Lögberg - 05.10.1916, Blaðsíða 2

Lögberg - 05.10.1916, Blaðsíða 2
2 rOGBERGr, FIMTUDAGINN 5. OKTÓBER 1916. Vestan nm Kaf. Eftir séra Magnús Jónsson. Séra Magnús Jónsson hefir sent oss fyrirlestur, sem hann hefir flutt heima og nefnir: “Vestan um haf” og mælst til aö um hann sé gtetiö. Fyrirlesturinn er þess efnis og eölis að hann snertir flest, ef ekki öll áhugamál vor hér vestra, og ættu |>ví sem flestir aö lesa hann; auk þess er hann þannig framsettur að blöðin hljóta aö finna það skyldu sina aö taka hann tii ítarlegrar at- hugunar, en þaö er tæplega mögu lbgt þannig að vel skiljist og kom ið geti aö tilætluðum notum án þess aö þeir s'em blööin lesa hafi fyrst séð fyrirlcsturinn sjálfan. Löglærg birtir hann því svo aö segja allan og tekur hann til rækilegrar íhug unar þegar því er lokiö. — Ritstj Forrnáli. Kver þetta er aö stofninum til fyrirlestur, sem haldinn var á Isa firði og Bolungarvík fyrir skemstu Heyrt hefi eg þaö utan aö mér síðan, að sumir héldu að hér væri ferðinni “skammir um Ameríku Þetta er alger misskilningur. Eg veit engan hlut fjær mér en þann að vilja skamma Ameríku eöa Landa vora vestan hafs. Eg hefi i huganum endurminningar þaöan um einlæga vináttu og alúð flestra sem eg kyntist. Hitt er annaö mál aÖ eg gæti trúaö því, aö sumir þar vestra skoðuðu ýms ummæli bókar innar sem skammir, vegna þess aö þeir eru vanastir því, aö heyra gumiö eitt, og vilja ekki annað heyra. Slíkir menn veröa jafnan sannleikanum sárreiöastir, og þvi f>ezt og farsælast aö eiga þá í and stæöingahópnum. Hinu treysti eg fastlega, aö mín ir fornu kunningjar þar, sem eg þekki að sanngirni og velvild, muni ekki til sín taka það, sem miður er af látiö, og sjái aö í þessu kveri er ekkert annaö haft fyrir augum en segja satt frá, en þá verður auðvit að aö geta gallanna ekki síöur en kostanna. I. Inngangur. Líkindi eru til þess, að þeir séu fleiri en hinir hér á landi, sem ein hverja ættingja eöa nákunningja eiga vestan hafs, “í Ameríku”. Er því ekki kyn, þótt margir spyrji þaöan frétta, er þeir hitta einhvern þann, sem nýkominn er aö vestan Hefir það og veriö reynsla þess, er þetta ritar. “Hvaö er að frétta frá Ameríku?” “Hóemig er aö vera í Ameríku?” og fleira slikt 'hefir klingt jafnan. Svo margt hefir j>aöan heyrst. Svo margir kunn ingjar eru þar búsettir. Og í ýms um kann að vera að brjótast löng- un eftir því, að skifta um bústaö Ofef þá er Ameríka einn samastaö- urinn, sem kostur er á. I>aö er og sannast aö segja, aö sá fróðleikur um Ameriku, er kost- ur hefir veriö á, hefir veriö næsta bágborinn. Fvrst í stað höföu menn alt sitt vit úr “agentunum”, og Jæir lofuðu mönnum gulli og grænum $kógum. “Sem mjööur er fljótið hún Mis- sissippi, j>ar messuvín drekkur hvert flóka- tryppi, lætur eitt skáldið fséra Matthías Jochumsson í “\resturförujmm”) “agentinn" segja. Og þó að slíkt séu skáldáýkjur, j>á kemur jx> and- inn i ■‘upplýsingunum” þar fram í réttu ljósi. Flærðarlaust sveitafólk gat ekki varaö sig á aö hér væru á ferðinni menn, sem borgað væri fyrir aö segja ósatt og ýkja. Og þetta var svo aðalheimild lands- manna fyrir Ameriku og lífinu j>ar. Þaö er langt frá því, aö eg vilji ar vestan hafs hafa ritaö heim, hafa oftast veriö litlu nákvæmari eöa ábyggilegri en lýsingar agentanna. Og alveg er óhætt aö fullyrða, að allir Ameríkuagentar til samans hafa ekki dregiö nema fáa vestur á móts viö hina, sem Ameríkubréf- in hafa komið burtu af landinu. En er þetta j>á ekki rétt lýsing á landinu? Er ekki gumið í ræðum og ritum bláber sannleikurinn einn saman ? Hvað sem annars má segja um landið vestra og lífsskilyröi j>ar, J>á er J>aö víst, aö Landar*J hurfu þar ekki aö neinni Paradísarvist, er j>eir komu vestur fyrst. Einar Hjörleifsson hefir dregiö upp mynd af þvi í skáldsögunni “Vonir”, er hópur íslendinga kemur til Winni- peg. Eftir alla þessa fádæma hrákninga á sjó og landi, viku eftir viku, og stundum mánuö eftir mán- uö, komast j>eir loksins til fyrir- heitna landsins. Þar eru þeir svo pllu óvanir og öllu ókunnugir. Og þaö sem verst er—mállausir. Fjöldi manna er um hvaö eina, menn færir í málinu, vanir öllu, kunnugir. Og eftir varð svo handa Löndunum argasta slitvinnan og verst launaða. Eg hefi hér ekki í höndunum drög til þess aö rita hörmungasögu íslendinga í Winnipeg og Nýja- íslandi, enda er þaö ekki tilgangur- inn hér. En óhætt má segja, að J>aö mun hver maður kannast við, að íslenzka þjóöin mun naumast hafa gengíö í gegn um snarpari eldraun en Landar í Nýja-íslandi gerðu, jægar bóluveikin gekk þar, og bættist ofan á örbirgöina og harðréttið aö ööru leyti. Enda svarf þá svo aö, að st’jómin varö aö skerast í leikinn, til þess aö ekki hryndi niður úr hor og vesaldómi allur hópurinn. Þar ofan á bættist svo háö og lítilsvirðing annara, svo aö “Icelander” físlendingur) var oröiö að nokkurskonar smánaryrði. En bréfin, sem heim komu, voru full af lofdýrð um landið og fögn- uði yfir því, að vera J>angað kom- inn, og eggjunum að koma. Það sýnir hve mikið mark var á jæim takandi. Hvernig er nú þessu farið? Eg hygg aö j>etta sé eitt af ósjálf- ráðum einkennum frumbýlingslifs- ins. Upprunalega er það sprottið upp hjá j>eim, sem óvægir vilja te>nna fólk inn í landið í hagsmuna- skyni fyrir sjálfá sig, t. d. J>eim, sem eiga víöar lendur í óbygðum eiða lóöir í kaupstöðum. Og svo smitar þaö út frá j>eim, og verður aö nokkurs'konar landfarsótt, sem tekur hvern mann, og verður land- læg. — Þetta eykst svo af því, að menn eru ófúsir að kannast við gönuihlaup sjálfs sín. Landið stend- ur opið fyrir, ]x> að mörg handtök >urfi. Og möguleikarnir efla dáð og dug. “Það gengur ágætlega”, Arifa Jæir heim. Og þeir vona að >au orö rætist bráðlega, j>ó að enn sé þröngt í búa. Frumbýlingtslífið úti í óbygðum er strangt og erfitt. öll þægindi lífsins' vantar. Smákofi er reistur úr eikarbolum, sem hlaöið er upp eins og hér heima er hlaðið úr strengjum. Leir er dúepið í götin Þessi vistarvera er svo full af veggjalús, en fátt er j>ar af hús gögntim eða verkfærum. Steikj- andi hitinn á sumrin og nístandi frostiö að vetrinum er hvorttveggja jafn kveljandi. En j>ó að alt sé svona andstætt hið ytra, svo and- stætt, að alt fátækrabaslið heima á gamla landinu bauð ekkert slíkt x> blómgast þó hér eitt j>að fjör- ugasta líf. Og allur fjöldinn minn ist jjleirra daga með fögnuði, og kveöst aldrei hafa lifað betri eöa ánægjulegri daga. Þaö er vonin um framtiðina, sem ber uppi kraftana. Þaö er eitthvert illimannseðli, sem vaknar upp í mönnum, Jægar þeim er ]>annig þessum orðum, né að Ameríku- agentunum í heild sinni. Þ'etta er eins og hver önnur auglýsing, sem taka verður me5 réttum frádrætti. Það er svo með hverja auglýsingu. Það væri lítil skynsemd í því að trúa ]>ví öllu bókstaflega, sem þar er sagt. En það, sem viliir fólk, }>egar um agentana er að ræða. er það, að lifandi auglýsingar eru fá- gætar hér á landi, og því gæta nteun j>ess ekki, að hér sé yfirleitt vim auglýsingu að ræða. Og trúa svo öllu eins og nýju neti. Og hcgða sér j>ar eftir. Önnur heimildin fyrir fróðleik manna hér um lífið vestra eru Amerikubréfin. Eg man eftir Jæirn frá æskuárunum. Sjö til tiu arkir, jættskrifaðar, enda hafði j>á oft ekkert frést árum saman. í Jiessum bréfum var oft eins og þorfnir og týndir frændur og vinir risu alt í einu upp frá dauðum. í fljótu bragöi mætti ætla, að í bréfum Jjiessum væri nú nákvæm- ur og réttur fróðleikur um Ametáku og lifiö þar, sá nákvæmasti, sem unt væri að fá ööruvísi en af eigin sjón eöa reynd. En J>aö var oft misbrestur á því. Og ef rekja skal orsakir J>ess, þá mætti oss þar ein- kennilegt og ékki vandalaust við- fangsefni. Þ.ví aö ómögulegt er að neita þvi, aö jwer lýsingar á landi og lifnaðarháttum, sem Islending- skammir um Amerku og lífið þar, skammir, sem engri átt hafa náö. Hafa þær verið gerðar annaðhvort af þeim, sem Ameríka hefir brugð- ist, eða þá í j>eim tilgangi að hnekkja vesturferðum. Slíkt eru öfgar í hina áttina, og sízt til J>ess fallið að lagfæra Jækkingu á Ame- riku. Eins og titill þessarar bókar ber með sér, er þetta nokkurskonar samtíningur vestan um haf. Það á ekki aö vera nein ýtarleg eða tælandi lýsing á lífinu í Vesturheimi meðal Landa. Skortir höfundinn til J>ess þekkingu á nógu mörgum bygðum Islendinga vestan hafs, enda alls ekki tilgangurinn. Það er lýsing á því, hvemig honum komu fyrir sjónir ýmsir 'hlutir og fyrirbrigði þar vestra. Það er lýs- ing gerð eftir beztu vitund, án þess að reyna á nokkum hátt aö lofa eöa lasta. Þaö er lýsing manns, sem hvorki er vel né illa viö landið, og getur því talað um það hlutdrægn- islaust. Sjálfur átti höfundurinn heima í einni af snotrustu bygðum Islendinga vestra, og naut þar vel- vildar manna, svo að það var mik- ið heldur bjartari hliðin á lífinu þar, sem hann kyntist. En römm er sú taug, sem rekka dregur fööurtúna til. Þessar hugleiöingar gera alls enga kröfu til aö verða taldar “ex cathetra” (þ. e. af óskeikulum manni), heldur eru þær aöeins skoö- un eins manns á jæssu efni. Hiröi eg eigi hvort líkar betur eða Ver, en segi aðeins frá eins og mér kom fyrir sjónir. II. Landslag. — Veðrátta. Oft heyrir maður talað um “Ameríku” eins og hún væri eitt bygðarlag, eða að minsta kosti ekki nema smáhólmi. “Hvernig er nú landslag í Ameriku ?” “Hvernig er unum hefir ósjálfrátt runniö blóð- iö til skyldunnar. Þær hæöir heita “Pembínaf jöll”, líklega lægstu “fjöll”, sem íslenzkt nafn hafa. Þessi endalausa slétta fanst mér þreytandi úr hófi fram. Engin til- breyting. Engar djarfar linur. Ekkert litaskrúð. Víðsýni er ekk- ert af jæirri einföldu ástæðu, að enginn er sjónarhóllinn. Alt hverfur strax og nokkra faðma dregur frá, alveg eins og á rúmsjó. Lýsingin hjá Stephani G. Stephans- syni er snildargóö: Sjáilft landið var útlits sem enda- laust borð, alt órifið, kvistlaust og vænt, sem náttúran heföi ögn hallað á röö og heflað og málað svo grænt. Vel getur verið, að Jæir sem al- ist hafa. upp með þessa náttúru fyr- ir augum sér, geti þar fundið marg- háttaða fegurð og tilbreytingu. Þaö verður alt aö vera í því smáa og nærri auganu. En fyrir íslending, sem hefir skapað sér hugmynd um náttúrufegurð, með fjöllin og tign náttúrunnar fyrir augum, er erfitt að verða hrifinn af fegurð flatlend- isins. Það er svo fádæma ólíkt. Flest sem hér prýðir, vantar þar. Eg á hér auðvitað ekki viö þá menn, sem þykir j>að fegurst, sem þeir telja gagnlegast. Þeir mundu efa- laust líta sléttuna ástarauga. En jxaö kemur ekki fegurðinni við frekar en seðlahrúga á bortSi Hvorttveggja er björgulegt, en hvorugt fagurt. Það, sem náttúran J>ar hefir fram yfir íslenzkt landslag, eru skógamir. Sumir teflja skógana bæta upp fjallaleysið. Þaö er al- veg óskiljanlegt. þeir geta aldrei gengið manni í fjallastað. Skóg- amir eru fagrir, jxegar j>eir eru nærri. Ekkert prýðir meira heim- ilið, en þétti skógartoppar, sem vefja húsin og híbýlin í laufskrúði sínu. Enda er alstaðar reynt af fremsta megni að njóta þeirra tíöarfarið þar? og annað^ slikt heima viö bæina. Skógar em einn- he\rist oft, eins og J>ar sé ekki jg víðast meðfram lækjum, en ann- veitast að einstökum mönnum, sem Upp á ]»að að duga eða drep- Ameríkuagentar hafa verið, meö ast. En slíkir menn eru ekki óhlut- Irægir heimildarmenn um lands- háttu og lífss'kilyrði. Þcim nægir >etta líf. Þéir finna í j>ví ánægju. En það er alt um það barátta upp líf og dauða. Hermaðurinn, sem geysist út í orustuna, getur veriö svo gagntek- inn af hrifningu yfir því aö vera aö verja föðurlandið, þó að það kosti íhann hörmungar og kvalir, sult og seyru, að hann geti ekkert hugsaö sér dýrölegra. En væri samt rétt aö gylla J>að líf, og teyma aðra þt í það meö tálloforðum? Svo reyndist |>á einnig jæssi heimildin fyrir lífinu í Ameríku harðla ófullnægjandi og villandi. Og ’frá jæssum tveim uppsprettum er svo allur fróðleikurinn um Ame- ríku runninn til vor íslendinga hér heima. ÞVí aö blöðin að vestan, “Heimskringla” og “Lögberg”, sem til skiftis hafa vieTÍð send hingað heim, eru ekkert annað en “agent- ar”. Stungið að J>eim Intlingnm af stjóminni til þess aö bera út lof- dýrð um landið, en Jægja yfir óhöppum og löstum. Á hinn l>óginn hafa sést fúkyrða *) Orðið “Landi” er oft notað vestra um íslendinga j>ar, og vil eg 1 nota J>að hér til hægðarauka. neinn munur á. Menn gæta J>ess oft ekki, að Ameríka og Ameríka er sitt hvaö. Þar er til allskyns loftslag. Þar eru flæmis-sléttur, marflatar eins langt og augað eygir, Jk> ferðast sé hundruö mílna. Þar eru einnig hrikaleg fjöll, miklu hrikafegri en nokkur fjöll á íslandi. Þar er víða svo, að naumast sést deigur dropi af vatni á stórflæm- um, en á öðrum stöðum er alt þakið vötnum og fljótum. Sama er um veðráttuna. Ameríka er nokkurs- konar tröllagarður, hlaðinn næstum eftir endilangri jörðunni, gegnum öll “belti”, köld og heit og “tempr- uð”, nema snður-kuldabeltið. Nyrst er ekkert annað en lítt kannaðir flákar, sem aldrei leysir af fönn og ís. Smáhitnar svo, unz alt stiknar undir lóðréttum brunageislum mið- jarðar-sólarinnar. Og þaöan lield- ur svo landið enn suður á bóginn, suður i kuldann. Þar er einnig all- ur sá munur, sem nánd eða fjarlægð gerir á veðráttunni. Wð strend- umar er “eyjaloftslag”, IitiII mun- ur á hita sumars og vetrar. En inni í miðju landi er sá munur gíf- urlegur. Sumstaðar er j>ar vot- viðrasamt, svo að alt sullast í vatni. Annarsstaðar eru þurkar svo mikl- ir, að grafa verður mörg hundruð fet í jörð niður eftir vatnsdropa, og víða eru eyðimerkur. Ameríka er heil heimsálfa, mörgum sinnum stærri en Norðurálfan, og kennir >ar }>ví margra grasa í ýmsum efn um. Hér er því enginn kostur að lýsa “Ameríku”, enda alls eklci ætlunin. Þaö sem hér verður sagt á eingöngu við j>að svæði, sem ísléndingar hafa helzt bygt, sveitir nokkrar í Norð- ur-Dakota og Bandaríkjunum og Mamtoba og Saskatchewan Canada. Fáeinir Landar ihafa að visu sezt að aimarsstaðar í álfunni, d. vestur á Kyrrahafsströnd og víðar, en hitt eru }>ó aðalbústaðir jæirra. Einnig má segja að nokkur piunur sé, bæði á veðráttu og lands- lagi á Jæssum stöðum, en það er fremur óverulegur munur. T. d. er héldúr kaldara í bygðunum Canada en í Dakóta, hættara þar við næturfrostum fyrir uppskeru- tímann á haustin og jörð þiðnar síðar á vorin. Landslag er heldur ekki jafn-flatt alstaðar, en j>ó svo, að alstaðar mundi vera kallað und- rlendi á íslandi. Hér er aðallega átt við Islendingabygðimar í Norð- ur-Dakóta. Það er slcttan, sem fyrst tekur athyglina, jægar litið er yfir landið. Þeir sem komið hafa til Kaup- mannahafnar hafa j>ar umhverfis myndina af landinu. Alt er egg- slétt, í norður og suður slétt. 1 austur og vestur slétt. Þar mætti ferðast um upp á íslands visu, ríð- andi með tvo til reiðar, dag eftir dag og viku eftir viku, án ]>ess að annað bæri fyrir augu en sléttuna. Það er ekki fyrr en nánar er athug- að að hæðimar sjást. Þær eru svo litlar og kollhúfulegar, að íslenzkt auga sér j>ær alls ekki i fyrstunni. Það mundi alt vera kallað slétta á slandi. Og þær hæðir eru heldur alls ekki n'ema sumstaðar. íslend- ngabygðimar í Dakóta eru fram með einu slíku hæðadragi. Lönd- ingar eða sannanir, Sem gefnar eru með þeim blæ eða í jæim tón, sem á að mikla þann sem talar, verða ekki einungis árangurslausar held- ur einnig fráhryndandi og deilu- vekjandi; og hamlar því þannig að sá veiti einlæga athygli sem við er talað. Ef þú æskir fræðslu og upplýs- inga frá öðrum, en talar samt við j>á eins og þú htefðir fastákveðna og óraskanlega skoðun, þá eru lík- ur til }>ess að kurteisir og hógværir menn fari frá j>ér til J>ess að forð- ast orðakast og yfirgefi þig þannig án þess að þú hlytir þær upplýsing- ar, sern þú virkilega þráðir og J>urftir. Sama máli er að gegna Jægar þú talar við aðra sem þú ætlar að sann færa eða fræða; ef þú segir með Iátbragði og háttum á milli orða og setninga: “Eg veit það alt”, þá er mjög hætt við að þú geðjist ekki tilheyrendum þínum og hefir þar af leiðandi ekki áhrif á þá. Pope segir vel í jæssum orðum: “Kenna skal }>annig að kenslu ei gæti og innræta nýjung sem endurminn- ' „ tf mg. Og sami höfundur ráðleggur oss: “Að vera gætnir jxó vissir séum”. Og við þessa línu mætti hann gjama hafa bætt því, sem hann hefir bætt við aðra setningu, þar sem mér virðist það eiga ver við: “Að hógværðarskortur er skynsem- isbrestur”. Ef þú spyrð mig að því, lesari góður, hvers vegna mér finni'st þessi setning eiga ver við J>ar sem hún er, þá verð eg að endurtaka þessar línur: Kaupmannahafnar Þetta er tóbaks-askjan sem Kefir að innihalda heimsins bezta munntóbak. Munntóbak Búið til úr hin- um beztu. elstu, safa- mestu tó- baks blöðum, er ábyrgst að vera algjörlega hreint Hjá öllum tóbakssölum ars hefir j>eim verið rutt burt með oddi og egg ti'l þess að geta notað landið undir akra, og til þess að hafa viðinn í eldinn. En skógurinn er áleitinn, J>ar sem hann á annað borð vill vaxa. Hér Verður að hlúa vandlega að hverri hríslu, sem á að halda lífi. Ef skógi er rutt af einhverjum bletti, og svo ekki hirt um hann í io—20 ár, j>á er þar kominn skógur aftur. Þau trén, sem mest eru bráðþroska, koma fyrst, og svo ihin hægt og hægt á efitr. Skógarrandir og toppar eru því eins ag smá eyjar og rif hing- að og þangað um sléttuna, og friða augað ofurlítið, þegar það reikar hvildarlaust um sléttuna. En strax [>egar nokkuð dregur frá skógun- um, verða }>eir ómerkilegir og litl- ir og dökkir á lit, Iíkastir hraunurð- um. Og svo nýtur skóganna ekki nema um sumartímann. Því að vetrarskógurinn er eitthvað það kuldalegasta og ömurlegasta. sem fyrir augað ber, naktar, kræklóttar greinar, hlaðnar snjó. Þó ber j>að við, að skógurinn klæðlst í glæsileg- an vetrarbúning. Það er j>egar morgunsárið finnur skóginn alhél- aðan eftir frostharða, raka nótt. Þeim kynja frostrósum verður ekki með orðum lýst. Það er svipuð dauðans og kuldans fegurð eins og sú, sem gluggarúðurnar íslenzku sýna stundum. En það er ekki netna á hátiðum ag tyllidögum. Og fyrsti vindblærinn sópar vægðar- Iaust burtu öllu jæssu álfaskrauti næturinnar. Fegurst J>ótti mér náttúran vest- an hafst á haustin fyrir uppskeruna. Akramir standa þar hörgulir á lit °g bylgjast fyrir hverjum súg. En tiTbreytíngin meiri, dökkgræni litur- 1 inn er horfinn af skógunum, og í staðinn koma haustlitimir, blátt, gult, rautt, brúnt, mteð öllum upp- hugsanlegum blæ. Bleikir akrar, með cfökkum, glæsiltegum brydding- um. En svo skiftir snögglega um. Akramir eru slegnir á fám dögum. Hveitið j>omar fljótt, J>egar góð er 1 tíð, og því er komið fyrir, og akr- amir plcbgðir. Á sama tíma er laufið fallið af skógunum, litimir sortnaðir. Eins ag augað eigir edtt ’kolsvart flag, en laus moldin og skrjáfþur blöðin þyrlast og fjúka voru fyrir haustnæðingunum. Og því linnir ekki fyrr en snjóblæja breið- ist yfir alt og frostið dregur alt í Dróma. — “Afsökun hvergi á hrokalestur, j>ví hógværðarskortur er skynsemis- brestur.” Þegar vel er aðgætt, er þá ekki skynsemisskortur (þegar maðurinn er svo ógæfusamur að hann virki- lega skortir hana) að nokkru lteyti afsökun fyrir skorti hans á kurteisi ? Og færi J>að ekki betur að 'hafa setningarnar á þessa leið? “Þá afsökun helzt á hrokalestur, að hógværðarskortur er skynsemis- brestur.” undir dóm Œfisaga Benjamíns Franklins Rituð c/ honum sjálfum. Sig. Júl. Jóhannesson þýddi. Aftur á móti eru það ófrávíkj- anleg áhrif yfirlætislegrar rök- sentdafærslu að andstæðingar fær- ast fjær manni og verða óvinir ntanns, jafnvel þótt j>eir hafi ekki verið ]>að áður. Málið var oss til jæss gefið að það mætti verða miðíi'll J>ekkingar og lærdóms og á sama tima vináttu og unaðar. Þegar manni er ant um að fræða, þá bregst það ekki að skýr- Þetta legg eg samt greindari m'anna. Bróðir minn hafði byrjað að prenta fréttablað 1720 eða 1721. Þáð var annað blaðið sem út var gefið i Vesturheimi og hét “New England Courant”. Eina blaðið sem áður hafði verið gefið út var “Boston News Letter”. Eg man eftir að sumir vinir hans réðu ’ honum frá að gera þetta, vegna j>ess að ekki væri líklegt að j>að hepnaðist. Þeim fanst j>að 1 vera nóg að hafa eitt fréttablað i Ameríku. Nú (1771) eru þar, ekki færri en 25. Bróðir minn 'hélt semt áfram áformi sínu, og eftir að 'hann hafði sett stílinrixpg prentað blaðið, var mér falið á hendur að bera blaðið út um götur til sölu. Bróðir minn átti marga vini og suma }>eirra sérlega vel gefna, töldu j>eir ekki eftir sér að skrifa ýmis- Iegt smávegis fyrir blað hans, sem ávann því vinsældir og útbreiðslu. Þessir menn komu oft til okkar. Þegar ieg heyrði samtal þeirra og varð Jæss var með hve mikilli ánægju J>eir veittu blaðinu móttöku, var eins og andinn kæmi yfir mig, og mig Iangaði til að reyna sjálfur að rita. En sökum j>ess að eg var komungur piltur fanst mér líklegt að bróðir minn vildi ekki leyfa mér rúm fyrir neitt í blaðinu, ef hann vissi að það væri eftir mig. Eg tók því það ráð að breyta rithönd mínni og setja gerfinafn undir það sem eg skrifaði. Svo laumaði eg handritinu á næturjæli undir 'hurð- ina á prentsmiðjunni. Handritið fanst um morguninn og f>egar hinir rithöfundamir komu var Jæirn sýnt það. Þeir lásu það með athygli, töluðu um það og dæmdu það svo eg heyrði og mér til óumræðilegrar gleði komst eg að þvi að þeim líkaði það vel. Og sérsfaklega glarldi j>að mig að þeg- ar þeir fóru að geta séf til um 'höf- undinn, gátu þeir aldrei upp á n'ein- um öðrum en J>eim, sem kunnugir fyrir mentun og lærdóm. Þegar eg nú hugsa um jætta þá býzt eg við að eg hafa verið hepp- inn með dómarana að J>ví leyti að j>eir hafi ekki sjálfir í raun ög veru verið eins óskeikulir ritdómarar og eg j>á gerði mér i hugarlund. • Samt sem áður veitti Jætta mér það hugrekki að eg ritaði fl'eiri greinar á sama hátt og kom J>eim í blaðið með sömu ráðum, og var vel Iátið af jæim öllum. Og eg geymdi leyndarmálið j>angað tiil sá litli sjóður sem eg hafði af hyggni í J>á átt, var að J>rotum kominn. Svo komst eg að því jægar vfinir bróður míns fóru að hafa dálítið meira álit á mér að hann áleit, ef til vill með réttu, að hrós Jæirra gerði mig dálítið hé- gómagjarnan. Má vera að jætta hafi verið ein ástæðan fyrir því sundurlyndi, sem kom upp milli dkkar bræðranna nm þetta leyti. Þó eg væri bróðir hanis þá skoð- aði hann sjálfan sig eins og læri- meistara minn og mig eins og læri- svein sinn, og vænti J>ess því að.eg ynni hjá honum sama verk og aðr- ir. Aftur á móti fanst mér sem hann færi of langt í kröfum sínum við mig, vegna þess að eg áleit að hann ætti að sýna mér meiri til- látssemi en öðrum, þar ’sem eg var bróðir hans. Deilur Jxessar komust oft fyrir föður okkar, og mér finst sem eg hafi annaðhvort oftast haft á réfttu að standa eða að eg hafi vlerið betri að halda fram mínu máilS, því úrskurður hans var venju- lega mér í vil. En bróðir minn var skapbráður og hafði oft barið mig, en j>að féll mér afarþungt. Og svo fanst mér námstíminn ákaflega leiðinlegur, og hugsaði því upp öll möguleg ráð til þess að reyna að stytta hann. Það tækifæri bauðst mér loks'' á óvæntan hátt. Ein grein í blaðinu, sem var um stjómmál, en sem eg man ekki nákvæmlega eftfr, þótti svo berorð að þingið reiddist og var bróður mínum stefnt, hann dæmdnr og settir í mánaðar fangelsi. Líklega hefir það lent á honim fyrir j>á sök að hann vildi ekki segja tíl nafns þess er ritað hafði greinina. E^ var einnig tekinn fastur og yfirtheyrður; en eg var þagmælskur dins og steinn; og J>ótt J>eir væra mér reiðir fyrir þráann, þá létu'þeir sér það nægja að veita mér áminn- ingu og láta mig svo fara. Hafa líklega litið svo á að eg væri læri- sveinn bróður mins, sem yrði að j>egja yfir j>eim leyndarmálum sem liann tryði mér fyrtir. . Mér gramdist það mjög að bróð- ir minn skyldi vera settur í fang elsi, j>rátt fyrir ósamlyndi okkar. Á meðan hann var í burtu stýrði eg blaðinu, og fór eg eins langt og eg j>orði í þá átt að sýna fram á þá harðstjóm sem stjómin beitti. Þetta féll bróður mínum einlkar vel geð, en aðrir fóru að líta mig homauga. Skoðuðu }>eir mig sem gáfaðan ungling er einskis svifist og áaægju hefði af því að rita háð og skammir. Þtegar bróðir minn var látinn laus var þingskipun gefin út á sama tima og hún mjög éinkenni- leg; var hún á þá leið að James Franklin leyfðist ekki að prenta blaðið sem kallað væri “New Eng- lands Courant”. Ráðstefna var haldin i prent- smiðjunni um J>að hvað gera skyldi. Voru þar mættir helztu vinir okk- ar og styrktarmenn blaðsins. Sumir stungu upp á því að fara í kring um þetta bann með því að breyta nafni blaðsins. Bróðir minn taldi á því ýmsa erfiðleika og félst ekki á það. Var J>að því afráðið að framvegis skyldi blaðið prentað undir nafni Benjamíns Franklins. Og til þess að komast hjá þeirri sekt sem þingið kynnlii að ákveða honum fyrir það að halda áfram að prenta blaðið eða láta lærisvein sinn gera það, var það ákveðið að eg fengi til baka samninginn og út- skriftar skírteini skyldi skrifað á hann svo eg gætí sýnt ]>að, ef á þyrfti að halda. Aftur átti eg að skrifa undir annan samning fyrir það sem eftir var af timanum og honum átti að haldá feyndum. Þetta voru býsna einkennileg ráð, en j>au voru tafarlaust framkvæmd og blaðið hélt áfram að koma út eins og ekkert hefði í skorist. Var það prentað undir mínu nafni í nokkra mánuði. (Framh.) Loftskeytastöðin. Landsímastjórinn sótti til bæjar- ms um ókeypis land undir loft- skeytastöð hér suður á Melunum, vestanvert við veginn. Fjárhags- nefnd vildi láta landið, sem er 250x80 metrar að stærð, af hendi gegn 125 króna lóðargjaldi á ári (% eyrir af hverri feralin), það er venjulegt lóðargjald í bænum. — Um ]>etta urðví miklar og langar umræður á bæjarstjórnarfundi í fyrrakveld. — Bened. Sveinsson villdi ekki orðalaust láta lands- stjórnina fá jætta mikla og dýrmæta land. Kvað það sjálfsagt að krefj- ast borgunar fyrir þessa lóð, lands- sjóður gæti vel staði'ð sig við að borga bænum eitthvað fyrir hana, svo sem eins og eina krónu hvern fermeter. Til mála gætu komið makaskifti á lóðinni fyrir aðra landssjóðslóð, t. d. á Amarhólstúni. Borgarstjóri áleit það varhuga- vert í meira lagi, að krefjast borg- unar fyrir lóðina. Sagði að búast mætti við því að landssímastjórinn ef til vill mundi 'láta reisa stöðina fyrir austan fjall, þar sem hann vafalaust gæti fengið ókeypis löð. Það væri gróði á ýmsa lund fyrir bæinn, að fá stöðina hér. Það væri ætlunin að bærinn gæti notað lóðina til hvers sem hann vildi, þann hluta, sem ekki yrðu reistar byggingar á, að svo miklu leyti sem það kæmi ekki í bága við loftskeytin. Jörundur Brynjólfsson var á móti því að gefa landið, miklu betra að leigja landsstjóminni það hæfi- legu verði. Jón Þorláksson tók í sama strenginn, Þorvarður Þorvarðsson vildi fresta málinu og fela borgar- stjóra að fá eitthvað í staðinn hjá landsstjórninni. Eftir mikið þvarg var borin upp tillaga frá Ben. Sv. um að selja lóðina á eina krónu fermeterinn, en hún var feld. Frestunartillaga Þorvarðar var einn ig feld, en tillaga Jörundar og Jóns Þorl. um að leigja landið fyrir 300 krónu afgjald samþykt með 9 atkv. gegn einu (Ben. Sveinss.). Með jæssu er þó nokkurn veginn áreiðanlegt, að loftskeytastöðin verður reist á Melunum. Munu Bretar nú vera í þann veginn að veita útflutningsleyfið á vélunum, en Jiegar það er fengið, verður haf- in smíði hússins. Vafasamt mun J>að vera mjög, hvort einmitt þessi staður, vestanvert við melaveginn, er hinn heppilegasti fyrir laft- skeytastöð. Um það má ef til vill lengi þrátta, en vafalaust eru margir staðir hér við bæinn heppi- legri, jafnvel Jx> lóðin þar hefði ekki fengist ókeypis. —Morgunblaðið. Dtflutningur á síld. 150 þús. tunnur til Svíþjóðar. Samningar hafa nú komist á milli sænsku og brezku stjómanna um útflutning á saltaðri síld héðan til SviJ>jóðar. Gefur brezka stjórn- in samþykki sitt til J>ess, að 150 þúsund tunnur af saltaðri sild verði fluttar héðan til Svíþjóðar, en svo sem kunnugt er af samkomulags- skilmálunum millil Breta og íslend- inga, mátti enga síld flytja til Norðurlanda eða Hollands. Sænska stjórnin, eða matvælanefnd henn- ar, kaupir síldina og leggur sænska stjómin algert bann við útflutningi síldar frá Svíþjóð. Með því er það trygt, að ekkert af síldinni komist til Þýzkalands, en það mun vera aðalatriðið fyrir Breta. — Bkki er kunnugt hve margar tunnur Sviar hafa aflað hér við land í sumar, 'en kunnugum þykir liklegt, að afli jæirra nemi ekki 150 þús. tunna. Eitthvað ætti því að verða umfram, sem íslendingar gætu selt Svíum, svo útflutnings- leyfið yrði notað að fullu. Og þar sem það er mjög liklegt, að Svíar borgi síldina betur nú en brezka stjórnin, ]>á ætti jætta að geta orð- ið hagnaður fyrir einhverja síldar- eigendur hérl'enda. — Þáð mun hafa verið auðvelt fyrir Svia að heita útflutnings- banni á síld. Almenningar þar í landi notar síld mjög til matar, en þar sem Svíar hafa selt Þjóðverj- um alla sina eigin síld, j>á sem þeirra skip hafa aflað í Skagerak og í Eystrasalti, var landið orðið með öllu síldarlaust. íslenzku síld- ina verða þeir því að éta sjálfir. . —Morgunblaðið. Ráð Margt er hægt í heimsins glaum, harla Ijótt að fiinna; sleptu aldrei taki á taum tilfinninga j>inna. Sjálfsvirðingu máttu mest meta — }>ér eg segi — þó að ei sé braut sem bezt, beinum haltu vegi. Lukku sinnar leita menn lífs um daga alla; en helmingurinn hefir enn hana fundið varla. L. Bl. —“Heimilisblaðið”.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.