Lögberg - 20.12.1917, Blaðsíða 1

Wi

;-N
&
I
7
\ J
ti
i;
:•}
: ri
Sí I
:•>
Ij
«•
•i
30. ÁRGANGUR
pegar bygð fslendinga hófst í
Nýja íslandi (árið 1875) afskekt
eins og bygð sú var, samgöngur
litlar við þá er fyrir voru í land-
inu og ekki nema einstöku mað-
ur í nýlendunni fær um að lesa
ensk blöð eða bækur sér og því
síður öðrum til gagns, þá fundu
menn fljótt til þess að mikil þörf
var á góðu blaði, er gefið væri
út á íslenzku; blaði, er ekki ein-
asta færði lesendum þess fréttir
heldur einnig lýsingu af landi
og stjóm og dýrmætar bend-
ingar og hjálp í frumbýlings-
skapnum og þekkingarskort-
inum. Langflestir nýlendu-
manna skildu ekkert í ensku, öllu
ókunnugir, allir fákunnandi og
félitlir — flestir blásnauðir, en
allir með það í huga að fræðast
sem fyrst og sem bezt, geta sem
allra fyrst hagað sér að háttum
enskumælandi manna, lært að
skilja og tala og vinna til þess
að hafa ofan af fyrir sér og sín-
um og jafnframt verða því vaxn-
ir að geta tekið tilhlýðilegan þátt
í landsmálum — geta eins fljótt
og unt væri mælt sig við hvem
sem var og kent mönnum að líta
fremur upp til íslendinga en nið-
ur á þá. Til þes® að flýta þessu
varð að koma á fót íslenzku blaði
er flytti mönnum fréttir og fróð-
leik. Slíkt blað átti að verða
kennari hinna eldri, er ekki gátu
hagnýtt sér bamaskólana.
Og svo var byrjað að gefa út
blaó. Vikublaðið “Framfari”
byrjaði tað koma út norður við
íslendingafljót á kostnað og
undir stjórn nokkurra fram-
gjarnra manna með Sigtrygg
Jónasson í broddi fylkingar; en
af eðlilegum ástæðum náði ekki
blað þetta háum aldri, og hætti
að koma út eftir örstuttan tíma.
Eins og gefur að skilja fylgdi
útgáfu blaðsins alimikill kostn-
aður, en tekjumar sára litlar,
auglýsingar engar, áskrifendur
eðlilega fáir og skil ill; og þar á
ofan laættist það, að fjöldi ný-
lendubúa tók sig upp og flutti
á burt úr nýlendunni.
Næsta íslenzka vikublaðið,
“Leifur”, var gefið út í Winni-
peg af Helga Jónssyni og entist
því ekki aldur nema skamman
tíma — einnig af eðlilegum á-
stæðum.
Priðja íslenzka vikublaðið,
“Heimskringla” hóf göngu sína
í Winnipeg árið 1886. útgefand-
inn var Fríman B. Anderson og
fyrsti ritstjórinn var Einar Hjör-
leifsson. Hugsuðu menn gott
til þessa nýja blaðs undir rit-
stjórn Einars, enda fékk blaðið
þegar í fyrstu allmikla útbreiðslu
En brátt kom í ljós, að útgefand-
inn og ritstjórinn áttu ekki skap
saman, og lét Einar af ritstjórn-
inni mjög bráðlega. Varð þá
stefna Heimskringlu mörgum
lítt að skapi og það svo miög, að
ekki þótti við unandi. Réðust
þá nokkrir menn í það fyrir öfl-
uga framgöngu Sigtryggs Jón-
assonar, enn þá í broddi fylking-
ar, að byrja á útgáfu “Lögbergs”
Voru menn þessir: Sigtryggnr
Jónasson, Bergvin Jónsson, Ámi
Friðriksson. Einar Hjörleifsson,
ólafur S. Thorgeirsson og Sig-
urður J. Jóhannesson.
Hinn 14. dag janúarmánaðar
árið 1888 kom út fyrsta tölublað
Lögbergs, undir ritstjórn Einars
Hjörleifssonar. prjátíu ára af-
mæli blaðsins er því 14. janúar
næstkomandi, og þykir við eiga,
við það hátíðlega tækifæri, að
minnast Lögbergs í jóla blaði
þessu, og þeirra manna, sem
blaðið á tilveru sína að þakka
öðrum fremur.
All misjöfnum viðtökum átti
Lögberg að fagna fyrst framan
af. pótti mörgum nægilegt aö
haldið væri úti einu íslenzku
blaði, gátu ekki skilið, að Lög-
berg ætti neitt annað erindi í
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 20. DESEMBER 1917
STOFNENDUR LÖGBERGS
llt
:
j‘< ■"
Sigtryggur Jónasson
(blaða-) heiminn en að reyna til
að drepa Heimskringlu, sem þá
var í blóma og broddi Mfsins, und-
r ritstjórn eigandans—Frímanns
B. Andersonar, er í svipinn hafði
náð miklu haldi á hugum margra
fslendinga.
Samkomulag með blöðunum,
Lögbergi og Heimskringlu var
framan af ekki sem bezt; gerði
Lögberg einarðar athugasemdir
við kenningu og stefnu Heims-
kringlu, og eðhlega var aðfinsl-
um þeim sjaldnast tekið þegj-
andi. f fyrstu tóku vinir Heims-
kringlu, einkum úti í sveitunum,
upp þykkju mikla og höfðu jafn-
vel í heitingum við Lögberg. En
ekki leið á löngu áður þetta
breyttist. Menn áttuðu sig von
bráðar, fóru að skilja Lögberg
og meta það og könnuðust við,
að það ætti annað og veglegra
erindi en það að drepa Heims-
kringlu. Með Lögbergi fengu
menn loks kennarann, sem þeir
löfðu hugsað sér og þráð á fyrstu
frumbýhngs árunum.
Áherzla mikil var á það lögð
að vanda Lögberg sem mest að
efni og máM, enda var ritstjór-
inn mæta vel til þess vaMnn. Sér-
skoðanir flokka og einstakMnga
voru látnar óáreittar, sérhverju
góðu og virðingarverðu var vel
tekið og lagt Mðsyrði; en öMu er
miður sæmdi sagt hMfðarlaust
stríð á hendur.
Og áhrif blaðsins komu í ljós.
Bragurinn á félagsMfi fslend-
'inga tók stakkaskiftum miklum
þau sjö árin, sem Einar Hjör-
leifsson var við ritstjórn Lög-
1 bergs, og þótt fleiri komi þar til
sögunnar og ekki væri rétt að
þakka E. TI. það einum, þá átti
| hann vissulega sinn þátt í því og
hann ekki lítinn.
Fyrstu tvö árin var Lögberg
hæfilega stórt fyrir einn mann til
þess að geta leyst verkið vel af
hendi. pá var blaðið minna en
einn þriðjungur af núverandi
stærð þess. Stærra hefði Lög-
berg helzt aldrei átt að vera;
ekki óhugsanlegt, að blaðið hefði
fengið að búa lengur að E. H.,
ef það hefði haldið upprunalegri
stærð sinni og ekki ofþyngt hon-
um með óhæfilega miklu verki.
Hann kvartaði ósjaldan undan
því við vini sína, að hann væn
svo önnum kafinn við að fylla
dálka blaðsins og lesa prófarkir,
að hann hefði helzt engan tíma
til nauðsynlegs lesturs bóka og
tímarita eða til þess að semia
sér samboðnar ritgerðir í blaðið,
og því síður til þess að létta sér
upp eða eiga nokkra frístund.
Við fyrstu stækkun Lögbergs
var svo tilætlast, að tveir menn
hefðu ritstjómina með höndum,
enda voru þeir tveir um tíma,
en ekki stóð slíkt lengi, og
mun helzta ástæðan hafa verið
sú, að þröngt var í búi — tekj-
urnar ekki nægilega miklar til
þess að launa tvo ritstjóra.
Við byrjun þriðja árgangs var

Einar Hjörleifsson
Lögberg stækkað (tvöfaldað) og
Jón ólafsson ráðinn ritstjóri.
Kom hann til blaðsins 23. apríl
árið 1890. pá um vorið skifti
Lögberg um eigendur. Var þá
stofnað hlutafélag með 10,000.00
höfuðstól, er tók við útgáfu
blaðsins; nafn nýja félagsir.s
var: The Lögberg Printing &
Publishing Company, Limited.
Meðlimir félags þessa voru upp-
runalegu útgefendumir að við-
bættum nokkrum vinum þeirra
og skoðanabræðrum.
Heilsar nýja félagið upp á les-
enduma með stuttu ágripi og er
þetta aðalmergur málsins:
“Ritstjóm blaðsins (Einar
Hjörleifsson og Jón ólafsson)
verður óbreytt, og þá einnig
pólitísk stefna þess, sem ó-
háðs blaðs, sem eigi selur sig
neinum flokki á hönd, en lætur
málstaðinn ráða undirtektum
sínum í hverju máli, og er hið
frjálslyndasta íslenzka blað í
því að leyfa gagnstæðum skoð-
unum aðgang, en útiloka ekk-
ert nema heimsku, illyrði og
leiðindi”.
“Einrúg í kirkjulegum mál-
um stendur blaðið óháð öllum
flokkum og félögum”.
Fyrstu stjórnarnefnd nýja fé-
lagsins skipuðu menn þessir:
Sigtryggur Jónasson forseti,
Árni Friðriksson vara-forseti,
Jón ólafsson, skrifari, fóhirðir
og ráðsmaður,
Páll S. Bardal,
Andrés Freeman.
Við byrjun 4. árgangs hætti
Einar Hjörleifsson við ritstjóm
Lögbergs, í því skyni að Jón ól-
afsson hefði hana einn með
höndum. Kafli úr kveðjuorðum
E. H. til lesendanna hljóðar svo:
“Og svo á eg enn eftir ótalið
eitt ánægjuefni — sem ef til
vill er nú ekki annað en hug-
arburður. Eg geri mér í hug-
arlund, að fleiri lesendur muni
líta velvildaraugum á það, sem
eg skrifa nú orðið, heldur en
fyrir þremur árum síðan, þeg-
ar eg gerðist ritstjóri”.
“Fyrir rás viðburðanna”, svo
maður viðhafi Jóns ólafssonar
eigin orð, hvarf hann frá rit-
stjórn Lögbergs eftir þrjár vik-
ur. Tók Einar Hjörleifsson þá
við starfinu á ný og hélt þvi
uppihaldslaust og aðstoðar-
mannslaust þangað til 1. marz
árið 1895, og hafði hann þá verio
ritstjóri Lögbergs í rúm sjö ár.
Sigtryggur Jónasson tók þá!
við ritstjórn Lögbergs, og farast
Einari Hjörleifssyni þannig orð
um eftirmann sinn í kveðju á-
varpi til lesendanna, að hann trúi
því naumast, að nokkrum detti
í hug að bera á móti því, að ef
íslenzk blaðamenska í Vestur-
heimi sé í meiri skuld við nokk-
urn einn mann en allra aðra, þá
sé Sigtr. Jónasson sá maður.
pessum ummælum E. H. hefir
enginn mótmælt, enda eru þau
sannleikur. Sigtr. Jónasson er
NÚMER 50
maðurinn, sem fyrir því gekst.
að setja á stofn prentsmiðju við
fslendingafljót og gefa út blaðið
Framfara og hefir vafalaust.
borgað mikið af þeim kostnaði
úr eigin vasa. Og hann var mað •
urinn, sem mestan og beztan þátt
átti í því, að ráðist var í að gefa
út Lögberg. f báðum tilfellun-
um var hann aðal driffjöðrin og
aðal féþúfan. Enginn skyldi láta
sér það til hugar koma, að Sigtr.
Jónasson hafi í fjárhagslegri
hagnaðarvon lagt fram fylgi sitt
og fé til blaða fyrirtækjanna.
Hann hefir vafalaust vitað fyrir
fram að efnalega var þar einskis
í að vænta; sennilegast, að maður
I fengi aldrei endurborgað fé það
j er fram var lagt til þess að koma
| fyrirtækinu á fót. En honum
skyldist það þannig, að þörf væri
á blaði og hann var nógu f élags-
j lyndur og nógu áræðinn til þess
að ganga á vaðið og leggja fram
j krafta sína til þess að bæta úr
j þörfinni.
Ritstjórar Lögbergs síðan Ein-
| ar Hjörleifsson hætti hafa þess-
j ir menn verið:
Sigtryggur Jónasson,
Magnús Paulson,
Stefán Björnsson,
Kristján Sigurðsson,
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson.
Aðstoðarritstjórar á ritstjórn-
arárum Stefáns Björnssonar
voru Hannes S. Blöndal, Baldur
Sveinsson, Kristján Sigurðsson.
Árið 1911 urðu á ný eigenda-
skifti að Lögbergi. Var þá stofn-
að hlutafélag með auknum höf-
uðstól undir nafninu The Colum-
bia Press, Limited. Færði þetta
nýja félag bráðlega út kvíarnar,
reisti stórhýsi á suðausturhom-
inu á William Avenue og Sher-
brooke Street, þar sem gamla
prentsmiðjan stóð. Leigirfélag-
ið þar út skrifstofur og íbúðir
og hefir þar einnig skrifstofur
sínar og prentsmiðju. Er þar nú
rekið prentverk í stórum stíl og
fjölda fólks veitt atvinna. Getur
prentsmiðja þessi að mörgu leyti
mælt sig við beztu prentsmiðjur
borgarinnar.
Allir eigendur Lögbergs hafa
verið frjálssinnaðir í stjómmál-
um og hefir blaðið því frá upp-
hafi eðlilega aðhylst og stutt
frjálslynda flokkinn að málum,
bæði í fylkis og ríkismálum. Og
þótt Lögberg á fyrri árum ætti
oft örðugt uppdráttar og berðist
í bökkum að geta staðið í skilum,
þá gerði það aldrei stefnu sína
og fylgi að markaðsvöru, þrátt
fyrir freistandi tilboð.
Sigurður .1. Jóhannesson
Árni Friðriksson
ólafur S. Thorgeirsson
Bergvin Jónsson
Nú á síðari árum eru leiðandi
menn þjóðanna að vinna. að sam-
eining, þykir flokkaskifting ó-
þörf og jafnvel skaðleg. Kirkju-
deildir eru að renna saman; fjár-
málamennimir eru óðum að
ganga í bandalag með banka sína
og stjórmálamennirnir eru af
kappi að reyna að sameina sig
og innleiða þjóðstióm er skipuð
sé mönnum af öllum flokkum.
Hver veit nema þessi einingar-
hugsjón brjótist fram þegar
minst varir hjá útgefendum ís-
lenzku blaðanna Lögbergs og
Heimskringlu ? Mission blaðanna
með núverandi fyrirkomulagi
fer óðum minkandi og hverfur
með öllu innan fárra ára. Ekki
er þó þar með sagt, að íslenzk
blöð þurfi eða eigi að hverfa úr
sögunni. pað er öðru nær. En
innihald blaðanna verður að
breytast. BJöðin þurfa að verða
alíslenzk. Ritgerðir um íslenzk
efni og fréttir frá íslendingum
hvar sem þeir eru — og þá ekki
hvað sízt fslands fréttir, ætti að
vera aðalefni blaðanna. pá verða
blöðin velkominn og vinsæll gest-
ur á hverju íslenzku heimili um
fjöldamörg ár enn, sé vel til
þeirra vandað.
Myndir af stofnendum Lög-
bergs birtast hér í blaðinu og
mun flestum þykja það vel við
eiga á þessu þrjátíu ára afmæli
Lögbergs.
'.v.r.v.;;; • • »: i.v.ú:: :.i7