Lögberg - 29.04.1920, Síða 6

RLs. 6
LÖGBERG FIMTUADGilNN 29. APRÍL 1920.
g3sgs3s=g“a5assasagBasrasasasasasasasas;n—.TTsasasasasa:
VerBl vors
aB geislum
Vegl Ufslns 4.
P- P. P-
Hlýðni.
Eitt af því, sem ávalt hefir verið merki um
gæfu og gott uppeldi unglinga, er hlýðni.
En það er víst fátt, ■sem unglingunum geng-
ur eins illa að læra og venja sig á, eins og einmitt
sú dygð, þrátt fyrir það, þótt ekkert sé, sem eins
snemma er byrjað á að innræta barninu og ein-
mitt lilýðni. \
Aður en bamið fer að hugsa eða skilja. þá er
farið að halda lögmáli hlýðhinnar að því, en þrátt
fyrir það er hlýðnin svo óaðgengileg, að barninu
tekst aldrei að gefa sig henni á vald, nema með
því að láta mjög á móti sér, og það er einmitt
þetta mótla'ti, sem börnunum, ungum og gömlum,
gengur svo illa að kera, þrátt fyrir það, þó mót-
lætið hafi ávalt verið og verði lífdögg sú, er bezt
hefir vökvað reiti hjartnanna.
Það er heldur ekki æskilegt, að nokkurt barn
verði þnell hlýðninnar.
I>að er jafnnauðsynlegt og það er, að kenna
börnunum hlýðni, að kenna þeim að vera sjálf-
stæðum í hlýðni sinni.
Eða með öðrum orðum, að kenna þeim að
ski'lja hví nauðsynlegt cr fyrir þau, að beygja sig
undir og hlýða vissum lífsreglum eða vissu lífs-
lögmáli, sem reynsla liðinna alda hefir sýnt að
ógæfa er að brjóta á móti.
Af hverju er lilýðni óhjákveemileg.
Uni þetta þarf ekki að skrifa langt mál, því
hver unglingur, sem vill liugsa, sér og skilur að
hlýðnin er ómissandi
Það er til dæmis óhugsandi, að það félag geti
orðið farsælt, þar sem börnin eru alin upp án
J.esis að bera virðingu fyrir lögum þess og reglum,
án þess að læra að hlýða landslögunum.
Það er líka óhugsandi, að unglingar geti kom-
ist upp með að taka alla hluti sem þeir girnast.
Segja alt, sem )>eim dettur í hug, hvort sem það
er fallegt eða ljótt, satt eða ósatt.
Fyrir löngu, löngu síðan skrifaði maður eimi
að nafni Rouseau bók, sem hann nefndi “Social
Contract” (Samningar við mannfélagið). Þar
dregur hann fram skyldur vorar, og ekki sízt
hlýðnisiskyldur mannanna, ungra jafnt sem full-
crðinna, við samtíð sína, og J>ó að sú bók mvndi
ekki falla í sinekk nútíðarmanna, þá er sannleikur
sá, sem hún flytur, jafn nýr og gagnlegur nú, eins
og hann var þá.
Menn hafa reynt óhlýðnina til þrauta, segir
Rouseau, og hún hefir ávalt leitt til glötunar.
Menn hafa gefið sig á vald ástríðum eigin-
girninnar, J>ar til þeir létu ekkert standa í vegi
á milli sín og þess, sem þeir gimtust.
Það var sú tíð, að ef menn gimtust eignir
annara, J>á fóru Jæir og tóku Jxær.
Ef að manni var illa við einhvem, J>á fór
hann og drap hann, ef hami gat, og tók svo fé
hans.
1 þá tíð hlýddu menn ekki nema sinni eigin á-
strfðu, og menn urðu þreyttir á því, sáu, að það
v'ar með öllu óhæfa.
Þess vegna fóru menn að láta á móti sér, fóru
að hlýða réttlætislögmáli lífsins, og á þann hátt
hafa menn koinist á J>að menningar og framfara-
stig, sem J>eir liafa náð á vorum dögum.
Samningur vor við samtíðarmenn vora.
Ungi vinur! Hver er samningur þinn við
samtíð þína?
Vér vitum, að þú hefir ekki gert neinn skrif-
iegan sanming, engan samning, sem undirskrifað-
ur er með eigin hendi, og sem liggur til sýnis á
skjalasafni ríkisins.
En vær vonum, að þú hafi gjört hann í hjarta
þínu; vonum, að hann sé ritaður á hjarta þitt með
óafmáanlegu letri, — sáttmáli milli þín sjálfs,
lífsins og guðs, um hlýðni við réttlætislögmál
heimsins og kairleikslögmál hans.
Vér segjurn ekki, að J>ú eigir að hlýða öllum
manna boðorðum, nema að Jnrí leyti sem þau
bvggjast á þvrí, sem er ábyggilegra og meira —
réttilætislögmáli lífsins og kærleikslögináli guðs,
sem, þegar réttor á litið, er eitt og hið sama.
Þessu lögmáli átt þú að hlýða, eins gjörsamlega
og óhikað og gufuvagninn lætur að stjórn vélar-
stjórans, og það sem gufan er gufuvagninum,
það á viljinn að vrera 'þér til framkvranndar J>ess-
ari skyldu skyldnanna — hlýðnisskyldunni vrið
kærleiks og réttlætislögmál guðs og manna.
Upp af rót sannrar hlýðni spretta hin fegurstu
lífsblóm mannanna.
Úrræði Aica.
Umsátin um Tlemcen í Algeríu hafði staðið
all-lengi og íbúarnir voru aðframkomnir af
þreytu og liungri.
Hinn daglegi skamtur fólksins fór stöðugt
minkandi, prísar hækkuðu upp úr öllu viti og fá-
tæka fólkið var farið að deyja úr liungri víðs-
vegar.
Sjúkrahúsin voru full af veiku og vonlausu
fólki; hvar sem litið var blasti við augum eymd
og aílsleysi, og jafnvel J>eir, sem hraustir voru og
ungir, voru búnir að missa alla von. Dagur von-
leysisins, þungur eins og blý, grúfði yfir bænum
Tlemcen.
Crt xir vandræðum og í ráðaleysi kallaði borg-
arstjórinn íbúana á fund.
‘‘Vinir mínir,” sagði hann, “það liggur ekk
ert fyrir okkur annað en gefast upp. Forði vor
og efiú eru þrotin, og vér getum ekki varist hung-
urdauða.”
Mennirnir hlustuðu á orð borgarstjórans
með l>ögn, sem var þung eins og sorgin, og þungur
grátekki heyrðist frá mæðrum þeirra, eiginkonum
og systrum, sem J>ar stóðu í þyi-pingunni.
Eftir að jwgnin hafði ríkt í nokkrar mínútur,
tók gömul kona eig út úr hópnum, sem Aioha hét.
Andlitið var fölt og árin höfðu skilið eftir hrukk-
ur á J>ví.
Augun, sem voru undir brúnum bæði miklum
og gáfulegum, virtust stara langt út yfir með-
borgara liennar, út, út í geiminn, og enginn vrissi,
hvað hún sá þar, og þegar hún gekk fram, þá var
eins og eldur fyrirlitningar sindraði úr jæim.
Hún rétti úr sér, svro hún varð þráðbein og
kempuleg.
“Nei, nei,” hrópaði hún, “látum oss ekki gef-
ast upp strax. Eg hefi hugsað mér ráð, sem má-
ske getur bjargáð oss, með hjálp spámannsins
Mohamet. Ef þér að eins hlýðið skipun minni, þá
leggja fjandmexmirnir á flótta og vér frelsumst
frá þeirri niðurlægng, að þurfa að gefast upp.”
Framkpma og svpur gömlu konunnar hafði
svro mikil áhrif á borgarstjórann, að liann kallaði
•i hana til sín og spurði hvert ráð hennar væri.
1 málrómi, sem heyrðist um alt torgið, tók
Aicha til máls og sagði:
“1 fyrsta lagi, J>á verðið J>ið að útvega kálf.”
“Kálf,” endurtók borgarstjórinn forviða, og
bætti við: “Sá síðasti var skorinn fyrir löngu.
Það er með öllu ómögulegt að útvega kálf núna.
Slík skepna vræri virði þunga síns í gulli.”
En Aicha vfir ekki af baki dottin, heldur
krafðist þess að kálfur yrði fundinn; og menn
fóru að leita, og fundu snjóhvítan kálf, sem gam-
all auðkýfingur liafði falið, til þess að geta feng-
ið enn hærra verð fyrir hann.
Þrátt fyrir hótanir og bænir eigandans, var
kálfurinn tekinn, og þegar komið var með hann
til Aiclia, lék bros um hið föla og magra andlit
hennar.
“Nú vrerðið þið að sækja korn,” hrópaði hún.
“Það er ekki eitt einasta korn til, og þú ættir
að vita það”, svaraði borgarstjórinn ójiolimnóð-
iega.
“Leitið hús úr húsi,” sagði Aicha í skipandi
rómi.
Og fólkið fór af stað, og menn komu brátt
aftur með nóg af korni til Jæss að fylla rnælir.
Aiclia helti ofurlitlu af vatni í J>að og gaf bað
svro kálfinum, sem var orðinn mjög svangur.
“Þetta er óhæfileg eyðslusemi,” sagði borg-
arstjórin með þvkkju. “ Veiztu ekki, að börnin alt
i kring um okkur eru að deyja úr hungri, og þú
dirfist að fara svona illa með kornið.”
Aicha hélt áfram að gefa kálfinum, eins og
hún hefði ekki lieyrt ásökun borgarstjórans, þar
fil hann gjörðist svo styggur, að hún gat ekki
þagað.
“Hinrdið J>ér ekki áform mitt, herra,” svar-
aði hún, “og eg skal fullvissa yður um, að fjand-
menn vorir munu hörfa til baka.” Svo hann ypti
öxlum og lét hana eiga sig.
Þegar kálfurinn var orðinn fullur og feitur,
leiddi hún liann út að borgarhliðinu, og bauð
mönnunum, sem þar voru á verði, að opna það.
En J>að þverneituðu J>eir að gera, unz borarstjór-
inn kom sjálfur og skipaði þeim að gjöra það.
Og þegar að síðustu hliðið var opnað, þá
slepti Aicha kálfium út um J>að, og fór hann undir
eins að bíta gras á flöt, sem var rétt fyrir utan
borgarhliðið. En hann fékk ekki að vera þar í
næði lengi, j>ví hermenn konungsins, sem um
borgina sat, tóku hann og færðu með mikilli gleði
lieim í tjald herra síns.
Þegar j>eir komu í tjaldið, }>ar sem konung-
urinn sat á ráðstefnu ásamt herforingjum sín-
um, varð þeim undur starsýnt á kálfinn, og þegar
]>eir höfðu heyrt hvaðan hann hefði komið, hnykti
konungi mjög við og sagði:
“Eg hélt að borgarbúar væru með öllu vista-
lausir, en ef svo væri, J>á befðu J>eir vissulega
slátrað kálfinum sjálfir.”
“Klfurinn er heldur holdgrannur,” sagði
einn af herforingjum konungs. “Saint er athug-
un yðar hátignar á rökum bygð, Jæir hljóta að
liafa meiri vistabyrgðir en vér, annars hefðu þeir
etið þennan kálf fyrir löngu.”
Þegar herinn frétti um þennan atburð, varð
liann mjög órólegur. En konungurinn lét það boð
út ganga, að sökum þess að þeir hefðu ekki
smakkað kjöt í langa tíð, skyldu þeir taka kálfinn
og matbúa hann sjálfum sér. Heimennirnir létu
ekki segja sér J>etta tvisvar, heldur skáni þeir lrálf-
in tafarlaust, og þogar J>eir fundu mikið af óineltu
korni í maga kálfsins, urðu J>eir alveg forviða yf-
ir vistaforða Tlemcen manna.
Konungurinn varð mjög hugsjúkur yfir J>essu
og mælti: “Ef að borgarbúar hafa korn enn af-
gangs til að gefa gripum sínum, þá erum það við
en ekki þeir, sem sveltum í hel, ef umsátinni held-
ur áfram. ”
Herforingjarnir urðu nauðugir að gefa sam-
J>ykki sitt til J>essa, J>ví J>eim var öðrum fremur
kunnugt um þá míkilu óánægju, sem átti sér stað
út af þurð á vistum, og ef það lagaðist ekki, þá
var ekki sjáanlegt hvernig hægt væri að komst lijá
upphlaupi á meðal hermannanna.
“Það er ekki til neins að halda þessu áfram
lengur,” sögðu þeir og það var endurtekið af
öllum henium.
Nóttina eftir hvarf herinn eins og Aiclia
hafði spáð, og þegar sólin rann upp yfir sléttuna
næsta morgun, þá skein liún J>ar ekki á eina ein-
ustu óvina herbúð.
Ráð Aicha hafði frelsað bæjarbúa, og í Jrnkk-
lætis skyni settu þeir hana á stóí og báru á öxlum
sér um allar helztu götur borgarinnar, og fagnað-
aróp fólksins kváðu alstaðar við.
En borgarstjórinn tók að sér að sjá um, að
Aicha gæti átt góða daga J>að sem eftir vrar æf-
innar.
Hugrakka kvekarakonan.
Það var áliðið dags 2. desember 1777. Dálít-
ill snjór var á jörðu og vindurinn feykti honum
fram og aftur um göturnar í Philadelphia, og hús-
in í bænum voru þakin hvítri hélu.
1 liúsi einu við götnúmer tvö sat kona út við
glugga. Hún hafði hettu á höfði, eins og Kvek-
arakonum er títt. Hún liorfði hugsandi í gaupn-
ir sér og hafði látið prjónana falla í kjöltu sína.
Hún sat hreyfingarlaus og augunum rendi
hún út í gluggann við og við og varp mæðulega
öndinni, er hún sá rauðklæddan varðmann ganga
fram og aftur með fram húsaröðinni liinum meg-
in í götunni. »
Bretar höfðu náð Philadeljihiu á vald sitt og
húsið, sem var beint á móti liúsi hennar í götunni,
var aðsetursstaður How hershöfðingja.
Eftir stutta stund sá hún, að dyrunum á húsi
l>ví, sem Biætar höfðust við í, var lokið upp og út
kom brezkur liðsforingi, og konan heyrði glögt,
þegar varðmaðurinn stanzaði og setti byssu-
skeftið niður á gangstéttina til þess að heilsa for-
ingjanum.
Liðsforinginn gekk beint yfir götuna, og áð-
ur en konan gat áttað sig, heyrði hún að barið var
að dyrum. Hún stóð á fætur, lauk upp hurðinni
og bauð brezka liðsforingjanum inn.
“Get eg nokkuð gert liðsforingjanum til þægð
ar?” spurði hún án þess að málrómur liennar
gæfi nokkuð til kynna geðshrairingu þá hina
miklu, sem hún var komin í.
“Mér Jxetti vænt um, ef eg mætti halda fund
með nokkrum liðsforingjum í húsi yðar í kveld,”
svaraði liðsforinginn.
“Og munið eftir l>ví, frú Lydia, að sjá um að
allir fari snemma að hátta í kveld, svo þeir verði
sofnaðir þegar við komum.
“En J>egar eg og félagar mínir hafa lokið
verki, skal eg sjálfur vekja yður, svo J>ér getið
lileypt okkur út og slökt Ijósin.”
Undir eins og brezki foringinn var farinn,
tók Lydia að búa til kveldverðar, svo að alt væri
til reiðu, þegar maður liennar karni heim. En á
meðan hún var að }>ví, var hún að hugsa um J>enn-
an fund, sem átti að verða, og einhver óskiljan-
legur en skerandi kvíði virtist gagntaka hana.
Brezku liðsforingjarnir höfðu haldið fundi í
húsi hennar áður, og hún hafði aldrei fundið til
slíks kvíða. Þessi íundur hlaut að hafa einhverja
sérstaka og mikilvæga Jiýðingu.
Undir eins og máltíðinni var lokið, lét Lydia
íólikið fara að hátta, og skömmu síðar var barið
að dyrum.
Lydia tók sér kertaljós í hönd og gekk til dyra
og lauk upp fyrir foringjunum.
Svo læsti hún húsinu og fór upp í svefnher-
bergi sitt og fleygði sér út af í rúini sínu í öllum
fötunuin.
Hún reyndi til að sofna, en henni var J>að ó-
mögulegt. Kvíðinn og óróleikinn, sem hún hafði
fundið til um kveldið, liertók hana. Og hvað eft-
ii’ annað kom þessi spurning fram í huga hennar:
“Hvað skyldu þessir brezku herforingjar vera að
bollaleggja?”
Hún var sannfærð um, að J>að væri að minsta
kosti ekkert gott fyrir her landsins, sem hún
elskaði. En hún lá kyr, augun störðu út í myrkr-
ið, sem lagðist að henni frá öllum hliðum, og hún
neri saman hönduin í skerandi örvænting.
Þannig lá hún litla stund, þar til þetta varð
henni ofraun. Hún settist upp í rúminu, tók af
ser skóna og læddist hljóðlega út úr herberginu.
Ofan stigann læddist hún, ofan í ganginn og þar
stanzaði hún í bili, óráðin í hvað gera skyldi. En
J>á heyrði hún óminn af tali liðsforingjanna, sem
á fundinum sátu innan við hurðina, er hún hafði
stanzað við. Henni varð að hlusta, og hún heyrði
orð, sem kom blóðinu til Jæss að stökkva fram í
kinnar henni. Hik og kvíði var horfinn á einu
augnabliki, hún lagði eyrað við skráargatið og
heyrði skýra og greinilega karlmannsrödd, sem
var að lesa, og J>að sem liann las, var skipun til
brezka hersins að leggja til atlögu við Bandaríkja-
Iierinn, sem sat í lierbúðum sínum við Wliite
Marsh, og koma að honum óvörum.
Lyda hafði nú fengið að heyra nóg, hún lædd-
ist aftur upp á loft og inn í herbergi sitt, lagðist
niður og reyndi að stöðva ákafan lijartslátt, sem
setti að henni, svo hún gæti liugsáð.
Eftir að hún liafði legið þannig nokkum tíma,
var klappað liægt á herbergisdvrnar.
Lydia skevtti J>ví engu. Það var ekki úr
vegi, að láta liðsforingjann halda, að hún svæfi.
Aftur var barið á hurðina, og enn var stein-
liljóð. í þriðja sinn var barið og var auðlieyrt að
sá, sem úti var, gjörðist órór, því liann barði Jætt
á dyrnar.
Lydia reis á fætur og lauk upp hurðinni, og
það var eins og hún liafði haldið, úti fyrir var
brezki liðsforinginn, kominn til þess að láta hana
vita, að fundinum væri nú lokið og að þeir væru
tilbúnir að fara.
Þegar liðsforingjarnir voru farnir, fór Lydia
aftur til svefnherbergis síns og liáttaði, en lienni
kom ekki svefn á auga alla nóttina.
Hún bylti sér í rúminu og liugsaði um ekkert
anað, en hvernig hún ætti að fara að frelsa landa
sína frá þeirri ægilegu hættu, sem vofði yfir liöfð-
um þeirra, og spursmálið var hvernig, hvernig?
Ef að hún segði manni sínum frá J>essu og
beiddi hann hjálpar, }>á mundi það stofna lvonum
í bráða hættu. Hann væri J>á orðinn sekur um
Jiátttöku í þessu leyndarmáli.
Nei, nei. Ein yrði hún að rtáða fram úr þessu
vandamáli.
“Hinmeski faðir,” bað hún, “leiðbeindu
barninu þínu á þessum hættunnar tímum.” 0g
}>að leið ekki á löngu, þar til hún hafði ráðið við
sig livað hún skyldi gjöra.
Hún gat ekki sofið, en hún gat nú beðið róleg
komanda dags. Hún vissi hvað hún átti að gjöra
daginn eftir. (Framli.)
Brennipunktur kœrleikans.
1 síðasta liefti af Anglo-France Review svar-
ar fyrverandi forsætisráðherra Frakka, M. Clem-
enceau, stúlku einni, sem hafði kvartað um það
við hann, að sér vrði alt til leiðinda, á Jiessa leið:
“Mademoiselle, yður finst að leiðindin séu
að gera út af við yður. Eg vorkenni yður.
“Þér spyrjið mig, livort við því séu nokkur
ráð. Já, að eins eitt:
“Elskið einhvern eða eitthvað. Hrindið
sjálfselskunni af stóli. Helgið sjálfa yður ein-
liverju, verið hluttckningarsöm og sýnið öðrum
meðlíðan. Fegurð er ekki skilyrði til þess að
elska. Þér þurfið að gleyma sjálfri yður í um-
hugsun eða umhyggju fyrir öðrum. Það er
brennipunktur kærleikans.
Sá sem fer út til þess að sá frækomi trúar-
innar, vonarinnar og kærlei'kans með tárum, kem-'
ur til baka með bindi gleðinnar, sökum þess að
eðli J>ess útsæðis er að framleiða ávexti gleðinn-
ar. — Cecil.
Enginn maður, sein veit sjálfan sig sekan,
kemst hjá J>ví að sál lians sé með sverði gegnum
stungin. — Tillotson.
Kæíleikurinn er það afl, sem liimnafaðirinn
hefir gefið til þess snerta steinhjörtu mannanna,
þegar öll önnur ráð þrjóta. Röksemdum sinna
þeir ekki, höggi svara þeir með höggi, framtíðar-
J>örf með nútíðar nautn. En kærleikurinn er sú
sól, er grimdir vetrarins sjálfs fá eigi staðist.
Það er ekki einn maður af miljón, né eitt þús-
und menn af öllum íbúum jarðarinnar, svo harð-
hjartaðir, að kærleikurinn nái ekki út til }>ess að
þíða Jtað.—Tupper.
Bleiks-vísur.
Yfir dali, ár og fljót,
illa’ og góða vegi
láttu, Bleikur, fiman fót
feta’ á þessum degi.
Eykur Bleikur sprett á sprett,
spyrnir við af afli,
um harðar urðir líður létt,
logar á hverjum skafli.
Kastaði grjóti fótum frá,
fjölga tóku sprettir;
hamra-beltin hermdu þá
hófa-isláttinn eftir.
Vertu hress, þótt löng sé leið,
láttu sjá, hvað getur;
fyrir J>essi förin greið
færðu strá í vetur.
Sýnir hann öllum sömu skil,
sem að við hann reyna;
þegar karlinn þrífur tij,
þeir eru að kvarta’ um steina^
Ljóðmcdi. Páls ólafssonar.