Lögberg - 09.08.1917, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. ÁGÚST 1917
i
Bannmálið.
Vér lifum á alvarlegum tímamótum; á tímum
byltinga og stórviðburða. Nú er ekki verið að
reitá laufin af trjánum, heldur er verið að höggva
þau upp með rótum.
Hvar sem eitthvert böl sést eða þjóðinni er
hætta búin, þá þora menn nú að mæla hátt og
einart, en þurfa ekki að tala í hálfum hljóðum.
Vínbannsmálið er eitt af aðalmálum allra þjóða.
Fyfir flokksþingið sem hér stendur yfir var
ætlast til þess að bindindismenn létu eitthvað til
sín taka.
Goodtemplarar reyndu sitt bezta. Nefndir
voru kosnar í báðum íslenzku stúkunum og svo
átti að ná saman framkvæmdarnefndarfundi í
stórstúkunni, en það tókst ekki.
Of fáir voru í bænum af embættismönnum
hennar, til þess að löglega gæti orðið fundarfært.
En tíminn leið og að elleftu stundu var komið.
Eitthvað varð að gera. Ritstjóri þessá blaðs, sem
nú er Stórtemplar, tók sér því.það leyfi eða vald
að skrifa ávarp til þeirrar nefndar, er tillögur hef-
ir með höndum á þinginu.
petta gerði hann á bak við Reglusystkini sín
af þeim ástæðum einum að tíminn var liðinn og
ekki hægt að fá þau til starfs og ráðagerða; en
hins vegar fanst honum að málið mætti ekki leggj-
ast undir höfuð.
pað þykir sanngjamt að birta hér þetta bréf,
til þess að hlutaðeigendur viti glögt hvað um er
að ræða, ef einhverjar ásakanir skyldu koma fram
í sambandi við það. Bréfið er því þannig:
“Til frjálslynda flokksþingsins í Winnipeg, 7.
og 8. ágúst 1917.
Léiðtogar frjálslynda flokksins í Vestur Can-
ada hafa boðið þeim, er fyrir framkvæmdarhreyf-
ingum standa að bera upp mál sín á þinginu, bæði
( stjómarefnum og siðferðisefnum.
Bindindismenn minnast þess glögt með hversu
mikilli einlægni og árangri frjálslyndu stjómim-
ar í öllum vesturfylkjunum hafa farið með bann-
málið. pess vegna bíða þeir þess tíma með mik-
illi eftirvæntingu að frjálslyndi flokkurinn komist
til valda í Ottawa.
Síðan stríðið hófst hefir stöðugt verið barist
fyrir því af öllum þeim er velferð þjóðarinnar bera
fyrir brjósti að sambandsstjómin lögleiddi algert
vínbann í landinu. Hefir þeim blætt í augum alt
það kom, sem eytt hefir verið í eiturgerð og mala
mætti og ætti til matar og viðurværis.
pessum sérlega sanngjömu kröfum hefir
stjómin daufheyrst við, en vemdað áfengisverzl-
unina eftir sem áður; þessa verzlun, sem er í
fylsta máta fjandsamleg velferð þjóðar vorrar og
allra bandamanna vorra.
pegar vér hugsum um hina heilbrigðu og sann-
gjömu stefnu stjómanna í Vesturfylkjunum í
þessu máli, leyfum vér oss allra virðingarfylst og
í einlægni voru um góðan árangur að fara þess á
leit við flokksþing frjálslyndra manna að það taki
upp á stefnuskrá sína það atriði að ekki síðar en
innan fjögra mánaða frá því að flokkurinn komist
til valda, ef hann verði kosinn, láti hann fram
fara almenna atkvæðagreiðslu í Canada um algert
bann gegn tilbúningi, sölu, innflutningi, útflutn-
ingi og umflutningi allra áfengra drykkja í ríkinu.
Og ef málið verði samþykt með einföldum meiri
hluta kjósendanna, þá verði það gjört að logum
innan sanngjams tíma, sem ákveðinn sé af stjóm-
inni og bindindismönnum í sameiningu.
Verði þetta gert heitum vér því bindindis-
menn að veita fylgi vort og afla fylgis annara
fyrir frjálslynda flokkinn.
Frjálslyndu stjóraimar í British Columbia,
Alberta, Saskatchewan og Manitoba hafa einmitt
tekið þessa stefnu hver hjá sér og sendum vér
því þessa beiðni með fylsta trausti.
Fyrir hönd Stórstúkunnar í Manitoba, Saskat-
chewan og Norðvesturlandinu.
6. ágúst 1917.
Sig. Júl. Jóhannesson,
Stórtemplar.”
pessu bréfi kom Stórtemplar til þeirrar nefnd'-
ar, sem slík mál hafði til meðferðar, og fékk hann
loforð tveggja kvenna, sem þar voru fulltrúar,
um það að flytja málið.
f gærkveldi (þriðjudag) var málið borið upp
og samþykt í einu hljóði svo að segja óbreytt, eins
og farið er fram á í bréfinu. Mjög líklegt er að
fleiri en Goodtemplarar hafi átt þar hlut að máli,
en áhrifa þeirra mun þó hafa gætt talsvert í
þetta skifti.
Stórtemplar biður starfssystkini sín að virða
það á betri veg, þótt hann tæki sér þetta vald;
honum fanst hann vera knúður til þess undir
kringúmstæðunum.
'CogbciQ
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Pre*s, Ltd.,|Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Mam.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
J. J. VOPNI, Business Manager
Utanáakrift til blaðsina:
THE OOLUMBIA PRESÍ, Ltd., Box 3172, Winnipeg, M&n-
Utanáakrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Wlnnipag, ^an.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
4M< 27
,,Það heldur velli sem hœfast er”
Með þessari fyrirsögn birtist einhverju sinni
grein í “Nýju Kirkjublaði” eftir hinn mæta mann
séra pórhall biskup Bjamarson.
par var sýnt fram á hvemig það kæmi í ljós
smám saman hvað hæfast væri til lífs og starfs
og hvað ekki; eg hvemig það virtist vera alls
herjar lögmál að hið góða og hæfa lifði, en hið
óhæfa dæi.
petta dettur oss í hug nú á þeim tímum sem
yfir standa og í sambandi við þau mál sem mest
er rætt um.
Hér í Wininpeg stendur yfir þúsund manna
þing, þar sem kosnir fulltrúar úr öllum vestur-
fylkjunum koma til þess að bera saman ráð sín
um það hvemig heppilegast, skynsamlegast, frjáls-
legast og sanngjamast verði ráðið fram úr vanda-
málum þjóðarinnar.
par er rætt hvert stórmálið á fætur öðru; er
samþykt hver ályktanin eftir aðra; þar virðast
allir vera á eitt sáttir um það, að þjóðstjóm í orðs-
ins fylsta skilningi skuli ríkja og ráða hér í þessu
voru nýja heimkynni.
Konum er ákveðinn réttur í öllum efnum til
jafns við menn. peim er ákveðinn réttur til at-
kvæðagreiðslu í öllu ríkinu og réttur til þingsetu;
réttur til heimilislanda, og yfir höfuð enginp grein-
armunur gerður á því að réttindum til, hvort um
er að ræða karl eða konu.
Fylkinu er hverju fyrir sig ákveðinn fullur
umráðaréttur yfir öllum sínum nytjum, gögnum
og gæðum.
Til þess að styrkja þjóðstjómarhugmyndina
og vinna að því að hér sé einn ráðandi mannflokk-
ur — alþýðan, og að engin stéttaskifting geti kom
ist hér á framvegis, eins og á sér stað í Evrópu,
er það ákveðið að banna með lögum orður og titla
petta út af fyrir sig lýsir betur en nokkuð annað
þeim anda sem þingið hefir og þá stefnu, sem nú
einkennir hina sannfrjálsyndu menn þessa lands.
Áfengiseitrinu er ákveðin útlegð í allri mynd
til þess að þjóðin geti lifað í ró og næði og verði
ekki fyrir óheillaáhrifum þess.
Yfir höfuð að tala er hér á þessu þingi innsigl-
uð stefna frjálslynda flokksins og þau spor stigin,
sem hljóta að vera gleðiefni allra sannra borgara
landsins.
En hjartapunktur frjálslyndu stefnunnar hefir
enn ekki verið talinn; það sem allra mest er virði
og mesta sanngimi flytur inn í stjórnarfyrirkomu-
lagið. pað er beina löggjöfin. Hún var á stefnu-
skrá frjálslynda flokksins í Manitoba og kemst
þar bráðlega í lög.
Hún verður að sjálfsögðu einnig áður en langt
líður samþykt og gerð að lögum í allri Canada,
með því hún er í beinu samræmi við allan þann
anda, sem ríkir hjá frjálslynda flokknum.
En nú komum vér að aðalefninu. petta
flokksþing var kallað saman aðallega til þess að
ræða eitt mál — málið sem yfirskyggir öll önnur
mál og er þýðingármeira en þau öll, nú sem stend-
ur. — pað er herskyldumálið.
Um það eru allir sammála að sjálfsagt sé að
leggja fram alt mögulegt og skynsamlegt til þess
að vinna stríðið, að svo miklu leyti, sem áhrif
Canadamanna geta komið þar til greina.
En þeim kemur ekki saman um aðferðina.
Aðallega er deilumálið um það, hvort sjálf
þjóðin eigi að fá leyfi til þess að segja álit sitt
um málið eða fáeinir menn eigi að skipa þjóðinni
eftir eigin höfði og segja fyrir um það hvemig
hún eigi að sitja og standa.
Allir pólitískir flokkar í Canada svo að segja
hafa tekið saman höndum um það að vilja neita
um atkvæðisrétt í þessu máli og bæla fólkið niður
með herrétti til þess að þegja og gera sér gott af
hnefaréttinum í hljóði.
Einn maður hefir risið upp vor á meðal höfði
hærri en aðrir; geislar sanngimi og réttlætis hafa
skinið úr augum hans; þrumur og eldingar hafa
verið á tungu hans, þegar hann talaði máli þeirrar
þjóðar, sem hann hefir helgað líf sitt og krafta.
Á móti öllum flokkum og öllum öflum hefir
þ>essi mikli maður staðið eins og klettur í hafinu,
og á honum hafa allar öldur brotnað.
J?essi maður er Sir Wilfrid Laurier; sami mað-
urinn sem árið 1896 kipti svo í lag málefnum þjóð-
arinnar með skynsamlegri innflutninga löggjöf, að
hann breytti eyðimörkinin í blómlegar sveitir.
Sami maðurinn sem 1911 barðist með öllu sínu
afli gegn samsæri allra auðvaldsafla þessa lands
fyrir frjálsri verzlun og frjálsri þjóð; sami mað-
urinn sem vildi láta Canada eiga sinn eiginn flota,
en ekki vera háður partur og áhrifalaus í því efni.
pessi maður kom fram á tímum kúgunarinnar
og neyðarinnar og talar svo hátt að allur heimur
heyrir; hann heimtar rétt fólki sínu og lýsir því
yfir skýrt og skorinort að sínar síðustu stundir
skuli aldrei verða til þess að leiða sig út af aðal-
braut frj álslegs stj órnarfyrirkomulags.
Mannkynssagan hefir endurtekist hvað eftir
annað á þann hátt að þegar neyðin hefir verið
stærst, þá hefir hjálpin verið næst; þegar allir
hnefar sýndust harðkreftir og til höggs reiddir,
þá vakti hamingjan upp einhvem, sem fómaði
sjálfum sér og lagði sig í fyettu fyrir þjóð sína.
Svona var hér. í Canada átti nú að synja
þjóðinni með svokölluðu lögvaldi og hervaldi þess
réttar, sem hún og allar aðrar þjóðir eiga heimt-
ing á — atkvæðisréttarins.
Og það var ekkert tiltökumál þótt “Telegram”
og ‘-‘Heimskringla” og önnur afturhaldsblöð, sem
altaf fylgja hnefarétti og verið hafa á móti þjóðar-
atkvæði, séu þessari aðferð samþykk, en það að
“Tribune” og “Free Press” skuli hafa léð því fylgi
sitt, það er óskiljanlegt.
Að “Tribune”, blaðið sem þózt hefir vera
fólksins blað, skuli þannig hafa barist á móti
fólkinu, það munu fáir skilja. Og að “Free Press”,
sem barðist bezt fyrir beinni löggjöf fyr meir,
skuli hafa vilst út á þessa glapstigu, það er hrygð-
arefni.
En eins og frá var skýrt í Lögbergi er ástæðan
glögg; Sifton er sagður eigandi blaðsins að miklu
leyti og hann ætlaði að leika hér stóran mann. En
fólkið í Vesturlandinu er ekki blint; það man enn
þá aðfarir þess manns 1911 og gleymir þeim aldrei.
Heimskringlu ritstjórinn hefir víst haldið að
hann hafi verið að skrifa skammagrein um Lög-
berg í síðasta blaði, þegar hann lagði Lögbergi það
til ámælis að það væri á móti herskyldu án at-
kvæðagreiðslu.
petta átti víst að vera til þess að sverta blaðið
í augum alþýðu. En vér getum sagt ritstjóra
Heimskringlu það í fullri alvöru að hér eftir ekki
síður en hingað til munum vér hafa fulla djörfung
að halda fram rétti fólksins gegn hnefarétti og
harðstjórn. Og vér teljum það eitt af rétti fólks-
ins að því veitist kostur á að greiða atkvæði um
annað eins mál og hér er um að ræða.
Vér erum eindregið með beinni löggjöf; ein-
dregið á móti því að herskylda sé sett á án þjóðar-
samþyktar eindregið með stefnu Lauriers.
Oss hryggir það að íslendingar skuli eiga blað-
nefnu, sem heldur því fram að einstakir menn eigi
vald á lífi og limum þjóðarinnar og hún eigi sjálf
ekkert um það að segja hvað við hana sé gert.
Laurier hefir bjargað þjóðinni frá þeirri niður-
lægingu og því ranglæti að hún væri tekin með
keisaravaldi og rekin áfram eins og lamb, sem ekk-
ert mætti láta til sín heyra.
Laurier hefir verið sendur af forsjóninni eða
hamingjunni til þess að bjarga landinu frá upp-
hlaupum og sundrung, þegar hættan var sem allra
mest.
Laurier hefir orðið til þess að tryggja Canada
sameinaða þjóð með sameinuðum kröftum, í stað
þess að þjóðin liðist öll í sundur í smábrot hvert
öðru andstætt og fjandsamlegt.
Laurier hefir með þessu getið sér þann orð-
stýr, sem aldrei deyr. Hann er fegursta sólin á
stjómmálahimni Canada þann dag í dag, þótt
skuggamir séu famir að lengjast og kveldið að
færast nær.
Út frá honum breiðast vemdargeislar friðar,
sameiningar og sanngirni yfir hin frjálsu cana-
dizku býli og heimili og til hans streyma leyndir
straumar heitra tilfinninga og djúps þakklætis frá
þúsundum og tugum þúsunda.
Enn þá er ekki hægt að segja um það, hver
verði niðurstaða hinnar miklu samkomu hér fyrir
vesturlandið að því er stefnu þess snertir í stríð-
inu; það mál hefir ekki verið rætt þegar blaðið er
prentað. '
En vér teljum það víst að þessir frjálshugs-
andi borgarar þessa frjálsa lands láti það ekki
spyrjast á þingi frjálsra manna, að þjóðinni verði
með þeirra samþykki bannað atkvæðafrelsi um
þetta mál, sem dýpra snertir alla landsins borgara
en nokkurt annað mál.
Vér teljum það sjálfsagt að þingið aðhyllist
stefnu Lauriers í stríðinu, sem þá einu sanngjömu
og sannfrjálsu.
Ef þingið bregst þannig köllun sinni og kjós-
endanna að það rekur frá fomstu sinni þann
manninn sem lengst og bezt og ærlegast hefir
haldið uppi málefnum flokksins og hæst hefir lyft
fána hins sanna frelsis; ef þingið skyldi reka for-
ingja sinn fyrir það, að hann vill ekki svíkja aðal
hjartapunkt frjálslyndu stefnunnar, sem er þjóð-
aratkvæði, þá eru dagar frjálslynda flokksins tald-
ir—og það að verðleikum.
En vér erum ekki hræddir um að svo muni
fara: hinn prúði skari frjálslyndra manna á þingi
þessu, fer óefað burt til heimkynna sinna með
hreinar hendur og án þess að hafa framið svo
saurugt verk.
Vér væntum þess að í dag (miðvikud.) verði
samþykt tillaga á þinginu þess efnis að lýsa fullu
trausti á leiðsögn Lauriers og fullu samræmi við
stefnu hans í hermálunum—þeirri að fólkið fái
sjálft að ráða.
Sé það satt, sem blöðin halda fram, að fólkið
sé hlynt herskyldu, þá er sjálfsagt að hlíta úr-
skurði þess. Verði herskylda samþykt með þjóð-
aratkvæði án nokkurrar fyrirfram þvingunar.
Ef fólkið samþykkir herskyldu eftir að báðum
hliðum hefir verið leyft fult frelsi til þess að halda
óhindrað fram sinni hlið á málinu sanngjarnlega,
þá er hægt að segja að fólkið sé á bak við það, en
fyr ekki.
Með fullu trausti þess að þing hinna frjáls-
lyndu manna samþykki leiðsögn hins færasta
manns—Sir Wilfrids Lauriers—spáum vér því og
vitum það að hann verður næsti forsætisráðherra
í Canada.
i
! THE DOMINION BANK !
STOFNSETTUU 1871
Höfuðstóll borgaður og varasjoour . . $13.000,000
Allar eignir...................... $87.000,000
Bankastörf öll fllótt og samvizkusamlega af hendi leyst. Dg
áherzla iögB á aS gera skiftavinum sem þægilegust viðsklftin.
Sparisjóðsdeild,
Vextir borgaöir eða þeim bætt við innstæður frá $1.00 eöa meira,
tvisvar á ári—30. Júnl og 31. Desember. 384
Notre Dame Brancb—W. M. HAMH/TON, Manager.
Selkirk Branch—M. 8. BTJBGKK, Manage*.
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðitóll löggiltur $6,000,000 Höfuðstóll greiddur $1,431,200
Varasjóðu......$ 846,554
formaður.................. Oa.pt. WM. ROBINSON
Vice-President - JAS. H. ASHDOWN
Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWJ>F
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBEUD, JOHN STOVKL
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga vlö einstakllnga
eöa félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Ávlsanir seldar tll hvaöa
staöar sem er á fslandi. Sérstakur gaumur gefinn sparlsjóöstnnlögum,
sem byrja má meö 1 dollar. Rentur lagöar viö á hverjum 6 mánuöum.
T- E. THORSTEIIM9SON, Ráðsmaður
Cor. Williaan Ave. og Sherbrooke St.,

Winnipeg, Man.
3J|

Kvœði flutt á IsLdegi ’17
MINNI CANADA.
Vor framsókn öll er nú á nýjum vegi,
J?ví nýju landi bundist höfum vér,
Og engum oss það dylst á þessum degi,
Að draumar vorir flestir rættust hér.
Vér þráðum frelsið, þmngnir andans kepni,
Og þroskun sanna, meiri og f leiri ráð;
í landi því, sem Leifur fann hinn hepni,
Vér loksins höfum sigurmarki náð.
pað sigurmark var sælan við að finna
Vom sjálfskraft aukast, vilja, afl og þor;
í ungu landi áfram sig að vinna
Varð öllum gróði — réttnefnt heillaspor.
Og fmmbyggjanna ró var ekki rofin
J?ótt raunir þungar einatt stæðu mót;
Úr ljóssins þrá hver hugsjón há var ofin
pess hetjulýðs — er fann við öllu bót.
Svo hófst það landnám, landnám feðra vorra
Er lögðu grundvöll þess, sem er í dag;
pví hugljúft mjög var niðjum Njáls og Snorra
Að nema lönd og bæta þjóðar hag.
Og landið unga, aflstöð nýrra vona
Og allra þjóða skjól og frelsisgrund —
pað land, er ófst í ljósþrá fyrstu sona,
Er landið, sem vér minnumst þessa stund.
Vort frjálsa land! pitt Ijós frá fyrri ámm
Mun loga hjá oss bæði fyr og síð,
Er minnumst þess að þjóðarheill vér bárum
Úr þínu skauti alt frá landnáms tíð.
Og vér, sem eyddum æsku á þínum stöðvum,
í ungri bygð á landnámsdögum hér —
Alt andans þrek og allan þrótt í vöðvum
Vér allir sómm strax að helga þér.
Nú þynnist óðum flokkur frumbýlinga
Er falla þeir, sem oss hér ruddu slóð —
Og sterkust þrá var þeirra íslendinga,
Að þessi strönd oss reyndist frjáls og góð:
Vort heimaland í hugsun þjóðar skýrri,
Vort heillaland, þar framsókn aldrei þver,
Vort feðraland í frelsissögu nýrri,
Vort fósturland á meðan lifum vér.
O. T. Johnson-
ÍSLAND.
Enn ertu bæði ung og fríð
Egils og Snorra móðir.
Leikur um vog og laufga hlíð
Ljóminn af þinni sögutíð.
Enn eru þínir allir góðir
Andlegu sparisjóðir!
Islendingadagurinn.
Hann er nýafstaðinn. Fór hann að mörgu leyti
vel fram; veðrið var hið bezta; aðsókn sæmileg,
eitthvað um 1,200 manns; ræður ágætar og skemtu
menn sér vel yfirleitt.
pað var stór ókostur nú, sem oftar, hversu
mikill hávaði átti sér stað á meðan ræðumar fóm
fram.
petta er ósiður, sem þarf að lagfæra. Fyrir-
komulaginu þarf að breyta þannig að ekkert fari
fram nema ræðumar á meðan þær standa yfir.
pær eru aðalatriði hátíðarinnar og fyrir þeim á
alt annað að víkja á meðan.
SÓNHÆTTIR
(Sonnets).
IX. f hrundar rústir.
í hmndar rústir — brot úr sögu’ og söng
þú sækir dýpri þekking, gleggra vit,
en æfin gaf með alt sitt flas og strit
og aldrei veitir skólaganga löng. —
pau merki hæst, sem minning reisti’ á stöng
um menning alda, geyma’ ei svikinn lit.
Jón ögmundsson á engin söguslit
og ennþá syrgir nafna’ hans Líkaböng.------
En sagan vestra sérhvert blekuð ár
úr sjálfs vors penna’—að meginþáttum fróm.—
Mun fáni okkar framtíð þar sem gljár?
Já, fjallaandinn — Snælenzk jöklablóm.
En trúnagg vort og stökk um stjómarflár,
ei staðist fær hinn þunga alda dóm.
P. P. P.
Hrein sem norðrið skal hugsun hver
Heill þinni yfir vaka.
Pú barst oss komung á brjóstum þér,
Blessaðir það sem liðið er.
Gafst okkur alt—tókst aldrei til baka,-
um ekkert er þig að saka!
Frjáls skaltu tigna fóstra mín
Framtíðar-þráðinn spinna.
Djörfustu’ og beztu bömin þín
Bundu við nafn þitt heitorð sín,
Sóttu tápið til sagna þinna —
Sæmdina’ að stríða’ og vinna!
Geymir í helgi hugur vor
Heimalands þrastakliðinn.
Fent er í okkar frumlífs spor. —
Fóstrað í vestri íslenzkt þor,
Dreymir títt eftir daginn liðinn
Dagbjartra nátta friðinn.
Einar P. Jónsson
Minni íslenzkra Kermannna
Lag: "Eldgamla laafold” o.s.frv.
Flytji hvert ljóð og lag
lifandi, þennan dag,
kærleikans koss;
austur um hyldjúp höf
hvísli sem vinargjöf
hlýtt inn í hverja “gröf”
heilsan frá oss.
pú, sem ert Öllum alt,
alfaðir skildi halt
— heyr þú vor hljóð —
fyrir hvem fjarlægan
föður og son og mann;
blessa og hughreyst hann,
hlíf vorri þjóð.
Sig. Júl. Jóhanneson.