Lögberg - 19.04.1917, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. APRÍL 1917
'L
%
Að gefnu tilefni birti eg nú í fyrsta sinn
þýðing mína af eftirfylgjandi smákvæði eftir
Longfellow; hún hefir legið yfir 30 ár í
ruslakistunni og hrakist með mér. Séra B.
B. Jónsson á nú reyndar þýðing af sama
kvæði í nóvember nr. “Sameiningarinnar”
síðastliðið ár. í söfnuði hans eru hjón ein,
sem eru vinir mínir og er vel kunnugt um að
eg þýddi vísumar, og mæltust þau til þess,
að eg léti þessa þýðingar-tilraun koma á
prent. Svo kæri eg mig þá kollóttan og læt
hana flakka, ef herra ritstjórinn vill ljá henni
rúm í heiðruðu blaði sínu, Lögbergi:
REGNDAGURINN.
Eftir II. W. Jjongfellow.
Rigning er á og dimt og dapurt
í dag, og stórviðri æst og napurt;
samt bergfléttan vefst að veggsins mold,
en visnuð laufin drífa á fold,
og það er kalt, og dimt og dapurt.
i
Líf mitt er kalt og dimt og dapurt;
það dynur stórviðri’ og regn svo napurt;
með hjartað á moldum þess umliðna’ eg er,
en æskuvonimar deyja frá mér
nú hrönnum, óg lífið er dimt og dapurt.
Haf hljótt, mín sál! pótt sorg ei þjaki,
því sólin Ijómar að skýja baki,
og allir menn regndag eiga sinn,
og allir menn skilt við harminn þinn,
og sjálfsagt stundum sé dimt og dapurt.
Jón Runólfsson.
Aðflutningsbann og
löghlýðni.
1. Erlcndis, í vínlöndnnum.
Margar fréttir berast utan yfir
pollinn, á þessum §íöustu og vefstu
tímum, og flestar illar. flestar en ekki
allar. í sambandi við stríðið og
vegna þeirra miklu krafa, sem það
gerir til starfskrafta og starfsþols
einstakiinganna, og heimtar allar
orkulindir notaðar í landsins þjón-
ustu — hafa opnast augu þjóðanna
fyrir því, sem veikir starfsþolið og
notar nauðsynjar og orkulindir til' ó-
nauðsynlegra og skaðlegra hluta.
t>að sem ófriðarþjóðunum verður
mest starsýnt á i þessu efni, er áfeng-
isnautnin og áfengisframleiðslan.
begar framtíð og jafnvel tilvera
þióðarinnar er beint lögð i hendur
cinstaklinganna, þá opnast augun
fyrir því, hvílikur munur er, að eiga
heill föðurlandsins undir hraustum,
harðgerðum, óspiltum og, óveikluðum
manni, á sál og Iíkama, en undir hin-
um, sem er orðinn þollaus og v'ilja-
laus af hinu lamandi áfengiseitri.
Og þjóðin harmar fyrirhyggjuleysí
sitt. að hafa alið upp slika kynslóð.
Hún finnur sárt til syndagjaldanna,
að hafa látið það" viðgangast, að hin
unga kynslóð sótti gildaskála og
brennivínskrár, lét þar úr sér sjúga
nterg og bein við feigðarbrunna
Hakkusar, og það i skjóli landslaga
og almenningsálits.
Þegar þjóðiranr neyðast til að
skamta dagskamta hverri fjölskyldu,
liverjum einstakling, til þess að reyna
að koma í veg fyrir, eða að fresta
a.m.k. yfirvofandi almennings hungri,
þá gremst henni að horfa á, að þús-
undum kornmæla skuli vera varið tii
þess að brugga brennivio, sem þann-
ig á tvöfaldan hátt sýgur merg úr
þjóðinni. Pví að fyrst og fremst ei
maturinn tekinn frá munni hennar,
sem gat gefið henni þrótt til að vinna,
gefandi henni saðningu á sultartím-
um, og síðan er matnum breytt 1
i'rennivín, sem dregur úthalds- og
viðnámsþróttinn Itæði úr þeim, sen.
heima cru, og þeim, sem lifið leggja
í sölurnar fyrir heimilin.
Og þegar þjóðirnar þurfa að nota
hve^n einasta vinnufæran mann, og
nverja einustu afluppsprettu landsins
i þjóðustu sinna dýrmætustu áhuga-
riála, þá er ekki nema eðlilegt að aug-
vr. opnist fvrir þvi, hvað hún nota.
dla kraftana, er hún líður það, að
þúsundir knárra handa skuli vinna að
þvi að búa til brennivín,' og aflsupp-
snrettur landsins séu notaðar i slíkrl
þiónustu, i stað þess að vera notaðav
til þjóðarheilla.
Út frá þessum fbrsendum öllum, er
skiljanleg sú mikla hreyfing, sem nú
líður eins og voldúg hafalda yfit
heiminn—hreyfingin, að nota nú þá
srórfeldu tima, sem yfir standa, tii
þess að svifta af sér áfengisbölinu t
þess mörgu og skaðlegu myndum.
Augun opnast ekki fyílilega á sum-
v.m sviðunt fyr en í óefni er komið.
Og það má sannarlega fullyrða bað,
uð ófriðurinn mikli cr þegar orðinn
Íiin roldugasta bindindisprédikun,
scm nokkru sinni Itcfir haldin veriS
f hciminum. Og hún v'erður þvi átak-
anlegri og áhrifameiri sú bindindis-
prédikun, þvi lengur sem striðið
síendui. Vegna þess að þjóðirnar
sáu aldrei betur en nú, og eiga eftir
að siá bað enn þá’ tætur, hvað áfeng-
i'bölið í heild sinni stelur miklu af
þrótti einstaklinganna, af nauðsynja-
vörttm og af vinnukrafti ntannsins og
náttúrunnar.
Nú er varla hægt að opna svo hir.
merkari erlend blöð og tímarit, að
maður reki sig ekki á hugsanir, sem
stefna í lika átt og þessar. Brenni-
vínskóngarrtir og whiskýbruggararn-
ir hafa aldrei orðið fyrir slikum að-
súg og mi, aldrei hafa þeir verið jafn
b: æddir um sig og aldrei hafa alþjóð-
araugtt verið betur opin fyrir því er.
nú, að þeir eiga blátt áfram engan
tilverurétt. Og beztu rrlenn þjóðanna
krefjast skjótra aðgerða og benda á
hversu mikið hefir áunnist í þeim
löndum, þar sem eitthvað verulegt
hefir gerst. Brennivínsbannið á Rúss-
landi, absint-bannið á Frakklandi,
hin mikla bindindishreyfing á Fng-
lnrdi og sigur bindindismanna í fleiri
fylkjum Bandarikjanna og Kanada
en nokkru sinni áður — þetta eru
einungis fyrstu sýnilegu afleiðingar
þessasrar voldugu hreyfingar, en fyr-
irsjáanlegt að eitthvað miklu, miklu
meira fer á eftir.
Eða, er það líklegt, að þegar ein-
hvern tíma, hver veit hvenær, verður
farið að - reyna a reisa rústirnar,
bæta spellvirkin og græða sárin, þeg-
ar þjóðirnar eiga jafnframt því að
byggja upp, að borga hinar ógurlegu
álögur, sem af ófriðnum standa —■
er það liklegt, að þær líði þá fremui
að enn á ný sjúgi áfengið þrótt úv
sonunum, að enn á ný sé varið mil-
jónum mæla hins dýrmæta korns ti!
að búa til eitur, og að ann á ný sé
miklum mannafla og afllindum varið
til þess markmiðs — þegar á ölluni
kröftum þarf að halda til að byggja
upp og afborga, þegar allar nauð-
synjar þarf að nota til nauðsynja,
þegar allar afllindir þarf að nota
beint í þjónustu þjóðarinanr, til þess
að reisa við og hjálpa til að bera
1 mar ógurlegu byrðar. Nei. bá er
eg viss um aS þjóðirnar krefjasi
þess að hafa krafta sonanna, þeirra
srm þá eftir lifa, óveiklaða, svo sen,
hœgt er, af vindrykkju, þær neita um
það, að kornið sé notað til þess að
'oúa til úr því brennivín, þœr leyfa
ckki, að kolin séu notuð til að brcnna
'whiský, og láta ekki stela frá sér
þeim mannshöndum sem þarf til að
framleiða slíkt.
Eg er sannfærður um, að þessi
mikla bindindis og bannalda, sem
striðið hefir vakið, hún hnígur ekki
með stríðinu, heldur fær hún byr und-
r báða vængi og verður enn voldugri
er það loks hættir, þegar loks á að
fara að byggja upp aftur. Því að eg
hefi það traust á sumum ófriðarþjóð-
anna, þrátt fyrir alt, að þær séu svo
þroskaðar, að þær sjái hve mikln
■ crðmæti áfengið stelur, frá einstak-
língnum og þjóðinni: starfsþoli, fjár-
magni, nauðsynjum og orkulindum-^-
sjái það allra bezt, þegar svo mikið
jiarf á sig að leggja til að bæta aftur,
og heimti þess vegna að höggvið
verði á hnútinn svo drengilega og
eftirminnilega, að veruleg bót fáist,
með stórkostlegum takmörkunum
ftamleiðslunnar eðu fullu banni.
2. Hcirna, í bannlandinu.
Hér sitjum við íslendingar, í bann-
landi, og eigum að vera alveg lausir
við áfengið og afleiðingar þes .
Fregnirnar utan úr heimi, um hinn
mikla byr, sem stríðið gefur bindind-
is- og bannhreyfingunni, virðast ckki
eiga annað erindi til okkar, en að
festa i okkur gleðitilfinninguna yfi*
því, að við þurfum ekki Iengur a5
berjast við slíkan fjandmann, að við
séum, sem betur fer, Iausir við böl-
vun hans, að við megum vera upp
með okkur af því, að v'era svona
langt komnir á undan bræðrum okk-
ar svo að við getum gefið þeim góða
fyrirmynd.
Fregnirnar ættu að hafa þau áhrit
á landsstjórn og lögreglu, að alt kapp
væri lagt á að framfylgja vel og
drengilega hinum farsælu lögum sem
við höfum eignast á undan öðrum
þjóðum. Og þær ættu að vekja svo
srerkt almenningsálit, aö ekki liðist
einum einasta manni, að spilla árangri
jiessa hnoss, sem við höfum hlotið og
aðrir keppa svo mikið eftir. Þetta.
að aðrar þjóðir þrá og öðlast það,
sem við höfum fengið, á enn fremui
að styrkja oss í vissunni, að við stig-
um rétt spor, er við samþyktum að-
fl ttningsbann á áfengi.
En hvernig er bað?
Það er í fyrsta lagi svo, að allut'
almenningur á íslandi hefir mjög ó-
ljósa og ófullkomna hugmynd um,
hversu stórkostlega bindindis- og
bannmálið hefir gripið huga lang-
flestra beztu manna erlendis. Blöðin
komast að vísu ekki hjá þvi, að skýra
ftá mestu atburðunum á þessu sviði.
en þatj hafa ekki nálægt því eins og
vera bar, skýrt frá hreyfingunni, svc
sem hún hefir gripið um sig, né látið
getíð hvað af henni hlýtur að leiða i
framtiðinni.
Og þtessi vanræksla blaðanna, og
ókunnugleiki mikils hluta þjóðarinn-
ar á því sem nú gerist í umheiminum,
er ein orsökin til þess, að almentjings-
álitið líður það, að bannlögin okkat'
eru brotin svo svívirðilega sem þau
eru. Því að það virðist vart hugsandi,
að almenningsálitið hér gæti verið
svo sofandi t svívirðingunum, ef
tuönnum væri alment kunnugt um
þau veðurbrigði, sem orðið hafa ytra
í þessu efni.
Það eru sem sé engin smáræðis
lagabrot og skapraunir, sem þeir
menn verða upp á að horfa hér, sem
löghlýðnir vilja vera,—og frásögurn-
£.r ganga fjöllunum hærra.
Fyrst og fremst er það á allra vit-
erði, að v'arla kemur eitt einasta skip
svo hingað til landisns, að það flytji
ekki meira og minna af áfengi. Það
fara að verða dágóðar og nokkurn-
veginn vissar aukatekjur fyrir skip-
verjana. Þegar einum hepnast slíkt,
cr það voðaleg freisting fyrir hina
að leika satna leikinn. Siðferðilegir
sjúkdómar Cru smittandi. Minst af
þessu áfengi fer beina leið til neyt-
endanna. Nei, hér er upp risinn nýr
og blómlegur atvinnuvegur. Fyrst er
smyglað á, land og hinir nýju vín-
kaupmenn taka við á landi og hafa
stórar leynilegar verzlanir og græða
hundruð og þúsundir króna á mánuði.
á því að selja hið smyglaða vín
ofurv'erði. Sektir, t. d. 200 kr., eru
einungis eins og títuprjónsstingir þeg-
ar slíkir stór-“grósserar” eiga í hlut.
Óskammfeilnin vex með fallhraða.
Það er daglegt brauð að sjá drukna
tnenn á götu. Það er ekki óheyrt
að lögreglan verði að skerast í leik-
:nn, af því að alment fyllerí verður.
Inni á opinberum stöðum, t. d. kaffi-
húsunum, draga menn upp vínflösk-
ur og krydda gosdrykkina, sem þeir
kaupa þar. Á danssamkoifíum, þar
sem “bezta fólk” bæjarins er að
skemta sér, eiga þau misgrip sér stað,
að fólk, sem biður um gosdrykki, fær
whiský-blöndu á flöskunum. Af
hverju? — af því að þeir sem kunn-
ugir eru og vilja að þvt lúta, fá þá
blöndu, þegar þeir biðja um gos-
drykkina. Menn eru nærri því að
hætta að fara í launkofa með laga-
og siðferðisbrotin — almenningsálit-
ið hefir ekki enn risið upp og lög-
reglan ræður ekki við.
Svona er það á bannlandinu ís-
landi. Og þó er enn.ótalin misbrúk-
unin á jjví áfengi, sem löglega er
inn flutt að nafninu til. Iðnaðar-
mannastéttin hefir ekki getið sér
mikið lof fyrir það, hvernig hún not-
ar það v’ald, sem henni var gefið, að
fá áfengi til notkunar við vinnu sína.
Og læknastéttin liggur undir þungu
ámæli vegna þess að sumir úr henní
hafa misbeitt sínu valdi. Þeir hafa
ekki allir gert það, það er fjarri þvt,
en þeir hafa sumir gert það svo mjög,
að það liggur við að það sé ámælis-
vert að stóttarbræður þeirra, sern
c-kki hafa gert það, hreinsi ekki
hendur sínar opinberlega.
Það eru ólíkar myndir, að virða
fyrir sér: bindindishreyfinguna \
vtnlöndunum ytra og vakning al-
menningsálitsins 9 þeim efnum þar,
og hins vegar bannlagabrotin á bann-
landinu íslandi og svefn almennings-
álitsins hér.
3. Hið sjúka almenningsálit.
Bannlagabrotin eru þau lagabrot,
sem stærst eru framin, og mest et
tekið eftir af þeim lagabrotum, sem
framin eru að meira eða minna Ieyti
i skjóli hins sjúka almenningsálits.
En slík lagabrot eru miklu fleiri, það
er svo langt frá að bannlagabrotin
séu neitt sérstakt fyrirbrigði á ís-
landi; þau eru bara það stærsta af
mörgum.
Við höfum t. d. fuglafriðunarlög.
Það er á allra vitorði, að a. m. k.
helmingur þeirra manna, sem með
byssu fara, brjóta þau lög miskunn-
arlaust. Þeír stæra sig af því og
njóta áv'axtanna af því sumpart með
því að selja öðrum, sumpart með því
að hagnýta sér sjálfir, hina friðuðu
fugla. Þó er hér um lög að ræða,
sem sumpart hafa verið mjög lengi
í gildi. Og þó er hér stórkostlega
spilt einum arðsamasta aítvinnuveg
landsmanna. Þetta er á allra vitorði.
Liklega gæti helmingur íslendinga
borið vitni fyrir rétti um þetta. ÆtV
það sé einn af þúsundi, sem gerir
það ?
Við höfum lög, sem banna fiski •
veiðar togara i Iandhelgi. En það er
lika á allra vitorði, að ef til vill hafa
allir íslenzkir togarar brotið þau lög,
já, þráfaldlega og skipv'erjar tala um
það sem sjálfsagðan og eðlilegan
íilut.
Alveg sama um Jaxveiðarnar í án
um. Þar eru líka reglugerðir og lög,
sem setja ýmisleg skilyrði. Það er
blátt áfram álitið bera vott um tóm-
læti og ódugnað í að bjarga sér, að
vera að fara eftir sumum ákvæðun-
um. Það er á vitorði allra bygðar-
manna.
Svona mætti telja áfram. En þetta
er nóg til að sýna að ólöghlýðni er
þjóðarlöstur okkar íslendinga og að
almenningsálitið er sjúkt og spilt.
Því að þessi og mörg önnur lagabrot
eru framin í skjóli almenningsálits-
ins. Almenningsálitið hefir á þess-
um syiðum miklu meiri samúð með
þeim, sem brjóta lögin, en með þeim,
sem eiga að gæta þeirra. Það fellii
oft miklu þyngri dóm yfir þeim, sem
kemur upp brotinu, en yfir þeim, sem
fremur það. Sú hugsun er ekki til
nema að litlu leyti hjá íslenzkurn al-
menningi, að löghlýðni er einhvcr
æðsta dygð þjóðanna og það er fyrsta
skylda borgarans, að hjálpa lagavörð-
unum að gæta laganna og horfa ekki
aðgerðalaus á lagabrotin.
Bannlagabrotin eru ein af mörguni
þau stærstu og viðsjálustu. Og þau
eiga að opna augu okkar fyrir þvl, að
hér liggur á bak við stórkostlegur
siðferðislegur sjúkleiki og kæruleysi,
sem getur haft og hlýtur að hafa í för
með sér almenna siðferðislega spill-
ing, nema þegar sé tekið rækilega í
taumana. Út í það skal ekki frekar
farið, því að það er öllum ljóst sem
um vilja hugsa, hvílíka spilling slíkt
virðingarleysi fyrir' lögunum hefir i
för með sér, eða hversu holt muni
\cra fyrir æskulýðinn að vaxa upp 1
svo eitruðu andlegu andrúmslofti.
Bannféndur segja: Það á að af-
nema bannlögin. Með alveg sama
létti mætti segja: Það á að afnema
friðunarlögin á æðarfugli, og Ieyfa
l garaveiðar í landhelgi.
Eða virðist mönnum það vera sið-
aðra manna háttur að láta þau laun
f:jlla þeim í skaut, sem gera sér að
atv'innu að brjóta lögin, að nema lög-
in úr gildi, svo þeir þurfi ekki að
brjóta þau?
Nei, ráðið er það, að skapa nýtt og
gott almenningsálit, grundvallað a
virðingu fyrir landslögum og rétti.
Alveg eins og stríðið hefir orðið ti!
þess, að opna augu ófriðarþjóðanna
fvrir áfengisbölinu í allri hinni miklu
stærð þess, á sama hátt eiga augu al-
mennngs á Islandi að opnast fyrir
þeim villigötum, sem hann hefir rat-
að á, um virðingarleysi fyrir lög-
unum og umburðarlyndi með lögbrjót-
um. Þjóðin þarf að hrökkva við, og
bannlagabrotin gefa sannarlega til-
efni til þess að hin magnaða sljófg-
tinartilfinning verði gjörsamlega
þurkuð burt.
Og samfara vöknun nýs og heil-
brigðs almenningsálits þarf að vera
ri'.iklu harðari og nákvæmari löggjöf
og löggæsla. Almenningsálitið á að
geta orðið svo sterkt, að það knýi
hana fram.
Það hefir komið fyrir með öðr-
um þjóðum, að einstakir menn hafa
reynt um hríð, í eigingirnis og hags-
muna skyni að traðka þjóðarviljan-
um, hafa virt lög og Iandsrétt að
vettugi, ef til vill með fram í skjóli
aðgerðarlausrar lögreglu, ef til vili
ekki — svo lengi að þjóðinni þótti
örvænt að lagaverðirnir skökkuðu
leikinn. Þá hefir það komið fyrir,
að þjóðin hefir sjálf tekið í taumana,
og sett sig yfir lögin, ef svo má að
orði komast. /
. Það er hugsanlegur möguleiki, ef
eitjstakir rnenn vilja Ieika þann leik
hér á landi, vilji ekki beygja sig und-
ir landslög og rétt, en halda áfram
að raka saman fé á sHkan hátt, og ef
lögreglunni tekst ékki, af hverjum
ástæðum sem það er, að hindra þá
svív'irðingu — það er hugsanlegui
möguleiki segi eg, út frá því sem eg
veit að gerst hefir í öðrum löndum,
að friðsamir og löghlýðnir borgarar,
sem v'ilja ekki una því að búa í landi,
þar sem lögin eru að vettugi virt, og
sem vilja ekki líða ósvífnum einstak-
lingum að: græða fé á óheiðarlegan
hátt, þjóðfélaginu til smánar og
skaða, að þeir taki beint í sínar hend-
ur ^ð framfylgja lögunum. Að
þjóðin, fulltrúar hins löghlvðna hluta
1 ennar, góðir og grandvarir borgarj
ar, taki hús á mönnum þessum, rrieð
fullri stillingu, helli niður og hóti
þtim aðgerðum áfram láti lgunsalarn-
ir ekki af þessari svívirðilegu verzl-
un og lagabrotum.
>
Niðurlag.
Það, sem nú v'ar sagt siðast, er
ekki nema möguleiki, sem vonandi er
að ekki komi til og sem vitanlega á
ekki að þurfa að koma til. Komi til
þess, er það eingöngu af þeirri á-
stæðu, að lagaverðirnir geta ckki af
cinhverjum ástæðum framfylgt lög-
unum svo að fult gagn sé að. Og þá
væri á slík örþrifaráð að lita serp
hjálp, sem hinir löghlýðnu borgarar
veittu yfirvöldunum, og sem meðal
af þeirra manna hálfu, sem ekki þola
svívirðinguna, til þess að vekja sof-
andi samvizku fjöldans.
En til þess á ekki að þurfa að
koma. Og það er ekki að ástæðu-
Iausu að bannvinir og lagavinir eru
ekki vonlausir um framtíðina í þessti
efni.
Er það fyrst og fremst sú trú að
almenningsálitið sé að vakna og
mönnum sé virkilega farnar að of-
ójóða aðfarirpar.
Og því næst gera menn sér vonir
um öruggar ráðstafanir af hálfu
stjórnar og lögreglu, ekki síður nú en
áður, þar sem nú er forsætisráðherra
eindreginn bannvinur og stjórnin í
lieild sinni talin Rlynt röggsamlegri
gæzlu bannlaganna. Og i lögreglu-
stjórnarstöðu í Reykjavík situr nú sá
n.aðnr, sem eins og fyrirrennari hans
er sömuleiðis kunnur bannvinur.
Encla hefir hann í þingræðu sagt þessl
orð: “Bannlögin eiga að lifa í þessu
Jandi, ekki brotin, heldur óbrotin, og
þá mun þeim fylgja gifta, sem verð-
ur máttugri en tízkan, sem skipar nú
of hátt sæti.” -Alþ.t. B. III., 966 til
967).
Og þá er hér með alvarlega skorað
á Iögreglu og stjórn að losa okkur
tindan fargi lögbrotanna. Og samúð
allra þeirra, sem í sannleika eru og
vilja Vera löghlýðnir borgarar, fylgii
trhverri slikri eindreginni og drengi-
legri viðleitni.
En kröfumar verða því háværari
sem lengralíður, að gerðar séu á-
kveðnar ráðtsafanir, sem árangur
bera, af því ástandið er orðið verra
en það hefir nokkru sinni verið. Og
menn bíða óþreyjufullir eftir þvt að
lögreglan sýni að henni er ekki ófyr-
irsynju fengið í hendur sverð rétt-
vísinnar.
Tryggvi hórhallsson.
—'Lögrétta.
Aðflutningsbannið
í síðasta tölublaði Lögréttu hefii
séra Tryggvi Þórhallsson, settur guð-
fræðisketjnari við háskólann, skrifað
langa grein um aðflutningsbannið.
Grein þessi er í mörgum atriðúm
þess eðlis að frá sjónarmiði mínu sem
andbannings má henni ekki vera ó-
mótmælt.
Bannaldan frá ófriðarþjóðunum.
Greinarhöf. byrjar grein sína með
því að skýra frá ýmsum ráðstöfunum,
sem gerðar hafa verið í sumum ófrið-
arlöndunum til þess að takmarka til-
búning og sölu áfengra drykkja. Vib
hann þar með sýna og sanna, “að við
stigum rétt spor, er við samþykturr.
aðflutningsbann á áfengi” — eins og
hann kemst að orði. En þetta er
hin mesta fjarstæða. Fyrst og
fremst leiðir greinarhöf. ekki athygi,
manna að því sérstaklega, að í ófrið-
arlöndum þeim, senj hann nefnir, eru
aðeins settar takmarkainr að því er
sterkustu drykkina srlertir: í Rúss-
landi um brennivín, Frakklandi um
absinth og í Englandi um whislcý.
Allar aðrar víntegundir eru jafr.
frjálsar sem áður í þessum löndum.
1 öðru lagi er þess að minnast að í
engu hinna annara#ófriðarlanda hefir
heyrst um nokkur vínbönn, hvorki
sölu- né aðflutningsbönn. Hugsa
þau þó væntanlega ekki stður um
hagsmuni sína. Þýzki herinn hefir
ekki þótt standa að baki hinum hvað
hreysti og þol snertir. Þó er ekkert
vínbann í Þýzkalandi og hermönnum
Þjóðverja borið áfengi í skotgrafirn-
ar, eftir þvt em sagt er. í þriðja lagi
er yfir höfuð þessi röksemdaleiðsla
greinarhöf. bygð á algjörlega skökk-
um grundvelli. Þegar hún er krufin
til mergjar, þá lítur hún þannig út:
Sumar ófriðarþjóðirnar hafa tak-
markað framleiðslu og sölu áfengra
drykkja, meðal annars vegna “þeirra
miklu krafa sem það -stríðið) gerir
til starfskrafta og starfsþols einstak-
linganna”, vegna þess “að framtíð
og jafnvel tilvera þjóðarinnar er (nú
i ófriðnumý beint lögð í hendur ein-
staklinganna”, vegna þess að “þegat
þjóðirnar neyðast til að kamta dag-
skamta hverri fjölskyldu, hverjum
einstakling, til þess að reyna að koma
í veg fyrir, eða að fr-sta a. m. k. yf-
irvofandi almenningshungri, þá
gremst þeim að horfa á, að þústtnd
tttn kornmæla skuli vera varið til þess
tb brugga brennivín” — og úr því
að þessar þjóðir nú og af þessum á-
stæðum hafa talið rétt að takmarka
íramleiðsiu og sölu hinna sterkustu
áfengra drykkja, þá var það líka
rétt af okkur að samþykkja aðflutn-
ii.gsbannslögin árið 1909 og banna
ekki að eins sölu heldur einnig að-
flutning allra áfengra drykkja, ekki
aðeins hinna sterkari tegunda. Eg
’ na, að allir hljóti að sjá, að það er
ekki heil brú t allri þessari rök-
semdaleiðslu greinarhöfttndarins. Það
er ómögulegt fyrir bannmenn að
. anna með neyðarráðstöíunum sumra
ófriðarþjóðanna nú, að það hafi ver-
ið# rétt að leiða aðflutningsbannið í
log hér á landi árið 1909. Engar af
ástæðunum fyrir þessum ráðstöfun-
um ófriðarþjóðanna voru né eru hér
:í| staðar. Og það er eftirtektav’ert,
að þrátt fyrir alla þá neyð, sem rikit
hjá ófriðarþjóðtinum, og gretnarhöf.
lýsir svo átakanlega, þá hafa sumar
þcirra, eins og fyr er sagt, alls ekkert
gj.órt t áttina til bannlaganna og hin-
ar ekki farið nærri eins langt á þeirri
braut eins og við fórum hér á landi
3909 án nokkurs nevðarástands. Það
} ýðir því ekkert fyrir bannmenn að
vera í þessu máli að flagga með
1 cyðarráðstöftinum ófriðarþjóðanna.
Astandjð hér á landi.
Greinarhöf. fer síðan að athuga
I.ternig ástatt er nú hér t sjálfu
incsta bannlandi veraldarinnar.
Eins og menn muna var það ein af
; ðalmóthárum andbanninga gegn að-
ílutningsbanninu, að ómögulegt yrðí
að fýlgja því, meðal annars vegna
]>ess, að almenningsálitið væri og yrði
á móti lögunum, þessusm Iögum, sem
fljótt fengtt nafnið “þrælalögin”, er
sýndi bezt hversu langt mönnum
virtust lögin fara út yfir öll takmörk
lagasetningarinnar um það, hvað
I orgarar mega ekki gera. Andbann-
,ngar töldu því lögin mundu verða ti!
þess að brjóta niður v'irðingu rnanna
fyrir lögum landsins, og reyndu að
sfng mönnum fram á, “hvílíka spill-
itigu slikt virðingarleysi fyrir Iögtin-
um hefir t för með sér, eða hversu
it It mttndi vera fyrir æskulýðinn að
vaxa upp í svo eitruðu andlegu and-
rúmslofti” — alveg eins og greinar-
höf. einmitt kemst að orði. Þessi
síðari kafli umræddrar greinar er nú
næg sönnun fyrir því, að andbann-
ingar höfðu rétt fyrir sér í þessu til-
liti. Greinarhöf. lýsir því með mjög
sterkum litum, hvernig ástandið er.
En eg verð að játa, að hann fer ekki,
að mér virðist, með neinar ýkjur.
Astandið er svoná, eins ög hann lýsir
því. Það hefir altaf verið sv’ona,
síðan bannlögin gengu í gildi. Og
eg held, að greinarhöf. hafi einmitt
fundið hina réttu alðalástæðu, sem
sé, að “almenningsálitið Iíður það, að
bannlögin okkar eru brotin svo sví-
virðilega sem þau eru”, eins og hann
kemst að orði og að “almenningsálit-
ið hefir ekki enn risið upp og lög-
1 eglan ræður ekki við”, eins og hann
ennfremur segir.
Það er einmitt þetta, almennings-
álitið hefir altaf fordæmt aðflutn-
ingsbannslögin, og meðal annars af
þesisari ástæðu eru þau dauðfædd.
Andbanningar héldu þessu fram frá
upphafi, eins og fyr er vikið að, og
teynslan er að sannfæra, að minsta
kosti hina skynsamari bannmenn, um
þetta meir og tneir. Greinarhöf.
reynir að hugga sig við það, að ekk-
ert sé undarlegt þótt aðflutnings
bannlögin séu brotin, því óhlýðni sé
þjóðarlöstur qþkar íslendinga, og til-
færir þar sem dæmi, að brotin séu
fuglafriðunarlög, laxveiðalög og lög
sem banna togaraveiðar í landhelgi.
En þessi samanburður á sér engan
stað. Því það er rangt hjá greinat-
höf. bæði að menn brjóti téð lög t
nokkurri samlökingu við bannlögin
og að almenningsálitið sé því hlynt,
að þau Jög séu brotin. Eg veit ekki
nokkurt dæmi þess, að menn hafi
orðið fyrir ámæli af þvl að kæra
brot á nefndum veiðilögum, en sama
verður ekki sagt að því er bannlögin
snertir. Það er nú einu sinni svo, að
þeir sem kæra bannlagabrot eru al-
ment fyrirlitnir, enda leikur orð á
því að það geri ekki aðrir en þeir,
sem bannmenn kaupa til þess, nema
lögreglan auðvitað. En yfir höfuð
lteld eg að það sé alveg ranglát ásök-
un bannmanna á okkur Isl., að við
scum ólöghlýðnari en “fólk er flest.”
En ef svo væri, þá ætti að fara enn
þá varlegar í það hér á Iandi en ann-
arsstaðar, að setja lög, sem eins og
bannlögin, eru þess eðlis, að mjög
erfitt er að framfylgja þeim. Svo
þessi ásökun bannmanna gegn lands-
ntönnum er tvíeggjað sverð fyrir þá.
Hvað á að geraf
Greinarhöf. snýr sér loks að þvl,
hvað nú skúli taka til bragðs, til þess
að draga upp úr feninu. Hann segir,
sem rétt er, að andbanningar telji
beztu leiðina þá að afnema bannlög-
in. Þegar menn eru, eins og grein-
arhöf. sannfærðir um, að ástandið sé
óþolandi, þá virðist lika liggja næst,
að bæta úr því á þann hátt, að nema
burtu fyrstu orsök meinsemdarinnar,
sem eru sjálf bannlögin. Þessa leið
vill greinarhöf. samt ekki fara, en til-
færir ekki nema eina ástæðu gegn
henni, og sú ástæða er auðsjáanlega
orðin til af misskilningi. Greinarhöf.
télur nefnilega þá ástæðu gegn af-
námi bannlaganna, að hánn vill ^kki
“láta þau laun falla þeim í skaut,
sem gera sér að atvinnu að brjóta
lögin, að nema þau úr gildi, svo þeir
þurfi ekki að brjóta þau.” Þetta
hlýtur að vera eitthvað fljóthugsað
hjá greinarhöf., því við nánari at-
luigun fnun hann sjá, að afnám
bannlaganna er eitthvað það allra
versta, sem getur komið fyrir þá, sem
“gera sér að atvinnu að brjóta lögin.”
Þeir mundu blátt áfram missa at-
vinnuna.
Leiðin, sem greinarhöf. vill fara,
cr fyrst og fremsb sú, að “skapa nýtc
og heilbrigt almenningsálit.” En eg
fullvissa hinn háttvirta greinarhöf.
um það, að þessi leið er ófær. Reynsl-
an hefir sýnt það og annað. Bann-
nenn hafa einmitt, alt af síðan bann-
iógin voru sett, verið að reyna að
skapa þetta “nyja og heilbri£ða al-
menningsálit”. Bannmenn hafa haft
svo að segja öll blöð landsins á sínu
bandi. Þeir hafa haldið út blaði
sjálfir. Landsjóður hefir styrkt þá
íneð fjárframlögtfm. En andbann-
ingar hafa lengst af ekkert blað haft
og ekkert gert. Og hvernig hefir
bannmönnum svo gengið að skapa
þetta nýja almenningsálit ? hver hefir
árangurinn orðið af þessum bardaga
þeirra? Séra Tryggvi lýsir því bezt
sjálfur í grein sinni. Árangurinn er
enginn, alls enginn. Það kemur öll-
tm saman unt, að enginn andbann-'
ingur hafi snúist til fylgis við bann-
lögin. Og margir af þeim, sem voru
með því að koma bannlögunum á,
hafa snúist á móti þeim. Þeir hafa
séð að andbanningar hafa rétt íyrir
sér i þvo mörgu, sem þeir héldu fram
gegn lögunum. Með bannlögunun:
var fjöldi manna, sem v'ildi reyna þau.
Þeir hafa nú séð hvernig þau hafa
reynst og það er nóg til þess að nú
cu þeir lögunum rfráhverfir. Og
hvernig hefir farið fyrir Goodtempl-
a afélaginu, sem kom bannlögunum
fram? Andbanningar spáðu því að
það mundi drepa sjálft sig með lög-
unum, það mundi vera ómögulegt að
halda því uppi með þeim einum til-
gangi, að “vernda” bannlögin, eða
sem uppljóstursfélagi. Eftir því sem
kunnugir menn hafa sagt mér hefir
þetta reynst rétt. Þeir segja mér að
félagið sé í hraðri afturför. Eg te!
þetta illa farið, og svo mun um
marga andbanninga, sem alls ekkert
hafa á móti frjálsri vínbannsstarf-
semi. Þegar bannlögin voru þvinguð
fram, hafði Goodtemplarafélagið með
25 ára starfsemi gjörbreytt hugsui-
arhætti Iandsmanna að því er vín-
nautinna snerti, og unnið mikið gagn.
En Goodtemplarar voru of óþolin-
móðir. í stað þess að halda hinni
frjálsu baráttu áfram, vildu þeir ná
takmarkinu til fulls í einni svipan
með þvingun. En með þesssu eyði-
lögðu þeir einmitt mikið af því sem
þeir voru búnir að byggja upp.
Ástæðan var meðfram sú, að þeir
æstu upp á móti sér marga menn,
sem voru hlyutir frjálsri bindindis-
starfsemi en á móti þvingunarlögun-
um.
Þegar nú svo stendur, og alt þetta
hlýtur greinarhöf. að vita, þá er mér
óskiljanlegt, hvenig hann getur látið
sér detta í hug sú Ieið út úr ástandinu
sem nú er, að hann og aðrir bann-
menn geti skapað 'þetta “nýja, heil-
brigða almenningsálit”.
Siðari hluti greinarinnar ber líka
með sér að greinarhöf. trúir í raun
og veru ekki á þessa leið. Hann
kemur þar nefnilega með vara tillögu.
Og hún er sú, að bregðist alt annað,
þá skuli bannmenn blátt áfram beita
líkamlegu ofbeldi við samborgara
sína til þess að fylgja bannlögunum.
Hann minnir á að með öðrum þjóð-
tim hafi það komið fyrir þegar lög-
um hafi ekki verið nægilega fram-
fylgt, “að þjóðin hefir sjálf tekið í
humana og sett sig yfir lögin, ef svo
má að orði komast”. Hann talar um
að út frá þvl sem gerst hafi í öðrum
löndum, og virðist þar eiga við stjórn-
arbyltingar, þá sé hugsanlegt að
bannmenm “taki beint í sínar hendur
að framfylgja lögunum” og “taki hús
á mönnum þessunt með fullri still-
ingu”. Svona erum við þá komnir
Iangt, lengra en nokkrir andbanning-
ar hafa látið sér detta í hug að lögin
mttndu leiða nokkurn mann. Einn af
prestum þjóðkirkjunnar, settur leið-
togi og kennari hinnar uppvaxandi
guðfræðinga-kynslóðar skrifar í op-
1 bert blað, bannlaganna vegna, á-
skorun til almennings um að fremja
v rknað, sem beinlínis gæti komið
fólki undir mjög alvarlegar greinai
hi gningarlaganna, því hætt er við að
greinarhöf. gæti ekki alt af séð um
að alt færi fram “með fullri tillingu”,
og þó svo væri, þá mundi hér samt
verða um hegningarvert athæfi að
ræða. Ummæli greinarhöf. má jafn-
vel' skilja sem áskorun til upprejstar
í landinu. Þetta skrifar greinarhöf.
undir yfirskriftinni “löghlýðni”, og er
alt af í greininni að halda sér og
öðrum bannmönnum á lofti sem þeim,
er löghlýðnir v'ilja vera I ! En þessi
t'daga hans virðist bera vott um að
löghlýðni hans nái ekki út yfir það
sem honum sjálfum virðist rétt vera.
Þá tekur við hjá honum Hkamlega
ofbeldi. En í grein hans vantar ná-
kvæmna tímatakmörkun um það,
hvenær tíminn til þeirra sé kominn.
Greinarhöf. ætlar líklega að gefa út
auglýsingu um það síðar.
Greinarhöf. virðist hafa gleymt því
að það er hætt við, að þegar hann
kæmi í broddi bannlagafylkingarinn-
ar “með fijllri stillingu”, þá er ekki
ólíklegt að þeir, sem ætti “að taka
hús á” veittu einhverja mótstöðu;
gæti þá slegið í bardaga, sem óvíst er
hvernig færi um og gæti haft vlð-
tækar afleiðingar.
Eg býst nú ekki við að íójk láti
æsa sig til slíkra glæpa, sem hér gæti
orðið um að ræða. Væri það og ósk-
andi vegna greinarhöf., sem gæti orð-
ið fyrir óþægile.gum afleiðingum af
ákvæðum hegningarlaganna viðvíkj-
andi hvatamönnum til afbrota.
Mér er óskiljanlegt hvemig grein-
arhöf. getur látið sér detta í hug að
þessi varateillaga hans um ofbeldis-
verkin leiði til sigurs fyrir bannlög-
in. Hann ætti að geta séð fyrir að
þau mundu enn frekar en orðið er
gera menn fráhverfa bannlögunum.
En að slíkt sem þetta skuli geta kom-
ið fram frá manni í þeirri stöðu sem
greinarhöf. er í, sýnir bezt í hvílikí
örvæntingarástand hinir æstari bann-
menn eru komnir.' Sem betur fer, eru
margir meðal bannmanna, sem sjá að
slík framkoma sem þessi gagnar ekki
bannlögunum, bætir ekki úr ástand-
inu heldur er að eins til ils eins.
Þeir benda margir hverjir á milliveg,
sem ýmsir þeirra vildu strax í fyrstu
að farinn væri, og hann er sá, að
leyfa innflutning hinna léttari vín-
fanga, en halda banninu að því er
snertir hina sterkari drykki. Yrði
þá fyrirkomulagið líkt og nú er á
Rússlandi og Frakklandi. Þeir bann-
menn, sem þetta vilja, álíta að með
þessu mundi ávinnast að. sterkarí
drykkjuunm yrði með þessu útrýmt
og vilja reyna að bæta úr ástandinu
á þann hátt. Auðvitað gera ekki allir
andbanningar sig ánægða með þetta,
en ýmsir þeirra mundu gera það. Og
það yrðu allir að játa, að með þeirri
aðferð yrði bætt úr þeirri afleiðing
bannlaganna, að menn drekka nú til-
tölulega miklu meira en áður af sterk-
ustu drykkjunum vegna þess að
minst fer fyrir þeim og því auðveld-
ast að* ná í þá. Undir öllum kring-
umstæðum hljóta andbanningar að
fagna því að margir bannmenn virð-
ast nú v'ilja tala um málið æsingalaust.
Er vonandi að einstöku mönnum af
hinum æstustu í hóp bannmanna
takist ekki að spilla því og stofna til
slíkra vandræða í hinu íslenzka þjóð-
félagi, sem þeirra, er umrædd grein
stefnir að.
Reykjavík, 19. febniar 1917.
Eggert Claessen.
—Lögrétta.
Aðflutningsbannið
Og
hr. Eggert Claessen.
Eg veit að það eru margir, sem
eru séra Tryggva Þórhallsyni }>akk-
látir fyrir hina snjöllu, djarfman-
legu og drengilegu grein hans í Lög-
réttu 14. febr. síðastl. Einn þeirra
manna er eg. Og ég geng að því
vísu, að þeir séu margfalt fleiri en
ég veit um, sem hefir þótt i meira
lagi vænt um þessa ritgjörð hans.
Ýfirdómslögmaður Eggert Claes-
•sen er ekki í þessum hópnm, sem
ekki er heldur von, þar sem hann er
mjög ákveðinn andbanningur. Hann
ritaði grein frá sínu sjónarmiði í
Lögr. 21 febr. síðastl. 1 þessari
grein yfirdómslögmansins eru nokk-
ur atriði, sem ég furða mg á - sv'o
mikið að ég get ekki bundist þess að
biðja Lögr. fyrir þessar línur.
Fyrsta atriðið í grein yfirdómslög-
mannsins er það, hve gífurlega hann
fer rangt með staðreyndir, sem kunn-
ar eru öllum siðuðum heimi.
Hann segir um ófriðárlöndin, Rúss
land, Frakklanb og England, að þar
séu „að eins settar takmarkanir að
því er sterkustu* drykkjina snertirr í
Rússlandi um brennivín, Frakklani
um absinth og á Englandi um whiský.
Allar aðrar víntegundir .eru jafn
frjálsar sem áður í þessum löndum.“
Sannleikurinn er sá um Rússland,
að 11. júlí síðastl. samþykti rúss-
ncska þir.gið lög um algert áfengij
bann — bannaði sölu, innflutning og
tilbúning áfengra drykkja,’ sem hafa
í sér ~y2% áfengis eða meira. þessi
lög staðfesti Rússakeisari í hyrjun
septembermánaðar.
Meðal þeirra ráðstafana,sem gerð-
ar voru samíara áfengisbaiminu,
voru tvennar sem eg skal n.innast á.
Annað er það, að Rússar fengu
Kinverja til þess að skuldbinda sig
til að banna allan tilbúning og inn-
flutning áfengis á 53 kilómetra
breiðri landspildu með fram landa-
mærunum — i þvi skyni að aftra á-
fengisinnflutningi til Siberíu og
Rússlands austan að.
Hinar ráðstafanirnar gerðust eitt-
hvað mánuði fyrir siðustu áramót.
Frakkar í Rússlandi höfðu fengið
sérstakt stjórnarleyfi til þess að
flytja inn í Rússland frönslc vín til
heimilisneytslu. ítallr og Er.glend-
ingar sóttu um það, að sér vrði veitt
sama undanþága frá bannlögunum
(Frh. á 7. bls.)