Lögberg - 18.10.1917, Page 4

0
4
Sögba-g Gefið út hvern Fimtudag af The Col- umbia Pre$$, Ltd.,]Cor. William Ave. & Sherbrook Str., Winnipeg, Man. TALSIMI: CARRY 2156 SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor J. J. VOPNI, Business Manager Utanáskrift til blaðsins: THE OOLUtyBI^ P^ESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, IV|an. Utanáskrift ritstjórans: EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, tyan. VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um AriC.

„Blaðdrusla“
pegar tveir hlutaðeigendur gera samning sín
á meðal, löglegan, undirritaðan, innsiglaðan, stað-
festan með vitnum og afhentan. pá er slíkur samn-
ingur bindandi fyrir báða parta.
Pó svo skyldi vilja til síðar að annar málsaðili
fyndi það út að það væri óhagur fyrir sig að halda
samninginn, þá losar það hann alls ekki við hann;
hann er skuldbundinn til þess að halda samningin
hv-órt sem honum geðjast betur eð^ ver; skuld-
bundinn til þess ekki einungis samkvæmt siðferð-
islögmáli sem alstaðar er viðurkent, heldur einnig
löglega.
Samningnum verður ekki riftað nema með
samþykki beggja hlutaðeigenda. Ef annar máls-
aðili brýtur hann má stefna honum fyrir rétt og
krefjast af honum skaðabóta eða fá honum hegnt.
Allir viðurkenna þessi atriði. Væri þessu ekki
þannig varið þá væri alt fjármála- verz!unar- og
félagslíf vort eins og sandur sem hryndi í sundur.
pað sem gildir milli einstaklinga og félaga,
gildir einnig þegar stjórn í einu landi gerir samn-
ing við stjórn í öðru landi og ekki síður þegar ein-
staklingur og stjórn gera samninga sín i milli.
Sökum þess að pýzkaland hélt ekki samninga
sem gildir voru samkvæmt alþjóðalögum; samn-
inga sem það hafði hátíðlega gert við aðrar þjóðir
í Evrópu, viðvíkjandi því að viðurkenna og vemda
hlutleysi Belgíu, er pýzkalá'nd þann dag í dag
talið afhrak og útlagi frá öðrum þjóðum heimsins.
Skeytingarleysi þess lands um sinn eiginn
heiður; hið svívirðilega brot á og fyrirlitning fyrir
loforðum og samningum; athófn þess lands á því
að kalla löglega samninga “blaðdruslu”, sem enga
þýðingu hefði, hefir réttilega unnið því fyrirlitn-
ingu allra þjóða. J7að hefir cyðilagt álit pýzka-
lands í heiminum; sett biksvartan blett á sögu þess
sem aldrei verður afmáður og skapað vantraust á
sér og þjóð sinni, sem hlýtur að verða því til stór-
kostlegrar hindrunar í viðskiftum þess við önnur
lönd, fjárhagslega, verzlunarlega og félagslega.
pýzkaland getur aldrei fullkomlega ná5 sér aftur
eftir þá vanvirðu og það óálit sem það hefir
þannig bakað sjálfu sér.
Stjómin í Canada hefir um margra ára skeið
gert samninga við tugi þúsunda einstaklinga af
öllum stéttum manna, öllum þióðflokkum og öllum
trúarbrögðum. Samningamir voru gerðir við
hvern sem var heiðarlegur maður, hvaðan sem
hann kom úr heiminum.
Canadiska stjómin hefir auglýst svo að segja
á öllum málum veraldarinnar að hún væri viljug
að gera slíka samninga, hun sendi umboðsmenn
sína út um allan heim, til þess að láta menn vita
og skilja hvaða samninga hún væri reiðubúin
að gera við það og hvaða kjör hýn byði. Samn-
ingurinn sem canadiska stjómin þannig auglýsti
öllum heimi að hún væri ekki einungis viljug held-
ur sæktist eftir að gera, var þess efnis að hún
veitti heimilisréttarland ókeypis þeim er setjast
vildu þar að og yrkja jöfðina í Canada; byggja sér
þar heimili og leggja fram krafta sína, og það var
gert að skilyrði fyrir þessu að menn yrðu að taka
borgarabréf; isegja upp hollustu við sitt eigið
land og verða brezkir borgarar.
Fyrir það að segja upp borgararétti þess eig-
in lands skuldbatt canadiska stjómin sig til þess
með helgu loforði og löglegum samningum að
veita þessu fólki öll réttindi, völd og sérréttindi,
sem brezkbomir menn nytu. Setnipgin í samn-
ingnum sem fjallar um þetta atriði er á þessa leio:
“Hver sá sem borgarabréf er veitt af ríkis-
ritaranum í Canada skal hafa fullan stjómarfar-
legan rétt og önnur réttindi, og vera háður sömu
skyldum og kvöðum sem brezkbomir borgarar
hafa og frá dagsetningu þessa skjals er hlutað-
eigandi í sama rétti hér á landi og brezkborinn
borgari”.
Tugir þúsunda af mönnum frá öllum löndum
trúðu og treystu því fullkomlega að þessi samn-
ingur væri áreiðanlegur; þeir vissu um áreiðanleik
brezku þjóðarinnar og þeir vissu að brezka flaggið
átti að tákna sanngirni í öllum viðskiftum; og ekki
sízt samningum; ]>eir treystu Jtví að brezka flaggið
ætti að tákna það að loforð yrðu ekki rofin undir
helgi þess og vemd; þeir trúðu því að brezka
flaggið táknaði hæsta, fylsta og sannasta frelsi.
peir komu til Canada; :þeir hafa bygt heimili sín
hér; þeir hafa ræktað jörðina; þeir Iiafa alið hér
upp fjölskyldur sínar og uppfylt kvaðir sem samn-
ingurinn lagði þeim á herðar;' þeir hafa afsalað
haldið samninginn sem þeir gerðu bæði bókstaf-
lega og eftir anda hans.
En Canada stjómin undir forustu Robert
Laird Bordens hefir brotið samninginn að sínu
leyti. Eins og pýzkaland hefir Canada rofið samn-
inginn sem væri hann ekki annað en marklaus
blaðdrasla.
Á meðan Canada áleit að samningurinn væri
sér hagstæður hélt það hann og taldi hann full-
kominn og bindandi, en þegar stjómin áleit það
frá eigingjömu og hlutdrægu sjónarmiði að samn-
ingurinn væri sér ekki þægilegur, þá rauf það
skuldbindinguna við þetta fólk og braut samn-
inginn.
Stjómin skeytti þá hvorki um heiður né ráð-
vendni; hún neitaði þessu fólki um brezka sanr.-
gimi, hún lét það skilja að það styddist við brotinn
reyr, þegar það treysti hinu alviðurkenda brezka
réttlæti og ráðvendni, að því er J?ann hluta brezka
ríkisins snertir, sem Canada nefnist.
Vegna þess að þingið er æðsti dómstóll landsins
þá getur vel verið að þetta fólk næði ekki rétti sín-
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. OKTÓBER 1917
um og ga^i ekki fengið réttlátar skaðabætur frá
canadisku stjóminni þótt það lögsækti hana; það
er ekki víst að það næði svo rétti sínum að það
gæti neytt stjómina til Jæss að standa við hinn
löglega samning; samning, sem er undirritaður
innsiglaður og staðfestur og er fólki þessu miklu
meira virði en þótt um peningaupphæð hefði verið
að ræða eða þó það væri einhver almennur verzi-
unarsamningur.
þýzkaland byrjaði striðið með því að setja
þann blett á þjóðarheiður sinn, sem aldrei verður
afmáður. pað verður að borga og borga dýru
verði þá illu athöfn. Og Robert Laird Borden hef-
ir einnig sett óafmáanlegan blett á hið hreina nafn
Canada með því að fremja þetta samningsrof; það
verðum vér að játa með dj úpum kinnroða og
beygðum höfðum sem canadiskir borgarar. Hann
hefir vafið blæju vanvirðunnar um höfuð þjóðar
vorrar með þýzku ofbeldi. Hann hefir gefið óvin-
um þessa lands tækifæri til þess að hlakka yfir
ósamkvæmni vorri, þar sem vér lýsum því fyrst
jfir fyrir öllum heimi að vér höfum farið í þetta
stríð til þess að vemda helgi löglegra samninga
milli þjóða og einstaklinga og förum síðan að ráði
voru eins og hér hefir verið gert”.
pýtt úr “Regina Leader” 10. október.
IJón*Trausti.
Allir íslendingar þekkja Jón Trausta; allir
hafa lesið eitthvað af ritum hans og flestir hafa
dást að þeim að ýmsu leyti.
Jón Trausti er gerfinafn; maðurinn heitir
Guðmundur Magnússon og er prentari.
Enginn fslendingur fyr né síðar hefir ritað
eins mikið og Jón Trausti. En gæðin fara ekki
æfinlega eftir vöxtum; meira að segja er það við-
urkend regla að þeir sem afkasta mjög miklu séu
oft ekki eins vandvirkir og hinir sem minna geri.
pessi regla á sér þó undantekningu, eins og
allar aðrar reglur. Matthías Jochumsson er sá
sem mest hefir ort í bundnu máli allra íslendinga,
og fáir hafa ort betur en hann — ef til vill enginn.
Guðmundur Bjömsson landlæknir tekur þátt í
öllum landsmálum — bókstafiega öllum; og fáir
munu þeir vera er áhrifameiri tök hafi en hann,
jafnvel í hvaða máli sem er.
pað er örstuttur tími tiltölulega síðan Jón
trausti var umkomulaus og ómentaður drengur á
íslandi. Hefði einhver spáð því fyrir 15 árum að
hann Guðmundur Magnússon mundi verði eitt af
pjóðskáldum íslands, þá hefðu “stóru” mennirnir
hlegið dátt og háðslega og ekki þótt spámannlega
mælt.
En hvað er komið á daginn? Nýútkomnar
skýrslur á íslandi bera það með sér að enginn höf •
undur á ættjörðu vorri er lesinn af eins mörgum
og Jón Trausti. Og íslenzka þjóðin veit hvað það
er sem hún les; það er ekki aðallega óheilbrigt
rusl sem hún leggur sér til munns andlega.
Einar Hjörleifsson, einn fágaðasti söguritari
sem nú er uppi, hefir lengi verið víðlesinn vor á
meðal og verður altaf. íslenzk alþýða hefir sýnt
það í vali sínu að hún veit hvað það er, sem henni
er boðið; hún veit hvað henni er holt og hvað ekki.
En hvemig stendur þá á því að Jón Trausti
hefir náð þessum heljar tökum á þjóðinni ? Hvem-
ig stendur á því að hann er mest Jesinn allra ís-
lenzkra höfunda fyr og síðar? pað er vegna þess
að hann hefir fundið námu; það er að segja hann
hefir öðram fremur byrjað að vinna námu, sem
allir vissu af, en vora ekki nógu hepnir eða nógu
framsýnir eða áræðisgóðir til þess að vinna.
Fátæki pilturinn og óskólagengni, Guðmund-
ur Magnússon, leggur út í þessar námur ákveðinn
og einbeittur, alveg eins og Klondykefarinn fyrsti;
skeytir engum erfiðleikum; lítur hvorki til hægri
né vinstri, en grefur og grefur og grefur og er
ákveðinn í því að halda áfram að grafa þangað til
gullið finst og hann getur sýnt það.
“Leitið og munuð þér fmna” var kenningin
sem hann fylgdi í verki; og hpnn leitaði og hann
fann. \
Og Jæssi náma var íslenzka þjóðlífið. Fom-
aldar- og miðalda þjóðlífið fært í nútíðar búning
og samtvinnað því.
Og ^átæki námudrengurinn er orðinn að auð-
ugum konungi, sem sendir gullmolana er hann
hefir grafið upp, glóandi og gljáandi út um alt
land; hann er orðinn að konungi sem ræður yfir
hugsun og tilfinningum manna, ekki með harðri
hendi, heldur með öflum andans — og eru þau tök
miklu fastari og þeirra áhrif miklu dýpri.
íslenzka þjóðlífið fyr og nú er svo auðugt að
sú náma er óþrotleg. Jón Trausti hefir vakið upp
menn og konur sem sofið hafa í hundruð ára;
hann hefir rakið í sundur tilfininngalíf þeirra þráð
fyrir þráð; hann hefir klætt þau holdi og blóði og
látið þau endurbirtast þjóðinni Hann hefir dregið
upp svo glöggar einstaklingsmyndir að óteljandi
menn og konur hafa þar séð sjálf sig í réttum
spegli og hann hefir gert það sama við þjóðina
alla í heild isnni.
pað er þetta sem hefir gert Jón Trausta tíð-
astan og velkomnastan gest allra andlegra gesta
á flestum heimilum á fslandi.
Sögur hans eru þrungnar af kenningum, þar
sem dregin era fram dæmi bæði til viðvöranar
og eftirbreytni.
Seinasta bókin sem Jón Trausti hefir skrifao
og hingað er komin heitir “Tvær gamlar sögur”.
Eru það tvær sögur eins og nafnið ber með sér.
önnur heitir “Sýður á keipuir”, en hin “Krossiun
í Kaldaðamesi”.
Fyrri sagan er með Jtví allra einkennilegasta
sem Jón hefir skrifað og er þar svo glögglega
dregin fram ein hlið íslenzks lundemis að betur
verður tæplega gert — J?að er hefnigimin.
Sagan lýsir sjóþorpi á fslandi og er það sVo
nákvæmlega rétt frá sagt eins og var þegar vér
vorum sjómaður heima að nær verður ekki komist.
f þorpinu era tveir feðgar og er grunt á því
góða milli þeirra. Umrenningur fer um héraðið
og beiðist gistingar hjá öðram feðganna; en er út-
hýst og honum misþyrmt. Hann kom til hinna
feðganna og fær þar góðar viðtökur.
Segir hann frá útreiðinni, sem hann hafði
fengið á hinum bænum og fer illum orðum um
feðgana þar. Förumaður þessi er hagmæltur og
eggja Jæir feðgamir hann á að gera níðkvæði um
hina; þetta þykir honum óskaráð.
Nú fara þeir á sjó feðgamir sem föramaður-
inn gisti hjá, en þar átti heima kryplingur og var
hann 1 landi. Kryplingurinn kemur að máli við
förumann og ráðleggur honum að gera ekki níð-
kvæðið, því erfitt sé að vita hvað af kunni að hljót-
ast. Kveðst hann hafi verið í þessu sjóþorpi lengi
og aðalstarf sitt hafa verið þar að ganga á milli
manna og sætta. Kveður hann hefnigirnina vera
löst, sem íslendingar séu of ríkir af; sjálfur segist
hann geta borið því vitni, þ\ í hann sé kryplingur
fyrir áverka sém hann hafi hlotið á yngri árum,
'sökum þess að hann hafi verið hefnigjarn og
ófús til $átta.
Segir hann að hvoririveggja feðgarnir séu
ágætismenn að mörgu leyti, en hefnigjamir um
of. Förumaður felst á Jætta. En þegar feðgarnir
koma heim, spyrja þeir hvort kvæðið sé búið og
draga förumann í sundur í háði, þangað til hann
stenzt ekki mátið lengur og yrkir kvæðið.
Næsta sunnudag þegar margir eru í kirkju
koma þeir saman feðgamir, sem förumaðurinn
gisti hjá, ásamt mörgum öðram í þorpinu; bjóða
þangað föður hinna feðganna (en þeir vora ?
kirkju) og er kvæðið lesið þar upp og mikið hlegið
að. Gamli maðurinn ætlar að fara, en hinir feðg-
arnir halda honum á milli sín, til þess að hann
skuli verða að hlusta á kvæðið til énda.
Hann lætur sem ekkert sé um að vera og
hlær eins og hinir. pegar hann kemur heim og
synir hans koma frá kirkju, segir hann þeim frá
þeirri svívirðu, sem hann hafi orðið að þola at
hendi hinna feðganna; setur hann upp rauða húfu
og kveðst ætla að hafa hana, þangað til þeir hafi
hefnt fyrir þetta, sem þeir verði að gera.
Eftir nokkurn tíma finst förumaðurinn dauð-
ur, og þykir mönnum auðsætt að það sé af þeirra
völdum. En sú hefnd var ekki nóg; þeir urðu
einnig að hefna sín á hinum feðgunum fyrir
smánina.
Morgun einn lítur illa út og ískyggilega; fara
þá fegarnir sem úthýst höfðu föramanninum nið-
ur að sjó, saga í sundur árarnar á skipi hinna
undir skautum og negla skautana yfir á eftir svo
ekkert beri á. Síðan eggja þeir hina til þess að
íara á sjó og fara einnig sjáifir.
Vindur stendur af landi og sigla skipin sam-
hliða; eftir nokkra stund hvessir og það svo mjög
að báðum lýzt snjallast að snúa til lands. Taka
þeir saman segl og ætla að róa í land, en áramar
brotna hver á fætur annari hjá þeim sem níðbrag-
inn höfðu látið yrkja.
pess skal getið hér að þegar förumaðurinn
fanst dauður og grunur féll á hina feðgana um
morð, hafði gamli maðurinn sagt að ef slíkt hef xi
komið fyrir sig eða sína, þá vissi hann hvað hann
mundi gera; hann mundi ýta fleytu frá landi og
stýra út í hafsauga.
pegar áramar vora brotnar vora allar bjarg-
ir bannaðar; stendur þá upp annar bróðirinn,
tekur upp stein og kastar yfir í hitt skipið með svo
miklu afli að hann fer í gegn um síðuna og fellur
inn kolgrænn sjón. Skipið fyllir og allir drukna.
nema annar bróðirinn, sem bjargað var af báti, er
þar var í grend.
Kryplingurinn var á skipinu með hinum feðg-
unum, hann stendur upp þegjandi, lítur skipandi á
gamla manninn, setur upp frjjm siglutréð og setur
út seglið; en gamli maðurinn sezt þegjandi undir
stýrið og stýrir beint til hafs. Eftir það spurðist
* aldrei til þeirra.
pannig endar sagan. 'Ef íslenzka þjóðin sér
ekki sjálfa sig í spegli í þessari sögu, þá er hann
hvergi til \
íslendingar eru hefnigjamir fram úr hófi.
Mannhefndimar í fyrrj daga bera þess vott. pað
var ekki talin mesta dygðin á Sturlungaöldinni
að fyrirgefa óvinum sínum; en að hefna, það var
aðalatriðið. Sá þótti bleyða og mannleysa, sem
ekki hefndi bæði fyrir sig og aðra.
Og vér höfum enn sama djöfulinn að draga;
ef einhver segir eitthvað, skrifar eitthvað, gerir
eitthvað, sem einhverjum fellur ekki í geð, þá er
um að gera að hefna sín.
Hefnigirain hefir mörgum fslendingi komið
á kaldan klaka — ekki síður hér vestra en heima.
pessi orð í sögunni “Sýður á keipum” era því orð
til vor töluð ekki síður en til bræðra vorra á fs-
landi.
Jón Trausti hefir þegar sýnt það að hann kann
að leita að gulli í námum íslenzks sálarlífs og vér
vonum að honum endist aldur lengi til þess að
halda áfram því starfi.
Hina söguna: “Krossinn í Kaldaðamesi”
höfum vér ekki lesið nægilega enn þá, en hún er
miklu lengri og er misjafnlega látið af henni.
Vestur-íslendingar græða þjóðemislega á því
að lesa Jón Trausta, enda er hann að ná miklum
vinsældum vor á meðal.
Veitið þessu athygli.
Verið er að senda jólagjafir til íslenzkra
hermanna í Evrópu. pað er áríðandi að Jóns Sig-
urðssonar félagið og aðstoðarfélag 223. herdeild-
arinnar viti með vissu áritanir allra íslendinga
sem í hemum eru; ekki einhverjar gamlar áritan-
ir, heldur þá áritan sem þeir hafa nú. Ef sending-
amar fara með gamalli áritan, þá geta þær flækst
og komast ef til vill aldrei; verða því drengimir
sendingar um jólimog væri það illa farið.
Gleðin sem því fylgir að fá bréf, spjald eða
hvað sem er sem flytur þögula kveðju og vottar
um það að maður sé ekki gleymdur, það veitir
þrek, kjark, von og eykur krafta.
Gleymið þessu ekki! Gerið þetta tafarlaust;
það kostar ekki mikið.
■»
SÓNHÆTTIR
—
XV. 'Norðurlönd.
Vort foma þjóðkyn bundu drottins bönd.
— pau bönd að fullu ekkert kóngssverð skar. —
pau Noreg, Svíþjóð, Finnland, Færeyiar,
vort Frón og Grænland, Danmörk — Norðurlönd.
pað hyllir að eins undir fyrstu rönd
þess unga sæludags er framtíð bar
á bak við grimt og blóðugt aldarfar
og bregða’ á geislum yfir hverja strönd:
Hvert land skal frjálst, en yfirskriftin ein:
hvers annars hag að vemda bræðradug.--------
Vor Norðurheimur — drenglund há og hrein
skal heimi öllum lyfta’ á æðra flug,
er norræn lundin, einræn, seig en sein
í samúð bindur mátt sinn einum hug.
p. p. p.
THE DOMINION BANK
STOFN SETTUR 1871
TTppborgaður höfuðstóll og varasjóður $13,000,000
Allnr elffnlr ... 87,000,000
Beiðni .bœnda um lán *
tii búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn.
Spyrjist fyrir.
Notre Dame Branch—W. M. HAMILTON, Manager.
Selkirk Branch—M. S. BOROER, Mana»er.
m ‘ 'Afyj' A»y
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðstóll löggiltur $6,000,000 Höfuðstóll grsiddur $1,431,200
Varasjóðu....$ 848,554
formaður ......... Capt. WM. BOBINSON
Vice-President - JAS. II. ASHDOWN
Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWT;F
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBEIiI;, JOHN STOVKli
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum relkninga vlð einstakllnga
eða félög og sanngjarnir skilmá.lar veittir. Avlsanir seldar tll hvaBa
staðar sem er á Islandi. Sérstakur gaumur gefinn sparirjóBslnnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagCar viC á hverjum 6 mánuCum.
T- E. THORSTEINSSON, Ráðsmaður
Co William Ave. og SKerbrooke St„ - Winnipeg, Man.
Nýir straumar.
(Framh. frá 2. bls.)
VI.
Eg hefi nú farið ærið langa sjóferð
meö lesendur mína, til að gæta
strauma þeirra, sem eru á leiö hingað,
utan úr mannhafi.
Skulum við nú litast um heima og
sjá hvar hinir nýju straumar hafa
snortið landiö.
Fyrir síðustu aldamót má svo aö
orði kveða, að einstaklingshyggja
væri einráð í stjórnmálum og atvinnu-
málum. — En um og eftir aldamótin
fer þetta að breytast — raunsæis-
stefnan víkur fyrir nýrri hugsæis-
stefnu í skáldskapnum. (Sbr. yngri
sögur E. H. Kvarans og bækur yngri
höf. okkar er á dönsku ritaj. Við
eignumst tvo heimspekinga, sem báðir
tjarlægjast meir og meir efniskenn-
inguna. Ymsar hreyfingar hefjast í
trúmálum, sem ýmist brjóta mjög nið-
ur bókstafstrú, og unná andlegu frelsi
(Nýja guðfræðin; andatrúin). eða eru
mjög hluttækar í daglegu lífi (Hjálp-
ræðisherinn, K. F. U. M.J. Allar
stefna þær í samúðaráttina.
Ungmennafélögin hafa lagt.landið
undir fót sinn. Þau hafa bundið all-
an betri hluta æskulýðsins föstum sam-
úðarböndum. Og þau eru frjóangar
híns nýja tima. Ef þau ná að vaxa,
munu þau lyfta félagsdygðum svo úr
moldu, að þær kæfi sérgæðingshátt -
inn i skugga sínum. — í atvinnumál-
um og almennum félagsmálum hefir
samvinnustefnan gripið föstum tök-
um gegnum samvinnufélagsskapinn í
sveitum (kaupfélög, rjómabú og slát-
urfélög) og jafnaðarstefnan í kaup-
túnum. Þar eru þegar orustur milli
einstaklingshvggju og samvinnustefnu
sú orusta er sérstaklega hörð í verzl-
unarmálum. Víðsvegar um landið
berjast kaupfélagsmenn og kaup-
mannasinnar um J>að, hvort verzlun-
ararðurinn eigi að lenda i höndum
örfárra kaupmanna, eða dreifast um
og auka almenna hagsæld.
1 kaupstöðum vilja jafnaðarmenn,
sem þeim er títt, ná völdum í bæjar-
stjórninni. Og þeim miðar ávalt 'að
því marki. Þeir vilja láta bæjarfé-
lögin reka ýmsa arðsama atvinnu — í
Reykjavík togaraveiðar og jafnvel
kúabú og lyfsölu—og láta þau byggja
húsin umfram alt vilja þeir að bær-
inn eigi sjálfur lóð sína, eða að minsta
kosti arðinn af verðhækkun hennar.
Þeir berjast ötullega fyrir hækktið-
um'laununj og bættum kjörum verka-
manna — og lenda þar í rimmu við
kaupmenn og togara eigendur.
öll stjórnmál, þau sem flokkum hafa
skift, og nokkurs hafa þótt veríS, hafa
hafa að eins snert stjónarfyrirkomu-
iagið hið ytra, stjómarskipunarlögin
og sambandið við Dani. Þjóðfélags-
málin sjálf — atvinnumálin og menta-
málin, hið andlega og efnalega sjálf-
stæði þjóðarinnar, hefir aldrei þótt
þess vert, að um það væri kosið til
alþingis, eöa að skoðanir í þeim mál-
um væru látnar skifta flokkutn. Og
eftir skilgreining þeirri, sem gera má
á erlendum stjórnmálaflokkum, eru
allir gömlu flokkarnir íhaldsflokkar.
En ýntislegt bendir á að hér séu
breytingar í aðsigi. Utanríkismálin
og stjórnarskipunarmálin eru nú kom-
in í svo viðunandi horf, að eigi v'irðist
liggja á bráðum breytingum, ef ófrið-
urinn gerir engar breytingar á sam-
bandi landsins við önnur lönd.
Á næstu árum hljóta atvinnumálin
og innanlandsmálin yfir höfuð að
skifta flokkum. Og þá hljóta gömlu
flokkarnir að missa tilverurétt sinn.
Þeir voru myndaðir af mismunandi
skoðunum í málum, sem nú eru út-
kljáð. Ólíklegt er að allir verði sam-
mála í innanlandsmálum, sem voru
það í sambandsþrefinu. Gömlu flokk-
arnir geta orðið að valdaklíkum,
flokkum um menn en eigi málefni. Og
þá verður það stefnuleysi að hanga* i
gömlu flokkunum sínum.
VII.
Þótt gömlu flokkarnir falli,' heldur
stjórnmálabaráttan áfram. En hún
ætti að verða heilbrigðari og sannari.
Hún hlýtur að verða barátta milli
olíkra lífsskoðana og ólíkra hagsmuna
— barátta milli hins nýja og gamla
tíma, milli cinstaklinghyggju og sam-
vinnustefnu—Yramsóknar og aftur-
halds.
Einstaklingshyggjan heíir verið,
eins og eg gat um áður, einvöld í
stjórnmálunum. Samvinnustefnan er
að ná tangarhaldi á hugum margra
landsmanna. En í framtíðinni munu
þessar stefnur heyja einvígi á öllum
sviðum stjórnmálanna. Skulum við
nú líta á hin helztu Jæirra, og gæta að
Tikuhutn til þessa.
Skattamálin eru einna merkust allra
löggjafarmála. Eins og nú stendur,
eru skattar lagðir á eftir grimmustu
og óhlífnustu einstaklingshyggju. Að-
altekjur landssjóðs, sýslufélaga, presta
og kirkna, eru nefskattar, sem leggj-
ast jafn á fátæka og ríka. Vegagjöld-
in eru jöín á fátækum sem ríkum.
Sýslusjóðsgjöld og bjargráðasjóðs-
gjald munu víðast heimtuð inn sem
nefskattur, enda er svo að sjá, sem
lögin ætlist til þess. *
Vörutollur, kaffitollur og sykurtoll-
ur — aðaltekjustofnar landssjóðs eru
hreinir og beinir nefskattar, eða verra
en iþað. Þeir hvíla þyngst á fátækum
ómagamönnum, einkum í kaupstöðum
Vörurnar, sem þeir hvíla á, eru hrein -
ar og beinar nauðsynjavörur, senr
engir neita sér um, hve mikið sem fá-
tæktin kreppir að. Einhleypir eöa f jöl-
skyldufáir nurlarar sleppa lang léttast.
En fram úr öllu hófi keyrir þó
skattur hinnar “réttlátu” kirkju. —
Tollarnir eru grímuklæddir nefskatt-
ar. En þingið lætur sér sæma að
leggja á heinan kirkjuskatt, sem er
jafn þungur á karlægutn ómaga og
fullhraustum miljónamanni.
— Óhugsandi er að allir verði fram-
vegis sammála um þetta jafnrétti.
Samvinnumenn hljóta að krefjast þess
að skattarnir séu lagðir á gjald]x>l
manna, en eigi á ómegð J>eirra. En
ýmsir munu halda fram núverandi
skattastefnu. Hér verður því háð
hörð barátta milli íhalds og framsókn-
ar, samúðar og sérhygðar. — Sam-
vinnumennirnir munu heimta að toll-
ar séu afnumdir af öllum nauð-
MULIÐ KAFFI
VELDUR BROSI
sem ekki hverfur strax af vör-
um ]?ess, sem það hefir, af því
að hann hefir komist að niður-
stöðu um gæði kaffisins. Og
sem ekki hefir þennan bitra
eftirkeim, sem oft á sér stað
með malað kaffi. pað kemur til af því að hismið og
rykið hefir horfið úr Red Rose kaffi, sem er mulið
.__ekki malað. pað er varla mögulegt að trúa því
hversu mikill munurinn er, þa/til þú hefir bragðað
Red Rose kaffi.
Sama verð og var fyrir þremur árum.
w672