Lögberg - 20.10.1921, Blaðsíða 1

SPEIRS-PARNELL BAKINGCO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. REYNIÐ ÞAÐ!
TALSÍMl: N6617 - WINNIPEG
ef o.
Það er til myndasmiður
í borginni
W. W. ROBSON
490 Main St. - Tals A7921
34. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGIN n 20 OKTÓBER 1921
NUMER 42
ENDURKALLS-KOSNINGARNAR í NORTH-DAKOTA FARA FRAM FÖSTUDAGINN
ÞANN 28. Þ.M. VEITIÐ ISLENDINGNUM SVB. JOHNSON ÖSKIFT FYLGI YÐAR
Helztu Viðburðir
Síðustu Viku
Canada.
Fimtudaginn þann 13. þ. m.,
réðulst fimm vopnaðir menn inn í
útibú Hochelega bankans að Elie,
Man., og hiijfiftu bankastjórann
Mr. Arthur Bherer í bönd, sömu-
leiðis tvær ungar atúlkur, er í
bankanum unnu. Atburður
þessi skeði um hábjartan dag.
Ræningjarnir létu síðan greipar
sópa um bankstnn og námu á
brott með sér gilaa fjársjóðu. Ekki
höfðu þorparamenni þessi bundið
bankastjóra vandvirknislegar en
það, að rétt í þeim svifum er þeir
'skutust út úr byggingunni tókst'
honum að losa af sér fjötrana,
leysti hann svo stúlkurnar í
snatri, stökk upp í bifreið og ók
alt hvað hann mátti í áttina á
eftir bófunum. Ekki spurðust
tíðindi þessi fyr út um þorpið og
nágrennið, en mannfjöldi mikill
safnaðist saman með byssur og
barefli óg hélt af stað til liðls við
bankastjóra. Símað var einnig
samstundis til Winnipeg; brá
Newton lögreglustjóri skjótt við
og ók með stóra sveit lögreglu-
þjóna til ránsstöðvanna, en er
þangað kom, hafði bankastjóri,
ásamt sjálfboðaliði úr nágrenninu
elegið hring um illræðismennina
og kúgað þá til að selja af hendi
vopn Isín. Lét Mr. Newton síðan
taka þá fasta í nafni réttvísinnar
og flytja til borgárinnar, þar sem
rannsókn sakar skal fram fara.
Ránsmenn þessir lögðu upp í
leiðangur þenna frá Winnipeg, en
eru aðskotadýr úr ýmsum áttum.
Sumir lengst austan úr Canada,
en aðrir að sögn sunnan frá
Bandaríkjum. Ménnirnir heita
Henry Quackenbosh, James Redd-
ing, Sydney L. Roberte, George
J. Adams og Clarence W. Adams.
Nú kvað einnig sjötti maðurinn
hafa verið tekinn fastur og grun-
aður um að hafa verið á einhvern
hátt viðriðinn ránstiltæki þetta.
Rev. Ben Spence í Toronto, tel-
u.r Drury stjórnina í Ontario
fylki, vera drjúgum verri en
sjá'lfa brennivinssmyglana, það
er að segja þá menn, er selja á-
fengi í óleyfi. Kveður hann stjórn-
ina beinlínis Halda hlífskildi yfir
lögbrotsmönnum í þessu Isam-
bandi og það svo vandlega að lítt
hugsandi se að koma fram ábyrgð
á hendur þeirra. Rev. Spence,
segir: lögin mæla svo fyrir, að
læknar megi ekki gefa ávísun fyr-
ir meira en 12 únzur af sterkum
vínanda, en þó gefi þeir daglega
út lyfseðla er hljóði upp á 40
únsur. En þótt kært sé yfir at-
hæfi þessu til stjórnarinnar, þá
skellir hún að einls við því skoll-
aeyrunum.
Hon James McKay, hefir verið
skipaður dómari við áfrýjunar-
réttinn í Saskatchewan.
Blaðið Financial Post, getur
þess til fyrir skömmu, að víst megi
telja, að Sir Lormer Gouin, fyrr-
um yfirráðgjafi í Quebec, muni
sækja um kosningu til sambands-
þings í einhverju kjördæminu
innan þess fýlkis. Telur nefnt
blað hann andvígan tollfrelsis á-
■kvæði bædaflokksins, en ákveðinn
stuðningsmann miðlunarstefnu
þeirrar í tollmálum, er Sir Wil-
frid Laurier fylgdi fram.
Blaðið Vancouver World (liber-
al), kveðst ekki geta sætt sig við
þær fullyrðingar Hon MacKenzie
King’s að stefnuskrá bænda og
frjálslynda flokksins, falli í öllum
meginatriðum saman. pykir téðu
blaði, hreint ekki svo lítill mis-
munur koma fram í stefnuskrár-
atrið.i flokka þessara, að því er
verndartollunum viðkomi. Frjáls-
lyndi flokkurinn í Quebec, sé
hlyntur verndartollastefnunni, en
bændaflokkurinn nýji, megi ekki
heyra tollavernd nefnda á nafn.
Eftir Alberta blöðunum að
dæma, er svo að sjá, sem Joseph
T. Shaw lögmaður, muni verða
eínn í kjöri í West Calgary gegn
hinum nýja dómsmálaráðgjafa
Meighenstjórnarinnar, Hon R. B.
Bennet. Er mælt að verkamenn
bændur og liberalar, muni vinna í
sameiningu, að kosningu Mr.
Shaw.
W. J. Lovie, frá Holl^nd, Man.,
hefir verið kjörinn til þess að
sækja um kosningu til sambands-
þings fyrit MacDonald kjördæmi
af hálfu bændaflokksins, en fyrir
hönd stjórnarflokksins, hlaut R. C.
Henders, fyrverandi þingmaður
kjördæmisins útnefningu.
Um kosningu fyrir hönd bænda-
flokksins í Souris kjördæminu,
sækir J. H. Steedman frá Delor-
aine.
H. W. Wood, forseti isameinuðu
bændafélaganna á Alberta, spáir
þingmannaefnum þess flokks
stórkostlegum sigri innan fylkis-
ins, við sambandskosningar þær,
er nú fara 1 hönd. Mr. Wood
kvaðst hafa í hyggju að heim-
sækja flest kjördæmi í fylkinu og
flytja þar ræður
W. A. Buchanan, sá er setið
hefir á sambandsþingi síðastliðin
10 ár, fyrir Lethbridge kjördæm-
ið, Alta, lýsti fyrir skömmu yfir
því, að hann hefðj ákveðið að vera
enn í kjöri og fylgdi frjálslynda
flokknum eindregið að málum.
D. B. Hanna, forseti þjóðeigna-
brautanna í Canada — Canadian
National Railways, kveður fjár-
hagsstand iþess járnbrautakerfis
drjúgum betra í ár en átti sér
stað í fyrra. í ágústmánuði 1920,
tópuðu brautirnr $4,000,000, en í
síðastliðnum ágúst, nam hreinn á-
góði kerfisins $47,231.
Hinn 11. þ. m., héldu fulltrú-
ar hinna ýmsu bændafélaga í Sel-
kirk kjördæminu, fund í Winnipeg
og útnefndu Mr. L. P. Bancroft,
frá Gunton P 0., til þess að sækja
um kosningu í nefndu kjördæmi
við næstu sambandskotsningar.
pingmannsefnið er 41 árs að aldri,
fæddur í Nova Scotia en hefir bú-
ið í Teulon héraðinu síðastliðin
fimm ár. Við útnefninguna
hlaut Mr. Bancroft 53 atkvæði,
en séra Albert Kristjánsson,
fylkisþingmaður fyrir St. George
kjördæmið, var næstur á blaði,
með 33 atkvæði. Eins og getið
var um áður hér í blaðinu, þá sæk-
ir Mr. J. E. Adamson lögmaður
einnig um kosningu í Selkirk kjör-
dæmi og kveðst nú fylgja bænda-
flokknum að málum. Áður sótti
hann um kosningu, sem kunnugt
io hefir á sambandsþingi fyrir
Provencher kjördæmið síðan 1917.
Harry Leader, bóndi frá Burn-
side, hefir hlotið útnefningu
bændaflokksins til þeSsis að sækja
á móti Hon Arthur Meighen í
Portage la Prairie. Mr. Leader
er maður á bezta aldri, að eins
rúmlega fertugur og er fæddur og
uppalinn í kjö'rdæminu. Hann
kvað vera. einkar vinsæll bóndi
og vel efnum búinn.
Skýrsla verkamálaráðuneytisins
í Ottawa sýnir að atvinnuleysi í
landinu hefir minkað nokkuð í
september, borið saman við næsta
rnánuð á undan.
Hon Duncan Marshall, fyrrum
landbúnaðar ráðgjafi í Ajberta,
hefir verið útnefndur af hálfu
írjálslynda flokksims, til þess að
sækja um kosningu til sambands
þings, fyrir East Calgary,
Austur Canada blöð eru farin
að spá því, að næsta sambands-
stjórn verði mynduð af frjáls-
lynda flokknum og bændaflokkn-
um í sameiningu.
-‘O-
Pandaríkin.
launahækkun. er nema skyldi 60
af hundraði.
Shipping Board Bandaríkjanna,
hefir hafnað tilboði frá Trading
Company, Inc., í New York, er
bauðst til að byggja fyrir stjórn-
ina timburbáta fyrir $2,100 hvern.
Skýrslur frá Washington herrna,
að fjórtán fjölmennustu þjóðir
heimsins, hafi til samarns nokkuð
á sjöundu miljón manna undir
vopnum.
Harding forseti skorar opinber-
lega á ríkisstjóra og borgarstjóra
innan Bandaríkjanna, að ibeita sér
fyrir um samtök til þess að ráða
bót á atvinnuleysinu, eins og frek-
ast megi verða.
Fyrverandi forseti, William
Howard Taft, hefir verið svarinn
inn sem dómsforseti í hæsta rétti
Bandaríkjanna.
ur. Á leiðinni ók maðurinn
fram hjá verzlunarbúð. par sté
hann ofan úr vagninum og
gekk inn í búðina til að kaupa
brjóstsykur handa stúlkunni, en
skildi hestinn eftir óbundinn og
stúlkuna og hundinn í vagninum.
En á meðan maðurinn var inni í
búðinni fældist hesturnnn og
■hljóp áfram eftir veginum, en tók
3vo hátt afturfæturna, að hann
sió þeim í vagnborðið að framan,
isem gerði hann enn þá hræddari.
pegar hesturinn hl’óp af stað
sást hundurinn grípa með kjaft-
inum í föt stúlkunnar og halda
henni niður i sætinu. Eftir að
spotta braut hann framborðið í
vagninum og festi annan fótinn
í því. En undir eins og það kom
fyrir greip hundurinn stúlkuna
upp úr sætinu og henti sér með
hana í kjaftinum út úr vagninum.
Hundurinn og stúlkan komu ó-
meidd til jarðar. Hesturinn
datt og braut kassan á vagninum
í spón.
þeirri tilviljun og Jeitast nú við skjól. Hann er smásálarlegur
að auðga anda minn með því að ! garmur sem engum er til þægðar,
lesa sem flest eftir þenna rit-
snilling, sem má skipa sæti með
Stevenson og Poe.
Sagan sem eg las “Sýður á
Keipum’’ lýsti þegar j i byrjun
snild þess er ritaði. Hér var
maður, sem kunni list sína út í
yztu æsar og lét ekkert fram hjá
sér fara sem kynni að auka fegurð
verks þess sem hann hafði á hendi.
gengur húsanna milli og kveður
formannavisur, sem hann sjálfur
hefir ort. Iljur er hann og
hefnigjarn. En einmitt þessi
ræfill sem strax kemur á leik-
s\*iðið er sendiboði örlaganna.
Sigurður í Totu og synir hans
hafa úthýst honum og feðgarnir
■ í Hrauni, einkanlega Jón sonur
Sæmundar, eggja hann að yrkja
Smásagan, (Short Story) er síð- j níðljóð um Sigurð og þurfti ekki
asti vöxturinn í bókmentaheim- j meira til að æsa heift Tobba.
inum. pjóðsöigur og sundur-
lausar munnmælasögur hafa vita-
skuld langt fram í fortíð að telja,
hesturinn hafði hlaupið nokkurn- en smásagan eins og við þekkjum
Harding forseti hefir veitt ut-
anríkis ráðgjafa sínum Charles E. í
Hughes, umboð til þess að bjóða j Reigate heitir bær skamt frá
Hollandi, Belgiu og Portugal - að j Lundúnaborg og er á meðal vin-
senda fulltrúa á Washington j sælustu bað- og skemtistaða ná-^
mótið, er hefjast skal þann 11. | Lundúnum; en efnalegt ,sem sorgarleikurinn á sér stað.
nóv. n. k.
hana í dag er ný list. Smásag-
an hefir fram að færa í stuttu
máli ákveðna spurningu sem verð-
ur að leysa. Efnið verður að
vera einfalt, og alt verður að
stefna að ráðning gátunnar, sem
er kjarni sögunnar. Smásögum
er raðað i ýmsa flokka o'g í einum
flokknum er karakter sagan, þar
Eitt kveld við samsæti klemma
Hraunbótarfeðgar Sigurð á mi'll*
sín á meðan Tobbi kveður níð-
ljóðið. Sigurður hlær einna
mest sjálfur þó heiftin og hefni
girnin blossi í brjósti hans. pað
býr eitthvað voðalegt í huga Sig-
urðar og lesarinn biður með 6
þreyju eftir því sem fram á að
koma.
En meðal þessara geðriku ofsa-
manna er annar, sem er mótsögn
hinna. Hann er (stillingin sjálf,
gætinn og góðmannlegur, það t?
ástand bæjarins virðist ekki vera
j sem allra bezt, því hann með öllu
Herbert Hoover verzlunarmála tilheyrandi á að seljast við opin-
Hinn 12. þ. m., lézt einn af
nafnkendustu stjórnmálamönnum
Bandaríkjanna, Senator Philander
C. Knox, frá Pensylvania. Mr.
Knox var fyrir skömmu kominn
heim, frá Englandi, en þar hafði
hann dvalið um hríð sér til heilsu
bótar og virtist hafa hrests að
mun. Senator Knox hafði á hendi
ráðgjafaembætti hvað ofan í ann-
að, var meðal annars dómsmála-
ráðgjafi í háðuneyti þeirra lílc
Kinley's og Roosvelts, en gegndi
utanríkisráðgjafa embætti í stjórn-
artíð Tafts. Hann var einn af
þeim senatorunum úr flokki Re-
publicana, sem harðast barðist á
móti samþykt friðarsamninganna
í Versölum, þeim er Wilson þáver-
andi forseti lagði fyrir senatið til
úrskurðar. Einnig flutti hann
þingsályktunartillöguna í maímán-
uði 1920, er fór fram á að Banda-
ríkin lýstu yfir friði við pýzka-
land. Sú tillaga hlaut sem kunn-
gt er samþykki senatsins, en
sætti synjun af hálfu Wilsons, rétt
áður en hann fór frá völdum. Mr.
Knox var fyrst kjörinn til senators
árið 1904. Hann var fæddur að
Brownsville, Pensylvania, 16. dag
maímánaðar árið 1853. útskrif-
aðist hann úr Mt. Union College
1872, en lauk lagaprófi þrem árum
síðar með ágætis einkunn og tók
þegar að stunda málfærslustörf.
ráðgjafi Bandaríkjanna, hefir
skipað Col. Arthur Woods, fyrrum
lögreglusitjóra í New York, for-
manna borgaranefndar þeirrar, er
í samráði við stjórnina hefir tek-
ist á hendur að reyna að bæta úr
atvinnuleysinu.
J árnbrautarþjónar
Bandaríkin, þvert og
um
öll
bert uppboð innan skamms. Á
meðal þess sem selt verður hæst-
bjóðanda er: tíu gestgjafahús, 6
bankabyggingar, mesti fjöldi af
verzlunarbúðum, gasolin- fólk-
flutningsvagnar ásamt bygging
sem þeim til heyrir. Hreyfi-
myndaleikhús, allar gangstéttir
og götur bæjarins, byggingalóðir
hafa ákveðið að hefja verkfall 30.
þ. m., isem mótmæli gegn launa-1
iækkun þeirri er járnbrautarráðið j
hefir hrint í framkvæmd.
endilangt, j 0g akuryrkýuland,
Bretland
í fjórum kolanámum í Suður-
Wales, hefir verið hætt vinnu og
fjölda manna hefir verið sagt upp
vinnu, sökum meiningamuns sem | silkipokum, sem búnir hafa verið
sem er um-
hverfis bæinn. íbúðarhús bæj-
arins með öllu sem þeim tilheyrir.
Vatn frá landinu helga, úr ánni
Jórdan. er nú til sölu á Englandi.
Er það sent í glerflöskum, sem
búnar hafa verið til í Hebron þar
sem leir- og ýlasiðnaður var í
blóma mörgum árum fyrir komu
Kriists. Mold frá Moria hæðinni
Jerúsalem, sem send er í litlum
sem atvikin eru bein afleiðing af
lund persónanna. “Sýður á Keip- j Salómon hnýtti, hinn dyggi þjónn
um” er karakter saga. j Hraunbótar feðga. Alt af reyn-
Mætti fyrst benda á náttúru { ir hann að stilla til friðar og oft
lýsinguna af stöðvum þeim þar | hefir hann afstýrt illu milli Sig-
urðar og Sæmundar. Hann leit-
aðist við að mýkja skap Tobba og
bað hann að hugsa sig betur um
því hann þefcti skaplyndi mann-
anna. En ihefnigirnin varð
sterkari og hin svipþungu örlög
dragast nær.
í samtalinu við Tobba í Hraun-
bót, er dærni af snild Jóns Trausta
Umhverfi Sigurðar og Sæmundar
er drungalegt, jöklar og hraun,
íangamörk jarðelda og freyðandi
sjór. “Undan jöklinum hvísl-
ast breiðar hraunelfur í sjó fram
eins og istorknaður blóðstraumur
úr brjósti fjallsins.” Undir Snæ-
fellsjökli í Dritvík sóttu menn
harðfengi og karlmensku og hér ! Par er okkur sýnd harðneskja
er, undir merkjum liberalflokks- Pótti snemma mikið tiil mannsins
ins. koma á sviði lögvísinnar Heim-
I ili senators Knox var í Pittburgh,
Nýlátinn er að London, Ontario, en bóndabýli allmikið átti hann
J. Harry Fowlerj einn af nafn- einnig í Valley Forge. — Árið'
kendustu blaðamönnum í Canada. 1876 gekk Mr. Knox að eiga Miss
Mr. Fowler var útskrifaður af há- Lillie, dóttnr Andrew D. Smith í
skólanum í Toronto, en lagði ung- Pittsburgh. Fjögur börn þeirra
ur fyrir sig blaðamensku. Vann hjóna eru á lífi, Eleaor gift J. R.
við blöð í Ottawa Toronto, Winni- Tin<He og synir þrír, Reed Knox,
peg, Detroit, og Philadelphia. Hugh B. Knox og Philander C.
Hann varð að eins 42 ára gamall. Knox.
Hinn 14. þ. m. héldu stjórnar-
sinnar í Selkirk kjördæmi, út-
nefningarfund, að Stonewall, og
fóru leikar þannig, / að Thomas
Hay, þigmaður kjördæmisins síð-
an 1917, varð fyrir valinu, hlaut
hann 73 atkvæði, en P. J. Smith
frá Selkirk, 33 atk. — Mr. H. M.
Hannesson lögmaður, flutti all-
langa ræðu á fundi þessum ogj
mælti falstlega fram með útnefn-
ingu Mr. Smiths, taldi honum
meðal annars víst mikið fylgi frá
verkamönnum og ýmsum þeim
'sem til frjálslynda flokksins
teljast. Megin styrk sinn mun
Thomas Hay hafa hlotið frá full-
trúum bændanna, þeim er mótið
sóttu.
Thomas B. Molloy hefir verið
útnefndur af hálfu frjálslynda
ilokksinls, til þess að sækja um
kosningu til sambandsþings í
Springfield kjördæminu. Hann
er bróðir Dr. Molloys, þess er set-
í ráði er að flokka allar járn-
brautir innan Bandaríkjanna, í
19 kerfi.
komið hefir upp á milli námaeig-
endaanna og stjórnarinnar, út af
hluta þeim, sem hun á að borga
til námamanna, samkvæmt samn-
ingi þeim sem Lloyd George gerði
við námaeigendur í sumar þegar
verkfallinu lauk. Stjórnin hefir
tilkynt námaeigendunum að þeir
verði að auka borgun sína til
í-ámamanna, en námaeigendur
segja, að aukagjald það sem
stjórnin fari fram á að þeir taki
upp á sig nemi sex hundruð þús-
undum sterlings punda á mánuði
og slíkt sé með öllu ómögulegt
fvrir þá.
Kafteinn Ross Smith, sa er
flaug frá Englandi og til Ástra-
liu í fyrra, hefir nú ákveðið. að
leggja upp í ferð í kringum jörð-
ina í flugvél. Hann ætlar að
nota flugvél sem hægt er að
lenda á sjó eins og á landi og
hefir áformað eftir að hann hefir
farið frá Evrópu til Asíu að fljúga
frá Japan til Alaska og frá Al-
aska til Nova Scotia í Canada.
Lieut. John A. MacReady í loft-
flotadeild Bandaríkjanna, hefir
nýlega flogið hærra í loft upp en
nokkur annar ma.ður, sem sé, 40,-
800 fet yfir sjáfarmál.
írar tala um að halda alsherjar
fund eða þing í Parísarborg 22.
janúar 1922, á afmælisdag þings-
ins írska Dail Eireann og búist
' er við að fulltrúar frá 14 þjóðum
verði þar saman komnir, og er
þetta kallaður alheims fundur
hinnar írsku þjóðar.
Allir senatorar úr flokki demó-
krata, hafa tjáð sig hlynta Was-
hington mótinu, er koma skal
saman þann 11. nóvember næst-
komandi til þess að fjalla um
takmörkun vígbúnaðar, og láta þá
ósk í ljósi, að fundur sá megi bera
tilætlaðan árangur.
Námamanna samband Banda-
ríkjanna, lýsti yfir því á fundi,
sem haldinn var fyrir skömmu í
Indianapolis, . að það væri mót-
fallið hækkun á launum embættis-
Hið sameiginlega kvikfjárrækt-
arfélag Skota, ihefir í einu hljóði
samþykt áskorun til stjórnarinnar
á Englandi, um að gjöra að lögum
tafarlaust tillögur nefndarinnar,
sem rannsakaði ástæðurnar fyrir
innflutningsbanni á Canada naut-
gripum. Eða með öðrum orðum
skorað á brezku stjórnina að af-
nema tafarlaust innflutnimgsbann
af nautgripum frá Canada.
Nýlega var maður á ferð í
Leavenslat, Midlothian á Skot-
landi og ók í léttum vagni, sem
lítill hestur gefck fyrir. Með
manna sambandsins. Embætt- honum í vagninum var dóttir
ismennirnir höfðu farið fram á hans sex ára gömul og fjárhund-
til í Damaskus. Brot úr leir-
ílátum með rómverzfcri gerð frá
Ascalon, þar sem verið er að
grafa í jörð og margar fornleifar
hafa fundist nýlega, þar á meðal
Iíkneski mikið af Heródesi
barna-morðingja. pur blóm úr
hæðunum í Júdea og skéljar úr
Galilea vatninu. Arðurinn, sem
af sölu þessara hluta kann að
verða, gengur til þess að halda
við hinum fornu byggingum í
landinu helga og til styrktar líkn-
artsofnunum og stendur Sir Her-
bert Samuel landstjóri fyrir þessu
fyrirtæki. En umboðsmaður
brezku nýlendanna á Englandi
hefir tekið að sér að veita þessum
hlutum móttöku á Englandi, og
sér um að engin blekking sé höfð
í frammi í þessu sambandi.
Ekkert hefir frést af fundinum
sem Sinn Fein menn og Englend-
ingar eiga þessa dagana í Lund-
únum. pað eina sem maður veit
er að fundurinn stendur yfir og
er haldinn á skrifstofu ráðuneyt-
isins brezka að no. 10 Douning
Street, og eru þar mættir fyrir
hönd Breta þeir forsætísráðherra
Lloyd George, Birkenhead lávarð-
ur, W. Spencer Churchill, Sir
Laming Worthington Evans, Sir
Hamar Greenwood og Sir George
Hewart.
En fyrir hönd Sinn Feinanna
irsku, þeir Arthur Griffith, Mic
heal Collins. Robert C. Barton,
Eamonn J. Duggaw George Gavan
Duffy. Eftir að einum af fund-
um þeirra var lokið, spurði maður
nokkur ritara Lloyd George
hvernig gengi. Ritarinn leit
upp brosti og mælti: “pað er
engn von að nokkuð gíngi í fleiri
c:kur.”
Jón Trausti.
óln menn aldur sinn í vetrarver-
tíðinni. Hér kendi náttúran
mönnum að elska heitt og hata
djúpt, hér urðu menn “stálslegn-
ir hið ytra en logandi bál hið
innra.” í svona umhverfi festir
þunglyndið rætur, en með þung-
lyndinu ríkt ímyndunarafl og
sterkar ástríður.
“Fámálugir og þunglyndir voru
íslendingar yfirleitt á liðnum
oldum og enn er það ríkt í eðli
þeirra. Gleðimenn. voru þeir að
visu á glöðum stundum og
gleymdu sér þá í gleði sinni. En
eftir slíkar stundir kom þögnin
og þunglyndið tvöfalt þyngra en
áður og alt af voru þær stundirn-
ar langsamlega yfirgnæfandi,”
kemst Jón Trausti að orðum.
Sagan fer fram um byrjun 17.
aldarinnar, skömmu eftir siða-
skiftin, þegar loftils var enn fult
af vofum og draugum og hugir
manna þrungnir af 'hjátrúar
grillum. pá voru lögin grimmi-
leg og mennirnir miskunarlausir
og harðgeðja.
pegar vér nú erum kunnug um-
hverfinu eru mennirnir leiddir
fram. Sæmundur í Hraunbót og
Sigurður í Totu. Báðum er ná-
kvæmlega lýst og er sérlega
snildarleg lýsingin af Sigurði.
“Hann gaf sér engan tíma til að
prýða sig og ræsta sem aðrir
menn og var því jafnan óhreinn
og ílla til fara með hárið úfið og
skegg-toddana í allar áttir. pótti
hann ófríðastur og ómannleg-
astur. Einhver græðgis og
gremju-svipur var orðinn sam-
gróinn andliti hans. Hann var
myrkur á brúnina og skotráði aug
unum tortry.gnislega út undan
sér eins og hann ætti sér jafnan
ills von. Oftast var einhver ó-
lundartota á svip hans og þegar
hann glotti í hefndarhug drógst
totan sundur til beggja kinnanna
og grilti í tennurnar.” pessir
tveir eru þeir sem koma helzt
við söguna. Synir þeirra og .há-
setar fylgja þeim. Sæmundur í
Hraunbót er að öllu leyti vænni
maður, en stóra skapið og sterkar
ástríður eru lo.kaðar í brjósti
beggja.
Nú keppa allir við sjósóknir í
Dritvík og allra mest er kappið
milli feðganna í Totu og Jlraun-
bót. Hvorugur vill lúta hinum,
hvorugur vill láta undan. Illa
er þeim hvorum til annars, en að
mestu leyti er það innan brjósts.
Nú er leiksviðið undirbúið og for-
tjaldið gengur upp. Sagan
byrjar.
Gamli flækingurinn Tobías
bankar á dyr hjá Hraunbótar
yfirvaldanna í sögunni af hinu
grimmilega llífláti Axlar-Bjarnar.
par sjáum við göfuglyndi Saló-
mons er hann segir við Jón að
hann mundi fylgja honum út í
dauðann ef ekki yrði hjá því
komist. Og sivo er draumur
Tobba. petta þrent, miskunar-
lausu lögin, spádómsfullu orð
Salómons og draumurinn ískyggi-
legi, búa lesarann undir það, sem
koma hlýtur.
pótt -Sigurður hafi hlegið dátt
að níðvísunum bjó voðalegur
hefndarhugur í honum. Hann
skalf af geðshræringu. pegar
hann kom heim sagði hann sonum
sínum frá öllu og setur á sig rauða
húfu, sem á að sitja á höfði hans
þar til hefndum er komið fram.
pað er eitthvað ógurlegt við þessa
rauðu húfu, eitthvað nýstárlegt,
sem ber með sér sorg og dauða.
Og svo gengur hann glaðvær
manna á milli með morð í huga
eins og eldfjöllin í kringum
hann, þögul hið ytra en logandi
bál hið innra.
Gamli Sigurður lætur drengi
sina ko-ma fram hefndum og á
endanum eru það börnin. sem líða
fyrir syndir feðranna. pað var
Sigurður sem sagaði árar Sæ-
mundar, en synir han.s eru það,
sem verða fyrir reiði Jóns. pegar
Jón verður ^ess var, að Totumenn
hafa sagað árarnar, slengir hann
steini í ofsareiði í bát þeirra svo
að hann sekkur og bræðurnir
drukna. En nú er Jón blóðsek-
ur, og miskunnarlaus böðull bíður
hans í landi. Salómon efnir orð
sín; hann vindur upp isegl og fer
beint til hafs og út í eilífðina.
Sigurður fyrirfer sér þegar hann
fréttir lát sona sinna og svo koma
síðustu orð sögunnar til okkar
eins og úr gröfinni. — “En í
öskustónni fundust hálfbrunnin
slitur af rauðri húfu, sem hann
hafði fleygt í eldinn.” Hefndum
var komið fram.
E. J. Thorláksson.
pað var af hreinustu tilviljun,
að mér vavð þeirrar gæfu auðið að
lesa eitt af ritum Jóns Trausta
en síðan hefi eg verið þakklátur l feðgum og þar er honum veitt
Ahs. Ritgerð þessí er eftir for-
seta stúdentafélagsins íslenzka í
Winnipeg, hr, E. J. Thorláksson
og var lesin upp á fundi félags-
íns þann 18. þ. m. Félagið hef-
ir tekið sér fyrir hendur þarft
verk, þar sem það er nú byrjað á
að taka til umræðu íslenzkar bók-
mentir og vekja áhuga hins upp-
vaxandi mentalýðs vors fyrir á-
gæti íslenzkra rithöfunda. Fleiri
ritgerða í þessa átt, munu lesend-
ur vorir eiga von, frá hinum ein-
stöku meðlimum félagsins á kom-
anda vetri og er slík viðleitni
sannarlega þakkarverð og ætti að
geta orðið nytsamt spor í þjóðern-
isáttina. — Ritstj.
t