Lögberg - 20.03.1919, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. MARZ 1919

Jögbeig
Gefið út hvern Fýntudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,jCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TAI.SIMI: GARRY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Utanáskrift til blaðsins:
THE C0LUN|BIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, Njan.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, IVjan.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
Vilhjálmur Stefánsson.
Eftir meira en, 5 ára vist í norðurhöfum er
ViLhjálmur Stefánsson kominn aftur til mann-
heima, og kann frá mörgu að segja, og höfum vér
notið þeirrar ánægju að hlusta á tvær ræður
hans hér í bænum nú alveg nýlega stór fróðlegar.
Aðra af þessum ræðum flutti hann í Canadian
Clubnum hér í bænum, og hina, fyrirlesturinn,
sem 'hann flutti í samkomusal iðnaðarmanna-
hallarinnar. Báðar þessar samkomur voru prýði
lega sóttar. Á þeirri síðari — fyrirlestrinum
— skiftu áheyrendurnir þúsundum.
I.
Mjög kvað Vilhjálmur hugmyndir manna
rangar í sambandi við norður hluta þessa lands
(Canada) og norðurhöfin, að menn hefðu litið
svo á alment að þar væri ekki um annað að ræða
en auðn og eilífan vetur, þar sem ekkert lifandi
gæti til lengdar haldist við nema því að eins að
það fengi næringu sína frá þeim stöðum heims-
álfunnar þar sem væri sól og sumar, og að jörðin
gæfi af sér gróður lífi manna og dýra til viðhalds
Þannig benti hann á að allir heimskauta-
fararnir hefðu gengið út frá jiessu sem óhagg-
anlegum sannleika og flutt með sér úr bygðum
allar lífsnauðsynjar fvrir menn og skepnur og
því liáfi farangur þeirra orðið að vera mikill og
ferðalagið, eftir að bygð þraut, mjög torsótt.
Sjálfur sagðist. ViIhjálrnur ekki hafa verið
þessum mönnum samdóma, um þessa nauðsyn,
hann sagðist hafa aðhylst skoðun þeirra vísinda
manna, sem að héldu því fram að náttúran, hvar
sem að maður sé staddur í henni sé nógu auðug
til þess að framfleyta því lífi, sem um sé að ræða
á þeim eða þeim stöðvum. Ekki sagðist hann
samt hafa þorað að reiða sig á þessa trú sína,
beldur hafi hann búið sig út að sið annara land-
könnunarmanna þegar að hann lagði á stað í
leiðangurinn.
Þegar norður kom gekk Mr. Stefánssyni
mjög illa að telja mönnum trú um þessa skoðun
sina. Eskimóarnir hristu bara höfuðið yfir
þessari fádæma vitleysu mannisins. Að síðustu
tókst honum að fá tvo Norðmenn með sér til að
reyna þetta, svo var lagt á stað með fjörutíu
daga forða og þótti öllum, sem til slíks ferða-
lags vissu það, hið mesta feigðar flan.
En Vilhjálmur lét slíkt ekki á sig fá, þó það
eýndist ekki árennilegt að leggja lít í hafþök
norður í íshöfum svo að segja matarlaus og án
húsa og skjóls. En þetta lét nú íslendingurinn
sig hafa samt, og hann var ekki kominn langt á
leiðis þegar að hann sannaði félögum sínum að
ályktanir hans væru ekki í lausu lofti heldur
i eyndust þær ábyggilegar og isannar.
í norðurhöfunum er á meðal annara sjódýra
mikið af sel, ðg hann veiddu þeir sér til matar
en spikið notuðu þeir til eldsneytis, þar sem
vakir voru i ísinn var þægilegt að komast að
selnum, því hann skreið þá upp á skarirnar, eða
synti í vökunum, en þar sem ísbreiður voru
miklar og enga vök að finna þar fundu þeir hann
undir ísnum, á þann hátt að leita upp holur þær
á ísnum, sem að selurinn andar gegn um, því
eins og menn vita, getur selnrinn ekki verið
niður í vatni tit lengdar án þess að koma upp og
anda. Svo að í staðinn fyrir að fara burt af
stöðvum sínum eða kafna þegar snjórinn þar
norður frá frýs þá nagar hann gat á ísinn til þess
að anda í gegnum, og hann heldur þeirri holu
opnri hvað þykkur sem ísinn verður. En holur
þessar eða selabústaði fann Vilbjálmur með að-
stoð hunda sinna, því þeir fundu lyktina af seln-
um þó aðþykkur snjór hefði fallið ofan á ísinn
Svo var snjónum mokað ofan af holunni þar til
að eftir var að eins þunn skel yfir vatninu, þá
rak hann mjót.t kefli gegnum snjóinn og ofan i
sjóinn í holunni og beið þangað til að hann sá
spítuna eða keflið ítast upp, þá vissi hann að
selurinn var kominn í holuna og þá var hann
skutlaður og svo ísinn högginn í kringum hanií
þar til hann náðist upp. Auk selanna skutu þeir
félagar ísbirni sér til matar.
Þannighefir Vilhjáluur sannað að norður í
ísböfum og ísþökum geta menn lifað heilbrigðu
og liraustu lífi áil þess að hafa nokkur mök við
bygðir. Til skýlis hafði Vilhjáflmur hús gjörð
úr snjó, eða ís í sama stíl og Eskimóar nóta. þau
eru kringlótt og hlaðin saman að ofan, um 12
fet að innanmáH. Húsin eru bygð á snjófönn,
sem lítillega lætnr undan fæti, gangur er svo
mokaður gegnum fönn þessa og upp í húsið
sjálft. Hús þessi eru hitúð með litlum olíuvél-
um eða lömpum, og má hafa þau eins heit og
xnenn vilja.
/ ’ i
n.
Veturinn sagði Mr. Stefánsson að væri ekki
fjarskalega kaldur þar norður frá, kvað frost
meira bæði í Síberíu á þeim svæðum, sem fólk
byggi á, og eins í Dawson City í Yukon hérað-
inu í Canada og gengi fólk þó að öllum verkum
og virtist kuldinn ekki hindra það hið minnsta,
að fólkið á þeim svæðum væri liraust og næði
liærri aldri heldur en á öðrum ístöðum þar sem
mildara væri loftslag. 1 því sambandi benti
ræðumaður á að sérfræðingar héldu því nú fram
að fólk það sem byggi á norðurhveli jarðarinn-
ar væri líkamlega og andlega sterkara og þar af
leiðandi framtaksamara og hæfara til afkasta
heldur en það, sem byggi í eða nærri hitabeltinu
III.
í sambandi við skilning fólks á þessum
norðurförum, og hinar norðlægur lendur Can-
ada sagði ræðumaðurinn að sér dytti í.hug
það sem hann hefði lesið í ritgjörð einni í tíma-
riti, sem væri gefið út í Bandaríkjunum og héti
“Atlantic Monthly”, þar væri því haldið fram
að nú á dögum væm skólar nm alt land, og í
þeim lærði fólk alla skapaða hluti. En að sér
findist, þar sem að skólarnir væru svo margir,
og lærdómurinn svo mikill, þá ætti að minsta
kosti að vera til einn skóli, þar sem að menn
gætu afilært aftur sumt af því, sem í þessum
skólum væri kent. Svo sagði hann að væri með
hugmyndir manna um norður Canada. Menn
skyldu alveg hætta að hugsa um norður Canada
sem gróðurlausa eyðimörk. Um land þar sem
frostið og kuldinn héldi lífi manna, dýra og
jurta í sínum heljargreipum ár út og ár inn.
Sagði að menn skyldu alveg hætta að hugsa
um norður Canada, sem til einskis nýtt, því það
væri fjarstæða. Að norður Canada væri
feiknalega auðugt land.
Og þegar að hann talaði þar um náttúru-
auðlegð þá ætti hann ekki við málmana sem í
jörðinni fælust. Ekki heldur fiskinn í sjó eða
vötnum né við greniskógana. ITann sagðist
eiga við það, að norður Canada, þetta feikna
svaíði, væri ef til vill það bezta beitiland, sem til
væri í heimi. Jarðargróðurinn væri þar að vísu,
ekki eins hávaxinn eins og í hinum heitari belt-
nm jarðarinar, en hann væri samt bæði fagur
og fjölökrúðugur, og að þar gengu vissar dýra-
tegundir sjálfala vetur og sumar.
Önnur þeirra tegunda væru hreindýrin. Og
ti! dæmis um nytsemi þeirra benti ræðumaður á
að hreindýrakjötið væri eins gott til manneldis-
og eins lost ætt og þær hinar beztu kjöttegundir
af nautgripum, sem vér borguðum nú fyrir á
milli 35 og 40 cent pundið af, enda væri farið að
nota það til manneldis víðsvegar um Bandarík-
in. í sambandi við fjölgun hreindýranna sagði
hann að þau tvöfölduðust á hverjum 21/2 ári.
Hin tegundin sagði Vilhjálmur að væri hin
svo mundu Moskusdýr, eða sem ræðumanninum
fanst réttara að nefna heimskautalandafé.-
Moskus dýrið, eða heimskautalanda féð, sagði
hann að vigtaði um 700 pund, að ullin af því, sem
virtist vera fulikomlega eins nothæf til fata-
gjörðar eins og f jár ull, þó af betra taginu væri,
væri þrisvar sinnum meiri heldur en ull af sauð-
kind, og mjólkin sem að væri eins kostgóð og
sauðarmjólk væri og þrisvar sinnurn meiri, sem
að heimskauta! andakindir^ gæfi heldur en vana-
leg sauðkind.
Sama sagði hann að væri að segja um kjöt
þessara dýra, að undanteknu kjötinu af gömlum
mosko uxum á vissum tíma ársins, að það væri
hæði kjarngott til manneldis og bragðljúft, sem
bezta sauðakjöt.
Dýrategund þessi, sem fyrir mörgum árum
síðan hafði verið afar-mikið af, bæði í norður
Iiluta þessa lands og víðar, sagði Mr. Stefánsson
að væri all-einkennileg. Hann benti á að frá
náttúrunnar hendi væri hún útbúin þeirri varn-
areðlishvöt, sem gjörði hana óhulta fyrir aðal-
óvini sínum, sem hún hefði átt við að stríða,
úlfinum, á þann hátt að þegar úlfar sæktu að
þeim þá hlypu þau í kringlóttan hóp, ungviðin
jiyrptust inn í miðjuna, en uxarnir skipuðu sér
hlið við hlið með höfuðin út og biðu svo átekta
óhultir, því úlfárnir treystu sér ekki til þess að
ráðast á svo ægilegar fylkingar, sama gerðu
þeir þegar mennirnir sæktu að þeim, en þessi
vörn þeirra dugir ekki mót vélráðum mannanna
sem dýrin ekki iþekkja, og því geta veiðimenn-
irnir strádrepið heilar fylkingar, því dýrin sagði
hann að héldu saman í hópum þar til búið væri
að drepa þau öll, svo þar sem maðurinn væri,
væri þessi tegund dýra varnarlaus, ætti ekkert
griðland, enda sagði hann að þau væru hvergi
að finna hér á landi nú nema á svæði því sem
hann nefndi No-mans-land. Er það spilda af
landi sem liggur á milli Indíána annarsvegar og
Eskimóít hins vegar, spilda, sem hvorugur þess-
ara flokka /þyrði út í isökum ótta við hinn, og
benti á að ef þessi verðmæta dýrategund ætti
ekki með öllu að ílíða undir lok, þá yrði að taka
bæði fljótt og vel í taumana, og sagðist hann ,
hafa lagt það mál bæði fyrir stjóm Canada og
Bandaríkjanna.
• Annað benti og nóðumaður á í sambandi við
þessa dýrategund, sem' vert væri að veita éftir-
tekt og það var hve hagspök hún væri, þau æddu
ekki yfir alt, heldur tækju lífið rólega pegar að
þau hefðu fundið gott haglendi. Þau biti upp
grasið af dálitlum bletti fyrst .og þegar þau væru
búin að fá fylli sína legðuSt þau niður og hvíldu
sig, og þegar að þau færi að svengja aftur,
stæðu þau upp og héldu áfram að bíta þar sem
þau áður hefðu liætt, ynnu alt upp jafnóðum
og þau færi yfir.
Á vorin sagði Vilhjálmur að snjóinn tæki
upp þar norður frá ú þremur vikum og að sum-
arið væri frá 3—5 mánuðir.
Leopold Godowsky.
I heimum hljómlistarinnar, er Leopold
Godowský' alment talinn ágætastur núlifandi
pianóleikara, annar en Joseph Hofmann, og
mörgum virðist hann ef til vill ná feti framar.
Hann er fæddur 13. febrúar 1870 í bænum
Wilna, er liggur í þeim hluta Póllands sem lotið
hefir til skamms tíma rússneskum stjórnar-
völdum. Faðir hans var dugandi læknir og
sönvinn vel, þótt hann sökum embættisanna
fengi lítt gefið sig við hljómlist.
Godowsky kom fyrst opinberlega fram sem
pianoleikari, þá'er hann var níu ára gamall, og
vakti iist hans jafnvel þá svo mikla aðdáun, að
hann var látinn ferðast um Þýzkaland og Pól-
land í hljómleika erindum. — Þrettán ára að
aldri innritaðist hann við konunglega hljómlist-
arskólann í Berlín og naut um þær mundir fjár-
styrks fré bankastjóra einum, vellauðugum, er
heima átti í Königsberg; voru kennarar hans
þeir Bargeil og Rudorf, báðir nafntogaðir snill-
ingar. Árið 1884 ferðaðist Godowsky*um Banda-
ríkin, með fiðlumeistaranum Ovide Musin.
Tveim árum síðar stundaði hann nám um hríð
í Parísarborg undir leiðsögn Saints Saens. Á
árunum 1887—1888 ferðaðist hann um Frakk-
land og efndi til hljómleika í flestum hinna
stærri borga, og var hvervetna fagnað sem
sönnum meistara. Árið 1890 hvarf hann aftur
til Bandaríkjanna og hefir átt þar aðsetur að
mestu leyti síðan þótt oft hafi hann að vísu ferð-
ast um Norðurálfuna á hinum seinni árum, fram
að ófriðnum Aikla. Á árunuum 1894—1895 hafði
hann á hendi yfirkenslu í ^ianoleik vith South
Broad Street Conservatory, Philadelphia. Að
því loknu var liann ráðinn til þess að veita for-
stöðu pianodeildinni við Chicago Conservatory,
og gengdi þeirri stöðu í fimm ár; þótti hann þar
skara mjög fram úr, bæði hvað við kom kennára
hæfileikum og listnæmi í söngfræðinni yfirleitt.
Árið 1900 fór Godowsky til Berlínar og hlaut á
þeirri för alheimsviðurkenningu, sem einn af
þeim “útvöldu” í ríki hljómanna. Níu árum
síðar .hlaut hann yfirkennarastöðu við Master
Sohool of Piano Playing, sem í raun og v^ru var
um þær múndir deild úr keisaralega Conserva-
toryinu í Yínarborg (það embætti höfðu áður
haft með höndum Emil Souer og F. B. Busony).
Þeim starfa gengdi hann eigi lengi, enda mun
hugur hans hafa ávalt beinst til Bandaríkjanna
þar hefir og lífsáhrifa hans gætt mest, og þar
hefir listar-landnámið verið betur þakkað.
Drotning listanna, dísin eilíf-unga óðs og
hljóma befir á öllum öldum átt marga andlega
aðalsmenn í þjónustu sinni, menn sem auðgað
hafa lífið að fegurð og sannleika. Af hinum
mörgu góðu, geta þó aldrei nema fáir or&ið þeir
beztu, og einn af þeim beztu er Leopold Godow-
sky.
Á einu ailra kaldasta kveldinu í fyrra vetur
og voru þó mþrg ærið köld, efndi Leopold God-
owsky til hljómleika í St. Stephens kirkjunni •
Winnipeg. Ekkert sæti var þar óskipað.
Eigi vitum vér hve margir íslendingar
hlustuðu á meistarann, en oss grunar að beir
hafi verið ait of fáir. En þeir fáu sem komu,
nutu svo mikils á samferðinni með Godowsky
inn á hljómanna Huldulönd, að þeir munu þess
langminnugir. Meðferð hans á ‘ ‘ Sorgargöngu”
Chopin’s líður aldrei þeim úr minni, er á hlýddu
Viðbrigðin frá litleysi hálfmenskunnar,
komu þarna svo tilfinnanlega skýrt í Ijós.
Snillingurinn var að túlka — ekki sjálfan sig,
eins og tíðast er, nei, hann var að túlka hljóm-
kjarna annara meistara, svo sem Beethovens,
Liszt’s, Copin’s og Mendelsons. Hann var ekki
að básúna sína eigin dýrð á annara kostnað.
Hann gaf þeim dýrðina, er til dýrðarinnar höfðu
unnið — höfundunum ódauðlegu, sem meistara
vehkin höfðu samið, þau er hann lék á svo dá-
samlegan hátt. —
Þótt kalt væri í veðrinu á leiðinni til hljóm-
leikanna, þá má þó telja það víst, að á heimleið-
inni muni fáir hafa kent til kulda.
Þeir, sem heyrðu.LeopoId Godowsky í fyrra
þráðu heitt að fá að hlusta á “undrabamið” í
annað sinn, og sú þrá var rétt í þann veginn að
hljóta fylling, því fyrir skömmu var búið að
auglýsa í dagblöðunum að hann ætlaði að halda
Mjómleika hér í borginni þanp 31. þ. m. —
Pantanir á aðgöngumiðum voru farnar að
streyma að úr öllum áttum — því engir af þeim,
sem á annað borð vilja helzt hlusta á það sem
bezt er, vildu verða of seinir í þetta sinn.
En einmitt þegar tilhlökkunin stóð sem hæzt
voru vonbrigðin næst, —mánudagsblöðin fluttu
þau tíðindi til borgarinnar, að heimsmeistarinn
í pianoleik, Leopold Godowsky væri sjúkur, og
hljómleikum hans hér í Winnipeg þar af leiðandi
frestað um óákveðinn tíma. — Fregnin sló óhug
á marga, en þó sjálfsagt eigi hvað sízt á þá, er
hlýddu á tóntöfra lians í fyrra, og beðið höfðu
fullir eftirvæntingar í heilt ár.
Tvö Bandaríkja blöð, hafa nýlega komist
þannig að orði um snillinginn :
“Hver tekur við af Godowsky? Enginn
kemst í hálfkvisti við hann; vér vitum engann
mann, er veitt geti áheyrendum sínum eins
skýran, næstum því spámannlegan skilning á
eðli hljómlistarinnar, eins og Leopold Godow-
sky, eldfjalla-ofurmenni pianoleiksins.”
Ilinu blaðinu farast þannig orð:
“Það bætir hvern mann að hlusta á Godow-
sky. Lífið, ástin og sorgin augðast við list hans
Frá hljómleikum hans hlýtur hver áð koma
bs-ði viðkvæmari og máttugri maður.”
r
i
I
i
§
I
í
, . — ~ • ’ f
Að spara
Smáar upphæðir lagðar inn í banka reglulega
geta gert stærri upphæð en stór innlög, sem lögð
eru inn óreglulega. Sá sem gerir sér að vana að
leggja inn peninga, hann fær löngun til að sjá upp-
hæðina stækka. Rentur gefnar að upphæð 3% á
ári, lagt tvisvar við höfuðstólinn.
Byrjið að leggja inn í sparisjóð iijí.
Notre Damc Hraneh—W. H. HAMILTON, Managei. j
Selkirk ISrancii—F. .1. "..
DOMINKM
1 THE R0YAL BANK 0F CANADA
■ Höfuðstóll löggiltur $26.000,000 HöfutSstóll greiddur $14.000,000
' Varasjóður. . $15,500.000 Total Assets crver. . $427,000,000
Forsetl........................Sir HUBERT S. HOI/T
Vara-forseti - - - E. 1/. PEASE
H Aðal-ráðsmaður - - C. E NEITiIj
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga við einstakling*
B eCa félög og sanngjarnir skilm&lar velttir. Avlsanir seldar tll hvaC»
■ staSar sem er á Islandi. Sérstakur gaumur gefinn spariejðCsinnlögum,
_ gem byrja má meC 1 dollar. Rentur lagCar viC á hverjum 6 máxiuCum.
WINNIPEG (West End) URANCHES
Cor. William & Sherbrook T. E. Tiiorsteinson, Manager
H Cor. Sargent & Beverley F. Thordarson, Manager
Cor. Portage & Sherbrook R. L. Paterson, Manager
HIII

Bolsjevikar
og stefna þeirra.1*
Síðan vopnahlé var samið, og
tóm gafst til að ræða fleira en
ófriðinn, hefir mönnum orðið
skrafdrjúft í meira lagi um Bol-
sjevikaflokkitm á Rússlandi.
Skoðanir eru fremur skiftar um
þá félaga. peir eru í margra aug-
um ekkert annað en verstu óald-
airseggir og griðníðingar, sem
hafa lagt í rústir eigið ættland
sitt, og vilja nú leiða sömu glöt-
un yfir aðrar þjóðir. Aðrir fagna
stjómarfari þeirra og aðförum
öllum, eins og nýjum degi, og
telja það sjálfsagt, að allir al-
þýðuvinir sverj ist þegar í fóst-
bræðralag með þeim Lehine og
Trotzky, og beiti sér hvervetna
fyrir byltingastefnu þeirri, sem
þeir félagar hafa hleypt af stokk-
unum á Rússlandi.
Merkilegt er það, að margir
þeirra, sem háværastir hafa orð-
ið 1 vöm eða sókn þessa máls,
um Bolsjevikana, hafa þó kann-
ast við vanþekskingu sína á efn-
inu, sem um var deilt. Glund-
roðimn hefir verið svo mikill á
öllu stjómarfari Rússlands, frétt
imar svo ógreinilegar og jafnvel
margsaga, sem þaðan hafa hor-
ist, að sanngjamir menn hefðu
átt að vera iseinir á sór að for-
dæma þá hreyfing algerlega, jafn
vel þó tvær sakir yrðu með engu
móti skafnar af Bolsjevikum:
auðsveipni við pjóðverja, en
grimd og ráðríki heima fyrir.
pað gátu verið góðar umbætur í
•sjálfu sér, sem fyrir þeim vöktu,
þrátt fyrir ofríkið og niðurskurð
inn. Stundum er góðu málefni
spilt með illum aðferðum.
pó var hiltt verra, ,að vilja
kaupa köttinm í sekknum, eins og
sumir byltingagjamir menn hafa
talið sjálfsagt að gera, hér í landi.
og víðar. Jöfnuður og mannfé-
lagsréttlæti á enn langa leið fyr-
ir höndum vor á meðal áður en
komið er í námunda við nokkra
fullkomnun. En að vér knýtum
alla umbótnaviðleitni aftan í lítt
kunnan og óreyndan byltinga-
flokk, austur á Rússlandi, það er
tillaga, sem ekki verðUr gott áð
réttlæta. ólíklegt í sjálfu sér að
umibótaviinir í þessiu landi geti
sótt mikla stjómvizku til Rússa,
sem ©ru snauðaistir allra siðaðra
þjóða, ibæði að lýðmentun og
frelsisreynislu.
En nú er svo komið að ekki
þarf lengur að vaða 1 villu og
svima um stefnu Bolsjevika, þar
sem miðstjómin í þeim flokki
befir látið prenta stefnuskrá
sína og tilskipanir, og skjöl þau
berast nú vert af öðru hingað til
landsins, og koma óðum fram í
dagsljósið. par er hægt að sj á,
hvað fyrir Bolsjevikum vakir,
eftir vitnisburði þeirra. Les-
endum “Sam ” þykir óefað fróð-
legt að sjá, hver sé afstaða flokks
ins við kirkju og trúarbrögð* og
skal því birtur hér sá kaflinn úr
stefnuskrá þeirra, sem fjallar
um það efni. pað er yfirlýsing
í þrettán greinum og hljóðar svo:
1. Kirkja og ríki skulu vera
aðskilin.
2. Blátt bann skal vera lagt
við því, að nokkurstaðar í lýðveld
inu rússneska sé samin, í bæjum,
sveitum eða fylkjum, nokkur lög
eða reglugerðir, er skerði, eða
takmarki samvizku frelsi manna
á nokkum hátt, eða veiti nokkr-
ym mönnum sérstök hlunnindi
eða forréttindi fyrir þá sök, að
þeir séu áhangendur vissra trú-
arflokka.
3. Hverjum borgara skal frjálst
að játa hvaða trú, sem hann vill,
eöaTalls enga, ef honum svo sýn-
ist. Sérhver réttindaskerðing í
sambandi við játning einhverrar
trúar, eða engrár trúar, skal af-
numin.
1) Hér er stuCzt við ritgjörð eftir
John A. W. Haas, skólastjóra, og ýras-
ar fregnir er staCiC hafa f “Líterary
Digest’’ og Current Opinion.”
4. Engar guðsþjónustur eða
trúarbragðasiði má hafa um
hönd í sambandi við nokkra at-
höfn stjómarijmar eða opinberra
stofnana.
5. Heimilt skial öllum trúar-
venjum og tilbeiðslusiðum, að
fara fram óhindruðum, ef ekki
spilla friði og góðri reglu, né
sýna af sér nöfckur tilræði við
lýðveldið eða rétitindi þau, sem
borgarar þess njóta. Skulu und-
irstjómir hafa alt eftirlit með
höndum í þessu efni.
6. Enginn má neita að inna af
hendi borgaraskyldur og bera
fyrir trúbragðaskoðanir. pó
mega dómstólar fólfesins í ein-
stökum tilfellum veita undan-
þágu frá þessu lagaákvæði, með
því móti, að ein þegnskylda komi
fyrir aðra.
7. Eiðar skulu afnumdir. í
stað þeirra komi hátíðleg heit eða
staðhæfingar-
8. ÖIl borgaraleg starfsemi
skal vera í höndum ríkis en ekki
kirkju; svo sem skrásetning,
fæðinga, giftimga, o. s. frv.
9. Skóli og kirkja skulu að-
skilin. Blátt bann liggur við, að
nokkur trúarskoðun sé kend í
ríkisskólum eða öðmm ríkis-
stofnunum, né heldur í nokkrum
“prívaf’-skólum, þar sem kend
er almenn fræði, þó mega borg-
arar leggja stund á trúfræði og
kenna hana, og kenna prívatlega.
10. öll1 félög.kirkjuleg eða
trúarleg, s’feulu háð isömu lögum
og reglugerðum, sem annar fé-
lagsskapur eða samtök, og skulu
ekki njóta istyrks eða forréttinda
hvorki frá ríkinu né undirstjórn-
um þess.
11. Engri kirkju, eða trúar-
félagi skal leyft að leggja skyldu
kvaðir á meðlimi sína, hvorki til
að aga þá, ©ða til arðs fyrir fé-
lagsheildina.
12. Engin kirkja né trúarfé-
l:ag, má eiga nokkra eign. Slík
félög hafa engin lagaréttindi
fullveðja manna.
13. Allar eignir, sem kirkjan
eða önnur trúarfélög hafa hing-
að til átt á Rússlandi, skulu falla
undir ríkið. Hús og áhöld, sem
ætluð eru guðsþjánustum, fær
stjómin í bæ hverjum, eða hér-
aði, í hendur hlutaðeigandi trú-
arfélögum til notkunar, endur-
gjaldslaust.
Svona hljóðar nú þessi frelsis-
skrá. Hér'er farið af stað vel og
röggsamlega, með álgert sam-
vizkufrelsi og jafnrétti állra trú-
arbragða — í fyrstu fimm grein-
unum. Svo fer að káma um þetta
fagra frelsi, þegar lengra er les-
ið- Allur andinn í þessu skjali
er á móti trúarbrögðunum, frern-
ur en með; og síðari hlutinn
gengur berlega í þá átt. Trúar-
skoðanir veita engum undan-
þágu frá herskyldu, nema “dóm-
stóll fólksins’’ leyfi í einstökum
tilfellum, að umsækjandi fái
annað starf í hernum en vopna-
burð. Viðurkendum trúarflokik-
um, eins og Kvekuram, sem gert
hafa vopnaburð að samvizkusök.
verður í þessu efmi alls ekki
tryigt neitt samvizkufrelsi, í sjálf
um landelögunum, eftir stjóm-
málastefnu Bolsjevika. Tilhliðr-
unin, sem dómnefnimar mega
veita, verður auðvitað mis-
munandi, eftir hugsunarhætti
manna á þe'ssum eða þessum stað
Sú ívilnun er auðvitað ekkert
samvizkufrelsi. Eigi frelsið að
vera frelsi, þá þarf það að hvíla
á föstum tryggingargrunni í
landslögunum sjálfum, en ekki
eiga tilveru sína undir dutlung-
um og fbrdómum vissra manna,
eða flokka. pað kannast víst all-
ir við, nema Anarkistar. pað er
augljóst, að í stað þess að hér sé
mikið og dýrðlegt samvizku-
frelsi á ferðum hjá Bolsjevikum,
þá er ívilnunin einmitt minni hjá
þeim í þessu efni, heldur en hún
var hér í landi undir herskyldu-
lögunum, þegar stríðið stóð sem
hæst.
Eiðar em afnu/mdir, ekki af
lotningu fyrir Guði, heldur til