Lögberg - 26.05.1921, Síða 4

4
LÖGBEBG, FiMTUDAGINN,
26. MAÍ 1921
1‘ögbcrg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.^Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
Talsimars >'.6327;oé JN-6328
Jón J. Bíldfell, Editor
Utanáskrift til blaðsins:
THE COLUMBIA PRESS, Ltd., Box 3172. Winnipeg, N|bo-
*• Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, N|an.
The ‘‘Lögberg” is printed and published by The
Columbia Press, Limlted, in the Columbla Block,
853 to 857 Sherbrooke Street, Wlnnipeg, Manitoba.
Að hreinsa til.
Nú, eins og ávalt í byrjun sumars, er
hreingernimga- og hreinleiks hugsun í huga
allra.
Frá yfirvöldum borga og bæja, frá stjómum
fylkja og ríkja, koma áminningarorðin um hrein-
læti til heilsutryggingar ungmm og gömlum og
til fegurðar og þrifa.
Grasfletimir í kring um húsin eru hreinsað-
ir, húsin sjálf bæði að innan og utan máluð og
fáguð, svo hvergi er skúm í skoti. •
Fólkið, ungt og gamalt, tekur á móti sumr-
inu með J>ví að leggja til síðu fornar flíkur og
íklæðast nýjum, sem móður og menning hafa
flutt inn til fullnægingar hinum ytri fegurðar-
smekk manna og kvenna, og til þess að hið ytra
útlit vort geti verið í samræmi við hreinlætis-
smekk og fegurðarkröfur afla þeirra, sem vér lút
um og skapa hið ytra uimhverfi vort dag frá degi,
ár frá ári á vegferð vorri í gegn um lífið.
Vér minnumst ekki á þennan góða sið eða
þessar fögru reglur til þess að gera lítið úr þeim.
J?ær em eins og einn stafur eða dráttur í alveld-
is lögmáli því, sem skrýðir alla náttúruna fegurð
og unaði á tíð sumarsins. Hreinlæti og ytri lífs-
fágun eru perlur, sem fólk getur ekki án verið og
mundi ekki vilja selja fyrir nokkurn hlut, og
mætti það heldur ekki.
En' vér höfum stundum verið að hugsa sem
svo, þegar? vér höfum gengið fram hjá ný-
hreinsuðum lóðarblettum manna og nýmáluðum
húsum þeirra: “Ef að þetta hreinlætis-lögmál —
þessi hreinlætis tilfihning og fegurðar smekkur
gæti náð eins miklu haldi á sálarlífi og hugum
manna, eins og hann hefir náð á hinu ytra í lífi
þeirra, þá væri félagslíf og samlíf vort mannanna
dáðríkara og fegurra, en það er.
Er það ekki ömurlegt, að koma inn í hús, sem
búið er að prýða að utan og innan og alt í kring—
koma inn í það, segjum vér, úr sumarsólinni, sem
alt vill verma, og finna ískaldan næðingsgust
leggja að sér frá sálum mannanna, sem í þeim
búa?
Er nokkur hlutur til á bygðu bóli, sem er
eins sárgrætilegt að þekkja, eins og prúðbúinn
mann eða konu, sem ekki mega opna á sér munn-
inn án þess að halla.réttu máli eða út úr honum
komi illmæli um einhvern eða eitthvað, og sem
ekki geta sent svo út frá sér eina einustu hugs-
un, að lífið verði ekki ljótara fyrir hana?
Vér vitum ekki hve margir eða margar eru
til, sem þannig er ástatt fyrir og líklega verður
ekki hægt um það að segja, fyr en farið verður
að mynda hugsanir manna og andlegu óhreinindin
fá ekki skýlt sér undir neinni útvortis fegurð eða
blæju.
Vér vitum ekki heldur hvííð margir mundu
hafa gaman af að horfa á þær myndir, ef þær
væru sýndar á hreyfimyndahúsi, né heldur tölu
hinna, sem ekki hefðu þrek til þess að horfa á
sínar eigin hugsanir eða að kannast við þær. pó
byggjum vér, að þeir síðari mundu fleiri en þeir
fyrri.
Ein hvað sem um það er, þá er eitt víst, að
það er þörf á hreinsun í hug og hjarta mann-
anna ekki síður en það er ,þörf á henni hið ytra
hjá þeim, og í kring um þá.
---------o--------
Landf ramleiðsla.
Svo heitir bók, nýkomin út eftir Knut Ham-
sun, sem hefir vakið afar mikla eftirtekt og
mönnum þykir mikið til koma. pessi síðasta
bók hans er frábrugðin flestu eða öllu, sem sá
höfundur hefir ritað. Hann reynir ekki að halda
sig utan þess algenga og almenna, heldur tekur
hann meinsemdina stærstu og aimennustu til
meðferðar, hættu þá, sem þjóðunum stendur af
ofvexti bæja og tregðu fólks til þess að neyta
kraftanna við framleiðslu jarðarinnar, úti í ljós-
inu og lífinu.
“'Ein sú allra bezta bók, sem eg hefi lesið,”
segir H. G. Wells, “og boðskapur sá sem húr>
flytur, er: “Úr bæjunum út á landið.”
Sagan fer fram í Noregi og í gegn um sex
hundruð blaðsíður fylgjum véir söguhetjunni,
sem er bóndi, er flutt hefir út í óbygðir; í gegn
um stríð hans við erfiðleikana, hvernig hann fer
að byggja sér heimili, vinnur sigur yfir erfið-
leikunum unz hann er orðinn sjálfstæður, fjár-
hagslega og andlega.
Söguhetjan eða aðal persóna sögunnar,
heitir fsak, stór og sterkur, sí-vinnandi og vana-
Jegast að fást við einhver Grettistök. Konuna
sína missir ísak á þann hátt, að hún fyrirfer af-
kvæmi sínu, sem hefir tekið að erfðum líkams-
lýti frá móður sinni, er sett í fangelsi, en fellur
þar í spilling borgarlífsins.
“það eru ekki peningar, sem þjóðimar þarfnast
helzit,” segir ein persóna sögunnar við son fsaks.
“Við höfum meira en nóg af þeim. pað eru
menn eins og hann faðir þinn, sem ekki er nóg
af.” “Að nota tækifærin til þess að ná takmark-
inu og miklast af iþví.” “peir eru viti sínu fjær
—sjúkir, þedr vinna ekki, og þeir þekkja ekki
plóginn; þeir þekkja að eins teninga.”
petta má kalla þungamiðj'u sögunnar. Fjár-
glæfra fyrirtækin, sem jreynasit (fánýtt jannars-
vegar, en hins vegar algjörður sigur þess, sem
trúlega hefir haldið sig að land framleiðslunni.
Kosningar í Saskatchewan-fylki
pingið í Saskatchewan hefir verið leyst upp
og eiga kosningar að fara fram þar 9. júní næst-
komandi.
f flestum löndum eða fylkjum, þar '&em al-
mennar kosningar fara fram nú á tímum, eru
þær stór sögulegur viðburður. Viðburður, sem
betur lýsir hugsunaihætti fólks þess, er þær fara
fram hjá og félagslegu og menningarlegu á-
standi þess, en flest annað.
Nú síðan stríðinu lauk, hafa nálega allar
stéttir innan mannfélagsins, þar sem kosningar
hafa farið fram, fundið sig knúðar til iþess að
leggja til orustu á kosningasvæðunum og berjast
þar til sigurs, ef þær geta fyrir sérskoðunum
sínum og sínum sérstöku hlunnindum.
Stjórnmálasvæði þjóðanna hefir orðið síðan
stríðinu lauk að orustuvelli nærri því eins ægi-
legum og þeim, sem barist var á um yfirráðin í
Evrópu fyrir tiltölulega fáum mánuðum síðan,
þar sem hver 'hugsunin er annari gagnstæð og
hver höndin er upp á móti annari. '
Er það þá ekki dálítið undarlegt, þegar þann-
ig er ástatt um allan heim, að í Saskatchewan-
fylki skuli kosningar vera fyrir dyrum án þess
að á þessum gauragangi beri til muna, enn sem
komið er, og alls engin líkindi til þess, að á honum
muni bera við kosningarnar þar í fylkinu svo
nokkru nemi?
Ástæðurnar fyrir þessu eru tvennar:
Fyrst sú, að tilfinningar manna eru nú fam-
ar ofur lítið að sefast. Menn eru nú faroir að
átta sig á því, að hagsmunir einstakra stétta mega
ekki og geta ekki til lengdar setið í fyrirrúmi fyr-
ir velferð heildarinnar, og því, að það sem óþarf-
ast er nú allra hluta, eru sundraðir kraftar fólks-
ins, hvort heldur í iðnaðarstofnunum, við land-
búnaðar framleiðslu, í félagsmálum eða á lög-
gjafarþingum.
Hin ástæðan er sú, að iMartin-stjórnin i Sas-
katchewan hefir ekki að eins lýst yfir því, heldur
sannað með framkvæmdum sínum og áformum,
að þau einu pólitisku bönd, sem hún viðurkennir,
það eina pólitiska lögmál, sem hún lýtur, er vel-
gengni og velferð fólksins í Saskatchewan. Mar-
tin-stjórnin í Saskatchewan hefir verið og er í
orðsins beztu merkingu, fólksins stjóm.
En þótt lygnara sé á stjórnmálahafinu í Sas-
katchewan en víða annarsstaðar, þá er samt ekki
hægt að segja, að þar sé með öllu logn. pví fylk-
ið liggur eins og menn vita samhliða ríkinu North
Dakota fyrir sunnan oss, þar sem Townley hefir
setið að völdum í fimm ár, og Townleyisminn náði
svo miklu haldi og magnaðist svo mjög, að hann
lagði svo að segja alt undir sig. J?essi Townley-
ismi eða Non Partisan League stefnan, hefir ein-
hvern veginn hröklast norður fyrir línuuna og
virðist vera að reka upp höfuðið hér og þar í Sas-
katohewan og beiðast gistingar, og af því sá gest-
ur er ef til vill ekki eins vel þektur og skyldi, vilj-
um vér gera vogestinn kunnugan með því að gjöra
óvilhallan samanburð á framkvæmdum og afkomu
Non Partisan League fyrirkomulagsins í North
Dakota, eins og það hefir reynst á síðast liðnum
fimm árum, við samvinnu fyrirkomulag Martin-
stjórnarinnar í Saskatdhewan.
Hin upphaflega stefnuskrá Non Partisan
League var sem fylgir:
Að ríkið ætti, og starfrækti kornhlöður
og hveitimylnur, sölumarkaði á búpeningi (stock
yardsj niðursuðuhús og frystihús.
Að ríkið sjálft vátrygði gegn skemdum af
hagli innan sinna vébanda.
Að landbætur allar skyldu verða skattfríar;
Að ríkið hefði yfirskoðun á hveiti og ákvæði
gæði þess og eins afföll.
Að setja á stofn banka, sem lánuðu bændum
fé fyrir svo lága véxti, að þeir að eins stæðu
straum af starfrækslu bankanna.
Stefnuskrá Saskatchewam stjórnarinnar var
bróðurleg og hagkvæm samvinna við allar stéttir
manna í fylkinu að þarflegustu og þýðingar-
mestu þroska og framfara spursmálum þeirra.
Svo er samanburðurinn eða árangurinn af
fimm ára starfsemi beggja.
Ríkistrygging gegn skaða af hagli.
Saskatcliewan.
pegar fjárkreppan yar
sem mest 1920, baufi fylk-
18 út $3.000,000 virSi af
skuldabréfum, sem biru 6
prct. vexti. og seldi tafar-
laust, og tekju af&angur
fylkisins áriS 1920 var um
$l,á00,000, og st68 fjár-
hagur |>ess þá svo vel. aB
aukatekju skatturinn var
afnuminn.
FjármáJ.
N'orður Dakota.
f febrúar 1919 bau8 Non
Partisan League skuldabréf
til kaups upp á $17,000,000,
af þeirri uppæð er búi8 a8
selja $144,000. Rlkisbank-
inn getur ekki mætt skyldu-
gjöldum sínum, meir en
1.300 ríkis ávlsanir á hann
liggja I höndum manna ð-
borgaðar, og skattar á bú-
jör8um e8a löndpm manna
I ríkinu hafa aukist I stjórn-
artlð Non Partisan League
manna um 200%.
Kornsalan.
Saskateliewan.
í hinu sameiginlega korn-
hlöSufélagi I Sask. eru um
21,000 hluthafar. þeir eiga
322 kornhlöBur, sem rúma
5,300,000 mæla korns; síS-
an fari8 var aS starfrækja
p& hafa 210,000,000 mælar
korns gengið I gegn um
þær.
NorfSur Dakota.
Byrjað var aS byggja hveitl
myllu og kornhlöSu 1 Grand
Forks áriU 1919; hætt aliri
vinnu viS hvorutveggja sök-
um peningaleysis I fyrra og
þar viS situr. Hveiti mylna
litíl keypt 1 Drake I fyrra og
starfrækt af Non Partisan
League með $21,000 tapi.
Sala á búpeningi og búpenings afurðum.
Saskateliewan.
.meignar markaSir (eSa
i yards) hafa veriS
ia8ir 1 norSur og suSur
i fylkisins; sameiginleg
; til þess aS selja naut-
þeirra og fé hafa ver-
synduS víðsvegar um
8 og samskonar félög
>ss að selja hesta. og er
ila jafnt undir umsjðn
þúnaSar deildar fylkid-
og landbúnaSarfélag-
í sameigna smjör-
irhúsum fykisbúa vorr.
leidd síSastliSiS ár
,000 pund af smjöri og
ihúsum hefir verið upp
S I öllum aSal bæjum
iins á sama hátt.
Norður Dakota.
Non Partisan League lof-
aði aS setja á stofn rlkis-
markaði (stock yards), nið-
ursuSuhús oy frystihús. En
eftir að vera búin aS sitja
að völdum I nálega sex ár,
með a!t vald I slnum hönd-
um,' þá er ekkert af Þessu
komiS f framkvæmd og
samtaka tilraunum bænda I
þessa átt enginn gaumur
gefinn af Non Partisan
League mönnum.
Saskatchewan.
HaglsábyrgSarfélag Saskatchewan-
fylkis tðk ábyrgS gegn Þessum vo-
gesti, haglinu, áriS 1920 á 5’544.237
ekrum af landi upp á $706,236.03;
allar kröfur 1 þvl sambandi voru upp-
borgaSar 15. septembér 1920 og þá
eftir 1 sjðSl $500.000.
Nortli Dakota.
HaglábyrgSar fyrlrkomulag Sas-
katchewanfylkis var tekiS upp I North
Dakota af Non Partisan League meS
þeim viSauka. aS 3 cents aukagjald
var lagt 4 hverja einustu ekru af
landi, sem nothæft var til akuryrkju,
hvort heldur ÞaS var unniS eSa ekki.
Ávísanir fyrir haglskaSa , sem þeir
urðu fyrir 1919 var veriS aS gefa út I
febrúar 1921 og neitar þá ríkisbank-
inn aS borga út á þær, af þvl að fé
hans var gengiS til þurðar, og enginn
varasjóSur til þess aS mæta áfoll-
um I sambandi viS hagltryggingu
rlkisins.
Bænda lánfélög.
Saskatchcwan.
Lánfélag Saskatchewan fylkis hef-
ir lánam bændum á, 3 % % meira en
$7,000,000 meS 6%% vöxtum, sem
endurborgist 4 30 árum. Skuidabréf
seldi fylkið 1 fyrra vetur, þegar pen-
inga kreppan var sém mest. og meira
en $60,000 virSi af Þeim skuldabréfum
keypti fylkiS sjálft.
Norður Dakota.
Rlkið bauS út $10,000.000 virði af
samskonar skuldabréfum, en þau eru
ðseljanleg. Rikisbankinn lánaði $2,-
881,812 af skattfé því, sem inn 1 bank-
ann var borgaö á 7%, en er nú svo
staddur. aS hann getur ekki lánaS
einn einasta dollar til bænda hvaS
sem á liggur. Peningum einstakra
manna hefir veriS bægt burt úr rlk-
inu meS fyrirkomulagi þvl sem átt
hefir sér staS og bændum. sem þurfa
á peningum aS halda til láns, eru all-
ar leiðir lokaSar.
Skyldu þeir vera margir í Saskatchewan, sexn í alvöru óska
eftir skiftunum?
Saskatchewan Department of
Agriculture
Umsjón með sandfoki og þvíumlíku.
úr skýrslu Better Farming Commission.
Nefnd sú hin sérstaka, er skipuð var til að rannsaka fok og
aðra truflun jarðvegarins, sannfærðist fljótt um það, hve afar á-
ríðandi væri að bændur yfirleitt kyntu sér sem bezt orsakirnar
til foks «g aðferðirnar, er bezt mætti nota við fyrirbygging slíks
ófagnaðar. f bók sinni, “Dry Farming in Western Canada” hef-
ir prófessor Bracken útlistað efni þetta all ítarlega, og telja nefnd-
armenn sér skylt að birta nokkur helztu atriðin, er hann telur
mestu máli skifta, og er það gert með fullu samþykki útgefend-
anna: The Grain Growers’ Guidei
“Fok er nú um þessar mundir ein af allra viðsjárverðustu
árásunum, er landbúnaðurinn í Vestur Canada á við að stríða af
völdum náttúrunnar. Ber það vott um tvent, — fyrst það, að
jarðvegurinn er annað hvort lélegur í eðli sínu, eða þá að ekki
hefir verið gætt í tæka tíð þeirra varúðarreglna, sem æskilegt
var til þess að fyrirbyggjá upplausn hans. Undanfarin ár hefir
kvilli þessi í jarðveginum orðið til þess, að þúsundir ekra hafa
reynst óhæfar til uppskeru í hinum ýmsu héruðum, og hefir þegar
gert hreint ekki svo lítið vart við sig í Sléttufylkjunum þremur,
sem og ýmsum hinna einstöku ríkja sunnan línunnar, svo sem
Dakota, Nebraska, Kansas og víðar. Yfir höfuð eru lönd á öll-
um þessum svæðum í hættu, séu þau hvorki hvíld né heldur þeim
bætist efni í jarðveginn.
J?að er ekki einasta, að fok eyðileggi uppskeruna að meira
eða minna leyti, heldur skemmist einnig jarðvegurinn stórkost-
lega. Frjómagn það, er í jarðskorpunni felst og þarf að felast,
sópast stundum á brott, svo að langan tíma tekur aftur að safna
gróðurmætti á þeim stöðum og í ýmsum tilfellum nær jarðveg-
urinn sér aldrei af sjálfsdáðum, iheldur þarfnast stöðugrar nær-
gætni frá manna höndum.
par sem jarðvegurinn er fíngerðastur og mest um staðvinda
fyrri part sumars, áður en gróðurinn hefir fest rætur, er hættan
af foki víðtækust. pegar svo þar við bætist, að ræktunin er ekki
í því horfi sem vera ætti og kannske óviðeigandi tegundum sáð,
þarf ekki við neinu góðu að búast. Og sé ekki við get í tæka
tíð, má eigi með tölum telja hvilíkt framtíðar tjón getur' stafað
af foki og uppleysing jarðvegarins. —
Aðal orsökimtil foks er sú, eins og þegar hefir verið bent á,
að jarðveginn skortir eðlilega festu eða tengsli, og þegar vind-
hraðinn er mikjll, verður mótstaðan sama sem engin. Til þess
nú að geta vemdað jarðveginn sem bezt að verða má, fyrir ásókn
vindhæðar og hraða, þarf (1) að auka með einhverjum ráðum
mótstöðuafl jarðvegarins, (2) að hlífa yfirborðinu á einhvera
hátt. Aðferðirnar eru því einkum tvær: (1) Að auka mót-
stöðuaflið, og (2) að reyna að hlífa jarðveginum gegn ágangi.
Á meðal þeirra aðferða, sem venjulegast eru notaðar til að
auka mótstöðuaflið gegn storminum, má tela (a) að auka rak-
ann í jarðveginum, (b) styrkja jairðveginn með lífrænum efnum,
(c) breyta samsetning jarðvegarins. petta er gert með því (a)
að rækta verndarjurtir (b) að láta stofna hinnar fyrri uppskeru
standa óáreitta þa til komið er fram að hinni nýju sáningu, eða
iþá tjltölulega fáum dögum á undan henni. (c) cernda og styrkja
jarðýeginn með áburði eða strái, (d) rækta helzt þær einar upp-
skerutegundir, sem þolnastar eru og bezt standast áhrif vinda
og veðra.
Raki í jarðvegi.—par sem nægilegur raki er í jörðu, er
minni hætta á að hinar einstöku tengilínur jarðvegarins leysist
upp, en í hinum þurrari héruðum. par sem svo er ástatt, að
veita megi vatni á jörðina, er jarðargróði bænda í fiestum tilféll-
um trygður. Allar aðferðir, er til þess miða, að varðveita rak-
ann í jarðveginum, eru því bæði til hagsmuna og blessunar fyrir
hvern iþann bónda, er leggur stund á korayrkju.
Að auka lífræn efni. — pað er yfirleitt lang-þýðingarmesta
atriðið í því sambandi að draga úr hættunni, sem af foki stafar.
Hin. lífrænu efni (rætur eða plöntuleifar) má styrkja með því
(1) að rækta perennial eða biennial heytegundir; )2) með því
að nota áburð, og (3) að plægja meðan grænt er.
Aðferðir þessar eiga vitanlega ekki allsstaðar jafnt við; gras-
ræktunaraðferðin reynist víst mebt, en sumstaðar er áburðarað-
ferðin öruggust; þó má í sumum tilfellum nota allar áðferðirnar
jöfnum höndum með góðum árangri.
Heyuppskera til styrktar ótinni veiti (1) samfeldari gróð-
ur og samfeldara rótarkerfi; (2) framleiðir gott gripafóður, er
síðan gefur af sér áburð, sem haft getur ómetanlegt notagildi
fyrir festu og traustleik jarðvegarins. par sem perennial grasi
er sáð, verður heyuppskeran oftast nær rýr, en notkun slíks heys
og beitar, innifelur í sér stundum þá einu vernd fyrir jarðveg-
inn, er að haldi kemur. Brome gras, sökum hinna þéttu róta, er
ein allra bezta tegundin til slíkra nota. Smári hefir einnig
mikið til síns ágætis, ekki einungis sem fóður, heldur einnig til
að vernda jarðveginn, með því að hann hefir í sér mikið af
köfnunarefni.
Aðal gildi áburðar liggur ekki í plötnufæðu þeirri, er hann
inniheldur; en lífrænu efnin, er í honum felast, veita jarðveginum
betri skilyrði til að geyma í sér rakann og veita þar af leiðandi
tortímingarstormunum meiri mótspyrnu. Að sá smára snemma
á vorin í hinum þurru héruðum, er oftast nær hagkvæmasta að-
ferðin, sem hægt er að beita. Að rækta “green crops” yfir allan
uppskerutímann í þeim tilgangi að auka lífrænu efnin í jarðveg-
inum, verður líkast til aldrei alment gert í Vesturlandinu, enda
mundi það ganga of nærri rakaforða þeim, er allur jarðvegur á
yfir að ráða og þar af leiðandi draga mjög úr uppskerunni. í
þeim héruðum, þar ,sem jarðvegurinn er fátækur af lífrænum
efnum og lítið er um regn, gæti slík aðferð verið harla vafasöm.
þar sem hún mundi að sjálfsögðu hafa í för með sér of mikla
eyðslu á raka jarðvegarins.
HVERSVEGNA ÞÉR ÆTTUÐ AÐ SPARA
Tryggið yður sjálf gegn hinni ó-
kunnu framtíð.
Til' að eiiga í vændum ánægju og
þægindi á ellidögunum.
Til að ábyrgjast fjölskyldu yðar
þæginda ef þér deyið.
Byrjið að spara í dag hjá
THE BOYAL BANK
OFOANADA
Borgaður höfuðstóll og viðlagasj........ $40,000,000
Allar eignir................ $544,000,000
Breytingar á jarðlagsmyndun. — Eins og bent hefir verið á,
gerir fok mestan uslann á fíngerðu og sendnu landi. óyrkt land
líður oftast nær mest, þótt haustplægð lönd séu stundum einnig
í nokkurri hættu, og vorplægingunni fylgi stundum líka talsvert
fok. pví þurrara og fíngerðara, sem landið er, iþess meiri er
hætta sú er af fokinu stafar. pað er því sýnt, að þýðingarmesta
viðfangsefnið verður það, að koma í veg fyrir að yfirborð jarð-
vegarins verði of þurt eða fíngert. 'par sem mikið af föstum
leirefnum er í jarðveginum, er um að gera að plægja djúpt, því
með því eina móti veður það trygt, að rakinn, sem felst niðri í
jörðinni, fái komið upp og haft tilætluð gróðraráhrif á yfirborð-
ið. í héruðunum kring um Regina, hefir það reynst mjög vel,
að nota mjótentan cultivator rétt fyrir sáningu, því með því móti
hefir rakinn getað komist upp á yfirborðið.
par sem mikil hætta er af foki, er bezt að hafa Cultivator í
stað diskherfis á óyrktu landi. Ekki þarf að herfa nema eihu
sinni eftir slíka plægingu, að eins til þess að gera yfirborðið
sem léttast, því ef alt er með feldu, verður það til þess, að jarð-
vegurinn kemur betur við sjálfsvörn og egfur af sér meiri
eftirtekju.
Bezt er að eiga sem allra minst við jarðveginn, þegar hann
er þur. pað er í alla staði heppilegra, að hann sé rakur, þegar
jarðyrkjustörfin eru byrjuð. Betra er en nokkuð annað að nota
drill, því slík aðferð gerir það að verkum, að jarðvegurinn stend-
ur betur að vígi gagnvart atsókn vinda. Á foklandi er mjög
gott að viðhafa Single Disc. par sem um grunnan jarðveg er að
ræða, má vitanlega ekki plægja djúpt, ,því búast má við, að öll
gróðrarmoldin fjúki nær sem vera skal út í veður og vind. í
slíkum jarðvegi er gróðrarmagnið falið að mestu í skorpu yfir-
borðsins og aðal mótspyrnunnar gegn foki því þaóan að vænta.
Slikt gildir vitanlega ekki, þar sem um djúpan jarðveg er að
ræða, og gróðurskilyrðin standa svo djúpt, að á sama stendur
hvaða lag moldarlagsins snýr upp.
Ræktun verndarjurta. — Mest hætta af foki er venjulegast
í maímánuði, áður en gróður vorsáningarinnar hefir náð tökum
á jarðveginum; þó getur fok stundum valdið nokkru tjóni á
þurkasömum haustum, ef snjófail er lítið. f héruðum, þar sem
fok gerir títt vart við sig, er þörfin á því mest, að rækta vernd-
arplöntur, einhverja þá uppskeru, er heldur jarðveginum sem
allra þéttustum og dregur ,þar með úr fokhættunni.
Varandi verndarjurtir. — Beztu vemdarplönturnar, þótt oft
gefi að vísu ekki af sér mikinn beinan hagnað, eru hinar var-
andi — perennial — tegundir. Meðal þeirra tegunda er grasið
bezt, þó alfalfa og smári (tvíærisiurt) verndi jarðveginn álíka
vel. Mjög sjaldan kemur það fyrir, að sandfok valdi uppskeru-
tjóni á landi, sem hefir torfkent yfirborð. f kring um Saska-
toon gaf slíkt land af sér fullkomna meðal uppskeru árið 1919,
þar sem uppskera á haust og vorplægðum löndum brást víða
með öllu.
Vetrarrúgur dregur úr foki.—Ein þeirra tegunda, sem mikið
er ræktuð og nokkuð dregur úr hættunni af völdum foks, er
vetrarrúgur. Slíkri tegund skal sáð, eins og hinum fyraefndu
varandi jurtum, annað hvort í rigningu eða þá sem fyrst eftir
að stytt hefir upp, og nái hún að þroskast í maímánuði, útilokar
það að miklu leyti fokhættuna. Bændur, sem heima eiga í fok-
héruðum, ættu sannarlega að gefa vetrarrúgsræktinni góðan
gaum. par sem fok hamlar hveitirækt til muna, getur ræktun
vetrarrúgs komið að miklu haldi. Að vísu selst vetrarrúgur að
jafnaði fyrir tuttugu og fimm til þrjátíu af hundraði lægra en
hveiti, svo þar sem hveitirækt gefst vel, er hún vitanlega þeim
mun æskilegri.
Síðsánir hafrar til verndunar jarðveginum.—par sem á-
standið er eigi svo ilt, að fleiri en eina uppskeru þurfi tií nokk-
urrar verndar fyrir jarðveginn, en þar sem á annað borð ein-
hverrar verndunar þarf við, getur verið gott að sá höfrum, eða
öðrum líkum tegundum, seint í júlí eða snemma í ágúst og nota
lítið eitt til beitar, ef vill. Vitanlega deyja slíkar plöntur .að
vetrinum, en rætur þeirra og leifar fela í sér talsverða verad
gegn maí-mánaðar vindunum. Gallinn við þessa aðferð er þó sá,
að þar sem um biennial illgresistegundir er að ræða, verður þeim
eigi þtrýmt, ef þær gera vart við sig eftir júlísáninguna, og geta
þær þá einnig komið í ljós í næsta árs uppskeru, með því að engin
tæki eru fyrir hendi til að drepa þær að haustinu.
Stönglastúfar til verndunar.—par ,senyum fok er að ræða
annað hvort að vetri til eða vorinu, á haustplægðu landi, er ekkí
um annað að gera en vorplæging, eða “stubbling in”. Sé landið
mjög þurt, verður vorplæging miklu hagfeldari en sú að haustinu.
“Stubbling in” á einungis við á landi, sem laust er við illgresi og
yfirleitt í góðu ásigkomulagi.
Maísstönglar draga úr foki. — í hlýjum jarðvegi suðlægari
fylkishlutanna, getur maís komið að góðu haldi. par sem fok
gerir mikið vart við sig í slíkum bygðarlögum, draga maísstöngl-
arair nokkuð úr því. í þungum sviftibyljum má búast við, að
maísinn fjúki, en stönlastúfarnir standa í flestum tilfellum ó-
skertir og veita jarðveginum góða vemd. par sem maís er sáð
í land laust við illgresi, er plæging fyrir næstu uppskeru hvorki
nauðsynleg né æskileg. pað gefur góðan árangur að diska maís-
stönglana, því þeir veita þó nokkra vernd gegn foki, þar sem
þeir liggja á akrinum. — Gildi “windbrakes”, svo áem trjáa og
girðinga, verður í beinu hlutfalli við hæð þeirra. Slík aðferð
kemur þó aðallega að haldi á hinum smærri löndum eða ökrum,
en starfræksla og viðhald mundi taka svo mikið fé, að ekki gæti
svarað kostnaði á stórum löndum, ef að nokkru gagni ætti að
koma.
Hir.ar og þessar uppástungur. — Á ökrum, þar sem fok er að
byrja, má mikið draga úr því með því að plægja mjóar ræmur,
fjórar til sex furrows, með fimm til tuttugu og fimm rods milli-
biH. Með þessu móti má koma mikið í veg fyrir, að nokkurt
verulegt tjón hljótist af foki.
pað dregur og nokkuð úr foki og fyrirbyggir hættuna, sem'
því getur staðið, að sáningarbeðin liggi í þunnum, mjóum
ræmum, fremur en breiðum.
Sendinn jarðvegur er, eins og gefur að skilja, margfalt
vandmeðfarnari í þessu tilliti, en sá, sem leirkendur er og þétt-
ur. pess vegna er áburður enn þá nauðsynlegri fyrir þann fyr-
nefnda, eða þá ræktun grass og legume.
Varfærhi er nauðsynlegt að beita, þegar um það er að ræða,
að innleiða perennial grastegundir í héruð, sem skortir raka.
Slíkt verður að gerast smátt og smátt, en ekki í einu vetfangi.
Reikna verður það vandlega út, hve mikill hagnaður í sambandí
við griparæktina, að því er til fóðurs kemur, getur hlotist af