Lögberg - 14.10.1920, Blaðsíða 4

BU 4
LOtíBUtG, niiTUDAGENN 14. OKTOBER 1920
S'ösbtrg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,jCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man„
TALSIMI: GARRY 41# og 417
Jór J. Bíldfell, Editor
(jtanáskríft til blaðsins:
TI(E C0LUM8IA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, l^an-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, N(an.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
Nýjar bœkur.
Bóndadóttir, ljóð eftir Guttorm J. Gutt-
ormsson, 92 bls., 8 bl. brot. tJtgefendur: Hjálm-
ar Gíslason og Sig. Júl. Jóhannesson. Winni-
peg 1920. Verð í bandi $1.50.
Eg hefi verið svo lánssamur, að komast í
kynni við talsverðan hóp bændadætra, það sem
af er æfinnar; er hlýtt til þeirra flestra enn, og
hefi satt að segja aldrei getað kynst of mörg-
um. Sú yngsta og síðasta, sem eg minnist að
hafa koirtist í tæri við, er þessi nýja dóttir Gutt-
orms J. Guttormssonar.
Margar ljóðelskar bændadætur hefi eg haft
þann heiður að þekkja, en þessi er að því leyti
frábrugðin þeim öllum, að hún er kvœði sjálf.
Bóndadóttir er ekki stór bók, 92 blaðsíður,
og þá ekkert undandregið, en kvæðin sjálf
byrja ekki fyr en á níundu blaðsíðunni. Nokk-
uð hefir þegar verið ritað um bókina, og skoð-
anir manna sýnst vera nokkuð skiftar.
Það eru orðin nokkuð mörg ár síðan höf.
vakti á sér almenna eftirtekt sem skáld, með
kvæðum, og í seinni tíð með einkennilegum
sjónleikaköflum. Þess vegna höfðu menn bú-
ist við miklu, er það varð hljóðbært, að útkoma
Ijóðmæla hans væri í aðsigi. — Hefir bókin
valdið mönnum vonbrigða? Vafalaust að ein-
hverju leyti leyti þeim, sem mest gangast fyrir
vaxtar-mikilleik og ytri prýði. Hvorugum þess-
ara eiginleika á Bóndadóttir yfir að ráða. En
það eru til menn, sem nota annan mælikvarða,
þegar dæmk skal um gildi bóka—, menn sem
taka innihaldið fram yfir umbúðirnar. Hvem-
ig fer á með þeim og Bóndadótturinni frá Is-
lendingafljóti? — Fyrir munn þeirra allra þori
eg vitanlega ekki að svara, en granur minn er
sá, að þeim mundi mörgum hverjum fara eins
og mér — staðnæmast við
“Tjaldstað hinna löngu liðnu
Landnámsmanna á Sandy Bar”,
marglesa kvæðið, bæði hátt og í hljóði, með
þakkarhug til skáldsins fyrir dreymt og unnið
snildarverk.
Það er ekkert hálfverk á kvæðinu Sandy
Bar; þar er alt sagt, sem átti að segjast, og
formið svo fagurt, að heita jná að hvert vísu-
orð sé í íslenzkum skautbúningi. — Eftir að
hafa lesið og lært kvæðið, finst mér söguhelgin
um staðinn Sandy Bar hafa aukist svo mjög,
sem skapast hefði þar vestur-íslenzkir Þing-
vellir. Mig bráðlangar til að prenta kvæðið alt
upp, en læt þó nægja fyrsta og seinasta er-
indið:
“Það var seint á sumarkveldi, >
Sundrað loft af gný og eldi,
Regn í steypistraumum feldi,
Stöðuvatn varð hvert mitt far.
Gekk eg hægt í hlé við jaðar
Hvítrar espitrjáaraðar,
Kom eg loks að lágum tjaldstað
Landnemanna á Sandy Bar,
Tjaldstað hinna löngu liðnu
Landnámsmanna á Sandy Bar.
Síðasta erindið er þannig:
Stytti upp og himinn heiður
Hvelfdist stiradur, meginbreiður
Eins og vegur valinn, greiður,
Var í lofti sunnanfar.
Rofinn eldibraiidi bakki
Beint í norður var á flakki.
Stjörnubjartur, heiður himinn
Hvelfdist yfir Sandy Bar,
Himinn, landnám landnemanna
Ljómaði yfir Sandy Bar.”
l’etta kvæði gerir miklu meira en réttlæta til-
veru bókarinnar og verð.
Mörg önnur ágætis kvæði hefir Bóndadóttir
að flytja, svo sem Haustsöng, Sál hússins, Eld-
fluguna, Þorra og Góða nótt. — Þorri er svo
mikið kraftakvæði, að það minnir mann ósjálf-
rátt á Grím Thomsen, án þess þó að minstu eft-
irlíkingar verði vart:
“Þorrafjúk um fimbulvetur
Fellur niður á hjam og svell,
Gellur stormur hár og hvell,
Heiftargrimd að völdum setur;
Frostsins stál í stormsins höndum
Stingst í gegn um alla vöðva;
Dreyra’ í æðum devða’ og stöðva
Dísir niðri á heljarströndum.
Skuggamyndir skýjakólgu
Skunda um loftsins auðu sund,
Sundrast alt á græði’ og grund,
Grenja vötn af iðrabólgu,
Hrönnum gegn um sprungur spýta,
Sprengja klaka’ af þrútnum brjóstum,
Töfra-afls af römmum róstum
Raskast hauðrið mjallahvíta.
Tré við lífsins takmörk gnötra,
Tröllsleg falla niður á völl,
Köll til himins, hróp og sköll,
Hljóðköst bylsins leggja í fjötra;
Mannkyn alt á stjarfa stigi
Starir brostnum sálaraugum
Fram í gröf, með feigð í taugum
Falið nætur drunga skýi.
Betri tíð að bygðum hyllist,
Breyting verði fagurleit,
Sveitir vermir sólin heit,
Sólareldi hjarnið gyllist.
Friður niður á valinn villist,
Verði á himni bylting stjórnar;
Þenna brag til brennifórnar
Býð eg fram þegar veðrið stillist.”
Sé þetta ekki gott kvæði, mínir elskanlegir, þá
er eg illa svikinn.—
Annað langfegursta kvæðið í bókinni, næst
“Sandy Bar”, finst mér tvímælalaust vera
“Góða nótt”, og kemst formfegurð skáldsins
þar ef til vill hæst. Þriðja vísan er svona:
Tak þú, svefn, í ástararma
Alla menn, sem þjást og harma,
Legg þinn væng á lukta hvarma,
Láttu öllum verða rótt,
Leyf þeim, draumur, lengi að njóta
Lífsins, sem í vöku brjóta
Skipin sín í flök og fljóta
Fram hjá öllu. — Góða nótt!
Þeim, sem fram hjá fegnrð lífsins
Fara í vöku. Góða nótt!”
Vera má, að eg hafi þegar prentað of mik-
ið af sýnishornum upp úr ekki stærri bók; þó
get eg ekki skilist svo við línur þessar, að
gengið sé alveg fram hjá kýmni- og keskni-
kvæðunum, því sennilega eru það sum þeirra
kvæða, er fyrst stuðluðu að því að gera nafn
höf. “ vegsamlegt. ” Sum þeirra eru smellin,
því verður ekki móti mælt, en þó finst mér
aðal-styrkur skáldsins liggja annars staðar. 1
kvæðinu “Ný þjóðsaga”, er víða mein-hnytti-
lega komist að orði. Sama má segja um “Minni
okkar”, naprasta háð frá upphafi til enda og
hittir víða naglann á höfuðið — Vísan “Bind-
indi” kemur einhvers staðar við kaun:
“Þú leyndir þinni skoðun á landsmálum
og trú,
Og lézt ei getið sannfæringar þinnar.
1 bindindi var enginn eins þolgóður og þú
Með þagnartappa í flösku hreinskilninnar.”
Þá er erindið “Gáfnamerki” engu síður eftir-
tektavert:
11 Gáfnamerki: gott að þegja,
Glotta að því, sem aðrir segja,
Hafa spekingssvip á sér;
Aldrei viðtals virða neina,
Virðast hugsa margt, en leyna
Því, sem reyndar ekkert er.”
Nokkur tækifæriskvæði eru og í bókinni,
flest lagleg, en heldnr ekkert meira; bezt þeirra
að minni hyggju: í(/t gullbrúðkaupi Þorvaldar
Þorvaldssonar og Þuríðar Þorbergsdóttur.”
Sæmilega margt er um prentvillur, byrja
hér um bil eins snemma og hægt var að koma
þeim við, þar sem föðurnafn annars útgefand-
ans, hr. Hjálmars Gíslasonar, er skakt prentað
framan við kvæðin: Gefið út ‘ af Hjálmari
Gíslassyni o.s.frv.
Bóndadóttir Guttorms J. Guttormssonar
er ólík í mörgu flestum öðrum bændadætrum,
— vill samt auðvitað ganga út, — en hana
geta meðal annars allir eignast, sem vilja,
fyrir hálfan annan dal, meðan upplagið endist,
sem þó vonandi verður ekki lengi.
E. P. J.
Úrskurður stjórnarráðsins um
hœkkun flutningsgjalda
með járnbrautum.
1 vikunni sem leið gaf stjórnarráð Canada
út úrskurð sinn í þessu máli, og skipar svo fyr-
ir, að járnbrautaraefnd ríkisins taki málið aft-
ur til íhugunar. Þessa skipun sína byggir
stjórnarráðið á eftirfylgjandi ástæðum:
1. Að dómsúrskurður járnbrautarnefndar-
innar sé leiðréttur á þann hátt, að járnbrauta-
nefndin komist að ábyggilegri niðurstöðu um
hvað sé sanngjarnt að setja fyrir vöru og fólks-
flutning með járnbrautum í Canada, án þess
að nokkurt tillit sé tekið til þarfa járnbraut-
anna, sem eru ríkiseign.
2. Að járabrautanefnd ríkisins athugi
þetta mál nákvæmlega sem allra fyrst, með það
fyrir augum, að koma jafnvægi á flutnings-
gjöld með járnbrautum í austur og vestur-
hluta landsins. Og álítur stjórnarráðið, að það
mál þurfi nákvæmrar yfirvegunar við, af þeim
mönnum, sem eru sérfræðingar í þeirri grein—•
þekkingar, sem járabrautanefndin á hægt með
að veita sér. “En vér erum ákveðnir í því, að
a-skilegt sé, að þessi jöfnuður á flutningsgjöld-
um komist á sem allra fyrst”, segja þeir herrar.
3. Ef nefndin álítur hagkvæmt að slá 5
af hundraði af vöruflutningsgjöldum fram að
áramótunum 1920—1921, þá skuli hún gjöra
það.
4. Að nefndin ákveði að lækka skuli flutn-
in&sgjald á vörum, áður en fargjöld eru lækk-
nð. Ef nefndin heldur, að slíkt sé almenningi
hagkvæmt.
Stjórnarráðinu virðist ekki, að inntektir
Canada Kyrrahafs brautar félagsins verði svo
miklar undir þessu nýja dómsákvæði járnbrauta
nefndar ríkisins, að ástæða aé til að breyta dómi
nefndarinnar þess vegna.
Svo mörg eru þessi orð og ákvæði Meighen
stjórnarinnar í höfuðstaðnum.
Þetta er í fyrsta sinni, síðan Arthur Meig-
hen. varð stjórnarformaður í Canada, að reynt
hefir á þrek og réttlætistilfinning stjórnarinnar.
Öðru megin var þjóðin, sem bar sig upp
undan ósóma þeim, er dómur járnbrautamála-
nefndarinnar ætlaði og ætlar að keyra um háls
lienni.
Talsmenn hennar fluttu mál sitt svo
frammi fyrir forsætisráðherranum og ráðgjöf-
um hans, að á móti málstað hennar varð ekki
mælt. Hinu megin er voldugasta auðfélag, sem
til er í öllu landinu, og járnbrautamála nefnd
ríkisins, menn sem settir eru af stjórninni
sjálfri, fá laun sín frá henni og eru þjónar
fólksins í orðsins fylsta skilningi.
Meighen og stjórn hans viðurkenna, að
kvartanir almennings undan dómsákvæði jám-
brautar nefndarinnar, séu á rökum bygðar, og
fyrst svo fór—fyrst að stjómin varð að viður-
kenna þetta, var þá ekki ástæða til að halda, að
liún mundi sjá um, á ákveðinn og einarðlegan
hátt, að ranglætinu væri breytt í réttlæti, að
dómi járnbrautanefndarinnar væri vísað til
baka og að hlutirair stæðu eins og þeir stóðu
áður en sá dómur var kveðinn upp, unz rang-
lætið væri réttlætt og málið rannsakað á ný?
Ekki neitt þvílíkt kemur Meighen og hans
ráðunautum í hug.
Þeir koma bara með húfuna í hendinni, eins
og ofur góður og þægur drenghnokki kemur til
foreldra sinna, og biður járnbrauta nefndina,
þessa þjóna sína, um að breyta dómsákvæði
sínu, ef þeir sjái sér fært! Að auka-hækkun
sú, sem járnbrautunum var ákveðin fram að
áramótum 1920—1921, sem nam 5 af hundraði,
sé numin í burtu.
Þeir biðja nefndina að muna eftir því, að
engin hætta sé á að tekjur Canada Kyrrahafs-
brautar félagsins verði of miklar, þó 35 prct.
hækkun á vöruflutningagjaldi með brautum
félagsins verði látin halda sér.
Þeir biðja nefndina, þessa þjóna sína, um,
að ef þeim sjálfum þóknast, þá skuli þeir á-
kveða, að vöruflutnigs gjald með járnbrautum
verði fært niður á undan fólksflutningsgjaldi.
Svo hefir Meighen og ráðunautar hans sótt
öálítið í sig veðrið, gjörst djarfari, því þeir fara
nú ekki að eins að standa upp í hárinu járn-
biautanefndinni, lieldur að skipa henni að kom-
ast að ábyggilegri niðurstöðu um það, hvað sé
ciginlega réttlátt flutningsgjald, og rannsaka
vel og grandgæfilega ástæðuna fyrir mismun á
flutningsgjöldum í austur og vestur hluta
landsins, — og eftir að búið er að rannsaka mál
það nógu vel, þá að gjöra jöfnuð í þeim efnum
á milli þessara tveggja hluta landsins, austur-
og vestur-hlutans, það er, fyrir austan og vest-
an Fort William.
En á meðan þessi rannsókn fer fram, á
fólk, sem býr vestan við Fort William, að halda
áfram að borga frá 15 til 18 af hundraði meira
undir vörur sínar, en fólk það, sem býr fyrir
austan þann bæ, þarf að gjöra, og í viðbót þessi
35 prct. hækkun frá miðjum september, er hinn
illræmdi dómur járnbrautarefndarinnar var
gefinn út.
Stjórnin í Ottawa viðurkennir ranglætið,
sem almenningur hefir orðið fyrir frá hendi
járnbrautamálanefndarinnar, og lætur í Ijós
vanþóknun sína á því ranglæti. En samt lætur
stjórain það viðgangast og óátalið, að jám-
brautafélögin eða járabrautarfélagið haldi á-
fram að taka fé það af almenningi, sem því
eða þeim var ranglega veitt, þar til járnbrauta-
nefndinni þóknast að kveða upp hinn nýja dóm
sinn.
Getur nokkur maður hugsað sér vesældar-
legri stjómar frammistöðu en þetta?
Árangur sem stafar af
Reglulegri Sparsemi
Mánaðar innlög
Forsetakosningar í Mexico.
Forsetakosningar eru svo að segja ný-af-
staðnar í Mexico, og era þær að ýmsu leyti þær
inerkilegustu, sem þar hafa farið fram í langa
tíð.
Merkilegar að því leyti, að þær fóru fram
rueð ró og spekt, sem er óvanalegt hjá þeirri
þjóð. Og í öðru lagi fyrir stefnu þá» er hinn
nýkosni forseti hefir lýst yfir, að hann ætli sér
að halda fram í stjórnmálum, er stingur algjör-
lega í stúf við það, sem Mexicomenn hafa átt
að venjast.
Nýkosni forsetinn, Alvero Obregon, er
einbeittur og mikil hæfur maður, og tekur auð-
sjáanlega við embættinu með þeim staðfasta á-
setningi, að verða þjóð sinni og landi að liði.
Stefnuskrá Obregon forseta er í stuttu
máli sem fylgir:
“Innbyrðis stríðum verður að linna, en
framleiðsla að aukast.
“Eftir að fjárþörfum vorum heima fyrir
hefir verið fullnægt, er áform vort að borga
skuldir vorar við aðrar þjóðir. Vér höfum fast-
ráðið að borga vexti og höfuðstól í gjalddaga,
þegar vér mögulega getum, en e‘f vér getum ekki
gjört það að fullu, þá að semja við hlutaðeig-
endur í tíma.um framlenging.
“Þegar því er lokið, getur komið til mála
um að taka meiri peninga til láns til þess að
efla járnbrautir, hafnir og önnur óhjákvæmileg
þarfaverk, sem trössuð hafa verið að undan-
forau..
“En fólk má reiða sig á, að ekkert af þeim
peningum, sem kunna að verða teknir til láns
til þeirra þarfa, verða notaðir til almennra út-
gjalda stjórnarinnar.
“Herinn verður minkaður til helminga, eða
um fimtíu þúsundir manna, og reynt verður að
gjöra vel við hermenn vora, að því er til fata,
kaupgjalds og útbúnings kemur, og eins verður
leitast við að fullkomna þá í öllu því, er lýtur
að nútíðar þekkingu á hernaði.
“Þann helming hersins, sem herþjónustu
Ieggur niður, munum vér styðja til landkaupa
og landbúnaðar eftir megni. Vér höfum nú
þegar sagt hermönnunum upp þjónustu í þeim
héruðum sem mest er um atvinnu og hún er
bezt borguð.
$1 $2 $5 $10
1 ár - 12.20 24.39 60.98 121.96
2 ár - 24.76 49.52 123.80 247.60
3 ár - 37.70 75.41 188.52 377.04
ÞAÐ ER SPARISJÓÐSDEILD VIÐ HVERT ÚTIBÚ
THE R0YAL BANK 0F CANADA
Höfuðstóll og varasjóður ----- $38,000,000
Allar eignir - -- -- -- - $590,000,000
Að spara
Smáar upphæðir lagtSar inn í banka reglulega
geta gert stærri upphæð en stór innlög, sem lögð
eru inn óreglulega. Sá sem gerir sér að vana að
leggja inn peninga, hann fær löngun til að sjá upp-
hæðina stækka. Rentur gefnar að upphæð 3% á
ári, lagt tvisvar við höfuðstólinn.
Byrjið að leggja Inn í sparisjóð hjá,
THE DOMINION BANK
W. H. HAMILTON, Manager.
W. E. GORDON, Manager.
NOTRE DAME BRANCH,
SELKIRK BRANCH,
Hveiti! Hveiti!
Islendingar sem hafa hveiti til sölu
œttu að lesa eftirfarandi auglýsing

Mem/bers Winnipeg Grain Exchange — Meiríbers Winnipeg
Produee Clearing Association.
LICENSED AND BONDED
By the Board of Grain Commissioners of Canada
ort!i=West CommissioeCoo
Limiied
Telephone A 3297
216 Grain Exchange, Winnipeg, Man.
íslenzkir Bændur !
Um leið og vér ávörpum yður, óskum vér fyrgt af öllu, að
þér hafið haft arðsama uppskeruí ár. En vér vonúm einnig að
þér hafið lesið og athugað auglýsingar þær og greinar, sem
birzt hafa í íslenzku blöðunum iðuglega þau síðastliðin sex
ár, er vér höfum stundað kornverzlun, og að þær hafi sann-
fært yður um, að það væri yðar eigin hagnaður að láta ís-
lenzka kornverzlunarfélagið, The North-West Commission
Co., Ltd., selja korn yðar.
pað er ekki eins og nýtt og óreynt félag væri að höndla
korn yðar, þegar þér sendið það til vor. Eftir sex ára starf
sem kornsölumenn fyrir bændur, er það sannfæring yOr, að
þekking vor geti orðið yður hagur þetta ár. Eins og það er
hagur fyrir bændur að yrkja land sitt vel, eins er það hagur I
vor að selja korn það, sem oss er trúað fyrir, svo vel, að
bændur verði ánægðir. En til þess að geta það, þarf maður
sá er selur, að hafa reynslu og þekkingu á kornverzlun og
hinu breytilega markaðsverði á kornvörunni.
1 ár, þegar markaðurinn er opinn til foæstbjóðanda, naá
búast við mjög breytilegum og mismunandi prísum, og þegar
svoleiðis er, vill oft tfl, að menn selja þegar sízt skyldi, en
geyma þá selja ætti. peir sem vildu geyma korn sitt um
lengra eða skemmri tíma, ættu að senda til vor það sem þeir
hafa. Vér skrifum hverjum sem sendir oss korn, þegar vér
álítum að selja ætti. Einnig gefum vér daglega prísa og á-
lit vort um markaðinn þeim viðskiftavinum vorum, er þess
æskja. Vér foorgum ríflega fyrir fram borgun, ef æskt er.
Ef vigtar útkoma á vagnfolössum, sem oss eru send, ekki
stendur heima við það, sem I þau hefir verið látið, gjörum
vér það sérstaklega að skyldu vorri að sjá um, að slíkt sé lag-
fært. Einnig gæti það verið peningar í yðar vasa, að vér
|)skoðum sjálfir kornið í hverju vagnhlassi, sem oss er sent,
svo að rangindi við tegundaflokkun (grading) getur ekki
átt sér stað. petta er nokkuð, sem flest stærri félög ekki
gjöra, því þau hafa mörgu að sinna, láta sér nægja úrskurð
verkamanna sinna. Einnig eiga flest þeirra sín eigin korn-
geymsluhús, svo það er þeirra hagnaður, ef flokkunin er
gjörð bóndanum í óhag. pað er ætíð gott að vita, þegar mað-
ur sendir korn, að einhver líti eftir, ef óviljandi skyldi vera
gjörð röng flokkun, og að einhver sjái um, að slíkt sé strax
lagfært. Margir bændur hálda því fram, að það borgi sig
foetur að draga hveiti og aðrar korntegundir í næstu korn-
hlöðu, þar sem vinnulaun eru há eins og i ár. En ef þeir vissu
hvað þeir tapa af vigt við það, mundu þeir hafa aðra skoð-
un. Ef þér hafið fylt járnbrautarvagn og viljið selja inni-
hald hans áður en hann fer á stað, þá símið oss númerið á
vagninum og munum vér selja kornið strax fyrir hæsta verð.
Sendið oss svo “Shipping Bill” af því og munum vér borga
út á það ef beiðst er eftir og afganginn, þegar vigtar út-
koman fæst.
Islendingar! Vér mælumst til, að þér sendið oss sem
mest af korni yðar í ár. Vér erum þeir einu landar, sem
reka þá atvinnu að selja korn fyrir bændur gegn umboðssölu-
launum. Vér höfum ábyrgð og stjórnarleyfi og gjörum oss
far um að gjöra viðskiftamenn vcra ánægða.
Vér þökkum svo þeim, sem að undanförnu hafa skift við
oss, og vonum að þeir, sem enn ekki hafa haft viðskifti við
oss, gefi oss tækifæri til að selja korn þeirra í ár. Vér á-
byrgjumst áreiðanleg viðskifti og gjörum vort ítrasta til að
gjöra bændur ánægða.
Hannes J. Lindal.
Pétur Anderson.
“Þeir menn, er þannig eru leystir úr her-
þjónustu, verða í nokkurs konar viðlagadeild,
og verða skyldir til herþjónustu ef á þá er
kallað.
“Þegar þing kemur saman, hefi eg á-
kveðið að leggja fyrir það tillögu nm að borga
öllum hershöfðingjum og fyrirliðum, sem her-
þjónustu leggja niður, ákveðna fjárupphæð sem
skaðabætur fyrir atvinnumissir, svo þeir geti
lceypt sér íbúðarhús eða byrjað verzlun í smá-
um stíl, og megi verða uppbyggilegir borgarar
til aðstoðar við framleiðslu í ríkinu.
“Mriðnr er í landi voru. Pólitisknm mót-
stöðumönnum stjómarinnar verður ekki hegnt.
En þeir, sem brjóta horaraleg lög, mega ekki
vonast eftir vægð, fyrir það, að þeir hafa verið
fjandsamlegir í garð Obregon. Það er ekki
hægt að skýla neinum lagabrjótum undir veg-
lyndisblæju.”