Lögberg - 14.02.1918, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. FEBRÚAR 1918

Hávaði og ryk.
J?að er eins og sumum mönnum sé málæði og
hávaði fyrir öllu, og að tala sem mest og sem
hæst. Að þyrla upp sem allra mestu ryki í kring-
um sig og aðra, virðist vera áform þeirra. Fyrst
er þetta ef til vili gjört til þess að láta á sér bera,
án þess að á bak við það liggi nein ill meining. En
það er svo með þennan löst, eins og alla aðra lesti,
að þegar menn fara að leggja hann í vana sinn,
þá verður hann þeim samgróinn, og um síðir tek-
ur hann ráðin af dómgreind og rökfærslu þeirra,
og þegar svo er komið, er hann orðinn að pest.
Eins er með blöðin, nema hvað þau geta ver-
ið áhrifameiri og víðtækari í þessu efni, heldur
en einstaldingamir og þar af leiðandi komið meiru
illu til leiðar.
Að undanfömu hefir blað eitt hér í bænum
þyrlað upp meira moldviðri í sambandi við fjár-
mál Norrisstjómarinnar en vér minnumst að hafa
séð í langa tíð.
Fjarri er það oss að amast við réttmætum
aðfinslum, hvort heldur er að ræða um stjómmál
eða önnur mál. Hvort heldur er um að ræða
Norrissitjómina eðk aðrar stjómir. Aðfinslur eru
nauðsynlegar ef þær eru réttlátar. En þær verða
að vera á rökum bygðar — verða að vera meira
en hávaði og ryk.
Eftfir alt það moldviðri, sem á hefir gengið
hjá aðalmálgagni afturhaldsmanna hér í bænum,
hefði maður mátt halda að einhverjar stórsyndir
hefðu hent Manitobastjómina í sambandi við fjár-
mál fylkisins síðastliðið ár, en svo er þó ekki.
Blaðinu hefir ekki tekist að benda á óráðvendni
hjá stjóminni í einu einasta smáatriði, ekki held-
ur hefir tekist að benda á það að stjómin hafi sóað
fé fylkisins til ónytsamlegra hluta. Heldur hefir
þessi hvellur til orðið út af því, að $100,000 fjár-
upphæð, sem stjómin hafði gefið til liknar og
hjálpar þeim, sem nauðstaddir em í sambandi við
þetta stríð, er sett á annan stað í fylkisreikning-
unum, heldur en blaðið vill láta hana vera á. En
sem hefir þó ekki hina minstu þýðingu fyrir hið
fjárhagslega ástand fylkisins. Sannleikurinn er
sá, að þetta er notað sem ástæða til þess að þyrla
upp ryki í augu almennings og glepja honum sýn,
svo hægara sé að koma inn hjá honum tortryggni
og vantrausti á mönnum þeim, sem nú fara með
völdin hér í fylkinu. Slík aðferð er máske lævís-
leg, en varla er hægt að segja að hún sé virðuleg
og vart mun hún ná tilgangi sínum.
Annað afturhaldsblað vor á meðal, Heims-
kringla, minnist á fjármálin í síðastliðinni viku,
og þó að hávaðinn sé þar ekki eins mikilil, er þó
andinn sami, og ýmislegt þar á sömu bókina lært.
Par stendur t. d. að Norrisstjómin hafi á 2*4
ári aukið fylkisskuldina um $5,000,000. petta
er ekki með öllu rétt. pegar Roblinstjómin fór frá
völdum, þá skydi hún eftir tóma fjárhirzluna og
$1,000,000.00 skuld, sem fallin var í gjalddaga,
og til þess að mæta þessari skuld, gekk ein miljón-
in af þessum fimm, sem Norris-stjómin hefir lán-
að. Roblinstjómin skyldi líka eftir þinghúsbygg-
ingu, sem ekki var hálfgjörð, og til þess að halda
því verki áfram hafa gengið $2,100,000. peir
baggar sem Norrisstjómin hefir sjálf bundið sér
em:
Til kaupa á mjólkurkúm..............$200,000
Til þjóðræknis þarfa................ 100,000
Fangabúgarður ...................... 100,000
Dómhús í Dauphin.................... 100,000
Sjúkrahús í Ninette.................. 80,000
Lán til sveita ....................... 5,000
f sambandi við háskólann ............ 50,000
Bændalán ........................... 100,000
Viðgjörð á byggingum................ 100,000
Af þessum peningum er þó enn óeytt $1,166,490.64.
Á þetta hefði ritstjóri Heimskringlu átt að minn-
ast, ef hann hefði viljað vera sanngjam.
Ekki er það heldur rétt frá sagt að skatt eigi
að leggja á allar skemtanir fólksins. Heldur fer
stjórain fram á það, að skattur verði lagður á öll
leikhús í fylkinu, eða öllu heldur á þá sem sem á
leikhús ganga — en að aðrar skemtanir en leik-
hús séu ekki til, er alveg ný kenning.
Fjármál Manitoba-fylkis.
Á öðrum stað í þessu blaði birtum vér ræðu
fjármálaráðherra fylkisins, Hon. Edward Brown,
er hann flutti i Manitoba þinginu 4. þ. m., og verð-
ur ekki annað sagt en að hún sé að öllu leyti mjög
skilmerkileg.
f fyrsta lagi er það að segja að stjóminni
hefir tekist á þessum þremur árum, sem hún hefir
setið að völdum, að láta mætast, að mestu leyti
inntektir og útgjöld fylkisins, þrátt fyrír hinar
breyttu og erfiðu kringumstæður, sem vér höfum
átt við að búa, og þrátt fyrir það þótt kaupgildi
dollarsins hafi stómm minkað, sökum hækkunar
á öllum vamingi, sem stafar frá heimsófríðnum
mikla. Að vísu er nú sjóðþurð, sem nemur
$109,000, en furðu má sæta að hún skuli ekki vera
meiri, þegar tekið er tillit til dýrtíðarinnar og
h'ka þess hins aukna kostnaðar, sem stjórnin hefir
orðið að mæta sökum nýrra kvaða, svo og taps
þess, sem sumt af hinum nýju löggjöfum hefir
haft í för með sér, t. d. vínbannslöggjöfin, er ein
hefir valdið tekjumissi, sem nemur um $230,000.
Samt hefir stjómin ekki fram að þessu verið knúð
til þess að taka peningalán, til þess að mæta hinum
vanalega starfsrækslukostnaði fylkisins, heldur
hafa, eins og að framan er sagt, inntektir fylkis-
ins nægt til þess að mæta útgjöldunum, þar til nú.
Vér þekkjum enga verzlun, engan búgarð,
ekkert húshald hér í landinu, þar sem starfs-
rækslu kostnaðurinn hefir ekki vaxið stórkostlega,
nú á undanfarinni stríðstíð. Og víst er enginn sá
maður til, sem ekki veit og skilur, að lífsfram-
færsla og allur iðnaður er miJflu dýrari nú, heldur
en hann hef ir nokkm sinni áður verið í sögu þessa
lands. Verzlunarmennimir geta ekki selt vömna
fyrir sama verð og þeir áður gjörðu. Bændur
geta ekki framleitt kom og búfé fyrir neitt líkt
því eins lítið og þeir áður gjörðu, og verkamenn-
imir ekki heldur lifað af sama kaupgjaldi og þeir
gjörðu fyrir stríðið. pað er því síst kynlegt þótt
stjómin í þessu fylgi sé sömu lögum háð og aðrir.
pað er með öllu ómögulegt að öðmvísi geti verið.
Ef nokkuð er undarlegt í þessu sambandi, þá er
það það að Manitobastjómin skyldi geta borgað
allar skuldir og komist af fram á þennan dag, án
þess að taka lán, til almennra útgjalda, eða leggja
beina skatta á fylkisbúa.
Annað atriðið, sem eftirtektavert er, og sem
mikla þýðingu hefir í sambandi við fjármál fylk-
isins er aðferð sú, sem stjórain hefir tekið upp
við bókfærslu fylkisreikninganna, nefnilega það að
taka ekkert með í þann reikning nema peninga,
sem borgaðir em inn og út á árinu, svo að í lok
hvers einasta árs má fletta upp bókunum og sjá
upp á dollar hvemig hinn virkilegi fjárhagur
fylkisins stendur. Svo nákvæmlega hefir stjómin
haldið sig að þessari reglu, að hún hefir ekki tekið
með í þenna ársreikning $1,378,500, sem fylkið á
útistandandi, og sem reikna má upp á sem alveg
vísa peninga, þeir vom að eins ekki komnir í
hendur stjómarinnar, og því ekki hægt að telja
þá sem inntekt, samkvænmt bókfærslureglum henn-
ar. En vér munum þá tíð, þegar inneignir, ekki
vitund betrí heldur en þessar eru, vom notaðar til
þess að sýna tekjuafgang. Og ef þessi stjóm hefði
viljað fylgja þeirri reglu, þá hefði hún getað sýnt
stórkostlegan tekjuafgang. En stjómin vildi ekki
afvegaleiða sjálfa sig og fylkisbúa og stofna fjár-
hagslegri framtíð fylkisins í hættu.
í þriðja lagi vildum vér benda sérstaklega á
fyrirætlanir stjómarinnar um að stofna varasjóð,
sem með tíð og tíma gæti borgað upp allar skuldi"
fylkisins.
Ein af syndum þeim, sem erfiðast er að fyrir-
gefa Roblinstjóminni er það, hvemig hún fór með
landeign þessa fylkis. Ekki einasta að hún seldi
landið til vildarmanna sinna, sem svo græddu á
því stórfé, heldur líka hitt, að hún tók alla pen-
inga, sem inn komu fyrir sölu þessara landa og
borgaði með þeim starfsrækslukostnað fylkisins.
Svo þegar sú stjóm fór frá, var alt upp etið af
þeirri miklu innstæðu fylkisins nema um $2,000,000
sem óborgað var af útistandandi sölubréfum og
45,000 ekrur af landi. Að slíkt geti ekki komið
fyrir aftur í sögu þessa fylkis er lífsnauðsyn, og
nú, þegar líkindi em til þess að þetta fylki fái til
umráða um 26,000,000 ekmr af landi, sem Ottawa-
stjómin heldur, en fylkinu ber, og þar með fiski-
vötn, námur og skóga, innan sinna vébanda, þá
fyrst skilst manni, hve þýðingarmikið ákvæði það
er, sem stjómin nú fer fram á, sem sé að fylkið
samþykki lög um það, að af innstæðu þessari megi
aðeins eyða vöxtunum til almennra þarfa, eða út-
gjalda, en að höfuðstóllinn sjálfur leggist í vara-
sjóð, þartil nógu mikið er í hann safnað til þess
að borga upp allar skuldir fylkisins. Ákvæði
þetta er sannariega til þrifa, og vér eram þess
fullvissir að innan takmarka þessa fylkis er ekki
nokkur sá maður til, sem á annað borð lætur sig
hag fylkisins nokkm skifta, sem ekki kann stjóm-
inni þökk fyrir framkvæmdir sínar í þessu efni.
Mæður.
Eftir Maurice Maeterlinck.
pað eru mæðumar, sem þyngsta bera byrð-
ina í ófriði þessum. — Á strætum, gatnamótum
og þjóðvegum; í bæjum og borgum, heimilum,
skólum og kirkjum, hittum vér mæður, er mist
hafa sonu sína í stríðinu, og sem syrgja sárar og
dýpra, en þótt þær vissu dauða sjálfra sín bíða við
næsta fótmál.
Vér skulum reyna snöggvast að gera oss ljóst,
hvað þær hafa mist. — pær vita hvað missinn
gildir, en þó vilja þær dylja oss karlmennina þess.
Synimir em numdir á brottu frá þeim í blóma
tífsins, um það leyti sem æfisól mæðranna er að
lækka í vestrinu. — pegar ungbam deyr, finst
manni eins og sál þess sé tæplega á brautu flogin;
heldur sé hún óaðskiljanlegur hluti móðurinnar,
sem beið með ást og eftirvæntingu eftir hinum
fyrstu þroska-einkennum.
Dauði sá, er heimsækir vöggu hvítvoðungsins,
er gjörólíkur þeim dauða, sem um þessar mundir
skelfir heiminn svo mjög, að máttarviðir allir
leika á reiðiskjálfi. pegar tvítugur sonur deyr,
hverfur hann móðurinni að fullu, og lætur ekki
eftir sig einn einasta vonameista. Hann flytur
á brottu með sér alla framtíðardrauma móðurinn-/
ar; alt sem hún gaf honum, alt sem hann hafði
gefið og ætlaði að gefa henni framvegis; bemsku-
brekin, bemsku-brosið, unglings glaðværðina og
fyrirheitin dýrðlegu um manndóm og þroska, og
friðinn og vémdina, sem móðirin hafði átt í vænd-
um á efri ámm.
Hann flytur á brottu með sér eitthvað, sem
var ennþá dýrmætara og meira en sjálfur hann.
Ekki er það einungis jarðneskt líf hans sjálfs,
sem endar þarna, heldur fellur og með honum á
vígvellinum heil kynslóð, dásamleg keðja af fögr-
um andlitum, og Ijúfum hlátmm; alt þetta kveður
sólina og lífið, og hverfur á augnabliki inn á hin
ókunnú huldulönd!
Allir þessir atburðir endurspeglast í augum
hinna syrgjandi mæðra, en em þó óskiljanlegir.
Og einmitt vegna þess, verður sorgarmóðan á
móðurauganu svo innihaldsrík og viðkvæm, að eng-
inn er sá, vor á meðal, er fundið geti viðeigandi
orð, sem rétta gefi lýsingu. —
Eigi gráta þó mæður hinna föllnu hermanna,
á sama hátt og konur grétu í hinum fyrri styrj-
öldum. Nei, þær gráta eiginlega ekki. — Synir
þeirra hverfa einn eftir annan, en aldrei heyrum
vér þær kvarta. pær koma sjaldan á mannamót,
láta aldrei í ljósi hefndarhug, minnast aldrei á
uppreist. pær byrgja grátekkann í hálsinum,
stöðva tárin, samkvæmt einhverju dásamlegu lög-
máli, sem oss karlmönnum er ókunnugt. —
Vér kunnum þess lítil skil, hvað það er, sem
gefur þeim hugrekki og þrótt til þess að lifa það,
sem þær eiga eftir ólifað. Sumar mæður eiga önn-
ur böm, og vér getum skilið að þær styrk-
ist við að skifta ást sinni og framtíðardraumum
á milli þeirra.
Margar hafa eigi áður mist afkvæmi sín, en
leita svölunar við hversdagsstörfin og í eilífðar-
fyrirheitum trúarbragðanna. Afstaða þeirra
mæðra gagnvart lífinu, verður oss skiljanleg, úr
því að mæður píslarvottanna, létu hvorki hugfall-
ast né feldu tár. —
En þúsundir mæðra hafa fyrir vomm sjón-
um mist aleigu sína — eina soninn, en eiga þó
eins sterka, eða jafnvel sterkari von en þær, sem
ekkert hafa mist! Hvaðan kemur konum þessi
óviðjafnanlega hugprýði? pegar hinir vitmstu
og beztu á meðal vor karlmannanna, hitta eina
af slíkum mæðmm, þá standa þeir ráðþrota; vit-
andi aðeins að þeir standa augliti til auglitis við
hina yfirgripsmestu sorg, sem snortið getur mann-
legt hjarta; þeir eiga örðugt með að finna eitt
einasta orð, er eigi geti annaðhvort verið særandi,
eða þá beinlínis ósatt!
Samt áræða þeir loks að vekja máls við móð-
urina, á réttlæti og fegurð hins göfuga málefnis,
er sonurinn barðist og féll fyrir, og hve óendan-
lega mannkynið í heild sinni verði þakklátt minn-
ingu þess manns, er kvaddi unaðssemdir æskunn-
ar, ókvíðinn, óhryggur og einráðinn í því að leggja
lífið sjálft í sölumar fyrir 3æmd þjóðar sinnar, ef
nauðsyn krefði, og þeir bæta því við, að menn
þessir séu í raun og vem ekki dánir, heldur séu
þeir ávalt andlega nálægir í meðvitund fólksins. —
þegar m«nn þessir mæla þannig, finna þeir
ósjálfrátt óvissuna og tómleikann í sínum eigin
orðum. peir vita að þessi sannleikur gildir ekki
um alla þá, er fallið hafa; þeir vita að mikill meiri
hluti þeirra gleymist von bráðar, og að flest þessi
lofsamlegu ummæli, eru því lítið annað en bama-
hjal. peir vita í hjarta sínu ofur vel, að enginn
fagurgali, getur á nokkurn minsta hátt jafnast á
við nautnina dul-ljúfu, er móðirin hefir af návist
sonarins, við máltíðimar, morgun-kossana og
kveld-faðmlögin. — Mæðumar einar vita, að eyð-
umar þær, getur ekkert—ekkert fylt. Og þess
vegna er það, að þær gefa oftast nær lítinn gaum,
að huggunartilraunum vomm; hlusta þegjandi á
flest, er vér segjum, með aðra skoðun á orsökum
sorganná, og aðra tegund vonar og traust, en þá,
sem vér karlmenn þykjumst eiga yfir að ráða. —
pessar hugprúðu mæður, þessar kyrlátu hetj-
ur nútíðarinnar, láta fyr Mfið, en að kvarta. Og
í gröfina fara þær, með leyndardóm þann hinn
mikla, oss jafn ókunnan, hvaðan þeim kom þrótt-
ur hinnar takmarkalausu sjálfsafneitunar og hvar
þær lærðu þolinmæðina, hógværðina og hugþolið,
sem oss karlmenn skortir oft svo tilfinnanlega í
lífinu.
Sœla fórnarinnar.
, Einn allra dásamlegasti þátturinn í lífi mann-
anna, er fómfýsin. — Engin sæla á jarðríki, teknr
fmm sælunni þeirri, sem því er samfara, að gefa
hluta af starfi sínu — hluta af sjálfum sér — til
hjálpar og aðhlynningar þeim, sem þjást og líða.
Á öllum tímum er þörf fómfýsinnar næsta brýn,
en þó einkum og sér í lagi þá, er öldur ófriðar og
hörmunga rísa jafn hátt og nú gera þær. Um
þessar mundir fóma sjálfsagt allir einhverju, þó
er mismunurinn afar mikiH, bæði á mikilleik fóm-
anna og eins á hug þeirra og hjartalagi, er þær
inna af hendi.
Miljónamæringurinn, þótt nokkrar gefi þús-
undir, er í raun og veru engu að fóma; við það út
af fyrir sig, nýtur hann engrar sælu, því með því
gefur hann ekkert af sjálfum sér. Alt öðru máli
er að gegna, um fátækara fólkið, daglaunamenn
og verksmiðjustúlkur, er leggja alt í sölumar;
gefa svo að segja síðasta bitann frá munni sér,
síðasta centið til fómar á altari þjóðarinnar, þegar
hættan er mest, og meginstoðir menningar og
frelsis í voða. þetta fólk gefur í hinum sanna
fómaranda, það gefur hluta af sjálfu sér, til þess
að öðmm geti liðið betur, og það talar fátt um
fómina, og telur hana eigi eftir.
Fyrir fáeinum dögum sáum vér lítið stúlku-
bam standa við glugga á sætindabúð, og var þar
til sýnis brjóstsykur m^ð allskonar litskrauti og
margvíslegum myndum. Stúlkan litla var á leið
frá miðdegisverði sínum og í skólann; hún hélt á
þremur eða fjórum koparcentum í lófanum. Um
nokkra stund starði hún á hina marglitu brjóst-
sykurmola, þeir voru svo dæmalaust freistandi;
svo mundi hún alt í einu eftir því, að bömin í
skólanum, höfðu stofnað dálítinn sjóð, til styrktar
hinum foður og móðurlausu jafnöldmm þeirra í
Belgíu. Hugsun sú fékk óðara vald á huga litlu
stúlkunnar, hún steingleymdi brjóstsykrinum,
hljóp alt hvað fætur toguðu til skólans, og lagði
centin sír. í Belgíusjóðinn, kafrjóð í framan og
með sælubros á vömnum. pessi litla stúlka gaf
ekki til þess að sýnast, heldur var það innri þörf,
er athöfninni stýrði. — J?ama kom hinn sanni
fómar-andi berlega í ljós —, þannig eiga allir að
fóma, þegar líf lands og þjóðar, leikur á þræði.
Dyrnar að opnast, eða hvað?
Rétt nýlega fluttu blöðin þá frétt, að stjómin
væri búin að afnema toll af vélum, sem notaðar
eru við akuryrkju vinnu, og sem á ensku máli eru
nefndar (Tractors). Eru bændur famir að nota
vélar þessar allmikið, hér í Vesturlandinu, og er
þetta að sjálfsögðu þakklætis vert. En þó er þetfca
ekki nema ofurlítill forsmekkur þess, sem þarf
að verða.
Úr öllum áttum koma áskoranir til canadisku
bændanna um aukna framleiðslu og þeir skilja
þörfina, og hafa einlægan vilja á því að beita öll-
um sínum kröftum til þess að verða við þeim á-
skomnum, — hafa einlægan vilja til þess að duga
sem drengir, á tímum erfiðleika og neyðar. En
það er ekki nóg að vilja — það er ekki nóg að skora
á, það verður að gjöra þeim mögulegt, að gjöra
það. — pað má ekki níðast á þeim — það má ekki
taka frá þeim vinnukraftinn of mjög. J?að má
ekki takmarka verð á framleiðslu þeirra, en gefa
öllum verkfærasölum ótakmarkað frelsi til þess ao
setja upp nauðsynlegustu jarðyrkjuverkfæri að
vild, og þar ofan í kaupið að vemda þá með ósann-
gjömum, og undir núverandi kringumstæðum, ó-
forsvaranltegum tollum.
J?að má ekki taka frá bændunum vinnukraft
þann, sem vanur er verkum, og láta svo óvana og
óhlutvanda menn sprengja vinnulaunin upp úr öllu
hófi — því tekur stjórnin ekki í taumana? J?ví
lætur hún ekki jöfnuð og réttlæti ganga jafnt yfir
alla í þessu efni — og á þessum tímum?
THE DOMINION BANK
SIR EDMUND B. OSLER,
President.
W. D. MATTHEWS,
Vice-President.
Hagsýni hjálpar til að vinna stríðið.
Byrjið sparisjóðs reikning og bætið við hann reglulega
Notre Dame Brancli—W. M. HAMIIjTON, Manager.
Selkirk Brancli—P. J. MANNING, Manager.
• w;Atyjivt/jAt/jAtÁ'.ytyjivoyf.vv/.'■ W) A8A!
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðstóll löggiltur $6,000,000 Höfuð»tóll graiddur $1,431,200
Varasjóðu.... $ 920,202
President ------ Capt. WM. ROBINSON
Vice-President - - JOHN STOVEL
Sir D. C CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAVVLP
E. F. IITJTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBELIj, GEO. FISHER
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum relkninga viB einatakllnga
eBa félög og sanngjarnir skilm&lar velttir. Avísanlr seldar tll hvaBa
staSar sena er & Islandl. Sérstakur gaumur geflnn sparlrjöBslnnlögum.
sem byrja m& meB 1 dollar. Rentur lagBar viB & hverjum • m&nuBum.
T* E. THOR8TEINSSON, Ráðsmaður
Co William Ave. og Sherbrooke St.. - Winnipeg, Man.

ÁV,ýsSi:ra\if)g\tt?-á\Trá\'ri«vrra'”rsVtr»vr/'sv;r«Yys,"r«Yya\'y»"ie
I
M anitoba-þingið.
Hon. Edward Brown fjármálaráðherra Manitoba fylkis íagði
fram fylkisreikningana í þinginu á mánudags kvöldið 4. þ. m og
eins og vandi er til við slík tækifæri flutti fjármálar ræðu, sem
hér fylgir.
Háttvirti þingforseti; þegar eg legg fram fjármálaskýrslu
Norris-stj ómarinnar, þá þriðju í röðinni, þá er það ekki ætlun mín
að fara eins nákvæmlega út í fjárhagslegt ástand fylkisins, eins og
það, eins og eg hefi þegar tekið fram, hefir gjört verið.
Áður en eg minnist á fjárhagsskýrsluna sjálfa, vil eg með
fáum orðum benda á fjárhagslega ástandið í Canada, sérstaklega
að því leyti er það snertir Manitoba-fylki. Efnalegt velgengi er
nú meira í Canada en dæmi em til áður. Verzlun landsins hefir
aukist 'stórkostlega. 1913 voru inn- og útfluttar vömr um
$1,000,000,000, en 1917 var verzlunin $2,024,000,000 virði eða hún
hafði rúmlega tvöfaldast á tímabilinu. Og það gleðiríka við þessa
verzlun er það að útfluttu vörumar em orðnar miklu meiri en þær
innfluttu. Fyrir stríðið námu vorar útfluttu vömr hæzt um
$400,000,000, en þetta síðastliðna ár fóru þær upp í $1,200,000,000
og höfum vér fylstu ástæðu tií þess að halda að fjárhagsárið, sem
nú er nýbyrjað, og endar 31. marz 1918, muni verða enn þá far-
sælla í þessum efnum. Sama eða svipað er að segja um viðskifti
bankanna, 1913 vom þau $9,260,000,000, en árið 1917 $12,550,000-
000, hafa þau því vaxið á tímabilinu um $3,300,000,000. Enn þá
einn vottur þess hve velgengnin vor á meðal hefir verið mikil er,
að árið 1913 var inneign manna í bönkum rúmlega ein biljón doll-
ars, 1917 var inneign vor um $500,000,000 meiri.
J?á er spursmálið, er þessi feikilega framför varanleg eða á
hún rót sína að rekja til verðhækkunar, og aukinnar framleiðslu í
sambandi við stríðið. J?etta er erfitt spursmál, og því vandi að
svara, og naumast getur svar vort orðið meira en tilgáta. J?að er
mín meining að í ýmsum löndum verði ástandið, og þá líka verzl-
unarlega ástandið, mjög alvarlegt. En hvað vort land, Canada,
snertir lít eg vonbjartur fram í tímann og hræðist engar ófarir,
og styðst eg þá við hinn ómælanlega, og óunna náttúruauð þessa
lands.
Enguim blöðum er um það að fletta, að Bretland hið mikla er
að undirbúa sig til þess að mæta kringumstæðunum, eins og búist
er við að þær verði eftir stríðið, og virðist mér það ljóst, að fra
sjónarmiði framleiðslu muni Bretland leggja áherzlu á að vera
sjálfu sér nóg, og muni leggja áherzlu á nánara samband, og meiri
sparsemi í öllu ríkinu.
J?jóðskuld Breta fyrir stríðið var um $3,500,000,000; ef vér
mættum vonast eftir að stríðinu yrði lokið á þessu ári þá yrði hún
$20,000,000,000. J?jóðar inntektir fyrir stríðið vom ein biljón
dollars. Til þess að þeir geti mætt útgjöldum sínum eftir stríðið
þurfa inntektir þeirra að vera tvær og hálf billjón dollars. Ef
þeir þurfa að auka tekjur sínar um eina og hálfa biljóp dollans
með beinum sköttum, þá hlýtur það að verða mjög tilfinnanlegt.
En það er annar vegur, sem er óneitanlega aðgengilegri, og
það er að hagnýta sér auð ríkisins, sem bæði er mikill heima fyrir
og eins í nýlendunum. Auðlegð Bretlands er áætluð sjötíu og fimm
biljónir fyrir stríðið, en í öllu brezka veldinu eitt hundrað og
fimtíu biljónir. J?ar með var þó ekki talin náttúm auðlegð ríkis-
ins (Natural Resourses). J?jóðar auður Bandaríkjanna er talinn
að vera tvö hundrað biljónir. Náttúruauðlegð brezkaveldisins er
þó miklu meiri, það ætti því ekki að vera ókleyft með bróðurlegri
eining og samtökum að auka þjóðarauð vom upp í tvö hundmð
biljónir og á þann hátt borga upp þjóðskuld ríkisins. En atriðið,
sem eg vildi benda á er þetta, að hvergi í brezka veldinu er náttúm-
auðlegðin meiri heldur en í Canada, ef vér gjörum samband við
Breta í þá átt, sem eg hefi nú verið að benda á, þá mundum við
hér í Canada ekki þurfa að óttast afleiðingar stríðsins, heldur
mundi þá framleiðsla vor, sérstaklega í Vesturlandinu, halda áfram
og velgengni landsins yfir höfuð. Mér er ekki unt að gefa ná-
kvæma skýrslu yfir verzlun fylkisins, því hún er ekki við hendina,
vér vitum bara að vér höfum notið sömu velmegunar hlutfalMega
eins og landið í heild sinni.
Banka viðskiftin innan fylkisins eru sanngjam mælikvarði
verzlunarlífsins. Árið 1913 námu þau $1,167,000,000, en 1917 vom
pau $2,653,000,000, sem er ein og hálf biljón dollara meiri nú, en
þau vom fyrir stríðið, eða banka viðskifti landsins hafa aukist á
þessari stríðstíð um 35%, en þessa fylkis um 125%. Síðastliðið ár
veittist mér sú ánægja að skýra þingmönnum frá að akuryrkju-
afurðir fylkisins hafa numið $220,000,000, árið 1915 vom þær
$260,000,000, nú þetta síðastliðna ár hefir framleiðsla vor verið,
sem hér segir:
42,689,061 mæl. hveitis á $ 2.05 hver $87,512,575.00
63,372,832 “ hafra .65 << 41,192,340.00
26,014,948 “ Biggs 1.17 << 30,437,489.00
552,309 “ af flaxi 3.15 << 1,739,773.00
1,296,317 “ af rúgi 1.25 << 1,620,396.00
58,999 “ af ertum 3.00 « 176,997.00
7,293,655 “ af kartöflum .80 << 5,834,924.00
2,703,666 “ öðmm. garðávöxtum .80 << 2,184,532.00
227,094 tonn af heyi 15.00 tonnið 3,406,410.00
136,732 tonn fóður-maiz 15.00 « 5,050,980.00
Afurðir mjólkurbúa 5,895,631.00
413,811 hestar $150.00 hver $62,071,650.00
694,991 nautgripir 75.00 << 48,749,325.00
128,943 Sauðkindur 16.00 « 2,063,088.00
400,914 svín .15 pundið 10,824,678.00
129,716 kalkúnur .30 « 389,184.00
63,313 gæsir .25 « 118,711.00
676,965 hænsni .25 << 1,878,200.00
93,186 andir .19 << 132,979.00
1,00,000 pund af hunangi 190.000.00
Alls $308,476,626.00
Við þessa skýrslu er það eftirtekta verðast hve afurðir
mjólkurbúanna hafa vaxið mikið. Fyrir 10 árum síðan vom þær
að eins $1,500,000, en síðasta ár voru þær $6,000,000 virði. Eg
bendi á þetta til þess að sýna framförina, sem hefir átt sér stað,
einnig má benda á að $600,000 virði af nýjum plægingum hefir ver-