanna voru ætíð faðir minn og
Árni sýslumaður. Clausen var gleði-
maður meö afbrigðum og þau hjón,
Ása dóttir Óla Sandholts, er lengi
rak verzlun suður í Keflavík. Þá
var nú komandi í Ólafsvik, á hans
dögum. .Einnig var þar oft boðinn
umboðsmaður Árni Thorlacius í
Stykkishólmi, tengdafaöir minn, og
Árni Sandholt, sem þá var verzlun-
arstjóri á Búðum, og var bróðir frú
Ásu Clausen. Á giftingardag Clau-
sens var ætíð boð mikið og skemtun.
Voru þá hafðir flugeldar og skotið
púðri úr byssum. — Síðan þessir
gleöifundir voru hjá Clausen í Ólafs-
vík, eru nú liðin um 74 ár, en það
man eg, að mjög saknaði faðir minn
Clausens. Viðskifti hafði hann mik-
il viö hann og farnaðist vel; því
hann var ágætismaður í hvívetna um
sína daga. Eftir hann kom í Ólafs-
vík einhver Wúlf- Þá sagði faðir
min noft: “Kalla má nú, að kominn
sé köttur í bjarnar staö.”
Það var siður flestra að sofa ber-
ir, fara úr öllum fötum, hve kalt
sem var. En ekki gerðu foreldrar
mínir það né létu börn sín gera; því
þau álitu það meira að segja óholt.
Eg man eitt sinn, að eg var send upp
til ljósu okkar; varð að ganga fram-
loftið, til að komast inn í herbergi
hennar, og voru rúm til beggja
handa. Þetta var um sláttinn, seint
um kvöld. Fólkið var flest sofnað,
og fiöfðu ýzt til brekönin, svo að sá i
berar bringurnar og handleggina, alt
bert. Eg varð hálfhrædd og flýtti
mér til ljósu minnar. “Því er fólkið
svona frammi?” spurði eg. — ‘ Það
vill nú vera svona, af vana,” svaraði
hún. Eg var þá 7 vetra, og hafði
aldrei séð slikt fyr. Svo signdi það
sig áður en það fór í skyrtuna á
morgnana, og það áttum við einnig
að gera og gerðum. Bænir sínar las
hver maður áður en hann sofnaði, og
aldrei máttum við sofna svo nokkurt
kvöld, að við ekki lfsum bænirnar
okkar og signdtim okkur. og stóð
nióðir okkar yfir okkur til skiftis, til
að hafa gaít'ur á, hvort engin bæn né
vers væri eftir skilið. Éinnig á
ntorgnana áttum við að lesa morgun-
bæn, sem byrjar svona: “f þinu
nafni uppvaknaður — er eg, Jesús,
guð og maður.” En þegar út var
komið signdum við okkur, og vissi eg
ekki annað, en að Jætta væri siður á
hverjum bæ í sveit minni- — En nú
kttnna börn í kauptúnum að minsta
kosti ekki að signa sig, hvað þá held-
ur rneira.
Uppi á loftinu hjá okkur var nú
dálitið önnur aðferð við bænakensl-
ttna Þar var rneðal annars fólks
kerling ein, er kölluð var Halla. Hún
mun hafa heitið Hallfríður. Hjá
henni svaf fósturbarn hennar, 5—6
vetra. Oft stóðum við á stigapallin-
um, að hlusta á Höllu gömlu. Hún
byrjaði svona: “Hana nú, farðu nú
að lesa !” Drengurinn segir: “Faðir
vor,” rnjög dræmt. Þá segir kerl-
ing: “Nú tekur hann til.” Og Jtetta
gerði hún við hverja setningu, nfl.
að segja eitthvað; en Stundum sagði
hún : “B..... nautið þitt, skamrn-
astu þín!” Aldrei held eg að það
barn hefði lært þessa bæn, ef mamma
hefði ekki kent honum hana á dag-
inn. \
Þessi kerling var meistari í að
klóra á baki; þvi það var siður, ef
konur syfjaðr, að hressa sig upp með
})ví að láta klóra á sér bakið, og
flúði svefninn þá tafarlaust- Svo
var strokið með lófunum um bakið
til og frá á eftir. Hefir mér dottið
þetta í hug síðan eg las “Mín að-
ferð”, eftir I. P. Múller, að J>að væri
eitthvað í áttina til þess, er hann
segir. Ekki var J>að þó gert nema
við bakið. Virðast þessar bakstrok-
og bakklór hafa verið leifar af bak-
eldum og bakstrpkum fornmanna, er
lesa má um í sögunum, og flestum
munu minnisstæðar frá sögunni um
Gretti, er hann átti að strjúka bak
föður síns, Ásmundar hærulangs, og
beitti að lokum fyrir sig ullarkömb-
um, er karli þótti hann ekki strjúka
nógu fast með höndunum einum.
Það var siður i þann tíð, að láta
börnin fara snemma að stafa. Við
systkinin vorum þriggja ára, er byrj-
að var á því, og sagði faðir minn,
að við ættum að vera orðin læs 5
ára. Og það voru bræður mínir, en
eg var víst 7 ára, er eg var orðin
læs; því nóg var letin, og misjafn-
lega gekk það fyrir sumum. Man
eg það, að á tveim bæjum í sveitinni
voru börnin ekki vel læs á ferming-
araldri, og var þeim komið til okk-
ar. Faðir minn sagði, að nú kæmi
að notum að vera læs, hafa byrjað
snemma- Eg var þá 8 ára, en Stef-
án bróðir minn 10, og urSum við að
fara aö kenna 12—13 v'etra krökk-
um. Stefán bróðir var óhneigður
til þess verks. Eg man þá, að sagt
var við hann: “Þ.ú sýnist stiltari
en Anna, samt er hún furðu silt við
þetta.”
Eftir ferminguna var stundum
komið fyrir unglingum hjá föður
mínum, til að læra talnafræði, skrift,
mannkynssögu, landafræði og dönsku
hið sama og hann kendi sonum sín-
um. Öll lærðum við systkinin að
skrifa með fjaðrapenna. Landa-
fræði Oddsens, sem faðir minn
hafði til kenslu, var stór og þykk
bók; en faðir minn dró út úr henni
það nauðsynlegasta.'
Heimilisiðnaður, biíningar, o. fl.
Alt voru það piltar, sem komið var
til pabba, aldrei stúlkur. Þær þyrftu
þess ekki, nóg að þær kynnu að elda
graut. Það var annars Viðkvæðið
þetta: “að koma ull í fat og mjólk
í mat” Sú stúlka þótti fær i flestan
sjó, er þetta kunni. Þó var einstöku
stúlkun komið til móður minnar, til
að læra knipl-baldíringu. Varð hún
að hafa til þess ýmislega litan silki-
tvinna. Ekki fékst vír hjá föður
mínum nema of grófur, og eg efast
am, að hann hafi þá fengist i höfuð-
borginni. Þ.á kendi hún og blómst-
ursaum og flos og sauma, eða að
búa til saumhnappa, og voru ýmist
gyltir og svartir, eða gyltir og græn-
ir; einnig svartir og hvítir, með 8
blaða rós. Það þótti fallegt í skraut-
vesti, er oft v'oru úr svörtu atlaski
eða rósóttu. Og enn þá kann eg,
man eg, hvernig á að sauma þessa
hnappa og gæti kent það, ef nokkur
vildi. Piltum voru oft gefnir þessir
hnappar í sumargjöf. Kvenmönnum
voru oft gefnir baldíraðir borðar
með silkitvinna, og stundum með
þræði, sem spunninn var á snældu,
allavega litur, og var afarfínn og
linur. Einnig var í þá daga spunn-
inn þráður úr v'el kembdu svörtu'
togi; og aldrei var hafður silkitvinni
í hnezlur eða hnappagöt, heldur tog-
þráður, enda þótt klæðisföt væru-
En hann leit líka út sem strengsilki,
því svo jafn var hann og snöggur og
hólalaus, væri hann rétt spunninn.
Eitt sinn kom Bjarni amtmaður á
Stapa í Grundarfjörð, og var þá
Haflið( kaupmaður þar, móðurbróð-
ir föður míns. Kona hans hét
Kristín, sú hin sama og séra Jón
Steingrímsson vildi eiga (sjá “Sögur
frá Skaftáreldum”J. Þá gaf Kristín
þessi Bjarna amtmanni þráðarlegg,
sem hún hafði sjálf spunnið. Og
þegar amtmaður kom heim, gaf hann
konu sinni, frú Þórunni, legginn og
sagðist hún hafa saumað með þeim
}>ræði hnappagöt á klæðisföt amt
manns.
Miður þykir mér það sæma slíkri
hefðarkonu, sem móðir mín sagði
Kristínu vera, að láta hana drekka
tvímenning með séra Jóni; }>vl eg ef-
ast um, að hún hafi bragðað brenni-
vín, og því síður borið. það á sér.
Hefði móðir mín lifað, mundi henni
hafa mislíkað þetta stórum; því hún
var samtiða henni fyrsta veturinn,
sem hún var gift föður minum, með-
an hann bygði hús sitt, og hældi hún
henni sem merkiskonu, er verið
hefði sérlega góð manni sínum og
eftirlát.
Já, já, þá sný eg mér að }>ræðin-
um aftur. Aldrei var undið á annað
en -leggi, hvorki skóþráður né hör.
Því hör var hafður í stað tvinna, nú
á dögum, er fæst í hv'erri sölubúð.
En þá fékst hör í búðunum, og var
hann spunninn til þess að gera spari-
skó, en hespaður og litaður svartur
úr brúnspón og “viktríóli”, áður
hellulitur kæmi. Var hann J>á hafð-
ur ýmist eða þá sortulitur.
Sortuliturinn var þannig: Tekin
var sorta, er sumir kölluðu at; ]>að
fæst i mýrum, en þó ekki öllum. Það
er svartgræn leðja, svo þykk, að hún
varla hnigur. Var þetta nú geymt
í potti eða bala, og veitt upp úr mosi
og önnur ónýt efni. Síðan var tekið
sortulyng og látið liggja í köldu
vatni, mig minnir einn sólarhring.
Svo var það sett á eld með nægu
vatni og soðið 2—3 tíma. Þá var
atinu steypt út í pottinn, og átti nú,
að mig minnír, að sjóða fjóra tíma.
Þá var vaðmálið látið niður í. og
soðið enn 3 tíma.
Litur þessi var aldrei viðhafður
hjá foreldrum mínum, það eg man,
nema tvisvar sinnum. Og eg man,
að mamma sagði, að þetta væri ekki
tilvinnandi verk, hvorki vegna eldi-
viðar né tímaspillis, að verða að
standa þarna allan daginn, til að
hræra í. Eg man, að hún gerði það
úti, og v'ar vaðmálið kolsvart. En
það hélt ekki lit; því þegar klæðnað-
ur úr }>essu vaðmáli fór að snjást,
varð hann mórauður. Og eg man
eftir fatadyngjum, sem karlar og
konur voru að koma með til mömmu
I tíl þess að drekkja því í eftirlit, en
hún litaði úr brúnspónslit. Það var
að biðja að drekkja þessum buxum,
}>essum silkiklút, þessu vesti. —
Almenningur eignaðist alls ekki
])ennan lit fyrst framan af. Hann
þótti of dýr. Og svo þessi sífelda
hugsun, sem líka réði mestu um, að
nota a‘lt af jörðinni, sem unt væri;
að Iita gult úr sóley og heimilisnjóla
fheimuluj, og ögn af álúnsdufti sam-
an við; grœnan lit með því, að dýfa
gulu ullinni ofan í indigólit; rautt
með því, að sjóða dúkinn, ullina, eða
hvað það nú v'ar, í fjallagrösúm,
láta það síðan liggja í kúaþvagi viku
eða meir, og varð það þá rautt.
Auðvitað varð sú rauða ekki fögur,
en fullgóð þótti hún þá í svuntudúka
og ýmislegt annað.
Einu sinni óf eg gólfábreiðu, sem
í voru tómir íslenzkir litir; og mosa-
tft.aðar randir voru líka í henni, og
einnig svartar. Sendi eg það suður
í Rvík og lét vefa í hegningarhúsinu.
Það eru nú ækki meira en 28 ár síð-
an. Gólfábreiða þessi þótti falleg,
þótt ekki gæti maður sagt, að lit-
irnir væru fagrir.
Litunarmosi sá, sem brúnt er litað
úr, fæst ekki alstaðar. Hv'ergi fæst
hann mér vitanlega í Eyrarsveit;
nema í kringum Grundarrétt er nóg
af honum.; hann tók eg og litaði úr
honum, og varð fallega brúnt.
Já, togið í þennan saumþráð, er
eg áður gat um, var ekki kembt í
vanalegum kömbum, heldur í járn-
kömbum, sem eru þannig tilbúnir, að
járnteinar, 4 þuml. langir, eru festir
eða kveiktir á flata járnþynnu, og
sett skaft á. Þá er toginu vöðlað
saman í annan kambinn (8 tennur í
hverjum kambij, og hinn kamburinn
tekinn, og rifið í hann togið úr hin-
um, og svo koll af kolli, unz seigt er
orðið í því og engir hnökrar. Þá
var byrjað að lyppa ofan í lyppulár-
inn, og svo fín eða mjó átti lyppan
að v'era, að lítið þyrfti að teygja
hana, er spunnið var, — nema saum-
þráðinn, hann varð að teygja vel og
jafnt, enda var hann svo jafn, sem i
vél væri spunninn.
Alt var þetta spunnið á snældu, en
ekki á rokk. Hvernig er hún? mun
unga fólkð spyrja, og skal því ögn
frá því skýrt.
Tekin er spýta, 2^4 kvartil á
lengd, tálguð eða rend síVöl neðst,
og það kallað snœlduhali. Síðan er
tekinn látúnsvír, beygður á krókur
og rekinn ofan í di^rari endann. Svo
kemur snúðurinn, þykkur um miðj-
una, en randirnar þunnar. Gat er á
miðjum snúð, og þar er digrari enda
snælduhalans stungið inn í. Ofurlít-
ið af toginu eða ullinni er nú fest í
þennan krók, sem heitir hnokki. Svo
'er farið að snúa snældunni, þannig,
að snælduhalinn er lagður á hægra
hnéð, og halanum snúið með hægri
handar lófanum, honum því næst
slept, og snýst hann þá áfram. Þá
er farið að mylkja, sem kallað er, þ.
e. að teygja úr lopanum, snældunni
aftur snúið i hrinu, og svo áfrm.
Á þennan hátt spunnu konur t
fornöld langa vefi, Sem sjá má i
sögunt forfeðra vorra, er gáfu kon-
ungum langskips-segl, er öll voru
ofin í islenzka vefstólnum gamla.
En engin kona gat ofið
eina alin á dag, og var hún þá búin
að ganga þingmannaleið. Þetta
sagði föðuramma mín mér, er dó
1860, og var þá níræð, nfl., að sá,
sent óf, varð altaf að v'era á ferð-
inni, ganga hringinn í kringum vef-
staðinn allan daginn, og sagði amma
það álitið vera þingmannaleið, er
gengið væri, enda þótt vegurinn
væri að eins kringum vefstólinn, vor-
langan daginn. Sýnishorn af þess-
um vefstól, á að vera á Fommenja-
safninu, þvi árið 1873—74 gaf eg
Jóni sál. Árnasyni hann, smíðaðan
eftir tilsögn móður minnar, er þá
var um sjötugt, og hafði séð og lært
að v'efa í honum 15 vetra gömul, en
síðan aldrei litið hann nema á mynd.
En niinnug var hún engu síður en
eg. Hún dó 1882.
Á hverjum ^bæ varð að hafa
smiðju, þvi þá var siður að dengja
þar ljáina á hverjum degi. Og
hverri smiðju var stokkur, nór,
tveggja álna langur, fullur af vatni,
sem ljáirnir voru hertir í og annað
járn. Var járnið gert glóandi og
niður
brytt með silki. Og var svo í slík-
um blöðrum haft allskonar smá-
skraut. Stórgripablöðrur voru oft
hafðar undir reyktóbak.
Ein trúin var sú, ef eitthvað gekk
að skepnum, þá skyldi taka sokka-
band sitt og ríða á sigurhnút yfir
bakinu á skepnunni, eða sigurlykkju.
Hvorttveggja þetta kann eg enn, en
enga trú hefi eg á því, og heldur ekki
höfðu foreldrar mínir það.
Allar reimar, er fallegar áttu að
v'era og sterkar, t.d. upphlutsreimar<*
voru krílaðar. En nú er hlaupið sem
fætur toga í búðirnar og búðarsvein-
ar kófsveittir við að leita að ýmis-
legum reimum, sem þær eru að
krunka ýfir, þessar hálfmentuðu
meyjar, eða vart það. Glingur þetta
sem þær sækja svo rnjög eftir og
borga hve dýrt sem et, gætu þær
sjálfar búið til með lítilli fyrirhöfn.
Því það má hafa þessar reimar alla-
vega litar og svo breiðar sem vill.
Þá verður að kríla á 9, nfl. þættirnir
v'erða þá 18. Má gera þetta ýmist
úr bandi, silkitvinna eða baðmullar-
garni. Nokkuð öðruvísi er farið að,
að stíma. Þá eru hafðir tveir litir.
Þetta kann eg hvorttveggja enn, því
æfingin var nóg í æsku.
Það var auðvitað ekki siður þá,
að ganga með leggingar á eldhús-
svuntunum. En vel hefði það mátt
sæma. Heldur ekki v'oru barna-
svuntur né kjólar lagðir með þess-
háttar óþarfa, held eg gömlu kon-
urnar hefðu sagt. Þá voru að eins
samfellur lagðar með símuðum
reimum, úr grænum silkitvinna, eða
snöggum þræði, rauðum eða græn-
um, og lagt með ýmsum rósum, nfl.
saumað niður á pilsið. Og líka voru
gömlu kragarnir lagðir með svona
snúrum. En þær voru íslenzkar, og
því er nú orðin skömm að þeim og
engin prýði. Það er margreynt, ef
látið er eitthvað heimaunnið í sölu-
búðir, og þær, þessar nýtízku-meyj-
ar, halda, að það sé íslenjikt, þá
snerta þær ekki á því — nema því
að eins, að þeim sé sagt, að það hafi
komið með þessu eða þessu skipi, og
sé úr dönsku, ensku eða þýzku garni,
og afar laust prjónað eða “heklað”,
sem allra ónýtast; að það geti hald-
ið í mánuð, er alveg nóg. Það er
nú reyndar engin von, að þær vilji
bera utan á sér neina flík úr íslenzkri
ull, því óhætt er að fullyrða, að fá-
ar sveitastúlkur geta verið þektar
fyrir að klæðast í aðrar prjónaskyrt-
ur inst klæða, en þessar silunganets-
skyrtur, sem fult er af í sölubúðun-
um, flegnar ofan á axlir og erma-
lausar. En konur, sem hafa meiri
menningu, en að vera hálfmentaðar,
klæðast flestar islenzikum ullar-
skyrtum, án þess að bera kinnroða
fyrir. j
Þessar áður nefndu snúrur,
ýmist voru stímaðar eða krílaðar,
voru hafðar til að leggja með krag-
ann á faldbúningnum gamla, sem
var kræktur með einum krók að
framan. Flauel var i kraganum, og
stóð hann út i loftið, því pappi eða
eitthvað stint var inttan í. Svona
var það haft við gamla skautbúning-
inn. Það skraut var hátt, og lítill
laglegur krókur efst uppi, en 3—4
spaðar út úr honum neðst- Var nú
byrjað að skauta eða falda, með því
meira en ag næja þessa spaða (úr lérefti voru
þeirj ofan í hárið; síðan var það
fháriðj greitt upp undir faldinn vel
og vandlega, svo að ekki sæist hár
niður undan. Þá var tekið mjalla-
hvítt traf og því vafið snyrtilega um
höfuðið, en þó svo haganlega, að
sýlingar skyldu myndast á enninu, og
Var það mestur vándinn. Þetta
kölluðu þær blesa. Að hafa blesa
var fallegra, en að viðhafa skýlu.
Þá var tekinn dökkleitur silkiklútur
og brotinn saman nokkuð og lagður
yfir skýluna, og var alt nælt með
stórum títuprjónum, er geymdir voru
í prjónakoddanum, sem var útsaum-
aður og bryddur utan með silki-
pjötlu. Man eg, að amma sáluga,
Ingibjörg móðir föður míns, hafði
ætíð skýlu. Eitt sinn spurði eg hana
hví hún hefði þessa skýlu, sem feldi
blesann (eg var þá barnj. Þá sagði
gamla konan: “Eg er ekkja, mér
1 ber að hafa hana, því svo eiga ekkj-
ur að búa sig.” Eg minti hana á
ekkju eina þar í sveitinni, sem ekki
hefði skýlu. Þá segir amma: “Hún
ætlar sér líklega, Anna mín, að vera
breiðum, svörtum eða rauðrósóttum
borðum. Þrír voru þeir hafðir á
hverri samfellu, eða þær voru lagðar
með snúrum, ýmislega litum, er voru
krílaðar áður. Þetta kríl var gert
þannig, að rakið^er band á alla fing-
urna, þannig, að Iykkja er á hverjum
fingri, og heldur annar maður á; en
einn fingur verður að vera laus, og
því er ekki hægt að kríla nema á 9
lykkjum.
• Niðurlag næst.
Ferðapistlar.
Eftir Dr. Sig. Júl. Jóhannesson.
(Frh.)
Eins og minst var á síðast, er það
ein aðal þrautin i öllum sveitum, að
halda unga fólkinu þar kyrru og á-
nægðu. Það er svo margt, er dreg-
ur það inn í bæina, að erfitt er að
vinna á móti því afli. Gestur sál.
Pálsson talar um það í fyrirlestri
sínum “Reykjavíkurlífið”, hversu
voldugt og hættulegt þetta afl sé
heima á Islandi. Enda má svo segja,
að þar séu sumstaðar stórauðnir í
sveitum fyrir þá sök. Sést aðdrátt-
arafl bæjanna glöggast, þegar þess
er gætt, að í einum bænum, Reykja-
vík, er nálega sjötti hv'er maður allra
landsbúa. Og sömu söguna má segja
alstaðar. Stórbæjasókn og sveita-
fælni er regluleg landplága. Hún
nagar rótina undan sveitabúskapn-
um og þar með undan þjóðarbú-
skapnum- Og hún eyðileggur bæj-
arlífið líka, þegar vel er að gætt. í
sveitunum rænir hún vinnukraftin-
um, en í bæjunum má svo segja, að
hver éti annan í öllum verkum.
Helmingur þeirra verka, sem þarf
að vinna úti á landi, eír annað hvort
óunninn eða ekki nema hálfunninn,
og helmingur allra verkamanna
bæjunum er vinnulaus helminginn af
tímanum. Sveitabúskapurinn borgar
sig ekki fyrir þá sök, að bændur fá
ekki vinnufólk nema fyrir upp
sprengt og ósanngjarnt kaup, en
auður hrúgast saman í fárra manna
höndum í bæjum sökum þess, að
fleiri sækja um vinnu en fengið geta
og ganga því að allskonar afarkost-
um, að því er kaup snertir. Þetta
er miklu alvarlegra efni og yfirgrips
meira en ihugað er í fljótu bragði.
En það er ekki til neins að skamma
unga fólkið fyrir bæjarsóknina án
þess að finna aðdráttarafl í sveitinni
sem haldi því með huga og sál.
Aðal orsökin fyrir óyndi þess
sveitinni er misskilningur. Gamla
fólkið misskilur unga fólkið og það
unga misskilur það ^gamla. Æskan
og ellin fara hvor sína leið, og hafa
of lítið saman að sælda, og kenna
svo hvor annari um misskilninginn.
því svo skjótlega brugðið mður i þaS ekki lengi, en eg ætla að vera
vatnið. Á þessu svokallaða herzlu-
vatni var höfð mikil trú. Ekki mátti
hella því úr stokknum, heldur jafnan
bæta við það, eftir því sem það
eyddist. Vatn þetta átti að lækna
dofa, ef limur var þveginn upp úr
því. Og það gerði það líka, sögðu
gömlu konurnar. Alt var þá notað,
sem hægt var að nota sér. Það var
hvorki þotið suður í Reykjavík,
Stykkishólm né Búðardal til læknis,
heldur reynt alt heima fyrir, er hönd
varð á fest. Við kaun var t.d. lögð
undasúra, er sumir kalla hundasúru,
fífa og sauðasmjör. En ef ekki
dugði, þá var fenginn plástur.
Þá nýtni þekkir enginn nú á dög-
um, að hirða blöðrur og líknarbelgi.
Hvorttveggja var þvegið vandlega,
og siðan blásið upp og hert. Og
þegar búið var að herða t.d. blöðr-
una, var hún elt sv'o vel, að hún var
eins hvít og álúnsskinn. Þá var
klipt op á liana hæfilega vítt, og það
ekkja, meðan eg lifi-”
Treyjan v'ar lögð líkt og nú gerist,
nema það var legging á miðju bak-
inu líka. Borðar voru bæði á erm-
um og börmum, ýmist vírborðar,
baldíraðir borðar, eða kniplaðir úr
gyltum eða hvitum vír.
•
Það er rangt sagt að framan hjá
mér um blesann, því nú man eg, að
hann v'ar látinn myndast með
þessum dökka silkiklút, er seinast
var látinn á höfuðið. En amma lét
ekki blesann myndast, heldur hafði
klútinn beinan yfir mitt ennið.
Ermahnappar voru hafðir í treyj-
um af hinum. efnaðri. og. skraut-
gjörnu. Þeir voru ýmist 6 eða 9, og
náðu upp undir olnboga. Lauf var
niður úr hv'erjum hnappi, er hringl-
aði i við hreyfingu. Samfellan (pils-
iðj var oftast úr dökkbláu klæði, en
stundum úr damaski, með sama Iit
eða þá grænu, lögð að neðan með
er Það er þar eins og í kvæðinu hans
| Einars Hjörleifssonar “Vinirnir.”
Annan dreymdi þar um himinhá fjöll
en hinn um græna völlu og skóga, og
þessir ólíku draumar urðu þeim að
ósætti. Það er eðli æskunnar, að
þroskast og njóta, stækka og læra;
leita alls þess, er fullnægt geti ó-
sljófguðum tilfinningum og þrám-
Hún er alt af á ferð og flugi; það
er eðli heilbrigðrar æsku og verður
aldrei við hana skilið. Ellin er aftur
á móti kyrlát og værukær. Hún er
eins og hverfandi glóðir á arni, þar
sem eldsneytið er að mestu útbrunn-
ið. Hún skilur ekki nógu vel þann
lífseld, sem logar í æskumannssál-
inni. Eitt aðal einkenni ellinnar er
það, að minnið sljófgast; og það
sem menn virðast gleyma fyrst er
það, að þeir hafi nokkurn tíma verið
börn sjálfir; hjá engum kemur það
greinilegar í Ijós, en hjá kennurum.
Enginn getur verið góður kennari án
þess að setja sjálfan sig í spor ung-
lingsins, sem er að læra. Það er eins
með uppeldi og kenslu unglinganna.
En er það þá mögulegt, að eyða
þessum misskilningi? Er nokkurt
efni til, sem bygð verði úr brú yfir
það haf, sem aðskilur ellina og æsk-
una? Við skulum fyrst lita á heim-
ilin hið ytra, þvi það, sem auganu
mætir hið ytra, hefir talsverð áhrif.
Sveitabóndinn hefir oft mörgum
störfum að gegna og lítinn tíma af-
gangs; en eg held, að mér sé óhætt
að fulyrða, að ef ungur bóndi tæki
sér þá stefnu að verja stuttri stund
á hverjum degi að sumrinu til þess
að prýða búgarð sinn og héldi þeirri
reglu til elliára, t.d. í 10—30 ár, og
aðrir bændur i sveitinni fylgdu dæmi
hans, þá væri gátan að miklu leyti
ráðin. Eftir 15—20 ár sæist ávöxt-
ur þessarar stuttu stundar á þann
hátt, að fögur og regluleg skógar-
belti skýldu húsum og áhöldum. Ef
partur af landinu i kringum íbúðar-
húsið—nokkrar ekrur að stærð—
væri plægður og unninn þannig að
gerður v'æri virkilegur skemtigarður
mieð eins breytilegu jnáttúruskrauti
og hægt væri eftir efnum og tíma,
landslagi og veðráttu, þá yrði heim-
ilið hið ytra endurfætt og gjörbreytt-
Við höfum flest séð það í skemti-
görðum í bæjum, hversu mannshönd-
in hefir gengið í fóstbræðralag við
náttúruna í því að framleiða blóm-
skraut. F.g minnist þess, að eg sá í
Edinborg á Skotlandi fegursta blóm-
skrúðið, sem eg hefi nokkru sinni
litið. Það var kjukka afarstór, ekki
minna en ekra að flatarmáli, gerð
úr eintómum blómum. Tölustafim-
Albert Gough Supply Co.
Wall Street and Kildonan West
ALSKONAR BYGGINGAEFNI
Talsimar: Sher. 3089 og: St. Jonn 2904
Kirkjuþingið 24-29. Júní.
(Áætluð dagskrá.)
Fimtudagur, 24. Júní :
1. Þingsetning (guðsþjónusta og altarisganga) kl.
11 f. h.
2. Starfsfundur (ársskýrslur — kosning embættis-
manna) kl. 3. e.h.
3. Fyrirlestur (séra Hjörtur J. Leó) kl. 8 e.h.
Föstudagur, 25. Júní :
1. Starfsfundur, kl. 9. f. h.
2. Starfsfundur, kl. 2 e. h.
3. ’ Konsert (söngflokkur Fyrsta lút. safnaðar), kl.
8 e. h.
Laugardagur, 26. Júní:
1. Starfsfundur, ld. 9 f. h.
2. Sarfsfundur, kl. 2 e. h.
3. Fyrirlestur (séra N. Steingr. Thorláksson), kl.
8 e. h.
Sunnudagur, 27. Júní:
1. Guðsþjónusta (séra Guttormur Guttormsson), kl.
11 f. h.
2. Sunnudagsskóla-fundur (öllum sd.sk. kennurum
sérstaklega hoðið), kl. 3 e. h.
3. Ungmenna-guðsþjónusta (séra Carl J. Ólson og
séra Friðrik Friðrilísson), kl. 7 e. h.
Mánudagur, 28. Júní:
1. Starfsfundur, kl. 9 f. h.
2. Starfsfundur, kl. 1J4 e. h.
3. Bandalagsfundur, kl. 3 e. h.
4. Trúmálafundur (efni: Kirkjulegar méinsemdir;
málshefjandi: séra Har. Sigmar), kl. 8 e. li.
Þriðjudagur, 29. Júnf:
1. Starfsfundur, kl. 9 f. h.
2. Starfsfundur, kl. 2 e. h.
3. Þingslit, kl. 5 e. h.
4i Heimboð til Fvrsta lút, safnaðar, ld. 6 e. li.
Björn B. Jónsson,
forseti k.fél.
ir, vísirnir og. rósir á skífunni, alt
búið til úf mismunandi blómum. í
einum garðinum í New York var
blómmynd af Abraham Lincoln í
miklu meira en fullri stærð. Auk
þess er algengt að skreyta skemti-
garða með blómklukkum, blómhjört-
um, blómakkerum, auk allskonar
blómaleturs. Alt þetta er miklu
hægra að gera úti á landi, en í bæj-
um. Þar er svo að segja takmarka-
laust landrými til þess og því hægt
að hafa það í stærra stíl. Hugsum
okkur heimili, þar sem plöntuð væri
með blómum bezti keyrsluhesturinn J
og bezta mjólkurkýrin, hundurinn,
kötturinn og nokrir fuglar og nöfnin
þess alls í stóru bláu letri, og svo til
dæmis í einu horni blómreitsins
klukka, í öðru hjarta, því þriðja
akkeri og þv'í fjórða brauð. Þessu
mætti breyta árlega, eftir því sem
mönnum dytti í hug. Ef hvert heim-
ili í sveitinni keptist yið að hafa þess
konar blett sem fegurstan og breyti-
legastan; alt af eitthvað nýtt á)
hverju vori, þá yki það samkepni, |
sem leiddi gott af sér. Ef vetrinum
væri varið til þess að hugsa um það
að reyna að hafa blómmyndirnar
sem tilkomumestar, þá fengi unga
fólkið nokkuð til þess að halda hug-
anum við. Það teiknaði á blað að
vetrinum og klipti út snið af því sem
það ætlaði að planta. Það hugsaði
sér setningar og orð til þess að
planta með blómum í þessa skraut-
bletti-
Ef einhv'er bóndi tæki sér þetta
fyrir hendur, mundu fleiri á eftir
fara, og reynslan mundi sýna, að
það héldi þugum unga fólksins frá
bæjarsýkinni. En þetta er að eins
eitt atriðið til þess að halda fólkinu
heima í sveitinni, gera heimilin vist-
legri; á fleiri atriði verður minst
síðar. Ekki er til neins oð hafa þá
mótbáru, að menn kunni ekki til
með þesskonar blómplantanir, því ó-
dýr blöð og tímarit eru gefin út svo
tugum skiftir, sem kenna það ná-
kvæmlega. JFrh.J
Fremstur í flokki.
23 W. Wabasha St., Duluth Minn.
4 júní 1915.
Heiðraði ritstjóri T,ögbergs!
Af því að eg veit með vissu að
blað yðar vjll halda uppi heiðri
Islendinga, hvar í veröld sem þeir
eru, þá sendi eg yður útklippu úr
stærsta blaðinu hér í borginni
“The Herald”, sem kom út ann-
an júní síðlastl., svo hljóðandi;
“Á leikvelli i Minneapolis, þar-
sem skólasveinar reyndu með sér
29. mai, vann Skúli Hrútfjörð svo
fræga sigra, að öllum skólasvein-
um hér þykir vænt um, og frá öll-
um áttum streyndu til hans lukku
óskir fyrir hans ágætu framgöngu.
Hann vann tvö hæstu verðlaun,
silfurbikar og ein næst þeim
hæstu, silfurmedaliu, í þeim þrem
raunuro, sem hann tók þátt í, en
þau voru 220 yards hlaup, lang-
stökk og 100 yards hlaup. | því
síðastnefnda hefði Skuli án alls
vafa náð hæstu verðlaunum, ef
honum hefði tekist eins vel í þetta
sinn einsog oft áður í Duluth.
Svo fór að Skúli og annar skóla-
piltur náði jafnháu stigi í íþrótt-
um yfir alt ríkið, 13 points hvor.
Skúli flutti heim hingað með sér
tvo fagra bikara af silfri og eina
medaliu.”
Drengur þessi er fæddur hér í
Duluth en faðir hans lifir 'í
Canada; hann gengur hér á Mið-
háskólann og að afloknu prófi
þetta sumar á hann eftir eitt ár.
Skúli vanrækir ekki sitt bóklega
nám og getur þess vegna sint
íþrótta hæfileikum sínum sem bezt.
Með virðingu
Sifffús Magm'isson.
Bréf úr Bandaríkjum.
Herra ritstjóri Lögbergs!
í tilefni af hinni svæsnu og ósann-
gjörnu ádeilugrein á Woodrow Wil-
son, forseta Bandaríkjanna, er blað
yðar, dags. 20. Maí, flutti, langar
mig til að biðja yður að þýða á ís-
lenzku og birta í blaði yðar þá ræðu
hans, sem eg sendi hér með.
Það er ekki óhugsandi, að ein-
hver af lesendum blaðs yðar, sem
ekki er læs á enska tungu eða af öðr-
um ástæðum þekkir lítið eða ekkert
til Woodrow Wilsons, kunni út af á-
minstri ádeilugrein að fá rangt álit á
því göfuga mikilmenni, er nú skipar
forsetasess vors kæra og volduga
lýðveldis. Þó Mr. Wilson ætlaðist
ekki til, að meðfylgjandi ræða væri
beint svar við áðurnefndri grein, þá
er hún þó óbeinlínis mótmæli gegn
henni og sannar, að ákærur þær, sem
á hann eru bornar í henni, eru ó-
sannar.
Mér finst því öll sanngirni mæla
tneð því, að þér v'erðið við þeirri
bón minni að þýða þessa ræðu og
birta hana í blaði yðar. Ræðan er
og líka vel þess virði sjálf, því hún
flytur göfugar og nytsamar hugsjón-
ir í fögrum búningi.
Kolbeinn Sæmundsson.
Point Roberts, Wash., 30. Maí 1915-
DANARFREGN.
Þ.ann 20. Apríl síðastl. urðum við
hjón fyrir þeirri sorg að missa dótt-
ur okkar, Rósbjörgu, 7 ára gamla, úr
lífhimnubólgu, mjög efnilega stúlku,
og var hún jarðsungin 22. Apríl af
séra Jóni Jónssyni frá Lundar, suður
í enska bygðar-grafreitnum við hlið
afa síns og ömmu, Sigfúsar heitins
og Ólafar. — Blessuð sé minning
hennar, sem geymd er í elskandi
hjörtum foreldra, systkina og ömmu.
Mary Hill P.O., 2. Júní 1915.
Sigurður Sigurðsson,
Sigrtður Sigurðsson.