Lögberg - 17.05.1917, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. MAÍ 1917
ti
l^ogberg ■
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Pres*, Ltd.,'Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
J. J. VOPNI, Business Manauer
Utan&skriit til blaðsins:
THE OOIUMBIH PREJS, Ltd., Box 3172, Winnipog, Mai-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipog, Man.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
Dýrtíð.
Eins og allir vita og flestir finna er dýrtíðin í
Canada orðin svo að segja óþolandi.
Allar lífsnauðsynjar hafa hækkað í verði svo
að 40% til 120% nemur, án þess að vinnulaun hafi
vaxið nema örlítið í samanburði við það.
Með öðrum orðum canadiski dollarinn hefir
fallið svo í verði að hann er ekki meira virði en
60 centa í mesta lagi við það, sem hann var fyrir
þremur árum.
Af þessu leiðir það að jafnvel þeir, sem stöðuga
vinnu hafa og veldeið fjárhagslega fyrir stríðið,
eiga fult í fangi með að framfleyta fjölskyldu
sinni nú.
pegar eitthvað óvænt kemur fyrir eins og
þetta, sem stofnar öllum hinum vinnandi hluta
þjóðarinnar í voða og flytur honum erfiðleika, þá
er það heilög skylda þeirra manna, sem þjóðin
hefir trúað fyrir málum sínum að láta hendur
standa fram úr ermum og finna einhver bjargráð
í samráði við fólkið — húsbændur sína.
Allar mögulegar aðferðir hafa verið reyndar,
til þess að vekja hina steinsofandi stjórn í Canada
í þessu efni; en hún hefir daufheynst við því öllu.
pað er eins og hún heyri ekkert og vakni ekki
til neins nema þegar hennar kærasta og hjart-
fólgnasta barn kvakar til hennar — auðvaldið og
kúgunarfélögin.
pá er ekki þykt móðureyrað. pá er ekki lengi
verið að bregða blundi og veita það sem um er
beðið eða eftir spurt.
í stað þess að stjómin færi að eins og allar
aðrar stjórnir; stjómir sem bera hag fólksins fyrir
brjósti og ákvæði verð á allri nauðsynjavöru, er
kæmi í veg fyrir þrælatök og sveltutilraunir okur-
félaganna, hefir þessi svokallaða stjóm í Canada
horft rólegum augum á allar þær ógurlegu að-
ferðir, sem auðvald landsins og fjárdráttarlið hef-
ir beitt fólkið — framleiðendurna.
pessi stjórn, sem er ekki kosin né viðurkend
af fólkinu, heldur hefir kosið sig sjálf fyrir þann
tíma sem yfir stendur og flestir vildu sjá fara
veg allrar veraldar, sem allra fyrst, hefir engum
kröfum gegnt og engar bænir heyrt. Og hún
hangir við völd um stuttan tíma enn.
Á meðan sá hörmungatími stendur yfir verður
fólkið sjálft að reya nað klóra þannig í bakkann
með einhverjum ráðum að ránsverð undir stjóm-
arvernd geti ekki rifið það á hol með klópi skorts
og dýrtíðar.
Eitt aðalatriðið, sem um er að gera, er það að
neyta þeirrar fæðu, sem minst kostar samanborið
við næringargildi.
Um það er yfir höfuð of lítið hugsað að spara
á þann hátt að reikna út næringargildi þeirra
fæðutegunda, sem neytt er; Lögberg hefir nokkr-
um sinnum í heilbrigðisbálki sínum vakið máls á
þessu, en þörf er enn að brýna það fyrir fólki.
Grein birtist nú í blaðinu, sem mikilsverða
leiðbeiningu veitir í þessu efni og ætti fólk að færa
sér hana í nyt, sem allra flest.
G. P. Thordarson gerir íslenzkri alþýðu það
tilboð, sem getur orðið mörgum heimilum pen-
ingavirði, ef ekki er látið hjá líða að færa sér það
í nyt.
Brauðefni það, sem venjulega er notað, er nú
orðið svo afskaplega dýrt og stígur í verði svo að
segja daglega, að útlit er fyrir að þeir einir geti
neytt brauðs innan skamms er fulla vasa hafa
fjár.
Tilboð það, sem Thordarson kemur með, getur
í því efni komið til bjargar og er líklegt að það
mæti ekki daufum eyrum meðal landa vorra.
______ i
Kosningarnar í Saskatchewan.
Á villigötum.
L
Ritstjóri Heimsk. er ungur maður; hann er að
byrja blaðamenskustarf sitt. Vér höfum þekt
hann um alllangan tíma; þekt hann bæði persónu-
lega og í gegn um bréfaviðskifti.
Hann er mörgum og góðum hæfileikum gædd-
ur; vel að sér að ýmsu leyti og yfir höfuð ærlegui
drengur, ef hann fær að njóta sín.
pað er æfinlega sorglegt þegar ungir menn
komast í álfa- eða trölla-hendur og leiðast á villi-
götui>
pegar ólafur Tryggvason tekur sér hörpu í
hönd og semur ljóð, keVnur hann sjálfur fram
eins og hann er í raim og sannleika; tilfinninga-
góður og ærlegur drengur.
En fyrir rás viðburðanna hefir hann því miður
vilzt inn á meðal þeirra manna í stjómmálum,
sem afklæða hann þeim andlega búningi, sem
náttúran og hamingjan hafa gefið honum og
færa hann í flíkur afturhalds og ósanninda; auð-
valds og hnefaréttar, sem ávalt hafa verið þau
föt, sem þeim flokki hafa farið bezt, er hann nú
fylgir og vinnur fyrir.
í síðasta blaði birti hann langa rollu um rit-
stjómargreinamar í Lögbergi og í næsta blaði þar
áður um kosningarnar í Saskatchewan.
Báðar þessar greinar bera það með sér að
hann talar ekki af sínu eigin. Hann er ekki nógu
forhertur til þess að gera það af sjálfsdáðum að
fara eins langt frá sannleikanum og hann geri»*
í þessum greinum.
f fyrri greininni birtir hann stefnuskrá aftur-
haldsflokksins í Saskatchewan í 12 liðum og telur
hana taka langt fram því, sem framsóknarmenn
hafi að bjóða.
En hann getur þess ekki að þessi “skrá” var
samþykt af afturhaldsmönnum á þingi þeirra eftir
að framsóknarmenn höfðu komið með svo að segja
alla þessa liði og nokkra fleiri.
Hann gat þess ekki að þessi “stefnuskrá” aft-
urhaldsmanna er ekkert annað í flestum atriðum,
en einmitt það sama sem framsóknarmenn voru
búnir að samþykkja — og sumt það, sem þeir
höfðu þegar komið í framkvæmd.
Hér skal stuttlega farið yfir þessa stefnuskrá
og sýnd afstaða framsóknarmanna til saman-
burðar.
1. Afturhaldsflokkurinn segist vera með því
að vínbann sé samþykt innan fylkisins.
petta er gott og blessað. En það er harla lítils
virði, þegar það er borið saman við kröfu fram-
sóknarmanna í því máli.
Samkvæmt stjórnarskrá þessa lands hafa
fylkin aðeins takmarkað vald að því er vínbanns-
löggjöf snertir. Nú er t. d. vínbann í Manitoba
og Alberta og í Saskatchewan, þannig að ekki má
selja þar áfengi. En fylkin hafa ekki vald til
þess að banna flutning áfengis fylkja á milli.
Sambandslögin heimta það að Manitobabúar megi
panta áfengi frá Saskatchewan og Saskatchewan-
búar frá Manitoba.
Fylkislögin geta ekki bannað flutning né til-
búning áfengis, heldur aðeins sölu innan fylkis.
pess vegna get'a víngerðarmenn haft það eins og
nú er að verzla með vín á landamærum fylkjanna
og selja inn í þau á víxl. petta hafa fylkin ekki
vald til að banna samkvæmt núgildandi lögum.
Framsóknarmenn settu í framkvæmd vín-
bann í Saskatchewan, eins langt og lögin leyfðu
þeim; en þeir eru ekki ánægðir með það.
peir krefjast þess að samin séu alríkislög fyrir
Canada, sem banni það Pöllu rikinu—allri Canada
—að búa til, flytja inn, selja eða höndla á nokkurn
hátt áfengi til drykkjar.
petta er sú krafa, sem bindindismenn bera
fram einhuga; þetta er það mark, sem altaf hefir
verið stefnt að og þetta er það sem framsóknar-
flokkurinn í Saskatchewan krefst.
pað er ólíklegt að nokkrir bindindismenn láti
blekkjast af afturhaldsflækjum í þessu máli.
Manitoba kjósendur létu ekki blekkjast á tál-
boðum þeirra 1915 og ólíklegt er að Saskatchewan
kjósendur láti gjöra það í ár.
Vér hindindismenn og bannmenn krefjumst
þess að fá algert vínbann í allri Canada frá jaðri
til jaðars; þetta vilja framsóknarmenn veita oss
og vér erum svikarar við vort eigið mál, ef vír
höfnum því.
Sá sem fylgst hefir með vínbanns baráttunni
í Canada í seinni tíð veit það vel frá hvorum
flokknum vér bannmenn megum vænta meiri og
einlægari framkvæmda.
pað voru framsóknarmenn í Manitoba, sem
komu á vínbanni; það voru afturhaldsmenn, sem
börðust gegn því til hins síðasta.
pað voru framsóknarmenn, sem komu á vín-
banni í Saskatchewan; það voru afturhaldsmenn,
sem þar gengu í samsæri við brennivínsmenn,
samkvæmt eiðfestum vitnisburði.
pað voru framsóknarmenn, sem komu á vfn-
banni í Brtish Columbia; það voru afturhalds-
menn, sem svo langt fóru í baráttu sinni gegn
því að þeir seildust heim á England til þess að
halda eitrinu kyrru vestur á Kyrrahafsströnd.
pað voru framsóknarmenn, sem komu fram
og neyddu afturhaldsmenn til að ljá lið vínbanni
í Ontario; það voru afturhaidsmenn, sem börðust
gegn því með hnúum og hnefum til hins síðasta.
Svona er sagan um alla Canada. Afturhaldið
og brennivínið; brennivínið og afturhaldið.
petta veit ritstóri Heimskringlu og þetta vita
allir, sem með stjórnmálum fylgjast.
En það er ekki að sjá á þeirri grein, sem á var
minst að ritstjórinn hafi látið anda sannleikans
eða þekkingarinnar stjóma penna sínum, og er
það ilt að leiðast þannig út á villigötu í byrjun
ferða.
2. Annað atriði í stefnuskrá afturhaldsmanna
eru kvenréttindi. ^
Að því atriði munu flestir hlæja, sem þekkja
hvemig þeim málutn er háttað í Saskatchewan.
Stjómin hefir þegar veitt konum jafnrétti við
menn í Saskatchewan og krefst þess nú að konur
fái algert jafnrétti í öllu ríkinu — allri Canada.
petta veit ritstjóri Heimskringlu. Hann fer
því vísvitandi með blekkingu, þegar hann reynir
að telja fólki trú um að það sé afturhaldsflokkur-
inn, sem berjist fyrir kvenréttindum 1 Saskat-
chewan.
Hann hefði getað sagt satt hefði hann orðað
það þannig að afturhaldsmenn hefðu gjama
viljað koma þessu máli í framkvæmd, en þeir
væru of seinir, því ólukku framsóknarmennimir
væru búnir að því.
Svona er stefnuskráin frá byrjun til enda, og
á svona miklum sannleika byggist ritgerðin í
Kringlu frá upphafi til hins síðasta.
Frá hinni hliðinni.
Á öðmm stað í blaðinu birtist grein frá
nokkrum mönnum, sem gengist hafa fyrir því að
safna hlutum í Eimskipafélaginu.
Um þá grein skal hér ekki farið mörgum orð-
um í þetta skifti, þar sem hún barst blaðinu ekki
fyr en það var rétt um það leyti fullbúið til
prentunar. En sökum þess að þar er bæði ein-
hliða frá sagt og sumstaðar algjörlega hallað
réttu máli, skal hér til bráðabirgða sögð í fáum
dráttum sagan, eins og hún er í raun og veru.
Á páskadaginn fékk eg símskeyti frá fulltrúa
bannmanna á fslandi, þess efnis, að biðja mig að
sjá um að fulltrúar, sem mættu fyrir vestur-ís-
lenzka hluthafa á Eimskipafélagsfundinum í
Reykjavík í sumar væru bannvinir. Eg sendi
annað skeyti og bað um frekari skýringar og
fékk þetta svar: “Vér bannmenn viljum útiloka
alla brennivínssölu á skipunum; þau eru verstu
vínsmöglarar nú; andstæðingar vorir ætla að
flytja tillögu um undanþágu frá bannlögunum og
vilja fá að selja brennivín innan landhelgi og inni
á höfnum, eða láta alt standa eins og er. Ágætt
er að fela umboð Pétri Halidórssyni eða Jónasi frá
Hriflu”.
pannig hljóðar skeytið. pannig er málið
heima.
Ástæðan til þess að skeytin voru send til mín
er sú, að eg er, sem stendur, Stórtemplar í Mani-
toba og Saskatchewan.
Eg kallaði tafarlaust til skrafs og ráðagerða
samverkamenn mína, þar á meðal marga stóra
hluthafa. Var mér falið að finna Eggertsson og
spyrja hann hvort hann vildi ekki lofa því að
fylgja þeirri tillögu, sem lengst gengi á fundinum
í sumar í því að banna vínsölu á skipunum. pessu
neitaði hann með öllu. Eimskipafélags-nefndin
hélt fund um málið og var eg þar. Málið var rætt
og Eggertsson svaraði öllu illu og það var felt í
nefndinni að skora á hann að framfylgja algerðu
vínbanni.
Aftur var haldinn samtalsfundur hjá Eggerts-
syni, þar sem 10 manns voru mættir fyrir hönd
bannmanna og var hann þar engu sanngjarnari.
pá báðu bannmenn (þar á meðal margir hlut-
hafar) um það að hluthafar mættu þeim á opin-
berum fundi og gerðu þeir það.
Var þar samþykt tillaga með 14 atkvæðum
gegn 10, þar sem skorað var á Egg^rtsson að
hann neitaði að taka hana til greina. /
Bannmenn miðluðu málum á alla hugsanlega
vegu. peir vildu ganga inn á það að Eimskipa-
félags-nefndin kæmist sjálf eftir vilja hluthafa
og hagaði sér eftir því, ætluðu bannmenn þá að
láta málið falla niður, því þeir treystu dómgreind
hluthafanna og töldu sjálfsagt að þeir réðu, en
engin einvöld nefnd fyrir þá. pessu neitaði
nefndin.
Enn þá reyndu bannmenn að finna miðlunar-
veg og báðu Eggertsson að lofa því aðeins að
hann skyldi ekki greiða atkvæði á móti bann-
mönnum heima, en að öðru leyti ráða hvort hann
yrði með þeim eða ekki, og væri honum frá þeirra
hálfu heimilt að greiða ekki atkvæði í þessu máli.
Hann neitaði því.
Enn var reynd sú málamiðlun að heimila
Eggertssyni að fylgja því minsta, sem bannmenn
heima kynnu að gera sig ánægða með til bráða-
byrgða, og enn þá neitaði hann.
pá fyrst tóku bannmenn hér til þeirra ráða að
senda út eyðublöð til hluthafa, og biðja þá að aft-
urkalla umboð sín frá Eggertssyni. Undir bréf,
sem send voru jafnframt eru skrifaðir formaður
og ritari bannmanna-nefndarinnar hér, sem báðir
eru hluthafar.
Mennirnir heima, sem bent er á að gott sé að
fela umboðin, eru Pétur Halldórsson eftirmaður
Sigfúsar Eymundssonar heima, einn hinna vönd-
uðustu og áhrifamestu borgara í Reykjavík og
Jónas frá Hriflu, kennari í Reykjavík, alþektur
sæmdar og framkvæmdamaður.
pað er ekki alveg rétt með farið í hinni grein-
inni að farið sé fram á af okkar hálfu að banna
flutning áfengis á skipunum, þótt um það væri
beðið í fyrstu. Vér fórum aðeins fram á vín-
sölubann.
pað er heldur ekki alveg rétt í hinni greininni
að vér bannmenn hér heimtum að Eggertsson
fylgi frekustu kröfum, sem fram koma. Við báð-
um hann um það fyrst, en slökuðum til á ýmsa
vegu, eins og fyr er frá skýrt, og síðar verður
skýrt betur.
f nafni bræðra vorra, bannmanna heima, í
nafni bannmanna hér og í nafni löghlýðni og sið-
ferðis skora eg hér með á alla hulthafa í Eimskipa-
félaginu, sem send hafa verið eyðublöð til útfyll-
ingar, að ná sem allra flestum hluthöfum til þess
að útfylla þau og senda þau til mín, ekki síðar
en 23. þ. m.
pað væri óheyrð vanvirða, ef Vestur-íslending-
ar yrðu til þess að styðja þá, sem eyðileggja vilja
bannlögin á íslandi.
pví skal að endingu lýst yfir að þótt Ámi
Eggertsson sé að mínu áliti djarfur og dugandi
máður og að mörgu leyti merkur þá er honum
ekki treystandi í þessu máli.
Oss þykir fyrir því að verða að skýra frá því
að ritari Eimskipafélags-nefndarinnar var svo
þröngsýnn og þrællyndur að neita hluthöfum fé-
lagsins um það að sjá nafnaskrá hluthafanna.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Tilboð.
öllum er kunnugt hið afarháa verð, sem nú er
á hveitimjöli, og þess vegna er brauðmatur nú orð-
inn dýr fæða. pað er því um það að ræða fyrir
hverja húsmóður hveraig hún getur aflað sér þekk-
ingar á því er snertir tilbúning á brauðmat yfir-
leitt, þannig að hún bæði fái sem mestan og um leið
næringarmestan brauðmat fyrir hvert dollarsvirði
af efni til brauða er hún leggur út fyrir. Að mínu
áliti er nú alt undir því komið þessu atriði viðvíkj-
andi að sem flestar húsmaíður leggi áherzlu á það
að baka sín eigin brauð, en kaupa þau ekki af bök
urum, ekki beint af því að það sé hagur í því að
búa til brauð með þvi háa verði sem nú er á dýr-
ustu tegundum af mjöli, en heldur af hinu að tím-
inn mun brátt leiða í ljós, þann ábæti erfiðleik-
anna að mjöl kemst í talsvert hærra verð áður en
mjög langt líður heldur en það er nú.. pess vegna
mikið undir því komið hveraig fólk getur, þegar
neyð krefur, haft ef til vill eins góð not af hinum
ódýrari tegundum af mjöli. Eins og mörgum er
kunnugt hefi eg átt við tilbúning brauða í síðast-
liðin 10 ár og eg er reyðubúinn undir núverandi
kringumstæðum að gefa bendingar og tilsögn með
tilbúning á brauðum sem eg hefi bakað fyrir heim-
ili mitt í nokkura undanfarandi tíma, en sem með
réttum hlutföllum í samsetning hinna ódýrari teg-
unda af mjöli með öðru sem gerir þau kejmgóð og
að vissu leyti ekki ólík íslenzkum pottbrauðum,
gerir þau að því er verð snertir alt að því helmingi
ódýrari en brauð úr bezta hveitimjöli. peir sem
vildu hagnýta sér þetta, gætu sent mér áskrift
sína hvort sem þeir eru í bænum eða úti á lands-
bygðinni og mun eg þá senda þeim nákvæmar upp-
lýsingar í þessum efnum. Af því að nokkur kostn
aður verður á þessu við að láta prenta uppskrift
á þessu, auk póstgjalds, þá verð eg að biðja þá
sem vilja sinna þessu að senda mér með áskrift
sinni 10 cent í frímerkjum. Til íslendinga hér í
bæ er senda mér áskrift sína mun eg koma til eftir
því sem eg fæ tíma til. pað er tvent við þetta að
athuga, fyrst að fá þekkingu á þessu meðan mjöl
ekki hækkar meira í verði, til þess að þeir sem sjá
hagnað af þessu og líkar brauðin, að þeir geti
fengið sér einhverjar byrgðir af þessum mjölteg-
undum áður en þær hækka enn meira í verði, og
svo annað að tíminn mun sýna það eins og áður
var sagt að fólk verður að býrja á að hagnýta sér
margt af hinum ódýrari fæðutegundum og mikið
undir því komið að afla sér þekkingar hveraig má
ná hinum bezta árangri.
Með vinsemd,
G. P. Thordarson,
866 Winnipeg Ave.
í THE DOMINION BANK f
X STOFNSETTUR 1871 ♦
t
•f
1
t
♦
♦
t
♦
♦
♦
♦
Uppborgtiður böfuðstóU og varasjóður $13,000,000
Allar ©lgnir - 87,000,000
Bankastörf öll fllótt og samvizkusamlega af hendi leyst. Dg
áherzla lögt5 á aS gera skiftavinum sem þægilegust vitSskiftin.
Sparisjóðsdeild,
Vextir borgaöir eða þeim bætt við lnnstæöur frá $1.00 eöa meira.
tvisvar á ári—30. Júnl og 31. Desember. 384
Notre Dtme Brancb—W. M. HAMILTON, Manager.
Selklrk Branch—M. 8. BURGKR, Managev.
v: wj :wj yy: j ivfÁ’'v»á Áfvj yvv"*/
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðstóll löggiltur $6,000,000 Höfuðstóll greiddur $ 1,431,200
Varasjóðu.....$ 715,600
Vara-formaður - - - - - - - - - Capt. WM. ROBINSON
Sir D. C, CAMERON, K.C.M.G. J. H. ASIIDOWN, W. R. BAWLF
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISFÍ CAMPBELL, JOHN STOVKL
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga vlð einstakllnga
eöa félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avísanlr seldar til hvaöa
staöar sem er á Islandl. Sérstakur gaumur gefinn sparisjööslnnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagöar viC á hverjum 6 mánuöum.
T- E. THORSTEIN9SON, Ráðsmaður
Cor. William Ave. og Sherbrooke St„ - Winnipeg, Man.
4'výéVV4uÝéV:?4V,VéA
Cé^VéVVéÝVéÝVé-
Hver dagur er Purity-
Flour-Dagur matreiðslu-
konunnar, sem ánœgð er
aðeins með bezta brauð
og kökur.
PURITV
FLOUR
"MORE
BREAD
AND
BETTER
BREAD”
144
Manitobastjórnin og Alþýðumáladeildin
Greinarkafli eftir ttarfsmann alþýðumáladeildarinnar.
SÁÐTfMI FYRIR KARTÖFLUR
í ár eru allar þjóöir aö reyna aS
rækta eins mikla fæðu og mögulegt er
Og sökum þess aö kartöflur eru ein
aöaltegund hins bezta jaröargróða I
Manltoba þá hefir búnaðardeild Mani-
tobastjörnarinnar gefiö út nýtt flugrit
28 blaösíöur að stærö, sem heitir
“Kartaflan". þetta flugrit er skrifað
af þremur kennurum viö Manitoba
búnaðarskólann og er því skift I þrjá
parta sem hér segir:
1. Kartöflurækt og geymsla.
2. Kartöflusjúkdómar I Manitoba.
3. Kartöflur sem fæöa.
Flugritið er á ensku og hver einasta
bændafjölskylda þar sem enska er les-
in ætti aö senda eftir eintaki. Til þess
að fá eintak áttu að skrifa “The Pub-
lieation Branch Manitoba Department
of Agriculture, Winnipeg’’ og biðja
um “The Potatos Bullitin.”
Fáein af aðalatriðunum I flugitinu
eru útskýrð hér á eftir:
■ Meiri partur fólksis notar kartöflur
til fæðu I flelri löndum en nokkur
önnur fæða er nótuð. 1 Manitoba er
kartöflurælít að fara I vöxt ár frá ári
hjá flestum bændum, og sérstaklega
hjá þeim sem hafa nógan vinnukraft
heima fyrir, er kartöfluræktin hjá
þeim arðsöm mjög.
Fimm síðustu árin hefir kartöflu-
rækt fylkisins verið sem hér er frá
skýrt.
Ar Ekrufjöldi Uppsker: af ekru
1912 51,878 206
1913 55,743 180
1914 60,484 140
1915 67,343 114
1916 62,581 145
Ef aðalatriðið er mikil uppskera af
ekrunni, þá er bezt að sá kartöflum
á hálendi, sem haugur hefir verið
borin á og vel plægt að sumrinu árið
áður. Ef verkið hefir verið vel af
hendi leyst, þá hefir illgresi að mestu
eyðilagst og mikið hefir verndast af
raka, en þetta er hvortVeggja mjög
nauðsynlegt fyrir kartöflurækt. þar
sem landið er þurara, eða um þurka-
tímann , verður uppskera á hvridu
landi meiri með mirnii fyrirhöfn á
meðan vaxtartíminn stendur yfir en
af nokkurri annari tegund lands.
Litlir landblettir sem á aö hvlla geta
gefið af sér gðða kartöfluuppskeru.
þegar kartöflur eru ræktaðar á landi,
sem ai^ öðru leyti er hvllt, er tvent
unnið I einu: sem sé það að uppskera
fæst og landið hreinsast.
Vinna sem til þess er nauðsynleg að
uppræta illgresi er meiri og ’illgresið
er minna þar sem kartöflum hefir
verlð sáð I hvllda jörö, en með þvl að
koma þessu til leiðar fæst auka upp-
skera. Meira að segja korn sem rækt-
að er þar sem kartöflum hefir áður
verið sáö, vex betur og hálmurinn
verður sterkari og stendur betur, en
hann gerir eftir hvlld á landi.
Að sá kartöflum ár eftir ár I sama
land er venjulega ekki heppilegt. það
er að vissu rétt að kartöflu vöxtur
getur veriÖ göður ár eftir ár á góðu
landi nýju, en sá tími kemur alt af að
annaðhvort vöxtur eða gæði uppsker-
unnar minkar. Sjúkdömur og skemdir
verða tlðari og verri þar sem kartöflur
eru ræktaðar ár eftir ár.
Kartöflur vaxa vel I ýmiskonar jarð
vegi, hvort sem landið er nokkuð þungt
eða létt og sendið. Samt sem áður er
sendin mold bezt, helzt djúpur jarð-
vegur, fastur, þurlendur og sendinn.
Bæta má mikið jarðveginn og gæði
kartaflanna, með þvl að bera haug I
jörðina. Haugurinn gerir jarðveginn
lausari og opnari ef hann er þéttur, en
þéttari ef hann er laus og hjálpar
þá til þess að halda vatni. Á feita
jörð ætti að bera hauginn að haustinu
og plægja garðinn frá sex til átta þum
lunga djúpt. 1 léttum jarðvegi er
betra að plægja að vorinu. til þess að
ekki fjúki að vetrinum. Ekki ætti að
bera nýjan haug á land sem til kart-
öfluræktar er ætlað, þvi þá er hætt viö
að kartöflurnar verði kláðugar. Gott
er að plægja djúft þar sem kartöflufn
eöa rófum er sáð. Land sem plægt
er að haustinu gljúpnar meira við vetr
ar frostið og veröur moldin þá flnni
og betri og heldur betur I sér vatni en
það sem plægt er að vorinu. Vorplæg-
ing getur gefið bærilega kartöfluupp-
skeru. Herfa ætti moldina og saxa
stöðugt, þangað til sáð er.
Mikiö má bæta kartöflur og auka
uppskeru þeirra ef útsæöið er vel
valið, 4 hverju ári. Bezt er að velja
útsæðið I garðlnn þegar kartöflurnar
eru að vaxa og éins þegar þær eru
teknar upp. Á meðan þær eru að
vaxa eru þær þannig valdar að farið
er um garðinn og þau grösln mörkuð
sem sterkust eru. pegar tekifc er upp
eru þær kartöflur sem undan þeim
grösum koma látnar sér. Reglulegar
kartöflur I meðallagi stórar eða vel
það eru beztar til útsæðis, og þess þarf
að gæta aS þær séu heilbrigðar.
Oftast er þaS vanrækt aS velja kar-
töflur á þann hátt; eru þær þá venju-
lega valdar úr hrúgunni, og skal þfi/
sömu reglu fylgt og aS ofan er frá
skýrt.
Eins þarf aS gæta þegar kart-
öflur eru skornar til útsæSis: Hvert
stykki sem haft er til útsæðis ætti að
hafa 2—3 “augu” og vera eins stSrt
og mögulegt er. án þess aS hafa “aug-
,un" fleiri en þörf gerist. Stykkin ættu
aS vigta 2—3 únsur. Reynslan hefir
sýnt að stórt stykki meS vissum
“augna” fjölda gefur af sér meira en
lítið stykki meS sama “augna” fjölda.
Meðal stórum kartöflum er oft skift I
fernt meS krossskurSi. þegar lltir er
uu kartöflur er ráSlegt að skera þær
svo smátt að hvert stykki hafi ekki
nema eitt “auga.”
Kartöflum ætti aS sá undir eins þeg-
ar ekki er lengur hætt viS frosti. Frá
15. mal til 1. júnl er hentugur tími
Kartöflum er venjule^a sáS I raðir
með 30—36 þumlunga millibill, en út-
sæðisstykkjum sáð meS 12—15 þuml-
unga bili I röSinni. SáSregla 1 litlum
garði er sú sem hér segir: Gjör skor-
ur 4—5 þumlunga djúpar með einföld-
um plógi meS þvl milllbiH sem aS
ofan er sagt, og sá síðan kartöflum
meS þvl bili sem sagt var (12—15 þ.).
Talsverður munur er á þvt hversu
mikiS útsæSi þarf I jafn stórann blett
fer það bæSi eftir stærS kartaflanna.
og því hversu langt er á milli raða
eSa kartafla. Frá 12 til 24 mælar
fara venjulega I ekruna.
ÁriS 1916 voru kartöflur I Manitoba
KIRKJUÞING.
Samkvæmt því, sem auglýst hefir verið í “Sameining-
unni”, verður kirkjuþingið í ár haldið í Minneota. pað byrj-
ar fimtudaginn 14. júní. Lagt verður af stað frá Winnipeg
með Great Northem járnbrautinni kl. 5 síðdegis 12. júní.
Fargjald frá Winnipeg er um 12 doll. Sérstakur svefnvagn
flytur kirkjuþingsmenn alla leið til Marshall og þurfa þeir,
sem taka sér fari í þeim vagni aldrei að skifta um lest á leið-
inni. Aukaborgun fyrif þau hlunnindi er $2—$2.50. peir sem
vildu tryggja sér rúm í þeim vagni ættu að gera aðvart um
það nokkru fyrirfram—helzt sem fyrst. f því efni má snúa
sér til J. J. Vopna. Búist er við að marga fýsi að fara þessa
skemtilegu ferð.