Lögberg - 12.08.1920, Blaðsíða 2

F'P. 2
LÖGBERG FIMTUADGiiMN 12. ÁGÚST 1920
Minni Islands.
flutt á tslendingadegi í Winnipeg
2. ágúst 1920
af Halldóri Hermannssyni.
Háttvirta samkoma!
Við, sem erum fædd og uppalin
á íslandi, munum það víst öll, að
bað var siður við hátíðleg tækifæri
að draga þar fána á stöng í kaup-
stöðunum, en sá fáni var ætíð
danski fáninn—fallegt flagg að
vísu, en það gat aldrei orðið oss
kært; það hlaut jafnan að vekja
hjá oss dapurlegar hugleiðingar
pg minna oss á ósjálfstæði vora
og að vér yrðum að sigla* syrgja
og gleðjast undir útlendu merki.
Nú er sá tími sem betur fer á
enda, og þó þessi þríliti fáni, sem
blaktir yfir ihöfði okkar hér í dag,
sé einungis fárra ára gamall, þá
hefir hann þó víst náð ást og hylli
allra íslendinga, og eg iþykist vita,
að öllum þeim, sem eru af islenzku
bergi brotnir, hlýni um hjartaræt-
urnar, þegar þeir lífa hann, ekki
sízt, þegar þeir eru utanlands.
pessi fagri fáni er hið ytra merki
sjálfstæðis íslands og sýnir, að
nú hafa íslendingar loksins eftir
nálega sjö aldir aftur verið við-
urkendir sem sérstök, sjálfstæð
þjóð. En vandi fylgir vegsemd
hverri, og við vonum öll, að ís-
lenzka sjálfstæðið megi nú verða
eins happadrjúgt og að fornu, og
vara lengur.
En jafnframt því og vér gleðj-
umst yfir sjálfstæði íslands, get-
um við líka fagnað nýju norrænu
tímabili. Norðurlandaþjóðirnar,
sem áður kvað svo mikið að í Ev-
rópu, og um eitt skeið jafnvel
flestar aðrar þjóðir báru ótta fyr-
ir, hafa nú lengi þótt atkvæða-
litlar um alþjóðamál. peirra gætti
lítið gagnvart stórþjóðunum á
seinui tímum. pað er sorglegt til
þess að vita. að þetta var aðallega
vegna þess, að þær hafa staðið
andvígar hver gagnvart annari,
og einatt borist banaspjótum á.
En nú hefir á síðustu árum mikil
breýting orðið á þessu; samúðar-
þel og vinátta hefir aukist meðal
þessara þjóða. Hinar fjórar grein-
ar norræna kynstofnsins hafa
rálgast hver aðra, einmitt með því
að viðurkenna sjálfstæði hver
annarar, svo að nú er staða þeirra
sterkari bæði inn á við og út á við
gagnvart stórþjóðunum. Og þær
hafa gengið með góðu eftirdæmi á
undan öðrum. pær hafa með
samningum og á löglegan hátt
ráðið deilumálum sín á milli til
lykta, — málum, sem annars vopn-
in hafa venjulega verið látin skera
úr, og það hefir komið í ljós, að
samvinnan varð betri, þegar bæja.
rígurinn hvarf. Eg trúi því fast-
lega, að norrænu þjóðimar eigi
fagra og mikla framtíð fyrir hönd-
um, ef þær fara viturlega að ráði
sínu. Og þó ísland sé minst allra
postulanna, þá hefir það þó ekki
hvað mist stuðlað að þessum sam-
drætti milli þjóðanna, því að það
hefir bezt geymt minninguna um
fornsögu þeirra og þá tíma, þegar
sterkari bönd bundu þær saman,
svo sem sameiginlegt tungumál,
og þar var það, sem fornnorræni
andinn birtist bezt og fagurleg-
ast.
íslendingar eru ekki að eins fá-
mennasta þjóðin á Norðurlöndum,
heldur líka ein hin fámennastá af
sjálfstæðum þjóðum heimsins.
þjóðum í mörgu, því annars hefði
okkar ekki gætt neitt í heiminum
— við ættum þá ekki þenna þrílita
íslendingar erum/ ólíkir öðrum
fána og hefðum engar kröfur til
að vera skoðaðir sem sérstök þjóð.
pað er því áríðandi að varðveita
þjóðareinkenni vor miít í öllum
framförunum, — gæta þess og
geyma það, sem greinir oss helzt
frá öðrum þjóðum, þegar það er
gott. Mér dettur ekki í hug að
halda því fram, að þjóðareinkenni
íslendinga séu kostir einir, en eg
held að það megi fullyrða, að
kostirnir séu meiri en gallarnir,
og að afrek íslenzku þjóðarinnar
verði þyngri á metunum en van-
fækslur hennar. Eða er hægt að
nefna nokkra þjóð í heiminum, sem
í hlutfalli við fólksfjölda hefir
lagt eins mikið af mörkum til
heimsmenningarinnar eins og ís-
Jenzka þjóðin? pað verður bezt
séð, ef við berum hana saman við
aðrar smáþjóðir eða eyjabúa — og
það þjóðir, sem hafa átt við miklu
betri kjör að búa. pað væri fróð-
legt, að benda á ástæðurnar til
þess að íslendingar hafa verið
svo fremri öðrum smáþjóðum í
þessu efni; þær eru auðvitað
margar, og eg skal að eins drepa
hér á þrent, sem mér virðist helzt
koma til greina.
0g er þá fyrst uppruni þjóðar-
innar. pað m_á víst með sanni
segja, að íslenzka þjóðin sé bygð
á góðum og traustum grundivelli,
og sé af góðum stofni. Merkur ís-
jenzkur rithöfundur hefir komist
svo að orði, að Noregur eftir út-
flutninginn til íslands hafi litið
út eins og skógur þar sem flest
hæstu trén hafi verið höggvin eða
feld. pað var úr þeim stórviðum,
sem íslenzka þjóðin var gerð. For-
ingjar þessara manna tóku að
r.okkru leyti tign sína að erfðum,
en létu sér það þó ekki nægja,
heldur gerðu þeir sér far um að
skara fram úr öðrum mönnum að
andlegu og líkamlegu atgervi —
að vopnaburði og íþróttum, í
mannfræði og skáldskap. peir
vildu vera höfðingjar í orði og á
borði. Enda mat alþýðan þá meira
eftir hæfileikum sjálfra þeirra en
eftir erfðatign þeirra. pó spill-
ing kæmi síðar í höfðingjaflokk-
nn íslenzka, þegar hinar illu
fylgjur mannkynsins, ágirndin og
metorðagirndin, fengu yfirhönd-
ina og leiddu til sjálfstæðistjóns
landsins, þá 'hefir samt hin gamla
•góða höfðingja hugmynd haldist
við á íslandi. par hefir aldrei
verið erfða-aðall, en höfðingja-
ættir hafa þar jafnan verið,
“góðar ættir” kallaðar, af því að
í þeim hafa verið höfðinglyndir
og þjóðhollir afreksmenn. Forni
andinn lifir þannig enn meðal ls-
lendinga, og glöggskygnir útlend-
irgar hafa tekið eftir þessu hjá
íslenzkri alþýðu enn í dag. En
rnundi saga íslands ekki hafa ver-
ið önnur, ef þjóðin hefði verið í
byrjun bygð úr smáviðum einum?
Og af því að leiðtogar þjóðar-
innar að fornu létu sér ant um
andlega menningu, 'hneigðist
hugur allrar þjóðarinnar brátt að
henni, og íslendingar urðu því
sannkölluð bókmentaþjóð.
petta fyrsta sjélfstæðis tímabil
lét þannig niðjunum eftir arf, sem
hefir orðið þeim happadrýgstur
fyr og síðar. pað er víst mjög
efasamt, hvort þjóðin hefði getað
staðist allar þær þrautir, sem hún
En það var með þessu, að hún hélt
sér við, Andlega starfsemin
mýkti þrautirnar og andinn sigr-
aði. pegar svo loksins birti af
degi og þjóðin fékk rétt sig úr
kryppunni, þá gat hún tekið til
starfa með óveikluðum kröftum
sálar og líkama. Én ætli íslenzka
þjóðin væri það sem hún er í dag,
ef hún alt af hefði hugsað um það
fyrst og fremst að hafa askinn
fullan, og við það vanrækt hina
andlegu starfsemi?
Og þá er að lokum áhrif sjálfs
landsins á þjóðina. pað eru lík-
lega fá lönd, sérstaklega af þeim
smærri, sem ‘hafa sett eins djúp
merki á þjóðina, sem í þeim hefir
búið, eins og ísland hefir gert,
enda er ísland alveg einstakt land
í sinni röð. pað hefir oft verið
sagt, og það með sanni, að það
væri land mótsetninganna. pað
er sambland frosts og funa; það
er heimkynni unaðslegrar og ein-
J<ennilegrar náttúrufegurðar og
papurlegrar og hrikalegrar
auðnar; það >á bjartar og stuttar
vornætur, svartar og langar
skammdegisnætur; þögnin og
^kyrðin er sumstaðar svo mikil, að
menn hrökkva við minsta hljóð;
aftur annarsstaðar hamast brim-
rótið, drynja fossarnir, öskrar of-
viðrið. Alt þetta vekur og glæðir
ímyndunina, en heldur henni þó
innan vissra takmarka. Lands-
hættirnir gera það og að verkum,
að menn hafa orðið að vinna svo
að segja dag og nótt um vissan
tima árs; en á öðrum tímum hafa
menn haft lítið eða ekkert að gera.
pannig hafa þeir fengið næði til
þeirra starfa, sem ekki voru bráð-
nauðsynleg til þess að draga fram
lífið. pað verður ekki sagt, að
landið hafi dekrað við þjóðina;
það hefir að vísu látið henni marg-
ary unaðsstundir í té, en aldrei
lét það hana gleyma því, að hætt-
prnar voru hvarvetna. pjóðin
gat að vísu dottað, og það gerði
hún líka, en sofna mátti hún aldr-
ei, þá var úti um hana eins og
mann í köldu vetrarveðri. Nátt-
úra landsins hefir verið hörð
móðir, en það hefir víst þjóðinni
verið fyrir beztu að mörgu leyti.
Agi hennar hefði þó víst getað
(riðið að fullu veikbygðri þjóð. En
eins og við vitum, var mikið í
landnámsmennina spunnið; þeir
höfðu sterk bein, stælta vöðva og
góðar gáfur, og þeir hörðnuðu við
þaráttuna og agann.
Saga fslendinga er þannig æði
merkileg og getur gefið tilefni til
alvarelgra hugleiðinga, ekki sízt
nú á tímum. Hún sýnir ef til vill
betur en saga flestra annara
J>jóða, að það er ekki sama, hver
maður er, þótt menn pú vilji halda
því fram að allir séu jafnir og
jafngóðir. Hún sýnir enn fremur,
pð það er ekki auðurinn og verald-
legu gæðin, sem mest á ríður fyrir
viðhald þjóðanna, og þó virðist!
innan um miljónamergðina. En
þá er loksins sagan—saga íslands,
minningin um afrek og afdrif for-
•feðranna, um þá andlegu fjár-
sóði, sem þeir hafa skapað og
geymt, — henni er hægt að halda
við frá kyni til kyns, ef menn gera
sér alvarlega far um það. fs-
lenzka minnið er gott—það er ef
til vill eitt hið fremsta sérkenni
þjóðarinnar. pað hefir varðveitt
frá gleymsku margan dýrgrip, sem
að öðrum kosti væri nú týndur, og
margan viðburð, sem mannkynið
gæti nú ekkert vitað um, ef ís-
lendingar hefðu ekki lagt hann á
minnið og fært hann í frásögur.
£itt af því sem að minni hyggju
er vanrækt í skólum þessa lands,
er að æfa minnið. pið, sem af ís-
lenzku bergi eruð brotin, ættuð
fið æfa börn ykkar í þessari góðu,
jþarflegu og þjóðlegu list með því
að láta þau læra og muna sögu
íslands. pað er saga, sem vert er
fyrir þau og aðra að muna, —
saga gáfaðrar, þrekmikillar, þraut-
góðrar, fámennrar þjóðar, sem
hefir strítt, sigrað og verið sjálfri
,sér trú. Og það er spá mín, að
þeir, sem á komandi öldum geta
rakið ætt sína gegn um landnáms
rnenn Ameríku til landnámsmanna
fslands, þykist meiri menn fyrir
ætt sína.
pað er ósk og von okkar allra
hér, að það land megi blessast og
blómgast, sem alið hefir slíka
þjóð.
Gigt þjáður
full 16 ár.
í
ALDREI KENT MJER MEINS
SÍÐAN EG FYRST TÓK
FRUIT-A-TIVES.
Skólamentun.
Lífið blasir við þér, ungi maður
unga mær. Hefirðu hugsað um
það.
Meiri hluti manna flýtur með
straumnum, og gjörir sér enga
grein fyrir því, hvert straumur
inn ber þá.
Mikill hluti manna, meira að
segja lastar
“laxinn,
sem leitar móti
straumi sterkilega
og stiklar fossa.”
Framfaraleysi og margvislegt
annað böl mannkynsins stafar aí
þessu:
“að fljóta sofandi
að feigðarósi.”
Á öllum öldum hafa víst sann-
ir umbótamenn sveizt bloði yfi
því, að horfa á þúsundirnar og*
miljónirnar fljóta hugsunarlaust
með straumi tízkunnar og fá ekki
pð gjört. Einum einlægum um
bótamanni varð þetta að orði, er
hann hugsaði um fólkið, s'em ekki
vildi hugsa og engu fórna: “Ux
inn þekkir enganda sinn og asninn
jötu húsbónda síns, en ísrael
þekkir ekki, mitt fólk skilur
ekki” (Jos. 1:3).
peir, sem vilja vekja • fólkið,
segja, að nú sé óvanalega mikið
svo sem menn nú á tímum sækist i verk að vinna, þarfirnar óvanalega
peir eru því víðast hvar í heimin- fékk að reyna á seinni öldum, ef
um sjaldséðir gestir, enda gera
menn sér mismunandi hugmynd
um þá. Sjálfur hefi eg oft kom-
ist að raun um þetta á ferðum
mínum, og gæti sagt ykkur ýmsar
sögur af því, en þið hafið líklega
frá nokkuð líku að segja. pessar
skoðanir eða hugmyndir útlend-
inga munu nú leiðréttast smám-
saman með tíðari og betri sam.
göngum milli íslands og annara
landa; við ættum líka að gera oss
far um að leiðrétta þær eftir því
sem bezt við getum, en annars
skulum við 'þó ekki Láta þær á okk-
ur fá, jafnvel þó þær séu skrítnar
og fáránlegar. Við vitum það og,
að nú eru fslendingar að taka
framförum I nálega öllum grein-
um, svo að ástandið heima er að
líkjast meir og meir því, sem er í
öðrum mentuðum löndum. pað er
auðvitað gott og blessað, að geta
fylgst með tímanum, og það er
skylda hverrar þjóðar að færa sér
í nyt allar uppgötvanir manns-
andans; þó getur jafn lítilli þjóð
sem fslendingum staðið hætta af
því að líkja alt of mikið eftir öðr-
um þjóðum í smáu sem stóru.
Peir ættu því að gæta þess, að
taka það upp, sem veruleg fram-
för er í og sameinanlegt er með
þjóðerni þeirra, sögu og lands-
háttum. pví miður er sú stefna
að verða ríkjahdi í heiminum, að
ailir eigi að fylgja fjöldanum og
vera eins og hann, í skoðunum,
framkomu og öðru. petta er að
hafa ískyggilegar afleiðingar fyr-
ir einstaklings frelsið innanlands,
°g 0etur líka haft það fyrir frelsi
smáþjóðanna, ef meiri hluti og
atkvæðagreiðslur eiga að gilda um
alþjóðamál.
'þún hefði ekki getað leitað hugg-
unar í einhverju; ef hún hefði
ekki getað séð af fornritunum, að
hún hafði verið merk þjóð áður,
cg gat því átt von á framtíð svip-
aðri fortíðinni; ef hún hefði ekki
getað snúið huganum frá bágind-
um og hvílt hann við einhver önn.
ur störf, sem fæddu andann og
héldu honum lifandi. Andinn
brauzt þá undan farginu og, eins
og skáldið segir, bjó sér einatt til
“skrípitröll”, skjaldmeyjar og
skóga hugmynda”; menn kváðu
rímur og annað þess konar og
héldu þannig jafnvægi sálarinn-
er. Eitt hið mesta mikilmenni til
Jikama og sálar, sem ísland hefir
alið, kvað “Höfuðlausn” til lausn-
ar höfði sínu undan exi konungs-
ins, en hann kvað “Sonatorrek” til
lausnar þess frá hendi sjálfs sín.
Og það hefir margur minni mað-
ur gert á íslandi á seinni öldum
að bjarga lífi sínu, ef ekki bók-
staflega, þá að minsta kosti ó-
beinlínis, með því að fást við
skáldskap og annað þess konar.
pessi kvæði þeirra hafa einatt
ekki verið mikils virði í augum
seinni tíma; þau voru oft gerð að
skáldafáknum óviljugum, en þau
hafa komið höfundinum sjálfum
og mörgum samtímamönum hans
að tilætluðum notum. petta mun
hafa verið almennara á íslandi en
í nokkru öðru landi. Og það sem
einstaklingurinn hefir gert, má
heimfæra upp á þjóðina I heild
sinni. pegar útlend óstjórn,
harðindi og óaldir dundu yfir
hana, fann hún hugfró og hvíld
hjá sögugyðjunni og ljóðadísinni.
Ef til vill vanrækti hún stundum
um of fyrir það hið veraldlega og
Svo er fyrir þakkandi, að við í fjárhagurinn varð við það bágari.
mest eftir því af öllu öðru. Og
hún sýnir að lokum, að blíða nátt.
úrunnar er ekki eina skilyrðið fyr-
ir vexti og þroska þjóðanna, held-
ur ef til vill þvert á móti.
par hel og líf barðist harðast
í landi,
hæstur, mestur reis norrænn
andi,
segir skáldið, og getum við víst
verið því sammála. Alt er þetta
að vísu engar nýjar kenningar, en
það er eins og þær vilji tíðum
gleymast mönnum eða þeir loka
augunum fyrir þeim. Nú eru víst
tímamót heima k íslandi, eins og
annars staðar í heiminum, og það'
virðist því full ástæða til þess að
hafa þær í huga.
En nú vaknar fyrir mér sú
(spurning: Getur það þjóðerni,
^em myndast hefir og haldist við
á íslandi einnig varðveizt annars-
staðar? pað er vandi að svara
þeirri spurningu í stuttu máli, og
eg skal bara víkja að því nokkrum
jorðum.
Skáldaöldungurinn okkar mikli
kemst svo að orði í kvæði, sem
hann orti til ykkar Vestur íslend-
inga fyrir mörgum árum:
Hvað er landið? Sál þín, saga,
siðir, tungan.”
Eg skal athuga þessi fjóru ein-
^kenni þjóðernisins, sem hann
telur
íslenzka sálin getur að eins
varðveizt hjá þeim, sem fæddir
eru á fslandi; hún getur bara
gengið að nokkru Ieyti að erfðum
til niðja þeirra, ef þeir eru fæddir
og lifa utanlands. pó getur auð-
vitað fslendingseðlið eða ættar-
fnótið einatt komið í ljós hjá þeim,
þegar minst varir, og það jafnvel
iangt fram. Siðir manna breytast
eftir lögum og högum þess lands,
sem þeir lifa í. Og tungan—'hana
mun erfitt að varðveita til lengd-
ar innan um menn, sem tala annað
mál. Og að því er þetta land,
sem vér erum í, snertir, þá er ekki
hægt að dyljast þess, að íslenzk
tunga muni ekki geta haldist hér
sem mælt mál til lengdar. pað er
aö vísu leiðinlegt að verða að játa
það, að hún muni hverfa — en að
þýðir ekkert að neita því. íslend-
ingar eru hér of fáir og strjálir
til þess að geta varðveitt hana
háværar og 'þess vegna köllunin
til hinna ungu óvanalega brýn.
Sannleikurinn er, að þörfin hef
ir ávalt verið. Mannfélagið 'hefir
ávalt haft þörf fyrir nytsamlegt
gtarf allra meðlima sinna. En
hitt er satt, að ókyrleikinn, sem
nú gjörir hvarvetna vart við sig,
gefur von um óvanalega mikinn á-
rangur, ef öllum hæfum starfa
kröftum er nú beitt með hug-
prýði og hreinskilni að því, sem
styður sanna velferð einstaklinga
og þjóða.
Ungi maður, unga mær, það
er verk fyrir þig að vinna. pú
mátt ekki eyða allri æfi þinni eða
sóa öllum kröftum þínum í leiki
og léttúð. pað er verk handa öll-
um. Enginn má standa iðjulau3
á torginu. Engum heilbrigðum
manni á jörðinni bera þau hlunn-
indi, að vera iðjulaus, auk þess
sem það eru engin hlunnindi, því
iðjuleysi er böl og bölvun. “Fað-
ir minn starfar alt til þessa, og
eg starfa einnig,” sagði hann, sem
bezt hefir starfað af öllum í sögu
mannkynsins.
Kirkjan segir við ungu kynslóð-
ina: pað er verk fyrir þig að
vinna. pjóðfélagið og foreldrar
segja: pað er verk fyrir þig að
vinna.
En vinna útheimtir mentun.
Ef einhver mótmælir þessu, vil
eg biðja hann að athuga spurn-
inguna: Hvað er mentun?
Mentunin innibindur tvent:
páð, að þroska hæfileikana, og
hitt, að útbúa manninn með hæf-
um og nægilegum verkfærum. En
til hvers er þessi þroski og til
hvers eru þessi verkfæri, hvort
heldur iþau eru þekking eða eitt-
hvað annað? Ekki geta verið
skiftar skoðanir um svarið: petta
ber að nota til að vinna það verk,
sem guð hefir kallað mann til hér
á jörðinni.
Lfið er starf. Farsælt líf er
nytsemdar starf.
Um þetta ætti oss öllum að
geta komið saman, og þá um leið
það, að öll sönn mentun er góður
undirbúningur fyrir lífsstarfið.
Hvar fæst þessi mentun? Fæst
hún að eins í skólum?
Ekki dettur mér í hug að svara
síðari spurningunni játandi, því
103 thurch St’, MontreaTT***
“Eg þáði'st af gift í full 16 ár.
Reyndi marga lækna og ógrynni
af meðulum, en alt varð árangurs-
laust. — Svo tók eg að nota ‘Fruit-
a-tives” og eftir 15 daga var mér
farið að stórbatna. ‘Fruit-a-tives’
komu mér smátt og smátt til
,fullrar heilsu og eru nú liðin
fimm ár síðan eg fyrst reyndi þá.
Eg get því með góðri samvizku
mælt með meðali þessu við alla,
er líkt stendur á fyrir.”
P. H. McHugh.
50 cent hylkið, 6 fyrir $2.50 og
reynsluskerfur 25c. Fæst hjá öll-
um lyfsölum eða beint frá Fruit-
a-,tives, Limited, Ottawa.
eg veit, að mentun getur fengist
á öllum sviðum mannfélagsins.
Eg veit jafnvel, að sumir mentuð-
ustu mennirnir hafa lítið eða ekk-
,ert komið í skóla. pað eru menn-
irnir, sem 'hafa gripið tækifærin,
sem ef til vill aðrir létu streyma
fram hjá sér, til þess að læra að
hugsa og vinna og til að afla sér
fanga þekkingar frá athugun
þeirra sjálfra og annara.
Mentun er bæði verkleg og and-
leg og öll verkleg mentun er líka
andleg. Lærisveinninn hjá smiðn.
um, sem sífelt æfir hönd sína til
að gjöra betur, er stórkostlega að
þroskast í athugun, nákvæmni og
heilbrigðri hugsun. Námssveinn-
inn hjá bóndanum, sem athugar
lögmál jurtaþroskans og æfir sig
í því dag frá degi að vera sam-
verkamaður guðs í samibandi við
það, sem jörðin framleiðir, er að
mentast.
Að læra að vinna verk með at-
hugun og vandvirkni, er ein hin
affarasælasta mentun, sem til er.
Gjörvöll lífsbrautin færir oss
því tækifæri til mentunar og þau
verðum vér ávalt að hagnýta oss,
því “svo lengi lærir sem lifir”.
En sú ihefir orðið reyndin, að
skelfilega mikið af þessum tæki-
færum er ónotað. Sumir vilja ekki
nota þau, margir kunna ekki að
nota þau. Alt siðað mannfélag í
heiminum hefir komist að þeirri
niurstöðu, að ekki sé viðlit að
hleypa ungu kynslóðinni út á haf
tækifæranna undirbúningslaust.
pað þarf margvísleg tæki og hald-
góða þekkingu til að sigla þann
sjó rétt. pann undirbúning eiga
að veita: foreldrar, kirkja og skól
ar. pað er enn fremur samhljóða
^lit allra siðaðra þjóða, að skðl-
arnir séu einn þýðingarmesti þátt-
urinn í þessum undirbúningi,
þessari mentun fyrir lifsstarfið.
í hverju er þá skólamentun
fólgin sem heild?
Hún er bæði bókleg og verkleg
pað er á síðustu árum, sem hin
verklega mentun hefir orðið hluti
af starfi skólanna hér í Manito-
ba; en í raun og veru er hug-
myndin mjög gömul. Meðal
Aþenumanna I fornöld var sér-
hverjum skóladegi skift þannig,
að helmingurinu gekk til bók-
náms, en hinn helmingurinn til
líkamsæfinga. Hjá Gyðingum í
fornöld var hrverjum dreng gjört
að skyldu að læra einhverja nyt-
sama handiðn, næra hana svo vel
að hann gæti notað hana sér til
lífsviðurværis, ef á þyrfti að
halda. Tilgangurinn með hinni
verklegu mentun er ekki einungis
sá, að keníia nemendum tiltekin
verk, heldur einnig að láta verkíð
æfa hugann.
í bóknáminu er lögð mikil rækt
við þá fræðslu, sem öllum er
nauðsynleg. pað er svo margt,
sem menn þurfa að vita. Menn
mega til að vita um lönd og landa-
skipun, sögu sinnar eigin og ann-
ara þjóða, ásamt mörgu fleira.
Óhjákvæmilegt er líka mönnum
að kunna þær aðferðir, sem til-
heyra hinu algengasta viðskifta-
lífi. En engu síður áríðandi en
hin beina fræðsla, sem skólarnir
veita, er lykillinn, sem skólament-
unin veitir að forða'búrum ment
anna, þegar burtu af skólanum er
komið. Sá sem lærir vel að lesa,
3kilja það sem hann les og hag-
nýta sér það, hefir lykil að þeim
fjársjóðum, sem málið geymir er
hann hefir lagt sitund á, og þegar
hann svo bætir við sig nýjum
tungumálum, opnast fyrir honum
ný forðabúr af fjársjóðum and-
ans. Samhliða þessu er æfing
hæfileikanna, skilnings, minnis, í-
myndunaraflsins, skáldskapargáf-
unnar, skarpskygninnar, o. s. frv.
Sá sem hefir náð haldi á þessum
verkfærum mannsandans, hann
hefir tök á því að afla sér nýrra
gimsteina og hann hefir afl til
þess að glíma við erfið viðfangs-
efni á lífsleiðinni. V
HEIMSINS BEZTA
MUNNTÓBAK
COPENHAGEN
Hefir góðan
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölum
Sum mentun fer ekki lengra en
þetta.
Kristileg mentun kannast við
gildi alls þess, sem hér er sagt á
undan; en hún heldur áfram
lengra. Hún kannast við það, að
þroskun hæfileikanna er afl, en
afl má nota, bæði til ills og góðs.
Aflinu, ef það á að verða til góðs,
verður að vera stjórnað af þeim
vilja, sem er góður. Með öðrum
prðum, öll sönn, góð mentun verð-
ur að vera siðferðileg. Við það
bætist sú staðreynd, að ekkert sið-
ferðilegt afl er eins sterkt og
kristin trú. Æðsta hugsjón kristi-
lcgrar mentunar er sú, að þroska
manninn sem heild andlega,
þannig, að öll sálaröflin starfi í
sem réttustum hlutföllum, svo að
heitbrigður kristilegur vilji verði
ekki ofurliði borinn af æstum til-
finningum né heldur af hjarta-
lausri jökulkaldri skynseminni,
heldur að þessi öfl myndi sam-
ræmi, sem afkastar því fullkomn-
asta verki, sem unt er og hlýtur
velþóknun guðs.
Ungi maður,* unga mær, með
fróðleiksþorsta í sál þinni, og með
löngun til að verða mannfélaginu
að liði, snúðu huga þínum að góð-
um skóla. Fjársjóðurinn mesti á
jörðu er ekki gullið, sem “Frosti
og Fjalar” geyma í iðrum jarðar,
heldur gull andans. Við það gull
ieggur góður skóli rækt. Að eins
1 af 100 meðal karlmanna í Banda-
ríkjunum ganga hinn æðri menta-
veg, en það litla brot hefir þó lagt
til meir en helming af öllum æðstu
qmbœttismönnum landsins.
Fræðsluskrifstofa Randaríkj-
p.nna um mentamál segir: sá, sem
ekki fær neina skólagöngu, hefir
1 tækifæri af 150,000 til að verða
mikilmenni; sá sem hefir barna-
skólamentun, hefir 4 sinnum betra
tækifærí; sá sem hefir miðskóla-
mentun 87 sinnum, sá sem hefir
“college” mentun 800 sinnum.
Einn ungur maður segir sögu
sína á þessa leið: “Foreldrar
mínir vildu láta mig fá “college”-
mentun; en eg sá ekki neitt gagn
af því; lika sá eg fram á, að það
yrði nokkuð ervitt fyrir foreldra
mína að kljúfa það að kosta mig.
Eg fór því að vinna í skrifstofu.
Mér þótti undur vænt um að hafa
peningaráð og geta ráðið mér
sjálfur. Æskukunningi minn einn
gekk æðri mentaveginn og út-
skrifaðist. pegar hann ýar búinn,
fór hann að vinna í sömu skrif-
stofunni og eg. Eg ihélt að það
væri sönnun þess, að þessi skóla-
mentu hefði ekki mikið gildi; en'
þegar nokkuð var liðið, fór hann
að hækka í stiganum þangað til
hann var orðinn einn af æðstu
mönnum félagsins. Hann átti
það skilið, skólamentunin hafði
hjálpað honum; en eg sat að
mestu þar sem eg var.
Ánnar maður segir: Fyrir 15
árum kom eg til New York borgar
og átti ekkert nema skjalið, sem
sýndi að eg var útskrifaður
mannvirkjafræðingur. Eg fékk
fljótt atvinnu. Nú á eg gott
heimili, er varaforseti félagsins,
sem eg byrjaði að vinna hjá, og
hefi laun hærri en mig hafði nokk-
urn tíma dreymt um. Eg þakka
þetta skólanum, sem bjó mig und-
ir æfistarfið.
Unga fólk, tækifærin eru ó-
teljandi fyrir þá, sem vel eru
búnir undir æfistarfið, og á eg
alls ekki við tækifæri til hárra
iauna, (heldur tækifæri til að
vinna nytsemdarverk fyrir kirkju
og ríki.
Eitthvað 125 lúterskar menta-
stofnanir byrja nýtt starfsár á
þessu hausti í september eða
október. Undantekningarlaust
byrjuðu þeir allir í fátækt og
stórkostlega hafa margir þeirra
vaxið. Yfir höfuð má segja, að
þeir hafi gjört gott verk. Feikna
áhrif kristilegrar menningar hafa
þeir haft á nemendur sína.
Jóns Bjarnasonar skóli er einn
í hópnum. pó hann eigi ekki þak
yfir höfuð sér, er hann sarnt bú-
inn að vinna mikið fyrir hina
ungu vestur-íslenzku þjóð. Krist-
in mentastofnun hefir hann ávalt
verið og hann hefir lagt rækt við
það, sem helgast er í sálum
manna. . Hann íhefir líka sam-
vizkusamlega hlúð að íslenzku
sálinni og leitast við að forða
henni frá því að verða ófreskju-
legur umskiftingur í þessu landi.
Og aldrei hefir hann svikið fóst-
urlandið nýja, heldur jafnt og þétt
kent nemendunum að elska það og
lifa fyrir það.
MentaferiLl Jóns Bjarnasonar
skóla þolir líka áreiðanlega sam-
anburð við það bezta af því tægi í
Manitoba-fylki.
“Á hvaða skóla á eg að senda
drenginn minn eða stúlkuna mína
íhaust?” segja foreldrar nám-
fúsra unglingæ
Láttu þér ekki detlta í hug að
senda hann eða hana á annan
skóla, en Jóns Bjarnasonar
skóla.
R. M.
KK5E5E5ffiS52525H5ffi2S5ffiæ5ffiffi5ffií
Leggið peninga yðar
inn á
PROVINCE OF MANITOBA
SAVINGS OFFlCE
Með því að skifta við Sparisjóð Fylkisstjórnarinnar
fáið iþér 4% í vöxtu—einum þriðja meira en vana-
legt er.
Ö11 Innlög Ábyrgst af Stiórninni
pagnarskyldu stranglega gætt-
að vita um viðskifti yðar.
-enginn annar íær
Má Taka Út Peninga Nær Sem Er
Stjórnin stofnaði þessa Sparisjóði yður til bjálpar.
í þessum stofnunum er Dollarinn ávalt Hundrað
(100) Centa virði.
Leitið upplýsinga hjá fyrstu Sparisjóðs-
deildinni, sem stofnuð var að
872 Main Street, Winnipeg
(Milli Dufferin og Selkirk Sts.)
Opin skrifstofa: frá 10 f.h. til 6 e. h., en
á Jaugardögum til kl. 9 e. h.
Aðrar skrifstofur að
335 Garry Street
274 Main Street
Ef þér eigið heima utan bæjar, þá skrifið eftir
bæklingnum: “Banking by Mail’”
Utanáskrift:
PROVINCE OF MANITOBA SAVINGS OFFtCE
335 Garry St., Winnipeg